24 ème année
Tidlisin nniḍen :
http://www.ayamun.com/telechargement.htm Inasiwen
(claviers) : 1_ Anasiw
azegrar : Clavier complet, deg-s ţ,Ţ, v, o, p ; deg-s taggaɣt (ḋ, ġ, k̇, ṫ)
2_ Anasiw_n_mass_Sliman_Amiri : clavier complet, deg-s ţ,Ţ, v, o, p |
|
|
Prénoms algériens authentiques
(mis à jour et augmenté)
Sommaire :
1°) Texte en prose : « Menţif akka wala
seddaw uẓekka », Aḥric
wis-sin AKETWEN III, IV, V, sɣur Muḥend
uYeḥya.
2°) Chroniques_Timkudin : sɣur
Lmulud Sellam
8°) TIMEZDEYT-nneɣ
, sɣur Ahmed Ait-Bachir
9°) Le poème
: “Abrid n Ddimacq”, asefru ɣezzifen
sɣur Ziri At-Mεemmer
10°) Toutes
les rubriques :
Menţif akka wala seddaw uẓekka
Sɣur Muḥen uYeḥya
Aḥric wis sin
AKETWEN I -
AKETWEN III, IV, V
AKETWEN III
Ihi tura dagi, aqlaɣ dinna deg
lqahwa-nni n Si Ṛezqi. Ihi, mlalen-d akk ar dinna. Si Ṛezqi, Aali
Tixriṛ, Abucri-nni... Sliman Dulin, Amṛabeḍ-nni i Feṛḥunen,
Sekkura Tatuy... Tilelli n tmeṭṭut-nni, Ɣaysa... Bac akken ad
uqmen dinna tameɣṛa-nni-nsen. Ikelyanen nniḍen, ulac wi
yellan. Anwa yellan nniḍen?.... Yella yiwen akkenni daɣen, qqaren-as
Beṛṛeẓṭum. Tella yiwet n tmeṭṭut, qqaren-as
Nna Sinka akked yiwen akkenni daɣen, qqaren-as Qerru. Itsemma ula d wigi,
mačči d ibeṛṛaniyen.
Siman Dulin yewwi-d imuḥzisyanen-nni-ines.
Dɣa widak-nni ṭṭfen-ak akka yiwet n teɣmert, TTRIGLIN-ak
akk dinna INSETRAMEN-nni-nsen...
Ɛmeṛ Yuniṭ ibedd am yesli.
Wiyaḍ-nni akk, kra zzin-as-id, kra qqimen ar ṭwabel.
Si Ṛezqi, netta atan ar UKUNṬWAṚ
yettɛawan-it-id yiwen weqcic akkenni, qqaren-as Kustataḥ, yesserbay
akk yides.
Si Ṛezqi
yenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : A Si Ɛmeṛ Yuniṭ...
Aḥeq ṛebbi dɣa ar d ad ternuḍ AKKU s ɣur-i.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih.
Dɣa issenda lkas, Si Ṛezqi
yeččuṛ-as-t-id.
Abucri-nni
yewet-as i Ɛmeṛ Yuniṭ af tayet. Yenna-yas : Wagi SITABṚI,
a Si Ṛezqi!... Si Ɛmeṛ-neɣ !... Ad tezṛeḍ
irgazen !...
Sliman Dulin
akked terbaat-is ṬṬAKIN:
Ataya wanda
d-yusa;
I win ur nesɛi laaqel...
Ur yezṛi anida yeksa,
Ma iwet atemmu ad
t-yezgel.
Tasenṭit!
Tasenṭit!
Ay asmi tqaad ur tmal
Tasenṭit!
Tasenṭit!
D tin kan i d ṛas lmal.
Leḥbab-agi d-innulfan
Fell-as i qqaren tisɣar
Akka-agi i tt-id-ufan
ṭṭma
yuzzel deg-s umɣar.
Tasenṭit!
Tasenṭit!
Ay asmi tqaad ur tmal
Tasenṭit!
Tasenṭit!
D tin kan i d ṛas lmal.
Paf! Paf! Paf!... Dɣa wiyaḍ nniḍen
akk la sen-kkaten afus.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Annaɣ, a Si Ɛmeṛ ... Acu iyi-ǧǧan ḥemmleɣ-k.
Iiiiiih... (Tuɣal ar win akkenni yesserbayen, tenna-s:) A Kustataḥ!...
Kustataḥ
yuzzel-d, yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ, Nna Sekkura Tatuy... Acu tebɣiḍ,
a Nna Sekkura Tatuy?...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Yya-d, a mmi tura, qerreb-d ciṭuḥ tura ar dagi ar ɣer-neɣ.
Kustataḥ
yenna-yas : Iih. Yirbeḥ, yirbeḥ...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Inni-asen i yeɣellayen-nni ad wten. Ass-agi, ur ilaq ara ad ḥebsen.
(Tuɣal ar Ɛmeṛ Yuniṭ, tenna-yas:) Yakk akka, a Si Ɛmeṛ.
Ass-agi, ur ilaq ara ad ḥebsen?...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Sew!...Akken ad tuqmeḍ ifadden i yiman-ik. Acu akka k-yuɣen,
a Si Ɛmeṛ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas:Acḥal ssaɛa?... Acḥal ssaɛa?...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Tixxeṛ-as i ssaɛa!... Ssaɛa, mazal lḥal.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Yyah?... Mazal lḥal?...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Mazal lḥal... Mazal lḥal. Ur ttuqim ara, aɣbel, a
Si Ɛmeṛ. Ssew, ssew!... Akken ad tuqmeḍ LKUṚAJ i
yiman-ik.
Amṛabeḍ-nni
i Feṛḥunen yeka ar Gerru. Yenna-s : Ihi yiwen wass, Si Muḥ u
Mḥend iṛuḥ ar lḥemmam...
Gerru ijjeɣweṭ
aqerru-is ar deffir. Idess. Yenna-yas : He! He! Ahya a Si Lmeḥfuḍ...
He! He!... Yerna keččini, d amṛabeḍ... He! He! He!
He!....
Ɛmeṛ
Yuniṭ indeh : Aaaa!... A Kustataḥ!...
Kustataḥ
yenna-yas : Anaam, a Si Ɛmeṛ.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa?... Acḥal ssaɛa?
Kustataḥ
yenna-yas : Tura yemken qrib d ṭnac... Qrib d ṭnac... Neɣ
ehoe?...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Yyah?... Qrib d ṭnac ṢAFIK?
Kustataḥ
yenna-yas : Aaa... Tura, ad tili tewweḍ qrib d ṭnac.
Amṛabeḍ-nni
n tneqlin yuɣal yekna ar Ɣaysa. Yenna-yas : Yya-d, yya-d, am-inniɣ...
Ɣaysa ula
d nettat tekna ɣur-s. tenna-yas : Acu ?
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Yiwen wass Si Muḥ Umḥend iṛuḥ ar lḥemmam...
Ɣaysa
teddes. Tenna-yas : Hi! Hi! Hiiii!... Kemmel, kemmel...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Iih... Nniɣ-am ihi yiwen wass Si Muḥ Umḥend iṛuḥ
ar lḥemmam; Akken... D imi yewweḍ ar dinna ar lḥemmam, a sidi
wergaz-a...
Aali Tixriṛ
yerfed ifassen-is ar igenni, yendeh : A yessetma, a tiyessetmatin!... Aṛjaw!
Aṛjaw tura... Ass-agi ihi tura... Aqlaɣ ihi nennjmaa-d ɣer
dagi... Wakken... Iih. I wakken... Iihi... Axater, atan tura Si Ɛmeṛ-agi-neɣ...
Atan tura netta ad iṛuḥ... Isem-is ?... Amek i
s-qqaren ?... Iih... Axaṭer, atan tura netta ad iṛuḥ ar
wexxam-nni aneṣli. Ihi tura nekkni meqqar... Acu kan i aɣ-d-tewwi
tura nekkni... Tura nekkni tewwi-aɣ-id meqqar as-ninni ad isahel ṛebbi.
Beṛṛeẓṭum
yenna-yas : Amek aɛni ar Fṛansa ar iṛuḥ?...
Abucri-nni
yenna-yas : Acu d-tenniḍ, a Beṛṛeẓṭum?
Beṛṛeẓṭum
yenna-yas : Eh?... Nekkini?... Eh?... Nniɣ-as kan... Amek? Aaɛni ar Fṛansa
ara iṛuḥ?...
Abucri-nni
yenna-yas : Aaa... Ihi BU BWAYAJ!... Eh?...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Asmaa! Asmaa keččini!... Eǧǧ-aɣ ad nehḍeṛ,
a sih!...
Wigad-nni neṭqen-d
akk diɣen ula d nutni. Qqaren-as : Ccct! Eecct!!... Ssaw, ah!... Ssusemt
anaɣ, ah!... Uuu!...
Dɣa teɣli-d tessusmi d ayen kan
ad tesleḍ i yizan mi ara ttafgen.
Amṛabeḍ-nni
i Feṛḥunen... Paf! Inṭeq-d. yenna-yas : Dɣa Si Muḥ
Umḥend yefsi aserwal !...
Ɣaysa teṛwa
taḍsa. Tenna-yas : Hem! Hem Hem! Hem! Hem!... Yefsi aserwal...?... Hemh!
Haa!!...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ihi, a Si Ɛmeṛ, nekkini tura ak-d-inniɣ kan yiwen
wawal : Ad iṛḥem ṛebbi taabbuṭ i k-id-yurwen! Axateṛ
imi aqlak-id tura keččini, abrid-agi i textaṛeḍ... D wagi
i d abrid yifen akk iberdan. Textaṛeḍ abrid n lheq; Ihi tura, ṛuḥ
kan akka-agi qbala. Ili-k d argaz! Ddu d yiman-ik. Ur sɣad ara i medden. Ṛuḥ
qbala... U medden, d keččini ara ḍefṛen.
Amṛabeḍ-nni,
netta yettkemmil i tmacahut-nni-ines, yenna-yas : Si Muḥ Umḥend,
iiii! Yerfed taakkazt-is ar igenni!...
Ɣaysa
nettat tnebbec-it kan akkenni. Tenna-yas : Hi! Hi! Hi!... Ha! Ha! Ha! Ha!...
Ihi, amek i tt-fran ihi?
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ahya, a Si Ɛmeṛ!... Syin akin imir-nni, a Si Ɛmeṛ...
Ad twaliḍ imir-nni... Widak-agi i d-ittenkaren akka-agi... Nutni DIJA ḥman
iqerray-nsen... Akk akken ma llan, d abrid-ik akk ara ḍefṛen!...
Ass-nni imir-nni... Ad twaliḍ imir-nni ibabaten-nsen amek ara teḍru
yid-sen. Ass-nni imir-nni, ibabaten-nsen, ad aayun ad kkaten deg
waccaren-nsen!... Ma d tiyemmatin-nsen, ad aayunt ad snexfatent sennig iẓekwan-nsen!
Ass-nni imir-nni, tamurt irkelli ad
tergagi. Ass-nni, dinna imir-nni, ad twalim ddin qessam imeksawen n yilfan-agi
i aɣ-ikessen! Dinna imir-nni, ula d nutni ad rgagin wulawen-nsen!
Haa!... A bṛiṛḥrnt
tewwura!... Dinna imir-nni isɣan-nni akk ad d-ffɣen UGṚAKUPLI.
Ad d-iffeɣ wemcic n wusu... APPIṚSUN!... A d-iffeɣ... As-yinni
i UKUMIṚṢI awi-d afus-ik... Awi-d nemyuṭṭaf afus deg
ufus. AKUMIṚSI-nni, netta daɣen, as-yinni i uxeddam awi-d afus-ik...
awi-d ad nemyuṭṭaf afus deg ufus. Axeddam-nni, netta daɣen,
as-yinni i weterras awi-d afus-ik… Aterras-nni, netta daɣen as-yinni i win
i yexedmen tafellaḥt awi-d afus-ik… winna ixeddmen tafellaḥt, netta
daɣen, as-yinni i bab
ibawen awi-d afus-ik… bab ibawen-nni, netta daɣen, asen-yinni i
yebawen-nni awit-d akk akka ifassen-nwen ! ... Ibawen-nni ula d ibawen-nni daɣen,
ula d nutni as-innin ... ‘Iih… win ɣer win… win ɣer win… xmet, xmet…
xmet, xmet… alamma…
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Dɣa Si Muḥ Umḥend yebbwi-asen-id
asefru !... Asefru-nni anda akken i s-yeqqar deg ṛebbi n lexyal i
yečča tibḥirt yilef !...
Aali Tixri,
inna yas : BIB kečč, a Si Ɛmeṛ
!.. uha ar ḥala keččini i d argaz akk dagi ger-neɣ ! bib
kečč !a
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Sawswa ! ulleh ar d awal n laali i
d-tenniḍ !
Paf ! paf ! paf
! … Dɣa yebda la s-yekkat afus. Izeɣbuben-nni nniḍen paf
! paf ! paf ! daɣen ula d nutni tbaan-t-id. Ula d nutni kkaten afus.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ay atmaten ! a tiyessetmatin ! …
Izeɣbeben-nni
bdan-ak diɣen : Ssst ! ssst ! … Ssaw, ah ! … Susmet, ah ! …
Si Ṛezqi
yenna-yas : Ay atmaten ! a tiyesetmatin ! Fkemt-aɣ cwiyya tsusmi,
saḥḥitu ! … unnhh! (Dɣa imir-nni teɣli d tsusmi, ma yufeg
yizi as-tesleḍ. Si Ṛezqi yetttkemmil, yenna-yas : ) Atan tura Si Ɛmeṛ,
yebɣa awen-d-ihder, (Yezzi ar Ɛmeṛ Yuniṭ , yenna-yas : )
Hder a Si Ɛmeṛ Yuniṭ !
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa ?... Acḥal
ssaɛa ?...
Sekkura Tatuy tenna-yas : Tte !... Anef-as i ssaɛa …
Anef-as i ssaɛa !... ssew ccṛab ! … Akken ad tuqmeḍ lǧehd
i yiman-ik ...
Abucri-nni yenna-yas i Aali Tixriṛ : Tezṛiḍ,
ak-d-inniɣ, a Si Aali… Tura nekkini, ɣas inni kima ngulu, tura
nekkini, ur ɣriɣ ara…
Aali Tixriṛ yenna-yas : ‘Iih … a wlidi, ayagi tura …’
Iiii … Yaɛni SASEBWA … Fiḥel ma tenniḍ-iyi-d.
Abucri nni yenna-yas : Nekkini … d agežžar af yiman-iw …
MI, ṚIKUNIƔ yiwet lḥaǧa, SIK keččini, tessneḍ
ad thedṛeḍ. Axateṛ FIKTIBMA, am wakka d-tenniḍ … ’Iih.. tilaq FIKTIBMA … Tilaq ad tgerrez maḍi, FIKTIBMA lukan isɣan-agi-neɣ … Iih.. lukan aɣ-d-fken
cwiyya udem, ih ! …
Aali Tixriṛ yenna-yas : Ad tgerrez maḍi maḍi
lukan aɣ-d-fken iqerray-nsen ! … ad ten-nečč d izegzawen !
Abucri-nni yenna-yas : Lukan aɣ-d-fken iqerray-nsen,
nekkini ihi awen-ten-id-sexweɣ d Buzelluf ma yehwa-awen ! … ’Ha ! ’Ha !
’Ha ! ’Ha ! ’Ha ! …
Beṛṛeḥṭum yenṭeq ar Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Semḥ-iyi kan … Acu akka d-qqaren ? …
Nekkini ihi, ulleh ma rriɣ-d s lexbaṛ… Tebɣiḍ ad tenɣeḍ
iman-ik ? … Melmi ? … Akka tura ? … Af tnac-agi ? … Ulleh dɣa ar d ad sweɣ akku ALASAṬI-inek ! ...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Acḥal tewweḍ ssaɛa-nni tura ! …
Sekkura Tatuy tenna yas : anef-as i ssaɛa ! … Ssew ! … Ssew ! …
Nna Simka terra
ṛṛuba f wammas … Üpak ! Üpak ! … tekkat deg fassen-is, tebɣa
ad tesker urar. Tettɣenni:
Ahaw ! ahaw ! a
leqbayel ! …
Ahaw ! ahaw ! a leqbayel ! …
M’ ara d-yuɣal
! …
M’ ara d-yuɣal
! …
Amṛabeḍ-nni
itbaa-tt-id:
A si Ɛmeṛ ! …
Buddeɣ-ak teɣzi n
lƐmeṛ,
A Si Ɛmeṛ !
Sliman Dulin,
daɣen ula d netta iḍfeṛ-it-id :
A si Ɛmeṛ !
…
Nbudd-ak teɣzi n lƐmeṛ,
A si Ɛmeṛ !
…
Yuɣal dɣa
akken ma llan dinna, akken ma llan akk ḍefṛen-d :
A si Ɛmeṛ !
…
Nbudd-ak teɣzi n lƐmeṛ,
A si Ɛmeṛ !
…
Wwin-tt-id …
tzehher akkk ddunit.
Si Ṛezqi
yesawel i WEGERṢUN : A Kuctataḥ ! … Ṣub ar lakkab, awi-aɣ-id lbirra ! …
Abucri-nni iṛceq-asen isuṛdiyen i imuḥzisyanen-nni,
yenna-yasen : Wwatut ! …, atentan aacṛa alaf ! Awit-iyi-d tin akkenni,
anda akken i s-yeqqar : Leqedd-is, am wusaru ! …
Sliman Dulin akked imuḥzisyanen-nni-ines, nutni qelben-tt daɣen
:
Tasenṭit ! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad ur tmal !
Tasenṭit ! Tasenṭit !
D
tin kan i d ṛas lmal ! …
Mi
nṛuḥ ad nekker, neɣli;
Ur
iban d acu ɣ-yuɣen.
Nebɣa iṭij, nebɣa tili;
Nettwet akk deg wallaɣen.
Tasenṭit
! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad
ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i d ṛas
lmal ! …
Yettru wul, ḥed ur t-iwit,
Yessen acu d-yemmalen.
Agejdur akkk d tawaɣit
Akked ubeḥri d iffalen.
Tasenṭit
! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad
ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i d ṛas
lmal ! …
Abucri-nni iceṭṭeh am teylewt.
Amṛabeḍ-nni
i-yekkat afus, yeqqar as : Kess ! Kess ! Kess ! …
Si Ṛezqi,
KIFKIF ula d netta yeḥma, yekkat afus, yeqqar as : Hay ! Hay ! Hay
! …
Sliman Dulin indeh : Iiiiieḥḥuuuh !
Amṛabeḍ-nni,
ula d netta, yeres-d ad icḍeḥ, yejeb-d tamacwaṛt seg lǧib,
yebda icerrew imeṭṭawen , yettru, yenna-yas : A ṛebbi,
efk-aɣ ad nezhu yiwwas, aseggas ad neddu ḥafi.
Abucri-nni,
netta yesnexfat ɛinani : ’Eee ’Empffe ! … ’Eee ’Empffe ! … ’Empffe
! (Yenna yas:) Ay atmaten ! Iceqqeq wul iw !
Aali Tixriṛ inna yas : Ay atmaten ! I lukan awen-d-inniɣ
tura … Asmi temmut yemma, taazizt-iw yemma, ulleh ma ttruɣ, IPI tura … ass-agi tura
aqli … ulleh ar aqli bɣiɣ ad ttruɣ seg lfeṛḥ !
Dɣa ula d netta yettru.
Kaysa tenna-yas : Nekkini, taaǧeb-iyi kan tin akkenni n Si Muḥ
Umḥend mi akkenni yekkes aserwal. ’Hi ! ’Hiii !... ’Iiii … Muqlet kan
tura … deg laanaya n ṛebbi … ’Ii… Acu-ten akk lehduṛ-agi i
d-yettnulfun ? … Pnulfun d akken kra akken n lehduṛ ! … Deg lƐmeṛ
akk i ten-sliɣ nekkini … Imaziren … Tagrawla … LADIKTATIR … LADIMUKRASI …
I wumi-ten lehduṛ-agi ?
Sliman Dulin, akken kan d imi s-yesla dɣa YESTUPPEḤ
LAMIZIG, yenna yas : Amek akkagi i wumi-ten, ula d kemmini diɣen ?
Nekkini, tamurt anda ur telli ara TAGI NDMUKṚASI, fkiɣ-as asyax deg
unebdu ! Nekkini, bɣiɣ a wi yufan ad nuɣal kana ar tin
akkenni-neɣ nekkni ! Ulac din. Tin akkenni ikabičuyen !
Takabičut-nni, taḥeḍmanit-nni kan, taqurant-nni ! D aya i
yellan ! Imir-nni, ad iyi-twaliḍ imir-nni amek ara tɣenniɣ
af tmurt-agi-neɣ ara yeččen aqerru-is ! Imiren ad tɣenniɣ
ḥalamma lexyuḍ-agi ugitaṛ-agi-inu, ad bdun ad tanṭawen
yiwen yiwen. Ahya a ṛebbi a lukan awen-ṭṭfeɣ LPUBWAṚ
nekkini ! Lukan ad ṭṭfeɣ LPUBWAṚ nekkini, ad ssafageɣ
tixlal ! ad KSILIṚIƔ ! Amzun akken ṭṭfeɣ
LUTURUT. Ulac tuɣalin ar deffir ! Ar sdat kan ! Ad tt-wteɣ ! … DUṢA
A LUṚ. ’Iii … axataṛ ma tkemmel akka-agi … deg laanaya n ṛebbi
… ’Iii … aniwer i tetteddu ?
Aammi Niṭa-nni UPAṚTI, (Imiṛxix-nni, ah …) ata
yekcem-d , issenser lbista…, yenna-yas : TUDEṚWA ar Nanna Jida Mrari ! …
Ar din kan tura ! …
Sliman Dulin yenna-yas : Ayɣer ar Nanna Jida Mrari ?
’Aaeaah ? … ṢA ALUṚ !! …
Aammi Niṭa yenna-yas : IKESSI DBITAS ! …
Ulac ṢA ALUṚ dagi … Ur tesɛid ara LDEṚWA ad txedmeḍ
DUSA A LUṛ af sufella n LUTURUT. Tesɛid kan LDEṚWA ad txedmeḍ
ṢA A LUṚ.
Sliman Dulin yenna-yas : ALUṚ ihi ur tefhimeḍ
ara acu i k-d-qqareɣ … Nekkini, qqareɣ-ak-id akka-agi … ṢAFIDIR
HEDDEṚƔ-ak-id s lmaana. ṢAFIDIR, d ayen akkenni akkk i texzen
tculliṭ-iw i … i … i … i d-yebbaazaqen.
Aammi Niṭa yenna-yas : Ihi, ma tuɣeḍ-d
awal-iw, ihi bbaazaq kan lqanun-ik. Deg tmurt-agi, kullci ḥadden-as
tilas. Axateṛ neɣ mulac, tikkelt-agi mačči kan ar Nanna
Jida Mrari ayagi i la tetteddu … Tikkelt-agi, attan la tetteddu ar Nna Sekkura
n Aammi Nitiṛ.
Sliman Dulin yenna-yas : ’AA WI ? …Yyaah ? …
Aammi Niṭa, netta yuɣal ar Si Ṛezqi, yenna-yas : Amek tura keččini ? … I
lqahwa-agi-inek tura keččini … I wass-agi ? Neɣ i useggas-agi
d-yemmalen ?
Si Ṛezqi
yewweḍ-it-id din din, yenna-yas : ’Aah ! ’Aah ! ’Aah ! … AMAṚEKSIST-neɣ
! … Mṛeḥba yis-k, a sidi …Tufiḍ-d d keččini i nettṛaju.
Nniqal nuyes-ik, a sih !
Aammi Niṭa, yenna-yas : Waah ...tuyseḍ-iyi !
Si Ṛezqi, yenna-yas : Nuyes-ik, ih in anaam, ih ! Nettṛaju-k am
waggur n lɛid, ’eee ! … ṛju tura ma tebɣiḍ ad tesweḍ
lqahwa, tura ak-d-awiɣ lqahwa … Yaɛni, lqahwa-agi tura imi d
keččini … Maalih, maalih … Lqahwa tacrift.
Sekkura Tatuy tenna-yas : Ɛmeṛ Yuniṭ, neţţa,
rnu-as-d yiwet tebyirt.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini, lbira, ur tesseɣ
ara.
Si Ṛezqi, yenna-yas : Ayɣer ? Ssew kan … ma tebɣiḍ ad tesweḍ.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ptte ! Ptte ! … Ehoe’,
Ehoe’ … Ugadeɣ ad iyi-tenteḍ.
Si Ṛezqi
yelli-as-d taqṛaat n lbirra, yenna-yas : Bewweq af yiman ik !
Aammi Niṭa, yenna-yas : Pttwe ! Pttwe !
Pttwe ! … Kkes akin, ah ! … Nekkini, nniɣ-ak ugadeɣ. UGWADEƔ
… ’Iih !
Si Ṛezqi, yenna-yas : ’Iii … Acu tugadeḍ ? Ur tagwad ara. Aqlaɣ
dagi. Ur yelli w’ ara tagadeḍ.
Aammi Niṭa, yenna-yas : UGWADEƔ Ad IYI-TENTEḍ, ṚEBBI
N LBIRRA-AGI-NWEN ! APṚI ad-d-yaweḍ SUSYALIZM n waaṛaben … APṚI
diɣen mi d-yewweḍ SUSYALIZM n waaṛaben … APṛI diɣen
mi wen-kksen ṛebbi n lbira-agi-nwen, awen-kksen ccṛab-agi … APṚI
imiren diɣen as-teqqarem a ṛebbi d acu k-nexdem ?
Sekkura Tatuy tenna-yas : Taqṛaat-agi kan … Tamectituḥt-agi
kan … Yiwet teqraat-agi kan, hatah. Ssew af yiman-ik ! Zik-nni ccṛab-agi,
ula d nekkini keṛheɣ-t. Almi d asmi sliɣ bellik, nnan-iyi ziɣen
ittekkes iḥeckulen. Nniɣ-as yyah ? ’Iiii … Wanag ziɣen akka ! Dɣa
uɣaleɣ ula d nekkini tesseɣ-t. Lumaana dɣa ilaq ad iyi-tqadṛeḍ
tura imi nekkini d tameṭṭut.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n
waaṛaben, ula d tilawin ad negrent. Nyat ! Ulac !
Abucri-nni, yenna-yasen : Waah … Aha beṛka, ah ! Im’ara negrent tlawin, imir-nni, amek
imir-nni ara tedṛu d yergazen ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n
waaṛaben, ula d irgazen, ad negren. Ulac akk ! Nyat ! Ulac !
Sliman Dulin, yenna-yas : Im’ ara negren yergazen, ad negrent
tlawin … acu ara d-yeqqimen APṚI ?! …
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ad d-teqqim lumma n waaṛaben. Ayyaw
lumma n waaṛaben ! W’ ara yaɣen lumma n waaṛaben ? Ad tuɣal
ad tettnuzu lumma n waaṛaben, s lgelba. Fṛeḥ, a nnbi; tesɛiḍ
lumma !
Si Ṛezqi, yenna-yas : ’Iieih … činčin ! Attan ihi deg lxateṛ
n lumma n waaṛaben !
Aammi Niṭa, yenna-yas : činčin ! a
sidi ! Wwet ihi imi akka-agi i k-yehwa. Imi deg lxateṛ n lumma n waaṛaben,
MIM ɣas ad nsew ṛṛaǧ, ulac uɣilif.
Abucri-nni, yenna-yas : Awit-as-id asenduq n lbirra.
Si Ṛezqi
yuɣal ar imuḥzisyanen-nni, yenna-yasen : Wwatut kunwi, ah ! …
Wwatut, ah ! … Widak-nni, ṬṬAKIN diɣen.
Sliman Dulin netta yekkat agitaṛ IPI yettɣenni :
Tasenṭit ! Tasenṭit !
Ay asmi
tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i d
ṛas lmal ! …
Ɛmeṛ ur nniɣ,
ad d-inniɣ
Ayen nnan medden, iwata.
Imi nniɣ, ula i
d-inniɣ
Issefk umag i tiyta.
Tasenṭit ! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i
d ṛas lmal ! …
Aṭas i yettellin
imi-s,
Yettiɣil ifhem yisen.
Nettan yewwi-d iman-is
Deg tcekkaṛt
iqqersen !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad
ur tmal !
Tasenṭit ! Tasenṭit !
D tin kan i d
ṛas lmal ! …
Imustingufen-nni bdan akk daɣen Paf ! Paf ! Paf ! … Kkaten
akk deg fassen-nsen.
Si Ṛezqi
yuɣal-d daɣen ar Aammi Niṭa, yenna-yas : Ihi, amek i tettiliḍ, a gma-inu ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : ṢAABA ! Nekkini, ḥemmleɣ
akka-agi, win ara iyi-issalin akka-agi ciṭuḥ ar igenni. Axateṛ
, deg zzman-agi i deg i d-negra akka tura, taxaṭit n win yettkabaren
irgazen. (Aami Niṭa, dɣa yezzi ar Sliman Dulin, yenna-yas :)
Amek ihi, ay amazir ? ṢAFIK, ula d keččini tettɣenniḍ ?
Sliman Dulin, yenna-yas : ’Iiii … Nettɣenni … Acu nniḍen
ihi ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Innni-aɣ-id ihi acut akka iffi tettɣenniḍ ?
Sliman Dulin, yenna-yas : Iiii … Nettɣenni … Nettɣenni
af ddunit. Nettɣenni af tlufa n ddunit.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini … Ur teffreɣ ara fell-ak … Nekkini, d
AMAṚEKSIST. Nekkini, ḥemmleɣ kan widak yettɣennin af
LPULITIK. Tesliḍ neɣ ?
Sliman Dulin, yenna-yas : Ula d nekkini xedmeɣ yiwet
LACAṢU akkenni, BULITIK. Tin akkenni anda akkenni i s-qqareɣ
I yelhan, aabban-t lefḥul ! …
Akerfa yegguni aɣyul.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ayɣer, kunwi s iɣellayen-agi n leqbayel
tettɣennim kan ḥala af yeɣyal ? … ’Iii … Dɣa ulac akk
ayen iffi ara tɣennim ḥala ma tɣennam af yeɣyal ?
Yerna sfehmeɣ-ak-id. Nniɣ-ak nekkini d AMAṚEKSIST. Nniɣ-ak
nekkini ḥemmleɣ kan widak ittɣennin af LPULITIK. Ayen nniḍen
akk, kkes akin !
Ɛmeṛ
Yuniṭ inṭeq ar Aammi Niṭa, yenna-yas : DAPṚITWA
keččini ihi .. Dɣa imi keččini d AMAṚEKSIST. Dɣa
imi tettarraḍ iman-ik tzewreḍ … Inni-iyi-d ihi tura
keččini … Ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Iih. Bɣiɣ ad zṛeɣ ma tella ddunit
nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ddunit nniḍen deg laxeṛt … ’Eemmm …
Wissen ! Ammar ahaat akka tura, attwalem ahaat yella wacu d mazal. MI
ATUKA, asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n waaṛaben, ass-nni, ulleh ma
taawdem-as ula dinna. Nyat ! Ulac ! Ulleh ma tuɣalem
a tesṭebṭbem !
Tilelli n Tmeṭṭut-nni tenna-yas : Aḥlil
mačči d ay tezṛiḍ acu i yeḍeṛṛun deg
ddunit. Degmi theddṛeḍ akka-agi tura keččini.
Kaysa, nettat
teqqar-as i wemṛabeḍ-nni : Ur ak-d-ḥkiɣ ara af
čučuḥ … Lukan ad tezṛeḍ acu iyi-d-yenna … Itxed.
(Tqereb ar umeẓẓuɣ-is, tecbecbuc-as ar umeẓẓuɣ-is:)
Bec bec bec bec bec bec …
(Tenna-yas :)
Aah, ah ! … Ulleh
ar akka.
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Uuuuy ! …
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ddunit-agi ideg i nella
akka-agi, ad tiɣileḍ d tagi i d ddunit … Lukan ad tṛuḥeḍ
ar tmura nniḍen ! … Adwtaliḍ ddunit. Ddunit n widak-nni akken
yellan deg ddunit.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini, APASPUṚ-nni, atan deg lǧib-iw …
Xedmeɣ-d ABIẒA, kullec … ttṛajuɣ kan, ad neṭleɣ
tamɣart-nni n yemma, hup ! Ad nesreɣ.
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Yyah ? Ihi ma tufiḍ
abrid ihi ad tṛuḥeḍ ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Ihi, acu nniḍen ihi ? A nnuḥ af
yiman-neɣ … Aɣ-d-iwet ciṭuḥ ubeḥri anda nniḍen.
Tilelli n Tmeṭṭut tenna yas : Aawwa, tura yewaaṛ.
Mačči akka am zik-nni, asmi serrḥen iberdan.
Aammi Niṭa, yenna-yas : Aha kan tura … Ma ur nufa ara ad nekk tawwurt, ad
nekk tazuliɣt.
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Nekkini ihi, ak-d-inniɣ
ṣṣeḥ … Ula d nekkini, lukan ttafeɣ, ulleh ma
aawedeɣ-as dagi.
Aammi Niṭa, inna yas : A yexti, henni kan iman-im ay axiṛ am nekkni,
yak tezṛiḍ-aɣ nekkni anda nedda, ur neskir ara, akka-agi am
nekkini tura, ad awḍeɣ akka-agi daɣen ar Paris …S
tmirxist-agi-inu …
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Iih ! … I syin ɣer-s ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Iii … Ula dinna diɣen ad DIGUTIƔ …
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ayɣer akka-agi ad
TDIGUTIḌ ? ’Aaeaah ? … AJUNUM akka-agi am keččini ad
TDIGUTIḌ ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : A yexti, ur tezriḍ ara ad tfehmeḍ
kemmini. Mačči af yiwet lqaɛa iffi ntteddu.
Aali Tixriṛ yenna-yas : Amek akka-agi tura
keččini, mi iyi-d-teqqareḍ akka-agi tura keččini.
Mačči af yiwet lqaɛa iffi ntteddu ? Lumaana dɣa … Ay akka d
awal i k-d-innesren ! ṛju tura ak-steqsiɣ af yiwet lḥaǧa
akkenni. Mmel-iyi-d ihi tura keččini iṛḥem baba-k … anwa
i yexedmen lgirra n Lžayer ?
Aammi Niṭa, yenna-yas : Anwa i yexedmen lgirra n Lžayer ? Iih … anwa i
yexedmen lgirra n Lžayer ? D nekkini ! …
D keččini ! … D nekkni akk ! … D nekkkni akk i yexedmen lgirra n Lžayer.
Aali Tixriṛ yenna-yas : A wlidi keččini tettafeḍ-as
d lɛib ula i tmellalt. ṛju tura … Eǧǧ-iyi tura ak-d-awiɣ
yiwet lmaana akkenni ad tfehmeḍ.
Ɣaysa, nettat tugi as-tserreḥ i wemṛabeḍ-nni
teqqar-as : ... Iih. Nniɣ-as ruḥ d wayeḍ. Ihi tura nekkini,
ttiɣileɣ dayen. Nekk ttiɣileɣ ad iṛuḥ. Netta
yeggumma ad iṛuḥ! … Mi yewweḍ kan ar tewwurt, ad d-yuɣal. Mi yewweḍ kan ar tewwurt, ad d-yuɣal.
Kan akken, kan akken … Am tyaziṭ-nni i wumi tewqaa tmellalt …
Sekkura Tatuy tenṭeq ar Ɛmeṛ
Yuniṭ, tenna yas : A Si Ɛmeṛ ! Ssew ! Ur
asen-ttak ara awal i wigi.
Aali Tixriṛ yenna-yas : Tagi ihi tura, d yiwet tyaziṭ
akkenni … Uqmen-as timellalin n webṛik i wakken a tezdel fell-asent.
Nettat, tayaziṭ-nni, ḥnin wul-is … Tesqerqer af tmellalin-nni …
Aseggas yettak-itt i wayeḍ, aseggas yettak-itt i wayeḍ, nettat kan
akkenni, tebrek kan af tmellalin-nni, tesseḥmuy timellalin-nni. Almi d
asmi fṛuṛxent tmellalin-nni. Neggzen-d yebṛiken-nni, ṭṭfen-d
tayaziṭ-nni deg umegṛeḍ, skerkren-tt ar wasif.
- Tayazit-nni teqqar-asen , A tarwa ! Saniɣeṛ akka, a
tarwa ? A tarwa, nekkini, d yemma-twen ! A tarwa, d nekkini i kwen-id-yurwen !
…
- Ibṛiken-nni zzin-as.Ttaaggiḍen akk dinna fell-as.
Qqaren as : PLUJI, inaal waddin yemma-m !
Tfehmeḍ tura lmaana ?
Sekkura Tatuy tenna-yas
i Ɛmeṛ Yuniṭ : Ssew, a
nngeḥ-ik !
Aali Tixriṛ yenna-yas : Tayaziṭ-agi tura … Aha
inni-iyi-d tura keččini yaɛni … D acu-tt yaɛni tura tayazṭ-agi,
DAPṚITWA tura keččini, ah ? (Aammi Niṭa issusem kan, Aali
Tixriṛ yettkemmil, yenna-yas:) IBA tura, ak-d-inniɣ tura nekkini d
acu-tt.
Tayaziṭ-agi, SITADIR d widak yeɣran. U timellalin-agi …
Timellalin-agi, SITADIR d iɣwyal-agi-neɣ yugi uɛakkwaz !
Seg wasmi tefra akken lgira-nni n DIZWIT KATUṚZ, deg wassen
ay KMAṢAN … widak-nni yeɣran akk akka amacemma … seg wassen ay KMAṢAN
sɣarayen deg yeɣwyal-agi-neɣ … tugi tefrut. Sɣer ! … Sɣer
! … Sɣer ! … Almi d asmi … yuɣal imir-nni … iɣyal-agi, bdan la
d-ttakwin amacemma …
Asmi d-ukin imir-nni …
Bdan la
tzenqiren imir-nni !
Ṭṭfen-d
akk widak-nni yeɣran akken, zuɣren-ten ar iɣezrawen.
- Widak-nni qqaren-asen : A tarwa, saniɣer akka-agi, a tarwa ?
A tarwa, d nekkni i kwen-id-isnekren, a tarwa ! … ’
- Iɣyal-nni, nutni qqaren-asen PLUJIT tura, inaal waddin yemma-twen !
- Widak-nni yeɣran akken, nnan-asen Ur nessin ara a nɛumm.
- Iɣyal-nni, nnan-asen PLUJIT neɣ srifget.
MI, tayaziṭ ! Ur tessin ara ad tesrifeg !
Dɣa imir-nni ṭṭfen-d ɣer-s tafrut, zlan-tt
imir-nni dinna.
A SAKAṬ SIS, SAKAṬ SAT, SAKAṬ WIT-nni, kra n win
ara afen yewwi-d SERFATIKA, ad t-zlun ! Ad tezṛeḍ kan yaɛni
arraw n leḥṛam.
Tfehmeḍ tura lmaana ?
Nna Simka tegger-d iman-is, tenna-yas : Ay awnanaḥ awnanaḥ,
awnanaḥ-ik d awnanaḥ ! … (tenna-yas :) Iii … Axateṛ
ur ssinen ara … Ihi sfehmet-aɣ-id ihi kunwi amek i yelaq ad nexdem.
Aali Tixriṛ yenna-yas : “ Ur ssinen ara ” ! … MI, ahya a
ddin n ṛebbi-neɣ, ahya a ddin ṛebbi-neɣ! Acu aɣ-yewwin
? Acu aɣ-yewwin ad nezdel af tmellalin-nkent ? Lukan neḥṣi
akka-agi … Iih … Dɣa … Lukan am keččini dɣa, a Si Ɛmeṛ
! Tilaq timellalin-agi … Tilaq dɣa lukan am keččini, tilaq dɣa
amek ara sent-txedmeḍ ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Anwa ? Lukan am
nekkini ? Nekkini … Lukan am nekkini, ad tent-id-sewweɣ d LIZUFUPLA !
Meqqar ad neṛwu LIZUFUPLA.
Aali Tixriṛ yenna-yas : LIZUFUPLA, ih !
Keččini, yak nniɣ-ak ! Ad iṛḥem ṛebbi taabbuṭ
i k-id-yurwen. Awi-d ad aɣeɣ aqerru-ik. (Aali Tixriṛ dɣa yuɣ-as
aqerru-is i Ɛmeṛ Yuniṭ:) ’Heemmmptte (yekker yenna-yas:)
He !... He !... He !... He !... FIKTIBMA ! LIZUFUPLA ! Dayen ! Dɣa tagi.
Seg-s akin, ula i d-rnuɣ.
Gerru yenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Ayɣer
akka yexseṛ wudem-ik, a Si Ɛmeṛ ? Amek ? Aɛni yella kra
yellan ?
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Aa … A Gerru … Nniɣ-as
keččini, amer ahaat tessneḍ akk tigad-agi … I keččini
… Muqel tura keččini, ma tzemreḍ ad iyi-d-tinniḍ … ma
tella ddunit nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?
Si Ṛezqi, yenna-yas : Aaa … Ma tebɣam ad tqessṛem
af tigad-agi, muqlet amṛabeḍ inna Ifeṛḥunen. Netta i
yessnen akk tigad-agi.
Gerru, yenna-yas : Yya-n, yya-n … Ziɣ yella wemṛabeḍ
ee !
Amṛabeḍ-nni yenna-yasen : Ah ! … Acu tebɣam,
a tarwa ?
Gerru, yenna-yas : La k-iqqar Si Ɛmeṛ ma tella ddunit
nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ
…
Gerru, yenna-yas : Rrbeḥ tafeḍ-t.
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ṛju ! … Inniwt-iyi-d
qbel tura kunwi amek i tebɣam a kun-id-waǧbeɣ. (Ibda iḥetteb
s iḍudan-is, yenna-yas:) Tebɣam … A wen-id-inniɣ … ayen
iffi d iweṣṣa nnbi, ṣell aalih wa sellama … Neɣ tebɣam
…. Awen-id-inniɣ kan akka meḥttub af wakken d qqaren medden ? Neɣ
ma tebɣam awen-id-inniɣ ayen akka d-qqaren widak-agi yeɣran almi
necfen.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini, anaam a ccix …
Nekkini bɣiɣ madabiyya ad iyi-d-tinniḍ kan tidet.
Amṛabeḍ-nni n tgertilt yenna-yas : Iih … axateṛ
deg ddin n yinselmen, tagi tella. Tegra-d nniɣ-ak deg wigad-agi yeɣran
akka almi necfen, wigad-agi, qqaren-ak ulac. Iqqim-d imdanen daɣen
ass-agini, daɣen mkull wa d akken yeqqar. Kra qqaren-ak tella, kra
qqaren-ak ulac.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Leḥsab-agi
ihi … Ulac …. Ulac akk win i yezṛan.
Abucri-nni yenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! A Si Ɛmeṛ
! …
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aaa … Tura nekkini, mliɣ-ak-id akk iberdan. Tura
keččini, awin i k-yehwan tawiḍ-t.
Nekkini, mačči am widak-nni
yettkellixen akkenni … Ṛebbi yenna-d … Ṛebbi yenna-d … Nekkini …
ata uqabub, ata llqeḍ.
Abucri nni inna yas : A Si Ɛmeṛ ! … Ayɣer
tura keččini i tettṛuḥuḍ aqerru-ik akka-agi ?
Keččini tura, ayen illan … Keččini tura kan ad ɣer-s
tawdeḍ. Acu k-mazal tura ? Mazal-ak azgen n saɛa.
Sekkura Tatuy tenna-yas : A ur ttxemmim ara ! Ssew, a Si Ɛmeṛ
!
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Tewweḍ u neṣ
! Aa WI ? D leḥdac u neṣ ? (Izzi ar widak-nni yettḥellilen
akkenni, yenna-yasen : ) Ɣennit-aɣ. Ɣennit-aɣ-id
KIKCUẒ kunwi, ma yehda-ken win iheddun.
Ihellalen-nni ṬṬAKIN :
Tasenṭit ! Tasenṭit !
Ay asmi
tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i
d ṛas lmal ! …
Tamurt deg rebḥen
yesɣan
Mi rsen ɣef tejṛa,
teqqur.
Ula ma tefka d imɣan,
D agurbiz neɣ d
azbeṛbuṛ.
Tasenṭit
! Tasenṭit !
Ay asmi
tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan i
d ṛas lmal ! …
Ksan-tt-id weḥda
weḥda,
A yella arraw n leḥṛam.
Mṛeḥba lǧerya
jdida !
Ad nsegri abazin i ṭṭaacu.
Tasenṭit ! Tasenṭit !
Ay asmi
tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan
i d ṛas lmal ! …
Am waken nnan imenza,
Tagi, iban ur teffir.
Medden teddun ɣer
sdat
Nekkni, simmal ɣer
deffir.
Tasenṭit
! Tasenṭit !
Ay asmi tqaad ur tmal !
Tasenṭit
! Tasenṭit !
D tin kan
i d ṛas lmal ! …
Yaxxi ddunit m lehmum
!
Yaxxi tamɛict n
bessif !
Yiwen, izegr itt s lɛum,
Wayeḍ, ad
t-iddem wasif !
Tawaɣit
! Tawaɣit !
A ṭṭiṛ,
ur ttafeg ur ttrus !
Tawaɣit
! Tawaɣit !
Ayen iḍṛan
yid-neɣ, drus !
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini tura, aqli
af tizi n lmut. Maana ɣas akka-agi, aḥeq ṛebbi ar amzun akken
mačči d nekkini ara yemmten !
Aammi Niṭa, yenna-yas : Wwatut ihi, ALAṢATI n lumma n waaṛaben
ihi, ah !
Si Ṛezqi yerna-yas-d tabyirt. Itthuzzu taqṛaat-nni
sennig uqerru-is, yettɣenni, yenna-yas : A wen-d-awiɣ
taneggarut ! …
Tabeznist ! Tabeznist !
Ay akken tebɣu
tusa-d,
Tabeznist !
Tabeznist !
Ɣef
wudem-ik iban ssaad !
Paf ! Dɣa yessers-as d taqṛaat-nni af ṭabla.
Imuḥenduqalen-nni akk iɛaǧeb-asen lḥal, qqaren
as : Wiii… Si Ṛezqi ! Akken, a Si Ṛezqi ! Wiii !
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Awen-d-xedmeɣ
ADISKUR ?
Imuḥenduqalen-nni : Wiii !! … ADISKUR ! … ADISKUR ! …
ADISKUR ! …
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Susmet ihi. Eǧǧet-iyi
ad d-hedṛeɣ.
Si Ṛezqi, yenna-yas : Hdeṛ, hdeṛ …
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas :
A lumma n waaɛṛaben,
selt-iyi-d !
Selt-iyi-d, a lumma n waaṛaben !
Selt-as i Ɛmeṛ Yuniṭ,
Ad teslem d acu ara wen-id-yinni.
Nekkini tura …
Am wakken i wen-d-nniɣ yagi …
Nekkini tura,
Qrib ad mmteɣ.
Tura nekkini, mačči d lafuṭ-iw,
Inna-yas wi yefkan taɣawsa, d lujuṛ.
Win i tt-yekksen d ayla-s maaduṛ.
Axateṛ, mačči sgi i d-tusa, nekkini.
Seg-sen ! i d-tusa !
Mačči d lafuṭ-iw nekkini,
D lafuṭ n yeɣwyal-agi i aɣ-YETTEKMANDIN akka
Eiii !
Eṛḥem waddi-k dɣa …
Am yiwen akka-agi am nekkini tura, hatah.
’Eiii … Deg laanaya n ṛebbi dɣa …
Acu n lxiṛ iyi-d-iwḍen seg lǧiha-nsen, tura
nekkini ?
Lamziyya-nsen, hah !
Iih.
Dɣa ma llan d irgazen,
A iyi-d-innin acu iyi-ttalasen !
A welleh ma zṛan akkk bellik Ɛmeṛ Yuniṭ-agi,
Ma yettnuḥ neɣ ur yettnuḥ ara dagi deg NANǦIRI
!
Xuḍi !
Iih !
Xuḍi … Ɛmeṛ Yunṭ- agi, yella !
Yella …
Assa dagi sdat-wen, ih, ih …
Aqli dagi sdat-wen !
Neɣ tura wigi
Iieiiih ! …
Nutni ttiɣilen tura
Imi ur ten-yewwi ara igenni kan
Dɣa dayen
Ḥesben imdanen d ibẓaẓ.
MI, briɣ i ddin n ṛebbi-nsen !
Aṛjaw kan ad twalim, aṛjaw …
Briɣ i ddin
yemma-tsen,
Ar d ad timɣureɣ, ad timɣureɣ …
Ar ḥalamma wwḍeɣ
annect n Aammi Naṭi !
Anda bɣun awḍen
Nekkini, ad d-kkeɣ nnig-sen.
Aha tura, ah ! …
Ahaw kan tura, ur tagwadut.
Mi mmuteɣ kan, dɣa nekkini ad KMAṢIƔ …
Ad KMAṢIƔ ad d-heddṛeɣ.
Ad
d-heddṛeɣ seddaw tmurt !
A IYI-D-SLEN YEƔYAL-AGI I Ɣ-ITTEKMANDIN AKKA
Ad iyi-d-slen, ihwa-yasen neɣ awer asen-yehwu !
Ad sen-id-inniɣ kullec, DIṚIKT.
Ad sen-id-inniɣ kullec ɛinani.
Ayen akk xeznent tculliḍin-nwen, nekkini,
Ad t-id-inniɣ DIṚIKT.
Ad sen-inniɣ ɣas mmuteɣ nekkini,
Nekkini,
Mačči baṭel i mmuteɣ.
Asen-inniɣ mmuteɣ …
Hata tura nekkini wayen iffi MMUTEƔ
… Aṛjaw dɣa … Eee …
Iḥeqqa dɣa ? Amek akkenni dɣa tura ?
Aaṛida, mazal ur iyi-d-tennim ara acu akkenni dɣa iffi
ara mmteɣ.
welleh !
Iḥeqqa, ih …
Amek akkenni dɣa tabṛat-nni ?
Ur zṛiɣ ara nekkini …
Amek akkenni i yelaq awen-tt-id-aruɣ ?
Amek akkenni dɣa tabṛat-nni ?
Aali Tixriṛ yenna-yas : A Si Ɛmeṛ … Ad NRIGLI
taluft-agi n tebṛat-agi dɣa tura kan dɣa, ma tebɣiḍ…
(Izzi ar Sekkura Tatuy, yenna-yas :) A Nna Sekku … Yenna-yasen aɣ-d-awin
ṭabla, inna-yasen … Ṭabla akked ukersi …
Sekkura Tatuy, nettat tezzi ar Si Ṛezqi, tenna-yas : A Si Ṛezqi
… D keččini i d Bab n wexxam. Awi-d ṭabla akk d ukersi.
Wwin-d ṭabla akked ukersi … Lkaɣeḍ … Astillu …
Rnan-as-d aqbuc ijeǧǧigen … Taqerrayt n siliktu … Rnan caɛlen-as
tacemmaat … Aaywaah …
Aali Tixriṛ yenna-yas : Akka-agi tura, SIBU …(Ijebd-d lkaɣed
seg lǧib, yenna-yas:) Attan tura tebṛat-nni i k-d-nniɣ akken.
Heggaɣ-ak-tt-id.
Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Seku-d kan.
Aali Tixriṛ yefka-yas lkaɣeḍ-nni, yenna-yas : Ax.
Ɛmeṛ Yuniṭ yeṭṭef laɣeḍ-nni,
yebda la d-iqqar acu akken yuran sufella-s, yenna-yas : “PUṚKWA JI NI PA
LA FUṚS DE BIBER.” (Yenna-yas:) IGZAKETMA, akka-agi i yelaq ad d-inniɣ, ih.
Aali Tixriṛ, yenna-yas : Iih. Aha kan. Tagi tura meḥttub
amzun akken tenniḍ-d ifadden ulwan, tazmert tekfa, menttif lmut,
tameddurt am ta. Yak akka ? … Iih … Ihi, tezṛiḍ ihi, A Si Ɛmeṛ
! Atan tura lkaɣeḍ, atan ustillu. TEKKI-as akka-agi dagi, ar ṭabla-agi
… Ad iyi-d-treyyzeḍ tura tabṛat-agi s ufus-ik … (Ɛmeṛ
Yuniṭ dɣa yeqqim ar ṭabla. yezzi ar Sliman Dulin, yenna-yas:)
Deg laanaya-k, a Sliman Dulin, ma tzemreḍ aɣ-d-tawiḍ kan akka
yiwen ucewwiq d amectiṭuḥ, d afsisan, d aḥlawan … S tgitaṛt
kan weḥdes.
Sliman Dulin, yenna-yas : Iih, yirbeḥ, yirbeḥ …
Dɣa YEṬṬAKI.
Ɛmeṛ Yuniṭ yebda yettaru, yenna-yas : “ PU-ṚEK-WA-J
NI-PA-LA-FU-ṚES-DI-BIBER …”
PWA DATIṚUGASYU dagi tura yak ?
Aali Tixriṛ, yenna-yas : ’Iih.
Ɛmeṛ Yuniṭ yettkemmil, yenna-yas : “ MI-SYU-LI-DI-RI-JA-U-NU-DI-RI-JI-BU ?”
Aali Tixriṛ, yenna-yas : ’Iih. Akken. SITADIR a widak
yettdirijin, aniwer i aɣ-TEttDIRIJIM ? Kemmel
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : “ A widak YETTDERRIJEN,
aniwer i aɣ-TETTDERRIJEM ?” ihi i yelaq ad d-tinniḍ.
Aali Tixriṛ, yenna-yas : Aha kan. Deg wayagi tura,
akkeni k-yehwa, tinniḍ-d. ASASYAL, SIK ad nttemsefham.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Neɣ a widak yeṭṭeṛṛigen,
aniwer i aɣ-teṭṭeṛṛigem ?
Aali Tixriṛ, yenna-yas : NUṚMALMA, ih ! … Ulleh ar
akka-agi i yelaq ad d-ninni NUṚMALMA ih ! Acu kan mazal-aɣ nettsetḥi.
Kemmel, kemmel.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : “ PAR-SU-KU-… ”
Abucri-nni yenna-yas : Nekkini, anta i ḥemmleɣ, nekkini
… D Tin akkenni n Salim Halali. Tin akkenni anda akkenni i s-yeqqar
Meḥḥenni zzin !
Ya laɛweṛ …
Eeee, ’Eeee …
Meḥḥenni
zzin !
Ya laɛweṛ
…
Meḥḥenni
zzin !
Eeee, ’Eeee …
Dɣa abucri-nni yettɣenni, iceṭṭeḥ weḥdes
weḥdes.
Nna Simka tenna-yas : Amṛabeḍ-nni, atan illummet kan …
Aaawwa, tameɣra-agi-nwen n wass-agi, tecmet.
Abucri-nni dɣa yeqqim-d ar Nna Simka, yenna-yas : Anwa ?
Nekkini ?
Meḥḥenni zzin !
Ya laɛweṛ
…
Eeee, ’Eeee …
Meḥḥenni
zzin !
Ya laɛweṛ
…
Meḥḥenni
zzin !
Eeee, ’Eeee …
Yettsemmiṭ dinna fell-as.
Aali Tixriṛ, yenna-yas : Eccct ! A sbaa saaqa ! Eǧǧet-aɣ
ad nexdem, ah ! (Wiyaḍ-nni, yuɣal dɣa susmen, Aali Tixriṛ
yuɣal ar Ɛmeṛ Yuniṭ-nni, yenna-yas:) Aa … A Si Ɛmeṛ
! Kemmel, kemmel.
Ɛmeṛ Yuniṭ yettkemmil issektebṛuṛuḍ,
yeqqar-as : “YIṚ-CA-KAL-JIR-YA-A-I-TI-PRI-DA-LA-ṬA-PIT-DALAṬAPIT-PI-RI-FYAṬ-DI-LA-ṚI-BU-LI-SYU …
” PWA D ISEKLAMASYU, AR LALIN dagi tura yak ?
Aali TixriṚ, Yenna-yas : ’Iih. Ar LALIN. Yak tfehmeḍ
KISAFIDIR ?
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Iih, fehmeɣ.
Akka-agi tura dagi, SAFIDIR asmi akkenni i nettnaɣ nekkni d Fṛansa,
welleh ar d-nefka !
Tilelli n Tmeṭṭut temyekruca nettat akked Aammi Niṭa,
tenna-yas : Ula d nekkini, ulleh ar DIGUTIƔ, a Aammi Niṭa, ttwaliɣ kullec d
aberkan. Kullec d amessas.
Aammi Niṭa yenna-yas : Iii … yak am wakken i s-qqaren ulac i
d-isusfen tament seg imi-s. Maana, aqla-kem la tettwaliḍ.
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ulleh ar
akka. Yugar tiɣɣersi tafawet.
Aammi Niṭa yendeh : A Kustataḥ !
Kustataḥ yenna-yas : Anaam a Aammi Niṭa. (Kustataḥ,
dɣa din din yewweḍ-d. Isaada AKUDCIFU af ṭabla, yenna-yas:)
MESYU, DAM …
Aammi Niṭa yenna-yas : Awi-aɣ-id snat tfiwa, saḥḥit.
Yiwet i temɣart-agi n lbaṛakka, tayeḍ i nekkini.
Kustataḥ ireyyec ssniwa-nni-ines, yenna-yas : Maalih.
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : ’Uuuuh uuuuh !
Ɛmeṛ Yuniṭ netta yettkemmil kan akkenni issektebṛuṛuḍ,
yeqqar-as : … “MI-ṢA-CI-KI-SI-BU-FIT-DIS-PAS-ṚI-TEṚ-LA-TI-LI-JA-SYA-IL-LI-SAL-DI-LA-NA-ṚYU-A-LUṚ-BU-NU-ṚI-PLI-DI-KWA-SA-LI-LI-PLA-DI-LA-ṬI-KI-BU-ZI-ṬA-TṚA-DI-KWI-ZI-NI
! ”
Aali Tixriô, inna yas : WI ! SIṢA. Tfehmeḍ akkAkagi
tura dagi, amek ? Dagi tura SAFIDIR ma tesnegrem widak yeɣran … Iih … Iṛḥem
babak ! ’Iih ! … SAFIDIR atan umeṛmiḍ-nwen, akken ara yeqqim d
amessas ! Aalaxateṛ, d widak-agi yeɣran akka, d widak-agi i d
aaqqa-nni n lmelḥ. D nutni i s-yettaken lbenna i tmurt, Iiiih !
Sliman Dulin irfed acewwiq:
Mi kkreɣ ad mmeslayeɣ
Win d-ttmektayeɣ
Am netta ur ufiɣ
ara … Aaah !
Aali Tixriṛ, yenna-yas : “Netta” ! … Anwa netta ? Sfehem-aɣ-id
anwa wagi d-teqqareḍ.
Sliman Dulin yenna-yas : Amek ? Ur tecfiḍ ara ? Aqcic-nni i
k-d-nniɣ akken iḍelli. Nniɣ-ak isem-is Patuni.
Aali Tixriṛ, yenna-yas : Iih ! … Acu t-yuɣen ?
Sliman Dulin yenna-yas : Itxed, eee ! … Ay ugadeɣ awekkiw-nni
i k-d-nniɣ akkenni. Ay ugadeɣ ad nelḥeq ɣur-s.
Ɣaysa tenna-yas : Sliman Dulin-agi, d win akken i
d-issufɣen takasiṭ deg Fṛansa ?
Sliman Dulin yrnna-yas : ’iih. D winna. Aqli melmi kan i d-uɣaleɣ
deg Fṛansa.
Ɣaysa tenna-yas : Acu ttlusunt tṛumyin ihi akka imir a
tura dihinna deg Fṛansa ?
Sliman Dulin yenna-yas : Eh ? Amek acu ttlusunt ? ’Ii … mkull
yiwet tettlusu ayen i s-yehwan. Dihin, awi-d kan ad tesɛud yemma-tsen.
Ayen i m-yehwan, els-it.
Ɣaysa tenna-yas : Nekkini, qqareɣ-ak-id akka-agi, axateṛ
nekkni dagi ɣer-neɣ ɣas ad tesɛud yemma-tsen, ur tettafeḍ
ara d acu ara d-taɣeḍ yis-sen.
Sliman Dulin yenna-yas : ’Iiii … Neɣ mulac tura kemmini, ẓẓeg-itt-id
ur turiw.
Ɛmeṛ Yuniṭ netta mazal-it kan akkenni issektebṛuṛuḍ,
yeqqar-as : “ A-KUṚ-DI-LWI-LA-LI-BIR-TI ! … ” Iiiiih ! …
Abucri-nni, daɣen … Atan daɣen IKKAPTI-d Damas, IṬṬAKI
daɣen :
A yemma, ffudeɣ, a wi yeswan
Seg tala yebna weṛumi.
Ma swiɣ, ugadeɣ
imawlan,
Ma qqimeɣ, fad
yenɣa-iyi
Aala ha la la
La laha laha la la …
Sekkura Tatuy tenna-yas : A Kustataḥ ! Atan ubucri-nni-neɣ
… Atan meskin yemmut seg fad. Awi-as-id ad issew.
Abucri-nni, netta yettsemmiṭ kan akkenni:
Ffudeɣ, bɣiɣ ad ssweɣ
Ffudeɣ,
bɣiɣ ad ssweɣ
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : PWA D ISEKLAMASYU ! “
WA-LA-MI-FṚIṚ-PU-ṚEK-WA-JI-MUṚ ! ” (Yenna-yas:) Hattan
tura, ay atmaten … Hattan tura nekkini acu i d ssebba n lmut-iw ! SINYI : Ɛmeṛ
Yuniṭ.
Abucri-nni, atan daɣen isnexfat. Yejebd-d tamacwaṛt seg
lǧib-is, yebda iseffeḍ imeṭṭawen-is.
Nna Simka tenna-yas : Acu akka yuɣen abucri-agi-neɣ ?
Yettru ? (Tenṭeq ɣur-s, tenna-yas:) ’Aaeaah ? Acu akka aɛni i
k-yuɣen imi tettruḍ ?
Abucri-nni yenna-yas : Ijreḥ wul-iw ! … Ijreḥ wul-iw !
… Axateṛ cedhaɣ tamurt-iw !
Aali Tixriṛ, yenna-yas : Amek ? Ansi aɛni i d
tamurt-ik, keččini ?
Abucri-nni yenna-yas : Nekkini ? Nekkini, seg DAKKIṚK ar
Tamanraset, nekkini i d tamurt-iw. Nekkini, ibaad wansi d-uɣaleɣ.
Ɛmeṛ Yuniṭ yendeh : Ay atmaten, a
tiyessetmatin ! Nekkini tura ayen iyi-illan ger ifassen-iw …
Amrabeḍ-nni yenna-yas :
Sewweq ya Lwiza
Zuṛ-d Letnayen …
Si Ṛezqi yenna-yas : Hdeṛ, hdeṛ a Si Ɛmeṛ
! Ur asen-ttak ara awal i wigad-agi …
Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas :
Nniɣ-awen nekkini tura …
Bɣiɣ awen-d-inniɣ …
Amek i s-qqaren …
Nekkini tura yaɛni …
Acu iyi-illan ger ifassen-iw …
Ass-agi, nekkini tura …
Ulleh ma ugadeɣ ila yiwen !
Aha tura, ah !
Ass-agi tura nekkini,
Zemreɣ ad xedmeɣ akken iyi-ihwa.
Iih !
Aqli af tizi n lmut …
Yak akka ?
Tura nekkini, aqli af tizi n lmut.
Tura nekkini, zemreɣ ad xedmeɣ
akken iyi-ihwa.
Acu ? Acu iff’ ara agadeɣ tura
nekkini ?
Deg wasmi d-kkreɣ ar ddunit, ttagadeɣ
…
Ugadeɣ, ugadeɣ, ugadeɣ …
IPI almi d ass-agi tura …
Atan tura dayen.
Iih
Atan tura dayen, tekkes-iyi tigadin-nni.
Ma yehwa-iyi tura nekkini,
Ad ṛuḥeɣ ar walbaaḍ
n LIṚIYINYU …
LAṚIYINYU iyi-ihwan …
IPI mi wwḍeɣ ar dinna, ar LAṚIYINYU,
Asen-becceɣ dinna,
Deg tlemmast n LAṚIYINYU !
ASEN-BECCEƔ DEG TLEMMAST N LAṚIYINYU,
‘IIH
Amek?
Meḥttub ur zmireɣ ara ? Ad
twalim !
Iii … nek tura …
Yak lmut, ad mmteɣ
Iii … Acu ara agadeɣ, tura nekkini ?
Ɛecrin imelyaṛen ižarwiwen,
Akken tellam d ižarwiwen …
Acciwen imelyan yid-wen,
Tettagadem akk tili-nwen !
Aqli tura dagi nekkini, ur ugadeɣ ara.
Iih …
Lmut, ad mmteɣ, ad mmteɣ …
Feṛḥeɣ ayen din.
Axateṛ, nekkini ass-agi tura, ulac
akk win iyi-izemren.
Zemreɣ ad xedmeɣ akken iyi-ihwa
Ma yehwa-awen
Tura kan dɣa, hatah
…
Ad d-ssufɣeɣ
akk ṛebbi-inu.
Meqqar almend n
warraw-neɣ …
Aṛjaw kan …
Atan dɣa ufiɣ-d amek ara xedmeɣ.
Aṛjaw kan, ad twalim.
D lbumba !
As-tilifuniɣ DIṚIKT i
Čaabibi, tudeswit,
As-inniɣ ṛuḥ ad tdeṛgeḍ
!
Iɛaǧeb-awen akkagi ?
Ssneɣ nimiṛu-ines.
Tura as-tilifuniɣ.
Ɛmeṛ Yuniṭ immeɣ IDDIKṚUCI-d tilifun.
Aali Tixriṛ yenna-yas : ’Aaw ! … Ḥader ! ṛju, ah
! … Agad ṛebbi deg-neɣ !
Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! Ɣur-k,
haa !
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Deg useggas-nni n SWAṢAṬ
ṬEṚWA, ceggan-aɣ-id laaskeṛ, abrid-agi d LIMMIG ara aɣ-d-ceggan
ar LAKABILI.
Sekkura Tatuy tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! … ’Aahaah ! …
Yya-d , yya-d tura ad tesweḍ lbirra. Tixxeṛ-aɣ akk i
tyennatin-agi !
Sliman Dulin, netta iṛuḥ as-d-ikkes tilifun, yenna-yas
: Awi-d tilifun-nni tura ar dagi ! Tebɣiḍ aɣ-TBAṢIḌ,
neɣ ?
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Tixxeṛt akin fell-i
! (IFFUṚMI NIMIṚU, yettṛaju as-d-rren, yenna-yas:)
Tura tugadem, eh ? Tura mi tewweḍ ar ṣṣeḥ. ALI ! Susmet
kunwi ! (Hup! Yuɣal ar tilifun-nni, yenna-yas:) Alu ! KOIMLA N BISIṬ
? Alu ! ’Iih … Saaddi-iyi-d Čaabibi, iṛḥem waddi-k. Amek? Alu
! ’Iih … Čaabibi, ih. Ptte, tte, ehoe’ … Ur tagad, ur tagad,
saaddi-iyi-t-id kan. ’Iih … ’Alu ! … Amek anwa-iyi nekkini ? Nekkini, d Ɛmeṛ
Yuniṭ dagi. ’Iih … Ɛmeṛ Yuniṭ, ih … Ɛmeṛ Yuniṭ,
SITU. Inna-yas kan Ɛmeṛ Yuniṭ, ad ifhem … Ansi i k-in-sawaleɣ
? A weddi, aqli dagi kan ar Si Ṛezqi … IBA … Neɣ mulac, siwel-as-id
i win i k-yehwan … Čaabibi, Geddafi, Černankuf … Win i k-yehwan… Amek
akka-agi ulac-iten ? Aatan diɣen … Alu ! ALUṚ ihi ak-in-ǧǧeɣ
AMIṢAJ, efk-as-t. WI … Eǧǧ-iiy ak-dkemmleɣ … Ihi wala …
Inni-as la k-yeqqar Ɛmeṛ Yuniṭ … Inni-as la k-yeqqar ay
amendayer ! … Ma d tagi ay d Lžayer ! ’Iih … Wala … Inni-as akka-agi, ’Iih …
IPI inni-as la wen-yeqqar ṛuḥet akk ad tte … tte … tte … Alu ! Alu
! Alu !
Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ yekkewkew. Iserreḥ-as i
tilifun-nni. Iǧǧa-t kan akkenni yettaaluluq. ’Eeiii …
Aali Tixriṛ yenna-yas : Acu aɛni i k-d-nnan ?
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Yeṛṛakṛuci-iyi-d.
Sliman Dulin, yenna-yas : Nniɣ-ak …
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aɣ-imnaa ṛebbi deg
wayen ur nexdim, wanag ayen nexdem, nebna fell-as.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Acḥal iseggasen
ayagi, tettkellix ddunit yis-neɣ … Ass-agi, kullec ad t-id-ɣermeɣ.
A yyaw tura ihi, ula d nekkini …
Si Ṛezqi yenna-yas : Attan d ttnac swaswa.
Sekkura Tatuy tenna-yas : Kker, a Si Ɛmeṛ Yuniṭ,
ah ! …
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : TETTBAṢI
ssaâa-inek, a Si Ṛezqi. (Izzi ar wiyaḍ-nni, yenna-yas:) Anwa
i yesɛan Si Ṛezqi dagi ?
Sekkura Tatuy tenna-yas : Ur tettbaṣiɣ ara, ehoe’. Si Ṛezqi
kull ass yettrigli ssaɛa-ines ar LATILI. Kker kan tura, a Si Ɛmeṛ
…
Ɛmeṛ Yuniṭ iɣas. ’Iihiiih … Imuḥlufen-nni
nniḍen, mkull yiwen yaana amkan-is ad yeqqim. Susmen akk.
Si Ṛezqi yenna-yas : BU. Ihi mala, ay atmaten … Yyaw
tura nekkkni ad neqqimet af yiman-neɣ, ṣelli aa nnabi … (Inṭeq
ar Aali Tixriṛ, yenna-yas:) ’Eee … Tabṛat-nni … Amek ?
Aali Tixriṛ ijmaa-d lekwaɣeḍ-nni af ṭabla.
Imuqel-iten, yenna-yas : ’Iih … Tgerrez.
Aameṭ Yuniṭ, yenna-yas : Ihi neɣ mulac, nekkini
tura ad ken-ǧǧeɣ … ( Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ
iṛuḥ ad yerr ar wanda akkenni i tella tewwurt. Akken d imi yewweḍ
ar tewwurt, yuɣal-d. Immeɣ ar deffir UKUNTWAR iddem-d tagerrayt n
Sidi Seḥnun, yerra-tt ar lǧib-is, yenna-yas:) I wakken ad uqqmeɣ
cituḥ ifadden i yiman-iw.
Dɣa daɣen yerra ar tewwurt. Ileḥḥu am win
yettqeddimen uuday ɣel lǧamaa.
Kustataḥ yenna-yas : Ad taadday-d akka akka ar ɣer-neɣ,
a Si Ɛmeṛ Yuniṭ.
Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : ’Aaa … Tura, d
keččini ara n iɛeddin ɣur-i. S nnuba, s nnuba…
Dɣa yeffeɣ
AKETWEN IV
Dinna deg wexxam …
Tahbubuct attan weḥdes deg wexxam. Tettaarak arekti IPI
tettawi-d tidak-nni n temɣarin, teqqar as:
Ixaq wul am tissegnit.
Ul’ ansi taaddi ṭṭalqa.
Am win fi d-teɣli
tmeddit,
Ur isɛi ula d ṛṛafqa.
Win yewwin lmitaq, yeǧǧ-it,
Ad tḥezneḍ, a
ṭṭaṛiqa. ’Aaah …
Fafa tnṭeq-d seg tkuzint. Nettat ziɣ dinna deg tkuzint
i tella. Teswṣel-d taɣuct-is ɣer tin n yemma-s, ttkemmilent i
snat yid-sent:
Nniɣ-ak ay ul-inu,
Ay akeddab wer numin,
Nniɣ-ak cbu leḍyuṛ,
Ifṛuṛxen deg
tmellalin.
Tin mi d-giɣ ddwa ad teḥlu,
Tennulfu-iyi-d ta nniḍnin.
’Aaah …
Fafa tsawel-d seg tkuzint : A yih !
Tahbubuct tenna-yas : Acu tebɣiḍ, a yelli ?
Fafa teffeɣ-d syinna deg tkuzint, tenna-yas : A yih … Aha tṛan,
inni-iyidd tura kemmini … Amek i yelaq ad mecḍeɣ, I wakken as-aaǧbeɣ
?
Tahbubuct tenna-yas : A yelli … Tiɣileḍ-am nekkini …
Anda wi zṛiɣ ?
Fafa tenna-yas : Amek anda wi tezṛiḍ ? Ihi ma ur tezṛiḍ
ara kemmini, ihi, anwa i yezṛan ?
Tahbubuct tenna-yas : Ṛju a yelli … ṛju ihi tura ad
am-mmleɣ … Mceḍ cuca, a yelli … Serreḥ i wemzur. A yelli ad
d-teffɣeḍ am tsekkurt. Axateṛ akka, ih … Am wakken i s-qqaren:
Tamzurt, mi temceḍ,
Taqaat, mi tenneḍ,
Argaz, mačči d
ay yesseḍ.
( Dɣa Tahbubuct tuɣal ar llah llah-nni-ines:)
Wi yebɣan ad
iweḥḥed ṛebbi,
Iweḥḥed-it
deg fellaḥen.
Albaaḍ, lǧib-is
yeččuṛ,
Izga dima s aaricen.
Albaaḍ ileḥḥu
deg uqenduṛ
Yerna imeṭṭulba,
a t-ḥeṛsen. ’Aaah
Fafa tenna-yas : Tura, ur yettaaṭṭil ara ad d-ikcem.
Aha a yih ! … Segger ! Segger ! …
Tahbubuct tenna-yas : Segger … Segger … Aqli la tseggireɣ.
Tebɣiḍ ad srifgeɣ, neɣ ? Ṛju tura, am-d-aarkeɣ
arekti-agi … As-nanef ad yali … Ad d-nessew tiḥbulin … ad d-nessew lqahwa
…
Fafa tenna-yas : Dɣa lukan as-d-ternuḍ lqahwa d uyefki
… Efk-as-d kan akka-agi snat teḥbulin s lqahwa d uyefki, yeǧǧa-am
kullec.
Tahbubuct tenna-yas : Iiiih … Am wakken i s-qqaren … Win ur nesɛi
ara yemma-s, isɛa taḍeggwalt-is. Ur t-ḥsideɣ ara nekkini
… Nekkini ar ɣur-i, ulleh ar amzun akken d mmi.
(Tahbubuct tuɣal daɣen ar llah llah-nni:)
Ṣebḥan-k a llah laaḍim,
I xellqen ass-a d yiḍelli.
Ṣṣbeḥ
iceṛq-d yiṭij,
Tameddit, d leḥmali.
Lɛibad am tjujtin.
Wa yƐmeṛ, wa d
lxali. ’Aaah …
Fafa tenna-yas : A yih … I webrid-agi, acu tenniḍ kemmini ?
Ad d-yaf lxedma neɣ ala ?
Tahbubuct tenna-yas : Abrid-agi ad d-yaf lxedma, MA YEBƔA
UXELLAQ.
Fafa tenna-yas : I lukan tura dayen, as-d-innin daɣen ulac
lxedma ? ’Aaaah … Ay ugadeɣ daɣen
aɣ-yuɣal lferḥ ar tadist.
Tahbubuct tenna-yas : ’Aaeaah ? Ayɣer ulac lxedma ? Tella
lxedma, win yebɣan ad yexdem, tella lxedma ! Tamurt n Lžayer, tura lḥemdulleh
… Tezmer i warraw-is.
Fafa tenna-yas : Ihi, imi Lžayer tezmer i warraw-is, ihi,
ayɣer akka-agi ihi i ttɣimin yergazen nebla lxedma ?
Tahbubuct tenna-yas : Tettakeḍ awal, ula d kemmini ziɣen
… Aha ah ! Wigi yettɣimin nebla lxedma, a yelli, d nutni i yeţttagin
ad xedmen. Axateṛ tura medden akk bɣan ad xedmen deg lbiruwat.
Netta-nni tura, lbiruwat akk ččuṛen.
Fafa tenna-yas : Aṭas i yettzuxxun akka-agi, ih …
Susem kan.
Tahbubuct tenna-yas : Tzuxxun, ih … Nutni ur zmiren ara. Nekkini,
cfiɣ-d zik-nni, irgazen zik-nni anda ufan ad xedmen. Awi-d kan ad afen
axeddim. Zik-nni, irgazen, ur tcennifen ara. Ma d tura aqla-kem-id la tettwaliḍ.
Zik-nni, mačči akka. Zik-nni, asmi tella ddunit af yiḍaṛṛen-is
… ’Iiiiih … A wi myeḥkan, a yelli … Irgazen xeddmen tamurt. Xeddmen akal.
Syin akin imir-nni, a yelli, kull lxiṛ yugar. Ma d tura, atan ee’ … Ur zṛiɣ
ara nekkini, anda ara ɣ-tessufeɣ tikli-agi i d-newwi akka-agi tura.
Tura ihi Ncalleh kan tura argaz-inem ad yaf lxedma.
Fafa tenna-yas : Seg imi-m s imi n lmalayek ! ’Iiiih… Axateṛ
neɣ mulac ma yella tkemmel akka-agi aqla-kem-id mačči d ddunit
adeg i nella.
Tahbubuct tenna-yas : Ad tifrir fell-aɣ tagut, a yelli
… Waah … Ad tifrir fell-aɣ
tagut MA YEBƔA UXELLAQ ! ( Dɣa
Tahbubuct tuɣal daɣen ar llah llah-nni : )
Ṣebḥan-k a llah laaḍim,
Ixelqen tizermemmac.
Yegger-itent deg wmadaɣ
udṛis,
Ssant-ţ bḥal
lefrac.
Yeggul usennan d aleggaɣ,
Aḥbib sennig ṛebbi,
ulac. ’Aaah …
Fafa tegger-d daɣen iman-is ula d nettat. Dɣa
ttkemmilent i snat yid-sent:
A wi iṛuḥen ɣer
ṛebbi,
Ɣer ṛebbi ad
yeddem lmeḍlaa.
Ad as-yeqqim ɣer
tgecrirt,
Ad as-ibedd ɣer ccṛaa:
A ṛebbi, wa tefkiḍ-as,
Wa teǧǧiḍ-t
ad yesduḍaa. Aaah.
Fafa tuɣal tenṭeq-d, tenna-yas : Tabṛat-agi … D
acu-tt tebṛat-agi ?
Tahbubuct tenna-yas : Ur zṛiɣ ara nekkini … Ufiɣ-tt-id
sgelli dinna af ṭabla. Yuɣal dɣa nekkini … unfeɣ-as kan
dinna. n wergaz-im ?
Fafa, tenna-yas : ’Eehoe ’. Tagi, mačči-ines. Tabṛat-agi
inem, kemmini. Ters-d af yisem-im.
Tahbubuct tenna-yas : Yyaah ? Ters-d af yisem-iw ? Amek
akka-agi ters-d af yisem-iw ? Ters-d af yisem-iw, nekkini ?
Fafa, tenna-yas : Attah. Ters-d af yisem-im, ih …
Tahbubuct tenna-yas : Ad tt-yegg ṛebbi d lxiṛ d rrbeḥ
! … Imi d-ters af yisem-iw, ihi a yelli ihi, ɣer-iyi-tt-id ihi tura
kemmini. I wakekn ad zṛeɣ dɣa acu d-teqqar tebṛat-agi.
Anwa akka iyi-d-yuran tabṛa ?
Fafa tcetter tabṛat-nni, tebda la tt-id-teqqar : “ CIṚ
BIL MIṚ … ” (Tenna yas:) Tagi uḍeggal-im … (Tuɣal ar
tebṛat-nni:) Nanana … nanana …. nanana … nanana … (Dɣa Fafa
tujjaq : ) Ay ay yemma !
Tahbubuct tenna-yas : ’Aaa ! … Acu ?
Fafa, tenna-yas : Yemmut !
Tahbubuct tenna-yas : Anwa ? Bɛid cceṛ, a yelli
… Anwa i yemmuten ?
Fafa teţru, tenna-yas : ’Hi ! hi ! hi ! hi ! hiiii … Yemmut !
… ’Hi ! hi ! hi ! hi ! hiiii …
Tahbubuct tenna-yas : Ur aɣ-taɛniḍ, a yelli
! Amek akka-agi yemmut akka-agi ? Anda yemmut akka-agi ? Anwa i yemmuten ?
Fafa teɣli af wumetṛeḥ, tettru, tenna-yas :
’Hiiii … La m-yeqqar aaggen-as i yelli-m s lemḥadra kan. ’Hiiii …
Tahbubuct tenna-yas : Ṛju tura, a yelli ! … A yelli ! …
’Iii ! Ata issaweḍ-d Si Ṛezqi. Illi-d tawwurt, ibedd-d
deg imi n tewwurt ibbwi-d akk yides arbaa.
Si Ṛezqi, yuɣal ikcem-d, yezzi ar werbaa-nni,
yenna-yasen : Yyaw, yyaw ! … Kecmet-d akk.
Widak-nni dɣa kecmen-d akk diɣen. Aali Tixriṛ-nni,
amṛabeḍ-nni Ifeṛḥunen, terna-d Sekkura Tatuy akked
yiwet tmeṭṭut akkenni daɣen qqaren-as Sasa. Nettat Sasa-agi
tettxiḍi tiqendyaṛ, tusa tezweṛ.
Amṛabeḍ-nni yenṭeq ar Fafa, yenna-yas : ’Iiiih
… Tagnit akka-agi am tagi, bunadem, ilaq-as ad yettru idammen. ’Iiiih … Aha
kan, a wletma … Ulac lɛib ma nettru. I warraw-im ihi ? … Anda llan tura
warraw-im ? Inni-asen i warraw-im llah llah wi ara ken-irefden, a tarwa ?
Inni-asen baba-twen tura meskin, iṛuuuḥ ! Inni-asen iṛuuuḥ
tura meskin … Dayen ur d-ittuɣal ara …
Si Ṛezqi yenna-yas : Anwa i d baba-tsen ? Anda
akka-agi yella baba-tsen ?
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ’Iih … Baba-tsen, ih … Amek
ihi ?
Si Ṛezqi yenna-yas : A wlidi ay amṛabeḍ,
keččini tesxeṛwiḍeḍ kan.
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ’Aaeaah ? … Amek
akka-agi sxeḍwiḍeɣ kan diɣen ula d keččini ?
Si Ṛezqi yenna-yas : Ur d-yeǧǧa ara dderya.
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yyaah ? … Ur d-yeǧǧa
ara dderya ? ... Yyaah ? … Yyaah ? …
Ihi dɣa ihi, imi ur d-yeǧǧa ara dderya ... Ihi dɣa ihi ur
iqris uyeddid, ur nɣilen waman.
Aali Tixriṛ
yenna-yas i Fafa : A Fafa, a wletma ... Tura, argaz-im ... yemmut ...
Isem-is, UR YEMMUT ARA ! Isem-is, tura ad yettimɣur, ad yettimɣur ...
Ad yettimɣur ... ḥalamma kan dayen ! (Yezzi ar Sasa-nni yettxiḍin,
yenna-yas:) A nna Sa ... Muqel sani tura kemmini ihi ... Taqenduṛt-nni-ines
... Ma as-tqisseḍ.
Sasa tenna-yas
i Fafa : ’Iih ... Inni-iyi-d ihi tura kemmini ... Acu n tqenduṛt i
tebɣiḍ ? ... Tebɣiḍ d takessiwt ? Neɣ tebɣiḍ
d ṛṛuba ?
Fafa tenna-yas
: Ay a yemma ! ... Ay a yemma ! ... Acu-t ssuq-agi ?
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Ur qqar ara akka-agi, a yelli ! ... Yyaah ! ... Kemmini dɣa,
terriḍ-aɣ akk ddunit d taberkant ! Ur tagdad, ah ! Ass n tenṭelt,
mi akken ara t-nawi ar tenṭelt, ad t-nawi amzun akken newwi-d tislit.
Amzun akken d tameɣra. ’Iiiih ! ... Kemmini dɣa, ad telseḍ ṛruba-agi
tajḍiṭ ...
Tahbubuct
tenna-yas : Ahwuh, a Sekkura Tatuy, a yelli ... Timeɣriwin tura ... Tezṛiḍ-aɣ
nekkni, isuṛdiyen ulac.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Tamsalt isuṛdiyen, kkseɣ-am aɣbel, a Nna Hbubu !
Kullec yexles. Ur tuqim aɣbel.
Tahbubuct
tenna-yas : Ad iḥrez ṛebbi tamgert-ik ... ’Iih ... Muqel ihi tura
keččini ...
Sasa tessufeɣ-d
lmitra. Tenna-yas i Fafa : Awi-d ihi am-d-qisseɣ, ma ulac uɣilif.
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : A Fafa, ur ttru ara ! Argaz-im, yemmut d argaz !
Fafa tenna-yas
: ’Aaah ! ... Amek ara qableɣ ussan iyi-d-iqqimen ?
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Argaz-im iqubel lmut am yizem,
’eee ! …
Sekkura Tatuy
tenna-yas : ’Iih ... Argaz-im iqubel lmut am yizem ! ... Kemmini tura, sin
wussan-agi im-d-iqqimen, tugadeḍ-ten. Lumaana, ur aɣ-ttuɣal ara
dagi am tyaziṭ.
Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Tura
ulac … Tura am wakken i s-qqaren :
Ayen yuran ur yettwexxiṛ,
LKUṚAJ ay axiṛ.
Sasa tebda tettqissi-as i Fafa, tenna-yas : Bedd … Zdi
lqedd-im akka-agi d asawen. Aaah … ṛju … Teɣzi … Seg tuyat alamma d
iḍaṛṛen … Dagi tura ɣur-m … lmitra u xemsa w ṛbɛin.
Dɣa temmaṛki lmitra u xemsa u sebɛin-nni deg tkaṛnit-nni-ines
…
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Ibges, iḥezzem ... Yewwi ARIBULBIṚ-nni deg ufus-is, iṭṭef
abrid-is.
Sasa tettkemmil tettqissi, tenna-yas : Tuyat-im tura …
Tuyat … Waḥed u ṛebɛin isanṭimen.
Tuɣal ar tkaṛnit-nni-ines daɣen, temmaṛki waḥed
u sebɛin isanṭimen …
Aali Tixriṛ ula d netta daɣenni yettkemmil, yenna-yas :
Argaz yewweḍ ar tnaṣfa n webrid … Almi d imir yewweḍ ar
tnaûfa n webrid … Yeɣli dinna deg tnaûfa n webrid !
Tahbubuct
tenna-yas : Anwa amkan deg tnasfa n webrid ?
Si Ṛezqi
yenna-yas : Aḍeggal-im, a Nna Hbubu ... Tura aḍeggal-im, ’ee’ ...
Isem-is insex deg webrid usekaṛ.
Tahbubuct
tenna-yas : Anwa abrid usekaṛ ? Anwa amkan deg usekaṛ ?
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Tedṛa-tt yides ... Am gider-nni ǧǧan watma-s ! ...
Netta yeṛṛeẓ deg wafriwen ... Yettwali atma-s uɣalen akk
am tyuzaḍ.
Sasa tenna-yas i Fafa : I lkettan ihi ? Acu n lkettan i tebɣiḍ
? Ma tebɣiḍ imezran n Ǧamila, zemreɣ am-t-id ḥebbleɣ.
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Tedra-tt yides am win yeṛẓan asalu ... Inni-as akka
tura ad d-yas yiwen akka tura, ad yekk ansi yekka ... Ad ileḥḥu, ad
ileḥḥu ... Ur izmir ara ! ... Ad yaweḍ ɣur-s kan, ad yeḥbes
din.
Sasa, nettat
mazal-itt kan akkenni nettat akked Fafa. Tettqissi-as tikmamin-is, teqqar-as :
I tqenduṛt-agi-inem ihi tura ... Tura sefhem-iyi-d amek i tt-tebɣiḍ
? Buskili, maskili, meryuca neɣ suksana ?
Aali Tixriṛ
yettkemmil, yenna-yas : Ad iḥbes, ur as-yewwi. Dɣa mi t-iwala kan, dɣa
ad yedduqqes. ’Ii’ ! Dɣa nekkni, dinna imir-nni, nekki ad nenṭeq ɣur-s.
Sasa tenna-yas
i Fafa : Ax, am-fkeɣ tafunaṛt-agi ... Tagi, nneḍ-itt
kan akka-agi i temgeṛt-im. Kan akka-agi, hatah ...
Aali Tixriṛ,
yenna-yas :
Ad nenṭeq
ɣur-s ... As-ninni
Keččini, a wagi
d-yusan,
Ad tɣileḍ d lehhu
ay telhiḍ.
Ḥader ak-aaǧben yesɣan.
Ddenya, sked wi ur tenfiḍ.
Tahbubuct
teqqar-as i yelli-s : Tafunaṛt-agi ihi, a yelli ihi, uqem-itt i
tqeṛṛuyt-im ihi, i wakken ad tɣummeḍ yis taqeṛṛuyt-im
ihi ...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Ehoe’. Tafunaṛt-agi, nneḍ-itt i temgeṛt-im ay axiṛ,
am wakkagi i m-d-tenna Sasa.
Sasa tenna-yas
: Iih ... Hatah ... Akka-agi tura ad d-teffeɣ d tapupaḥt.
Aali Tixriṛ
yettkemmil lxeṭba-nni-ines, yenna-yas : Dɣa winna imir-nni ad
iknu ɣur-s. Ad imuqel akka, ad imuqel akka ... Aɣ-d-yinni d acu-t Ɛmeṛ
Yuniṭ-agi tura ? ’Iii ... Aɣ-d-yinni amek yaɛni tura mi yemmut
akk-agi tura dagi ? Nekkni imir-nni as-ninni Ɛmeṛ Yuniṭ-agi
tezṛiḍ ? ... As-ninni Ɛmeṛ Yuniṭ-agi, asmi yemmut,
d netta iɣ-d-illin akk tiwwura.
Sasa tenna-yas
i Fafa : I dagi tura ihi, amek i tebɣiḍ kemmini ? Ma tebɣiḍ
as-uqmeɣ tasfift. Ma tebɣiḍ as-uqmeɣ zagzag ... Neɣ
ma tebɣiḍ fiḥel akk. Ad t-ǧǧeɣ kan akka-agi d aḥerfi.
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Axateṛ win iɛacen am wakka ... Iɛac am yizem, immut
am yizem ... ‘Iiii Tura, akka !
Fafa tenna-yas
i Sasa : Nekkini, KIFKIF a yexti ... Nekkini tura, xdem akken i m-yehwa.
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Annaɣ a Fafa a wletma ... Lukan qwin yergazen akka-agi am
netta, tilaq ad tuɣal Lzayer eee’ ! ... Tilaq ad neɣleb Larrus akked
Marikan.
Tahbubuct
tenna-yas : Anda yella ihi tura ?
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : ’Aaaa ... Deg wayagi tura, ḥala ṛebbi i yezṛan.
Tahbubuct
tenna-yas : Amek ḥaala ṛebbi i yezṛan ? I kwenwi, ur tezṛim
ara anda i t-in-teǧǧam ?
Aali Tixriṛ
yuɣal ar Fafa, yenna-yas : Lukan a tezṛeḍ, a Fafa, a wletma, ulleh ar nesḥattef
fell-as aṭas aṭas. Asmi temmut yemma-nni taazizt-iw yemma, welleh ma ttruɣ ... Almi
tura, aqli tufiḍ-iyi-d ttruɣ ttruɣ... Almi atentan wallen-iw
qrib ad ttrunt idammen. (Yuɣal inneqlab ar Sasa, yenna-yas:) Amek ihi, Nna
Sa ? Dayen tfukeḍ ?
Sasa tenna-yas
: Dayen a mmi, tura nekkini, dayen atah ... Fukeɣ, (Tenna-yas i Fafa:)
Aaddi-n ar ɣur-i s axxam tameddit-agi, ad n-tafeḍ taqenduṛt-im
tewǧed.
Aali Tixriṛ,
yenna-yas : Yyawt-n ihi d lweqt. Yyawt-n akken ad nsellek (Yuɣal daɣen
ar Fafa, yenna-yas:) A Fafa, LKUṚAJ ihi tura kemmini, eh ! (Dɣa
isellem fell-as sya w sya:) ’Eempptt ! ’Eempptt ! (Syinna yuɣal ar
werbaa-nni-ines, yenna-yasen:) Ad teddum ’ee ! ...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas :
Ad neddu, ad
neddu ...
A Muḥend ay aɣeddu,
Anda teddiḍ, ad
neddu.
Si Ṛezqi
yenna-yas i Fafa : Ula d nekkini, ad sellmeɣ fell-am ma ulac uɣilif
...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : ’Aa’ !! ...
Dɣa Si Ṛezqi
yeṭṭef tawwurt. Yeffeɣ akkenni nebla ma isellem af tinna. Ffɣen
akk, ḥala Fafa akked Nna Hbubu i d-iqqimen. Yuɣal ...
Tahbubuct
texdem-as akka : Imdanen-agi, nekkini ... Aaǧben-iyi ! ’Iiiiih ...
Ziɣ a yelli, ɣas ulamma nheddeṛ akka-agi, ziɣ mazal
lmumnin.
Fafa tenna-yas
: ’Iiieiih ... Tura, ad ten-iḥrez ṛebbi i warraw-nsen.
Tahbubuct
tenna-yas : ’Iiiih ... Akka, a yelli ... Win i d-iqqimen d aṭas.
Fafa tenna-yas
: I yettuɣaḍen, d nekkenti ...
Tahbubuct
tenna-yas : ’Iiiih ... Akka, a yelli ...
Inna yas:
Ad ruɣ i
nekk d weydi
Wayel amcic yettnadi.
Fafa tenna-yas
: Ula d cwiṭ učergaz-nni ... Nniqal nettdeqqir yis taswaat ... Atan
tura, ’eeḥeḥ ! ... Ulac akk.
Tahbubuct
tenna-yas : Aha tura a yelli ... Sfed imeṭṭawen-im, a yelli. Ur
uqin ara ičergazen deg tmurt n NANǦIRI. Ad d-naf wayeḍ. ’Iiihi
! Amek ihi dɣa tura taqenduṛt-agi-inem ? I melmi ara d-tewǧed ?
Fafa tenna-yas
: A yexti, melmi i d-tewǧed, d assen. Nekkini tura, ur iyi-d-terzi ara deg
tqenduṛt.
Tahbubuct
tenna-yas : Yyah ? Ur kem-id-terzi ara ? Amek akka-agi ur kem-id-terzi ara ? D
agad yessagin i yeqqaren ur iyi-d-terzi ara. Nekkni n teswaat-agi, ur nessager
ara tiqendyaṛ, bac akken a nini ur aɣ-d-terzi ara. Ɣurem ad
tettuḍ acu i m-d-tenna tmeṭṭut-nni yettxiḍin. Tenna-am
aaddi-n ɣur-i, s axxam tameddit-agi, ad tt-in-tafeḍ tewǧed. S ṣṣeḥḥa
d lehna. Yak tezṛiḍ anda tezdeɣ. Neɣ mulac ad dduɣ
yid-m.
Fafa tenna-yas
: Nettat tezdeɣ dagi deg TṚIZNABYAM. Ẓṛiɣ anda tezdeɣ.
Tahbubuct
tenna-yas : Deg TṚIZNABYAM
i tezdeɣ, ih. Nettat tezmer i yiman-is.
Fafa tenna-yas
: Awi-d ukan ma yella win i yezemren i yiman-is. Ur tt-ḥsideɣ ara
nekkini ...
Tahbubuct
tenna-yas : Kkes tafunaṛt-nni ihi tura ... Neɣ mulac ad tekmec.
Fafa tenna-yas
: Dɣa ad tekmec ... Anef ad tekmec !
Tahbubuct
tenna-yas : Tawezwazt n tfunaṛt akken am tinna ... Ayɣer a yelli ?
Ur ilaq ara ad tt-tkemceḍ.
Fafa tenna-yas
: Asmi yella wergaz-iw, ur qqineɣ ara tifunaṛin ... Tura ad qqneɣ
tifunaṛin ... Ziɣen ula d kemmini, tettkellixeḍ.
’Ii’ ! ... Deb
! Deb ! Deb ! Wis wi akka d-ikkaten deg tewwurt.
Tahbubuct
tenna-yas : Anwa wa ?
Kecmen-d sin
ičeɣbunuzen akkeni, wwin-d Ɛmeṛ Yuniṭ. Wwin-t-id
cennegnagi.
Fafa tjeḥḥel
: Ay a yemma !
Tahbubuct
tcehhed : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh !
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : Anda ara t-nerr ?
Ačeɣbunuz-nni
wis sin yenna-yas : Akin, akin ... Ar dinna ... Ad t-nerr sufella umetṛeḥ.
Dɣa
ičeɣbunuzen-nni wwin-d Ɛmeṛ Yuniṭ ar wanda akken
yella umetṛeḥ dɣa ḍelqen-t dinna sufella umetṛeḥ.
Fafa tekkat deg
uqerru-is, teqqar as : Annaɣ a mmi ... D acu n tmara k-yerran ?
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : ’Iiii ... Susem kan. Ahwuh ! ... Ur iksan ḥed
i t-yuɣen !
Ačeɣbunuz-nni
wis sin yenna-yas : D acu-am-t ? D acu-am-t aɛni wergaz-im-agi tura
kemmini ?
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : D argaz-is. (Yezzi ar Fafa, yenna-yas:) Yak akka ? D
argaz-im. Ṛebbi ad kem-isebbeṛ, a wletma. Nekkni tura atan tura
nessaweḍ-it-id almi d axxam-is.
Fafa tenna-yas
: Twalam-t yebɣa ad ineɣ iman-is, kunwi taamdem-as.
Ačeɣbunuz-nni
wis sin yenna-yas : A yexti, nekkni, nwala ur nwala.
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : A yexti, nekkni UDIBI, ur nwala ara. APṚI, netta
yefka-aɣ-id ladris, yenna-aɣ-d ‘Ma mmuteɣ, awit-iyi ar
LADRIS-agi’. Netta, hata wakken i aɣ-d-yenna. Neta akka-agi i aɣ-d-yenna.
Yenna-aɣ-id ‘Awit-iyi ar LADRIS-agi’. Nekkni, nenna-yas yirbeḥ.
Axateṛ nwala-t iskeṛ, ur ittbadday ara af yiḍaṛṛen-is
dɣa ur nebɣi ara ad t-nesnuɣ nenna-yas kan ‘yirbeḥ’. Dɣa
nekkni, nkemmel abrid-neɣ af yiman-neɣ. Netta imiren, idduri kra
akken n teɣmert. Ayen idgi nger tlata neɣ ma ṛbɛa isurifen,
“Paf !” Dɣa netta ikessel iman-is. Simi nuɣal ar ɣur-s, nuffa
lamana tewweḍ bab-is. Nufa-t iɣli d tinnegnit.
Ačeɣbunuz-nni
wis sin yenna-yas : Taqṛaat-nni i d-yewwi deg lǧib-is, teɣli-as
ar lqaɛa dɣa teṛṛez.
Fafa tettru
: Hi hi hiii ...
Tahbubuct teqqar-as
kan : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh ! La ileh ill
lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh ! ...
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : Amek tura ? DAPṚITWA keččini, ad neṛju
neɣ ad nṛuḥ ?
Ačeɣbunuz-nni
wis sin yenna-yas : Ad ttru waḥed akka-agi aggur neɣ sin, imiren
dayen, ad tettu kullec.
Ačeɣbunuz-nni
amezwaru yenna-yas : Ma yella aggur neɣ sin, nekkini, aḥeq ṛebbi
ma ṛǧiɣ-tt. Kker, kker ad nuḥ af yiman-neɣ.
Dɣa iklucaṛen-nni
ffɣen.
Fafa teqqar-as
: A Ɛmeṛ Yuniṭ ! ... Anta tamda i k-yeččan ? A Ɛmeṛ
Yuniṭ ! Nekkenti ... Niɣ a yih ? Nekkenti, nebɣa-t ad yili.
Lamaana neggumma as-naf aqerru. A Ɛmeṛ Yuniṭ ! Nekkenti ...
Htah ... Nessew-ak-d lqahwa ... Nessew-ak-d tixfafin ... Keččini, ziɣen,
aqlak-id tura temmuteḍ!
Ɛmeṛ
Yuniṭ ineṭq-d, yenna-yas : ’Aayhuh ! ... Mmuteɣ ? Yyaah ?
Fafa tendeh :
Ay a yemma !
Tahbubuct
tenna-yas : A Sidi Nuzuṛ deg laanaya-k !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Amek ? SAFIK d tidet dɣa mmuteɣ ? Haa
lmalaykkat timaazuzin !
Fafa tenna-yas
: Ay a yemma, d acu-t wa ?
Tahbubuct
tenna-yas : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Haaa ! ... A lmalaykkat ! ... Tteplaniyeɣ am tgerfa ger
igenni d tmurt. Aay ! ... A lawliyya ... A lmalaykkat ...
Fafa tenna-yas
: Annaɣ, a mmi ... Ad tagadeḍ sidi ṛebbi deg-i ! ...
Tahbubuct
tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! A Si Ɛmeṛ ! ...
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Wi akka i d-yettmeslayen akk yidi ?
Fafa tenna-yas
: D nekkini ! ... D Fafa ! ...
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Anta Fafa-agi ? Anta Fafa ?
Fafa tenna-yas
: Annaɣ a mmi, d nekkini ... Ad yili ṛebbi yidkk, a mmi ...
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : ’Iih, ih ... Sidi Ṛebbi, ih ... Ula d nekkini
tura, bɣiɣ ad t-zṛeɣ. Ma yella wamek ... Nekkini, d Ɛmeṛ
Yuniṭ.
Fafa tenna-yas
: Idderwec, a yih.
Tahbubuct
tenna-yas : Acu k-yuɣen, Si Ɛmeṛ ? A Si Ɛmeṛ
! ... Ansi d-tekkiḍ akka-agi ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Imken aaṭṭleɣ-n deg webrid ... Ur zṛiɣ
ara nekkini ...
Tahbubuct
tenna-yas : Taaṭṭleḍ-n deg webrid, ih. Acu k-iyeǧǧan
akka-agi deg webrid a lammi d tura ?
Fafa tenna-yas
: Ay a yemma, ay a yemma, ay a yemma ! ...
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : A lmalaykkat tucbiḥin ... Deg laanaya n Ṛebbi,
ur iyi-ttrifuliyemt ara. Htah, wwaliwt lekwaɣeḍ-iw. Wwiɣ-d akk
lekwaɣeḍ-iw. Seḥḥan lekwaɣeḍ-iw. Ǧǧemt-iyi
abrid ad aaddiɣ. (Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ yebda yeddekkiṛ:)
A Sidi Ṛebbi,
Lfeḍl-ik
meqqeṛ
Kečči
deg genni,
Taɣaṭ-ik
tedheṛ.
D
keččini i nedduri,
Yis-k i nettwali,
Mi k-id-nudder,
amzun neskeṛ.
Tahbubuct
tenna-yas : Ahya a Si Ɛmeṛ ! Ahya a Si Ɛmeṛ !
Fafa tenna-yas
: La k-neqqar uɣal-d ar laaqel-ik !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : A lmalaykkat tucbiḥin !
Tahbubuct
tenna-yas : Nekkenti, mačči d lmalayekkat ! Nekkini, d taḍeggwalt-ik,
a Si Ɛmeṛ !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Amek ? Amek ?
Tahbubuct
tenna-yas : Nniɣ-ak nekkini, d taḍeggalt-ik i k-nniɣ ... Ma tebɣiḍ
ad d-tuɣaleḍ ar laaqel-ik.
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Taḍeggalt-iw ? Amek taḍeggalt-iw ? Amek ?
Ula ar dagi tezwareḍ-iyi-d ?
Fafa tenna-yas
: Yettlejlij. Ur yezṛi ara acu d-yeqqar. Aɣ-yenǧu ṛebbi,
yenǧu lmumnin. (Tekna ɣur-s, tenna-yas:) A mmi, inni-aɣ-d
acu k-yuɣen. (’Ii’ ! Tuɣal-d ar deffir. Am win ara d idduqsen. Tsuɣ:)
’Aaaaɛɛ !
Tahbubuct
tenna-yas : Aah ? Aah ?
Fafa tenna-yas
: Sraḥ-it ! Sraḥ-it, ad twaliḍ.
Tahbubuct ula d
nettat tekna ar Ɛmeṛ Yuniṭ, tenna-yas : La ileh ! ... La ileh
! ... Ziɣen isčenčen-tt-id. ’Aaaeaah, a Si Ɛmeṛ !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini, ma tezwar-iyi tḍeggalt-iw ar lǧennet,
mṛeḥba yis-m a times!
Tahbubuct
tenna-yas : Amek ? Amek ?
Fafa tenna yas
: Ṛuḥ awi-d akasṛun n waman. As-t-nesmir sufella uqerru-is. Ṛuḥ!
Tahbubuct
tenna-yas : Iih, ih ! ... Ṛju. (Tṛuḥ ar tkuzint, tewwi-d
akasrun n waman, tenna-yas:) Ax-n, ax-n, a yelli ... Atnin waman. Yerna d
isemmaḍen.
Fafa teṭṭef
akasṛun-nni n waman. “Seplacc !” Tmekken-as-ten i wergaz-is ar uqerru,
tenna-yas : Haax ! Imi akka-agi i k-yehwa !
Ɛmeṛ
Yuniṭ, “Puff ! Puff ! Puff !” Yuki-d. Yenna-yas : Pweff ! ... ’Aaaḥḥḥ
!
Tahbubuct
tenna-yas : Rnu-as! Sureg-as kullec af uqerru-is! Akken ad icaaf.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Aaaaḥḥ! Aaaḥḥ!... Anda lliɣ
akka? Anda lliɣ akka? Ed... Ed... Ed... Deg ddunit neɣ deg laxeṛt?
Tahbubuct
tewwet deg tgucrar-is, tenna-yas : Ur sderwic ara a Si Ɛmeṛ !
Aqlak-id deg ddunit i telliḍ a Si Ɛmeṛ!
Fafa tenna-yas
: Teǧǧiḍ-iyi-d tabrat, tettkellixeḍ fell-i, teqqareḍ-iyi-d
ad tenɣeḍ iman-ik. Almi aqli tura nekkini... Jerḥent wallen-iw
d idammen... Yerna tezṛiḍ-iyi uḍneɣ! Tezṛiḍ!
Tezṛiḍ nekkini ur zmireɣ ara i tigad-agi!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Tezṛiḍ ihi am-d-inniɣ...
Fafa tenna-yas
: Eehoe! Ur d-qqar ara. Tura ula d nekkini ihi.... Tura ula d nekkini ad d-inniɣ !
Nekkini ṛwiɣ fell-ak imeṭṭi,
ṛwiɣ fell-ak imeṭṭi !... Nekkini, ttruɣ
fell-ak almi jerḥent wallen-iw!... Yerna tezṛiḍ-iyi uḍneɣ!...
Almi tura, keččini aqlak-id ziɣen keččini d akemmel
ayagi iyi-tettkemmileḍ!... Keččini aqlak-id ziɣen ur
temmuteḍ ara!... Keččini ziɣen tṛuḥeḍ ad
d-sekṛeḍ!
Aawwah, ad iyi-tenɣeḍ
keččini!... Keččini tebɣiḍ ad iyi-tenɣeḍ
ur iyi-teččuṛ!!...
Hḍeṛ tura!... Neɣ tura
dayen? Teggugmeḍ tura ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ṛju ...
Fafa tenna-yas
: Acu ṛjuɣ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa? Acḥal ssaɛa?
Fafa tenna-yas
: Acḥal ssaɛa? Sssaɛa, attan d juǧ!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiii... D juǧ?... Iiii... Axaṭer yak niqal
af ṭnac... Niqal af ṭnac swaswa, a Fafa, ṛju... Ayennat-nni.
Uy yu yuuuy!... ṛju, ṛju... Af wacḥal ssaɛa iffi d-wḍeɣ
ar dagi?
Tahbubuct
tenna-yas : Ur d-tewwideḍ, ur qrib, ur aalaa ḥal... Ahwuh, a Si Ɛmeṛ...
D medden i k-id-yessawḍen alammi d dagi.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Anwi wigi iyi-d-issawḍen?
Tahbubuct
tenna-yas : D sin n medden akkenni, ih. Deg sin i k-id-yessawḍen alammi d
dagi.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Sin ičeɣbunuzen akkenni, ih... Llan, ih. D widak-nni?...
ṛju, ṛju ad d-mmektiɣ... Mmugreɣ-ten-id deg uɣalad.
- Nniɣ-asen ma teswem
AKKU?
- Nutni nnan-iyi-d iiih.
Dɣa neswa
AKKU akk akkenni lwaḥid dinna jmiɛa.
Fafa tenna-yas
: Ahyu a lukan i d-teɣliḍ af yimseṛṛumen-nni, ak-kkaten
dinna alamma tzehreḍ!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ayɣeṛ? Ayɣeṛ?... Iiii... Yak bac
akkenni ad uqmeɣ LKUṚAJ i yiman-iw, a Fa... Bac akken ad uqmeɣ
ciṭuḥ n LKUṚAJ... APṚI imiren dɣa nekkini wwiɣ
taqṛaat-nni akk yidi... Dduriɣ yiwet teɣmeṛt... Nniɣ-as
tura ad rnuɣ kan ad sweɣ yiwet n tejɣimt... APṚI rniɣ
yiwet n tejɣimt kan dɣa ɣliɣ. Taqṛaat-nni teṛṛeẓ...
Almi tura... Hata tura. Taqṛaat-nni, sgergreɣ-tt akk... Ma d ayen nniḍen...
Ulac. Ggummaɣ... Ggummaɣ, a Fafa...
Fafa tenna-yas
: Imiren, dacu n tmara i k-yerran ? Aha, inni-iyi-d acu n tmara i k-yerran
?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ur tezṛiḍ ara ma yella win i d-isseqsan
fell-i?
Tahbubuct
tenna-yas : Usan-d kra akken n yemdanen segellina... Steqsan-d fell-ak, ih...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ur tezṛiḍ ara acu bɣan?
Tahbubuct
tenna-yas : Steqsan-d fell-ak... Cekkṛen-k-id... Cekkṛen-k-id
nezzeh nezzeh...
Fafa tenna-yas
: Nutni ihi nnan-iyi-d lḥaǧa umesṛuf-agi dɣa, nnan-iyi-d
ur ttagad ara. Nnan-iyi-d d nutni ara iqablen kullec. Hata tura nutni amek
iyi-d-nnan. Nnan-iyi-d Argaz-im d izem. Iiih... Nutni, ulleh ar akka-agi
iyi-d-nnan.
Tahbubuct
tenna-yas : Tura dayen. Tura, ulamek ara ad nwexxeṛ, tura neɣ mulac,
d lɛib fell-aneɣ tura lukan ad nwexxeṛ.
Fafa tenna-yas
: Tura, susem kan a yih... Tura, ad neɣrem ayen ur nečči.
Tahbubuct
tenna-yas i Ɛmeṛ Yuniṭ : Iih... Ur tezṛiḍ ara
belli... Imdanen-agi i k-d-neqqar akka-agi... Ruḥen maḍi ad as-d-feṣṣlen
taqenduṛt i tmeṭṭut-ik. Tura imi d-tuɣaleḍ, tura
taqenduṛt-agi, tura yelzem-ak tura ad tt-txelseḍ d
keččini. Axaṭer imi tameṭṭut-agi-inek, nettat tura
deg yiri-k i tella. Neɣ mulac as-qqaren medden atan ur yezmir ara i tmeṭṭut-is...
Fafa tenna-yas
: Amer ad nṛuḥ d tazla, ahaat ad nelḥeq tameṭṭut-nni
uqbel ad d-tegzem lkettan ɣiwel, ɣiwel a yih... Yya-n ad tedduḍ
yidi kemmini. Yya-n ad nṛuḥ ɣer tmeṭṭut-nni yettxiḍin,
as-ninni dayen tura, ula wumi taqenduṛt.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-s : Aṛjamt! Aṛjamt tura kunnemti!... Ula tura,
zemreɣ ad nɣeɣ iman-iw.
Fafa tenna-yas
: A la la laa!... Esl-as kan !... Yya-n ! Yya-n a yih ! Yya-n ad
nṛuḥ ad d-nzeṛ tameṭṭut-nni yettxiḍin. dayen,
tura ula d nekkini, ula wuma sriɣ i tqenduṛt.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-am nekkini, ad nɣeɣ iman-iw!
Fafa tenna-yas
: Aha susem ah!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-am ad nɣeɣ iman-iw!
Tahbubuct
tenna-yas : Aaa... Ur tneqqeḍ ara iman-ik!... Henni-aɣ a wlidi deg
laanaya-k!... Ziɣ keččini theddreḍ kan.(dɣa tetbaa
Fafa. Yuɣal tezzi-d ar deffir, tenna-s:) Aaa... A Si Ɛmeṛ!...
Tura kan ad d-nuɣal.
Fafa akked tahbubuct dɣa ffɣent i
snat yid-sent
Ɛmeṛ
Yuniṭ yeqqim-d waḥdes. Yenna-yas : Yyah? ṢAFIK ihi akka-agi? ṢAFIK
ihi nekkini heddṛeɣ kan? Eee! Eee!... Ahya a ddin ṛebbi-nkent!
Ahya a ddin ṛebbi-nkunt ad d-uɣal.
(Yenna-yas:) Anda yella winna? Anda yella?
(Isferfud deg lǧib-is, yejbed-d daɣen Muḥend Ameẓyan-nni.
Yenna-yas:) Atan bla ṛebbi!... Abrid-agi, aa Aaa!... Ad qqneɣ
allen-iw... A tt-serseɣ dagi... Af wul-iw, DIRIKT. IPI, ad TIRIƔ.
(Yessers taxenfuct n TPISṬULIT-nni af yedmaren-is, yenna-yas:) Neɣ...
Eehoe... Akka-agi ay axir... Ad tt-uqmeɣ akka-agi deg imi-w. PAF yiwet
tiyita, ad ɣliɣ. (Iger TAPISṬULIT-nni deg imi-s... Yuɣal
daɣen yessuffeɣ-itt-id. Yenna-yas:) Ad ḥesbeɣ ar tlata.
(Yegger daɣen TAPISṬULIT-nni deg imi-s. yenna-yas:) Eehoe.
Mačči akka-agi. Ad ḥesbeɣ alamma d meyya. (yegger daɣen
TAPISṬULIT-nni deg imi-s. yenna-yas:) Iwed, tin, tlata, ṛebɛa,
xemta... (yessuffeɣ-d daɣen TAPISṬULIT-nni. Yenna-yas:) Tte. Ma
yella ad ḥesbeɣ, yif-it... As-mekkneɣ ar dagi i wul-iw ay axir.
(Yessers TAPISṬULIT-nni af wul-is. Yenna-yas:) Yiwen, sin, tlata, ṛebɛa,
xemsa, setta, sebɛa, tmanya, tesɛa... (Yenna-yas:) Alamma d meyya
ehoe, bezzaf. Ad ḥesbeɣ kan... Alamma d xmesṭac. (Yessers daɣen
TAPISṬULIT-nni af yedmaren-is. Yenna-yas:) Yiwen, sin, tlata, ṛebɛa,
xemsa, setta, sebɛa, tmanya, tesɛa, aacṛa, ḥdac... Eee...
Ṭnac.. Eee... Telṭac... Eee... Ṛbaaṭac... Eee... Eee...
(Yenna-yas:) Neɣ balak amer ahaat... Neɣ mulac fiḥel ma ḥesbeɣ...
Ur ḥettbeɣ ara. MI ALUṚ ihi... Axir tagi n yimi... (Yegger daɣen
APISṬULI-nni deg imi-s... Ttisuffeɣ-itt-id daɣen. Yenna-yas:)
Acu kan tura daɣen dagi deg imi... Lukan ad TIRIƔ akka-agi deg
imi-w... Daɣen APṚI, anda ara teṭṭerḍeq tiyita?
(Yeṭṭef tamelɣuɣt-is. Yenna-yas:) Eh?... Ad teṭṭerḍeq
akka-agi dagi. Paa paa paaa... Ad iṛuḥ uqerru-iw am tdellaat. Tte.
Aawwah... Ulamek ara akka-agi. Ur aayiɣ ara deg uqerru-iw, nekkini. Yif-it
lukan... Tte... Aawwah, ad uɣaleɣ kan ar wul-nni. Anda yella akkan
tura wul-nni-inu? IFUK ad afeɣ IGZAKTEMA anda yella. (Yebda yesferfud s
ufus-nni azelmaḍ. Yeqqar-as:) Dagi. Atah tura... Dagi i yeḥebbek
wul-iw. Hatah tura wul-iw, anda yella. (Yessuli ciṭuḥ afus-is d
asawen, yenna-yas:) Iii!... Ula dagi, iḥebbek. (iṣubb afus-is citiṭuḥ
d akesser, yenna-yas:) Dagi Daɣen... iḥebbek... (Yaawed daɣen
IBUJI afus-is. Yenna-yas:) Dagi daɣen... (Yenna-yas:) Iiii... Ay ul-iw, ay
amehbul!... Anda TUCIƔ iman-iw, ad afeɣ iḥebbek wul-iw meskin,
yebɣa ad iṭṭeṛḍeq... Tura kan, ad iṭṭeṛḍeq,
hatah...
Ɛmeṛ Yuniṭ, yeserraḥ-as
i TPISṬULIT-nni.
Akken kan teɣli TPISṬULIT-nni ar
lqaɛa, atna wḍen-d sin imuḥtanyaṛen akkenni, wwin-d ijeǧǧigen.
Ɛmeṛ Yuniṭ yelli-asen-id tawwurt.
Amuḥtanyaṛ-nni
amezwaru yenna-yas : Dagi i yezdeɣ win akkenni yemmuten, ee ?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Anwa ?
Amuḥtanyaṛ-nni
wis sin yenna-yas : Win akkenni yemmuten... Dagi?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : I wumi s tram?
Amuḥtanyaṛ-nni
amezwaru yenna-yas : Nekkni? Ulac. Nekkni, newwi-as-id kan ijeǧǧigen-agi
cuhada.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : I wumi ijeǧǧigen?
Amuḥtanyaṛ-nni
wis sin yenna-yas : Nekkni, d Si Ṛezqi i aɣ-d-ceggaan.
Amuḥtanyaṛ-nni
amezwaru yenna-yas : Si Ṛezqi, win akkenni yesaan lqahwa deg tzemmurt
umalu... Nekkni d netta i aɣ-d-iceggaan. Yenna-aɣ-d ad tawim ijeǧǧigen-agi
ar lmuḍa flan.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iih, ih... Kcem-d tura ar dagi.
Imuḥtanyaṛen-nni skecmen-d ijeǧǧigen-nni.
Taffa ijeǧǧigen.
Amuḥtanyaṛ-nni
amezwaru yenna-yas : Inek ihi ijeǧǧigen-agi?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Inu, ih. I nekkini... I nekkni.
Amuḥtanyaṛ-nni
amezwaru yenna-yas : Stenyi tura dagi, Deg tkaṛnit-agi. (Imekken-as takaṛnit
akked westilu, yenna-yas:) Stenyi dagi. (Ɛmeṛ Yuniṭ yestenya
anda akkenni i s-yenna winna. Dɣa amuḥtanyaṛ-nni yenna-yas:) Iṛḥem
waldik... Aayya!... Ihi, ihi neǧǧa-ak talwit.
Amuḥtanyaṛ-nni
wis sin, ula d netta yenna-yas : Salamu aɛlikum.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iih. Saḥḥa.
Dɣa imuḥtanyaṛen-nni ffɣen.
Ɛmeṛ
Yuniṭ daɣen yeqqim-d waḥdes. Yebda yessenṭaq-d tira-nni
akken i d-yersen sufella n tseffifin-nni tizeggaɣin... Axaṭer mkull
tameqqunt n ijeǧǧigen tedda-d sufella kra akken n tesfift d tazeggaɣt.
IPI tiseffifin-nni ttuzewqent akk s tira n ddheb. Iih... Meqret taluft, Ɛmeṛ
Yuniṭ yexdem-as akka : Llah yeṛḥem Muḥ... Amek akka? Amek
akka? Llah yerḥem Muḥ seṭṭac ? Amek ? Anwa Muḥ Seṭṭac-agi
diɣen ? Mačči inu ijeǧǧigen-agi! (Yuzzel ar tewwurt ma
d-iṭṭef imuḥtanyaṛen-nni, yendeh:) Uuuu!... Aṛjaw,
ah!... (Netta widak-nni, ufud-nni ṛuḥen. Ɛmeṛ Yuniṭ
yenna-yas:) IBA, ṛuḥet awer d-tuɣalem! (Yuɣal ar
tesfifin-nni nniḍen. Yeqqar-d daɣen acu d-imaṛkan sufella-s.
yenna-yas:) Ɛmeṛ Yuniṭ, ur yemmut ara. (yenna-yas:) Tagi d taɣyult-nni...
Tessedda-d isem-is. Inaa ddin ṛebbi-s, tfaq-iyi! APISṬULI-nni-inu!
Sellek !... (Ijmaa-d TAPISṬULIT-nni-ines, yenna-yas:) Yyah? Ur mmuteɣ
ara? IBA tura ad twaliḍ. (Yessers TAPISṬULIT-nni af tewwurt
uqerru-is. Yenna-yas:)
Bqaalaxir ay
Aqbu,
Tura ifukk zhu...
Akem-ixdaa ṛebbi, a ddunit!
(Yenna-yas:)
ALIH! ADYU! Ay arraw-iw! (Iṛuḥ ad ITIRI... Maana... Aawwah. Ii...
Iiii... Yebra i ufus-is. Yenna-yas:) Tte! Ay Aqbu! Iih, d argaz! Mi, bac akken
ad ṛuḥeɣ kan akka-agi... Ulamek.
Ulamek! Ulamek! Ur zmireɣ ara ad nɣeɣ
iman-iw kan akka-agi. Aayiɣ neɣ ur zṛiɣ ara acu-t akka
iyi-yuɣen ass-agi. (Yenna-yas:) Tte... Aaayiɣ. Mmuteɣ akk. Ad
aaddiɣ kan neɣ mulac as-TEKKIƔ dagi af ukersi-agi, ad sgunfuɣ
ciṭuḥ. Iih... AǦIṚNAN... Ad neqqim ṣelli aa nbi ad
nɣer AǦIṚNAN... Syin akin APṚI imiren... Ee! Ee Eee!...
(Yeqqim af ukersi, yeṭṭef-d AǦIṚNAN, yebda la d-yeqqar AǦIṚNAN.
Yenna-yas:) SITIYASYU ATTIṚNASYUNAL... Tṛeq! SITIYASYU ATTIṚNASYUNA!...
Aaṛṛa LASSITUYASYU-agi-inu, nekkini... (Yeqleb AǦIṚNAN-nni,
yebda la d-yeqqar daɣen:) A LAG DI LAR BENṬALU I DI LARI BUCEMMA, LAṬUBIS
SIṢA YEṚṚABIṚSI yiwen USITWAY ANUN IDATTIFYI. LIKADAB
DI LAKUNI A ITI TṚASPUṚTI A LAMUṚG DI LUPIṬAL BENTUFLAṚ.
(Ɛmeṛ Yuniṭ yexdem-as akka:) Iih... Muqel tura ageswaḥ-agi.
Meskin itteddu d webrid-is, af yiman-is... Ur ITTPAṢIY i wacemma. IPI
PAF! Atah iɛedda lqecc-is! Iii WI... SIPUṚSA... Axaṭer tura
nekkini d ayagi iyi-nɣan. Axaṭer nekkini, TTPAṢṢIYAƔ
bezzaf. Degmi akka-agi tura... Atan tura aawqeɣ deg yiman-iw. Iiii WI...
Axaṭer TTPAṢṢIYEƔ bezzaf.
IFUK ad ssedhuɣ iman-iw.
Ad tt-id-awiɣ tuneḥ tuneḥ,
tuneḥ tuneḥ... Ur ttakiɣ ara kan, alamma kan PAF cɣel
amzun akken iwet-iyi UṬUBIS ula d nekkini.
Waala, waalaa... Ad TTIMAJINIƔ bellik
ddunit telha... Wala, walaa... Aqli tura ttedduɣ deg webrid af yiman-iw...
Ur TTPAṢṢIYEƔ i wacemma ttedduɣ af yiman-iw... Ttɣenniɣ
af yiman-iw... Ttɣenniɣ, ih. IFUK ad ttɣenniɣ... Tin
akkenni...
Ssendu...
Ssendu
Tefkeḍ-d
udi d amellal.
Ssendu...
Ssendu...
Akken
ad yeččaṛ ubuqal...
Akken ad yeččaṛ ubuqal...
A taxsayt, ssendu iɣi,
Tefkeḍ-d
udi d amellal.
Atan UṬUBIS-nni,
Ar ɣur-i la d-ittazzal.
Ar ɣur-i la d-ileḥḥu...
Ɛmeṛ
Yuniṭ dɣa mi yettɣenni akka-agi, yettqeṛṛib ciṭuḥ
ciṭuḥ TAPISṬULIT-nni-ines ar tewwurt uqerru-is
yettkemmil :
A la d-ileḥḥu,
A la
d-ileḥḥu...
Ɛmeṛ
Yuniṭ daɣen... Aaawwaah... Atan daɣen yessader i TPISṬULIT-nni.
Iɛawed daɣen:
Ssendu...
Ssendu...
Yenna-yas :
Tte! Awwah, ur zmireɣ ara.
Ssendu...
Ssendu...
Yenna-yas :
Tte!... Ur zmireɣ ara!...
A taxsayt, sendu tura...
Yenna-yas :
Tte! Innaa ddin, eee!!...
Yenna-yas :
Aawwaah... Ur zmireɣ ara. Ur zmireɣ ara! Ur zmireɣ ara!...
Iiii! Atan diɣen yekker usqeṛwaḥ
dinna deffir tewwurt. Wussen anwi wigi i d-iwḍen diɣen.
Yiwen yeqqar-as
: Dewweṛ!... Rfed d asawen!... Iih... Aakken.
Wayeḍ
yenna-yass : Uɣal-d akka, keččini. Dewweṛ-d ar da tura
keččini.
Wayeḍ
yenna-yas : Iih. Dayen tura. Aṛjaw tura ad sṭebṭbeɣ deg
tewwurt.
Yesṭebṭeb-d deg tewwurt.
Ɛmeṛ Yuniṭ yelli-asen-id
tawwurt. Ziɣ widak-nni, wwin-d asenduq-nni n Ccuhada ula d nutni. Kecmen-d
i tlata yid-sen. Wwin-d asenduq-nni n Ccuhada.
Amezwaru-nni mi
d-ikcem, yeqqar-asen i wiyaḍ-nni : Ṭṭfet kunwi! Ṭṭfet
kunwi!... Ur ttberrizet ara tiɣemmaṛ ah!... Yyaw ar dagi tura, ad
t-nsers af ṭabla. (Sersen asenduq-nni af ṭabla. Dɣa winna
yenna-yas:) Igerrez!... Dɣa as-nanef kan akka-agi dagi.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yasen : Awen-yaafu ṛebbi... Iṛḥem waldikum.
Amezwaru-nni
yenna-yas : Anda yella?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Anwa?
Amezwaru-nni
yenna-yas : Anda yella uḥenderfuf-nni?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih... Atan dagi kan.
Amezwaru-nni
yenna-yas : Anda?
Amezwaru
yenna-yas : Iih. Awen-yefk ṛebbi ttwab-is. Iiiih. Iwaaṛ lḥal.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iieiih... Lukan ad tezṛeḍ amek yewaaṛ
d axessaṛ.
Amezwaru-nni
yenna-yas : Nekkini... Axxam deg wanda ara yilli lmeyyet, nekkini... Ttagadeɣ...
Muqel kan tura, iṛḥem waldik, ma tella kra n lwaada... Neɣ
mulac, nekkni ad nṛuḥ af yiman-neɣ.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yewwet ar lǧib, yefka-yas ciṭuḥ UPUṚBWAṚ
akkenni, yenna-yas : Iih... Maalih. Ax, ax... A teswem leqhawi.
Amezwaru-nni,
yeṭṭef ilulluten-nni, yenna-yas : Ak-yaafu ṛebbi. (Yenṭeq
ar wiyaḍ-nni, yenna-yasen:) Yyawt-n ihi kunwi, ah! ALI!... Salamu aɛlikum.
Dɣa imeḥnufen-nni ffɣen i
tlata yid-sen.
Ɛmeṛ
Yuniṭ daɣen yeqqim-d weḥdes. Yeṭṭef aqerru-is.
Immuṛfez akk amek akkenni... Iṛuḥ deg-sent. Yuɣal
yekker. Yezzi-as i usenduq-nni. Paf! Paf!... Isqaad tasumta-nni yellan daxel
usenduq-nni. Yuɣal yeddem akk ijeǧǧigen-nni, imug-iten d
timeqqunin ɣef yidisan usenduq-nni. Yeddem-d daɣen TAPISṬULIT-nni,
yessers-it af tewwurt uqerru-is. Iiiieee... Daɣen, iserreḥ i
wefus-is d akessar. Iṛuḥ ar cwiṭ n temrayt akkenni, taallaq
ar lḥiḍ, iɣum-it s tḥaciwt d taberkant. Yessers daɣen
TAPISṬULIT-nni af tewwurt uqerru-is. Yeqqen allen-is. Amecwaṛ... Yuɣal
yelli-d allen-is. Iṛuḥ ar wanda akkenni yella ṛṛibiy.
Yeddem-d ṚṚIBIY-nni, Yewwi-t s ameẓẓuɣ-is. Yuɣal
iṛcex-it ar seddaw tsumta. Yerfed daɣen TAPISṬULIT-nni,
yessers-itt daɣen af tewwurt uqerru-is. Yeqqim akkenni amecwaṛ... Yuɣal
yenna-yas : Ahya a ddin qessam! Ahya a ddin qessam! Ee! Ee! Ee! Eee!!... Amek
ara xedmeɣ tura ? IFUK ad nɣeɣ iman-iw nebla ma ḥusseɣ
i tiyita. Ahya a ddin qessam, IFUK ad d-afeɣ AMWAYA !
Fafa akked tehbubuct,
atenta daɣen leḥqent-d d tazzla.
Fafa tenna-yas
: Atnan uɣalen-d widak-nni!...
Tahbubuct
tenna-yas : Anwi wi i d-yuɣalen?
Fafa tenna-yas
: Lmumnin-nni.. Widak-nni i d-yusan sbeḥ-agi, ayagi i d-yuɣalen.
Fafa akked tehbubuct daɣen ffɣent
d tazzla.
Ɛmeṛ Yuniṭ, teḍṛa-tt
yid-s am uqelwac. Yettnadi anda ara yeffer. Ulac. Ur yufi ara anda ara yeffer.
Lmumnin-nni, isell-asen mi d-leḥḥun. Qrib ad d-awḍen.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ahya a ṛebbi! Ahya a ṛebbi! Atnan wwḍen-d
daɣen!... (Ineggez sufella n ṭabla, yenna-yas : Ad iyi-d-afen
akka-agi ur mmuteɣ ara Aa! Aa! Aaae!!... (Yuɣal ineggez ar daxel
usenduq-nni. Arbaa-nni, la d-ittaweḍ ṣṣut-nsen; qrib ad d-awḍen.
Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ad ffreɣ dagi. APṚI imiren
mi ffɣen kan, Ṛṛaf!... yiwet n tiyita, ad ssifgeɣ ṛebbi-inu!
Ɛmeṛ Yuniṭ dɣa yeẓẓel
daxel usenduq-nni n Ccuhad.
Lmumnin-nni ččuṛen-d
tawwurt kecmen-d akk daɣen. Aali Tixriṛ-nni, Abucri-nni, Si Ṛezqi,
Sekkura Tatuy, Ɣaysa, Amṛabeḍ-nni n tgertilt, Aammi Niṭa, Nna Simka,
Gerru... Glan-d s yiwen ccix akkenni qqaren-as Ccix Llikuy akked lexwan-is.
Irkel ḥeznen. Fafa akked tehbubuct kecment-d ula d nutenti. Tfukk
fell-asent ddunit. Ẓẓlent ifassen-nsent ar sdat, ttaṛaḍent
ad qeṛṛaant annect-nni n lɣaci; maana dayen ara tqeṛṛaḍ.
Fafa
teqqar-asen : Aṛjaw tura kunwi!... La wen-neqqar mačči d LAFUṬ-is,
aken-ihdu ṛebbi, ah!... Iiii... Mačči d LAFUṬ-is...
Ali Tixriṛ
yenna-yas : Ula d nekkni tura ihi, a Fafa a weltma, ula d nekkni tura ihi,
nekkni mačči d LAFUṬ-neɣ. Deg laanaya ṛebbi, ur aɣ-d-rennu
ara! Axaṭer neɣ mulac Aa! Aa! Aa! Aaae!
Tahbubuct
tenna-yas : Iih, ih... Ihi tura, dayen tura!... Smeḥt-aɣ
laatab-nwen. Ad ken-yehdu ṛebbi tura... Nekkni, mačči seg-neɣ
i d-tekka tiyita.
Fafa tenna-yas
: Mačči d LAFUṬ-neɣ, ah! Iih... I ma yella, ur yezmir ara?
Anwa-t akka-agi wagi i yebɣan akka-agi ad immet?
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iii!... Am-t-id-neɣrem, ma d argaz ay tebɣiḍ. ur
ttagad, am-t-id-neɣrem.
Fafa tenna-yas
: Yaaṛeḍ... Ur yezmir ara!... Netta s yiman-is, atan, ula d netta,
akka-agi ara wen-id-yinni. (Tebda tessawal:) A Ḥṭaṭac!... A Ḥṭaṭac!...
Ffeɣ-d tura keččini.
Iiie!! Twala Ɛmeṛ Yuniṭ
daxel usenduq-nni n Ccuhada. Dɣa tewwet-itt Tunakrizt.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Awit-as-id akersi! Ɣiwlet! A Aammi Niṭa!...
Tahbubuct
tuzzel ar yelli-s, tenna-yas : Acu kem-yuɣen, a yelli, (Dɣa ula d
nettat twala Ɛmeṛ Yuniṭ-nni yeẓẓel daxel
usenduq-nni. Tendeh:) Aayuuuy! A Sidi Ḥend Ameṛwas!
Abucri-nni
yenna-yas : Awit-as-id akersi ula d nettat (Aa wwin-as-id akersi i Tehbubuct.
Abucri-nni yenna-yas:) Qqim a taḍeggalt, qqim... Atan ukersi.
Yuɣal dɣa, arbaa yelha-d d
tlawin-nni Fafa akked Tehbubuct; arbaa nniḍen, zzin-as i wesenduq-nni n
Ccuhada.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Muqel kan! Yecaacaa wudem-is. As-tinniḍ amzun akken ur yemmut
ara.
Gerru yenna-yas
: La illeh ill lleh, Muḥammed Ṛaṣul lleh, Iiiih... Ulleh ar d
tidet a yelli, Ur as-teqqreḍ ara yemmut.
Nna Simka
tenna-yas : Taɣenjuṛt-is, teqḍaa am lmus.
Fafa tufeg-as.
Tenna-yas : Aaeɛɛaah!!!... D asčenčen i
tt-id-isčenčen, yewwet-itt d iḍes! Mi yaaya deg yiḍes, ad
d-ikker.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Qqim TṚANKIL, qqim TṚANKIL tura kemmini. D acciwen ara
m-d-yekker tura...
Fafa taaggeḍ
daɣen. Tenna-yas : Ur yemmut ara!
Ɣaysa
tenna-yas : Ahwuh, a yelli... Tura, aaggeḍ neɣ qqim.
Gerru yenna-yas
: Yuli-as ubazin ar uqerru.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Awit-tt akin ar tkuzint. Smecḥet-as ciṭuḥ n zzit.
Fafa teqqar-as
: Ay argaz!... Ay argaz!... Aha kker-d, ah!...
Tahbubuct
tenna-yas : Aki-d, a Si Ɛmeṛ!...
Nna Simka
tenna-yas : Aah!... Rnu-d tura kemmini diɣen!...
Si Ṛezqi
yenna-yas : A Aammi Niṭa!... Ula d tamɣart-nni, zzuɣeṛ-itt
akin. Awit-tt akin akk yid-wen ar dinna ar tkuzint.
Fafa mazal-itt
kan akkenni teqqar-as : Ur yemmut ara!... Ur yemmut ara!...
Aammi Niṭa yessuffeɣ Fafa akked
Tehbubuct. Yenheṛ-itent ar dinna ar tkuzint.
Gerru yenna-yas
: Fafa-nni-neɣ, tṛuḥ deg-sent meskint.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Iiii... Ad yilli ṛebbi yid-s meskint.
Fafa tettaaggiḍ
dinna deg tkuzint : A ur yemmut ara!... A ur yemmut ara!...
Ɣaysa
tenna-yas : Esl-as kan!... Degmi s-qqaren ziɣen usiɣ-d as-neṭleɣ
yemma-s, netta itteffer-iyi agelzim.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Iiii... Axaṭer mazal ur tjeṛbeḍ ara... Atan tura
nekkni... Axaṭer ula d nekkini, melmi kan i neṭleɣ tamɣart-nni-inu.
Ulleh ar sin neɣ ma tlata wuḍan akkenni, mačči teqqen tiṭ-iw.
Inewt-as, inewt-as i Sekkura Tatuy awen-id-tinni.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Aae!!... A Si Ṛezqi!
Fafa nettat kan
akkenni, tekkat agejdur dinna deg tkuzint. Teqqar-as : A Ḥṭaṭac!...
A Ḥṭaṭac!... Aha kker-d, ah!
Gerru yenna-yas
: Tettextex KUMPLITMA, Esl-as kan amek i s-teqqar... La s-teqqar kker-d!...
Nna Simka
tenna-yas : Terwi!... Yyamt, yyamt akin ar tkuzint ad nfeṛṛeǧ.
Dɣa tilawin-nni akk hemlent ar dinna
ar tkuzint.
Si Ṛezqi
igubeṛ Abucri-nni. Yenna-yas : Iḥeqqa dɣa tura
keččini... Eee... Yya-d kan ar dagi.
Abucri-nni
yedda akk yid-s. Yenna-yas : Acu?
Si Ṛezqi
yewwi-t ar kra akken n teɣmert ; yenna-yas : Iih... Amek akkenni tura
keččini ? Iih, dɣa tura i keččini, melmi akken
ara iyi-d-txelseḍ?
Abucri-nni
yenna-yas : Amek ? Acu ara k-d-xelṣeɣ?
Si Ṛezqi
yenna-yas : Amek Acu ara iyi-d-txelṣeḍ? Tura fukken lehḍuṛ.
(Iwehha s uḍaḍ-is ar usenduq-nni, yenna-yas:) Argaz atan deg
usenduq, suffeɣ-d yemmat-sen! YAPA d tixeṛbicin!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Lumana dɣa keččini... Ɣur-k anda dɣa anda
tettaawadeḍ i wawal-agi ! Iii... Amek i nehdeṛ?
Si Ṛezqi
yenna-yas : Amek? Iiii... Acu? Amek i nehḍeṛ?
Aali tixriṛ
yenna-yas : Ii!... Yak nehḍeṛ... A yennat-nni... Nenna tabṛat-nni,
ad d-nessuffeɣ yis LETṚAKT, neɣ ala?... Aah... Amek i nehḍeṛ?
Si Ṛezqi
yenna-yas : Tabṛat, fkiɣ-tt i win ara tt-id-iwten s tmacint. Tura,
teqqim-d kan tura ad d-tessuffeɣ yemmat-sen!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Tte!... ṛju tura keččini. Yiwet yiwet kan ... ṛju
tura ar d-iffeɣ waabaṛ. Mi yeffeɣ waabaṛ. Ad slen akk
medden... Syin akin imir-nni...
Amṛabeḍ-nni,
ula d netta yegger-d iman-is. Yenna-yas : Iiwwaah... Syin akin imir-nni, mi
slan akk medden... Syin akin imir-nni, ad yekker umenduh...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ad ikker umenduh... Ad yekker umenduh... Deg wayagi tura... Ḥala
ṛebbi i yezṛan. Axaṭer... Ihi tebɣam awen-id-inniɣ
ihi? Ay ugadeɣ ad teḍṛu yid-neɣ am win akkenni i d-iṛḍen
deg lebḥeṛ! Axaṭer Ɛmeṛ Yuniṭ-agi... Iiii...
Cwiyyat kan...
Si Ṛezqi
yenna-yas : Aaeaah?... Amek?... Amek akka-agi cwiyyat kan?
Aali tixriṛ
yenna-yas : Iih, ih... Cwiyyat kan, ih. Iiii... Axaṭer, ur yelli ara d
win yettwassnen.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Amek? Aaeaaah? Aɛni ḥalamma kan d win yettwassnen? Ula d
wagi... Ddeqs-is.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Tte!... Esl-as kan! Ihi ma tebɣiḍ ad tezluḍ asfel,
ihi ur zellu ara tayaziṭ; zlu azger! I wakken meqqar ad d-iban.
Lukan am wakka-agi tura, d albaaḍ n
win yettwassnen... Lukan d albaaḍ n win yettwassnen i yenɣan iman-is
akka-agi... Yiwen akka-agi am Mulud Maamri... Neɣ yiwen akka-agi am Kateb
Yasin... Neɣ albaaḍ akka-agi am Waamṛan... Aaa... Dinna,
WI!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenṭeq-d seg usenduq-nni-ines. Yenna-yas : Aaaa... Dinna ma
nniɣ-ak ad yekker umenduh, ad yekker umenduh!... Laaqliyya-inu, eh!
Sliman Dulin
yenna-yas : Tte... SIPASSIR, a wlidi... A wlidi, dagi tura Skikuṭ,
mačči d tayaziṭ-nni. Dagi tura Skikuṭ... D seksu-nni ara
d-irnun sufella-s.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Tte !... Uuuh ! Nekkini, ur fhimeɣ tigert lḥasun !
Iiii... Iṛḥem waldik dɣa tura keččini. Acu d-iwwin
seksu ar tigad-agi ?
Sliman Dulin
yenna-yas : Iih, ih !... Iḍelli laaca kan dɣa, hatah!... Waleɣ
aqcic-nni i wen-d-nniɣ akkenni qqaren-as Patuni... Iiii... Am wakka-agi,
jebdeɣ-as-id akk af Ɛmeṛ Yuniṭ-agi-neɣ... MI,
nekkini ur as-tt-id-wwiɣ ara kan akka-agi d tamacahut taḥerfit.
Nekkini, rniɣ-as lmelḥ rniɣ-as iɛeqqaren... Seksu...
Ibawen.. IIBAA Patuni... Yeɛǧeb-it lḥal.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Yaɛni tura am wakka d-tenniḍ, ih. Ɣurwat ihi ma
yella kra... Wa yeqqar i wa. Syin akin imiren, anda tt-isuffeɣ ṛebbi
ad teffeɣ... Ad yekker umenduh neɣ... Neɣ dɣa dayen. Tura,
ad d-teddu neɣ ad d-teqqers.
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Yyaw ihi awen-d-inniɣ... I lukan ad t-nawi ar lǧamaa?...
ad t-nawi ar lǧamaa... Ad yeqqim deg lǧamaa. Dɣa lexwan-agi-neɣ
ad ɣren fell-as. Syinna ad nebbel i laama, akken ad d-tṛuḥ
laamma ad tezzi lmeṛḥum.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Amek akka-agi ad t-tawiḍ ar lǧama, ula d
keččini diɣen?
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iih... Ad nexdem am wakka-agi d-yenna wemṛabeḍ. (Yezzi
ar Si Ṛezqi, yenna-yas:) A Si Ṛezqi... Ṛuḥ ihi
keččini tura ad d-tawiḍ lɣaci. Bac akken ad t-nawi syagi.
Ad t-nawi TUDESWIT ar lǧamaa.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Lumaana, ur aɣ-tuɣlet ara dagi d iṛumyen !...
Ulac-itt tagi deg ddin n yinselmen !
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ihi, mmel-aɣ-d ihi keččini, amek ara nexdem! Dagi,
ur nezmir ara ad neqqim dagi, axaṭer dagi, ulac littaa.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ... Ihi, d kunwi i yezṛan.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Uuuuh!!...
Dɣa Si Ṛezqi yeffeɣ.
Yeqqim-d Umṛabeḍ-nni n texsayt,
yeqqim-d Aali Tixriṛ, Abucri-nni, Sliman Dulin, Ccix-nni n llikuy akked
Lexwan-is.
Amṛabeḍ-nni,
yezzi ar Ccix-nni n llikuy, iwwet deg fassen-is, yenna-yas : Ahaw ihi tura
kunwi... Yallahut, ah!
Ccix n likuy
yenna-yas : Anaam ih... Ḥadeṛ! Ḥadeṛ!... Besmelleh!...
Besmelleh, ddaawa n lxir!...
Dɣa ssenden akk urawen-nsen.
Abucri-nni
inebbeh-asent i tlawin-nni yellan deg tkuzint. Yenna-yasent : Ssamt, ah! Ssamt,
ah, kunnemti!... Fkemt-aɣ ciṭuḥ n tsusmi, tura tura dayen, beṛka-akent!...
Iih! Akken ad nebdut ṣell aa nnabi.
Aammi Niṭa, Fafa, Tahbubuct, Gerru,
Nna Simka akked Ɣaysa ffɣen-d seg tkuzint.
Amṛabeḍ-nni
yebda yeqqqar lfattiḥa. Yeqqar-as:
Wi bɣan ad idkeṛ ṛebbi,
Idekkeṛ lleh s nnaama.
Yeccečč talqimt tazeqqalt
D tinna i yeǧuzen
i weẓekka.
Wamma la ileh ill lleh,
Ttawin-t warrac deg lexla.
Lexwan-nni
tbaan-t-id. Nnan-as : Amin, llahu mamin.
Fafa tenna-yas
: A ur yemmut ara, bac akken ad teɣrem
fell-as!... Aalalalaa!!... Iiiiḥḥuuuh!!... Esl-asen kan!...
Tahbubuct
tenna-yas : A Ccix Llikuy!... Atan terram-aɣ axxam d lǧamaa
Zituna!...
Ccix n Llikuy
yebda yettdekkiṛ :
A win yeṭṭfen igenwan,
Azen-aɣ-d lǧebṛan...
Lexwan-nni
setbaan-as-d diɣen:
Amin, Llahu mamin!...
Lɣaci yemǧuǧi-d af tewwurt.
La d-ttmegḥazen deg imi n tewwurt. Agugam-nni win akkenni, atan ur isell
ur iheddeṛ; win akkenni i d-yusan ar Xalti-s yedda-d akkenni ger lɣaci.
Sekkura Tatuy tṛuḥ
ar ɣur-sen. Tenna-yasen : Kecmet-d ma tebɣam ad twalim. Yyaw, yyaw,
kecmet-d akk akka ar dagi.
Dɣa ibaduyen-nni sderdfen-d. kecmen-d
akk. Agugam-nni imug iman-is ar tama usenduq-nni. Icaɛl tacemmaat dɣa
yeqqim kan dinna ar usenduq-nni.
Fafa tenna-yas
: Aaayaa!... Yyaw ay inebgawen s axxam aammi!
Lexwan-nni
nnan-as : Amin, llahu mamin!...
Fafa tenna-yas
: Tura, ad teffɣem, neɣ awen-ṭṭfeɣ aakkaz!...
Ccix Likuy
yenna-yas :
A yemna
aaziz-iw, yamma,
Ziɣ Aazṛayen, d amɣerri...
Win
yettẓallan, yetseddiq,
Ḥedṛeɣ mi t-yesseḥluli.
Win yettakren, ixeddaa,
Yerna-yas udem am
lemri...
Fafa tenna-yas
: Ad teffɣem, neɣ awen-ṭṭfeɣ aakkaz!
Lexwan-nni
nnan-as : Amin, llahu mamin!...
Ccix llikuy
yenna-yas : Llit-aɣ-d ṭṭaq-nni... Llit-aɣ-d ṭṭaq-nni...
Akken ad d-ikcem ciṭuḥ ubeḥri. (Yezzi ar Fafa,
yenna-yas :) A yexti, eǧǧ-aɣ ad nexdem, ah !
Akem-yehdu ṛebbi, ah!... Iih. (Dɣa yuɣal ar lfattiḥa-nni-ines.)
Yenna-yas:
A ṛebbi, tegḍ-as i wul
Am tala, wi yebɣun yagum
A ṛebbi, tegḍ-as i wul
Am weḥṛiq, wi yebɣun yezdem.
Ternuḍ-as adrim aṭas,
Ur t-ttaǧǧa ara d ilem.
Lexwan-nni
setbaan-as-d diɣen : Amin, llahu mamin !...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Anaam a ccix... Ulamma theddreḍ, awal-ik d ameqran... Lumaana
nekkni tura, aqlak-id la tettwaliḍ, mačči dagi ara nens. Wwet
kan tin akkenni n wwet aaddi, ayyah!
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Ma tebɣiḍ tinna n wwet aaddi, ishel maḍi tinna n
wwet aaddi, tura kan, hah. Ṛju as-sfehmeɣ.
Dɣa iqeṛṛeb ar Ccix
Llikuy. Yebda isbecbuc-as ar umeẓẓuɣ.
Lexwan-nni
nnan-as : Amin, llahu mamin!...
Fafa taawed daɣen
tenna-yas : A ur yemmut ara i la wen-neqqar !
Tahbubuct
tenna-yas : Annaɣ a Sidi Sekri, skerr-it-id.
Ccix llikuy
yenna-yas :
A ṛebbi; seḥlu-aɣ,
dawi-aɣ...
Laanaya
n nnbi.
Tekfuḍ fell-aɣ lemḥani,
Sbaad fell-aɣ imceṛṛi,
Kkes fell-aɣ ayen
n diri,
Awi-aɣ d ubrid anaṣli,
Jmaa akka d-nezzi.
IPI tura imi
Teqqarem wwet aaddi,
Ihi tura ula d nekkini
Dɣa ad ṛṛuqteɣ kan dagi.
Lexwan-nni
nnan-as : Amin, llahu mamin!...
Fafa tenna-yas
: Iie !!... Ayɣer akka-agi, a yih? Ayɣer yeggumma ad d-yekker? I
ma yella d tidet dɣa yemmut? I ma yella d tidet dɣa yemmut?
Lexwan-nni
nnan-as : Ad yegg ṛebbi aseqqamu-ines deg ṛṛeḥma...
Tayeffust n nnbi, ṣelli aalih wa sallaama. Amin, llahu mamin!...
Fafa tenna-yas
: Aabbuuuh!!...
Dɣa daɣen teɣli menṭeq.
Texcawet.
Wiyaḍ-nni
zzin-as akk daɣen. Qqaren-as:
- Yhuhu!... Ayhuu! Acu
akka?...
- Acu tt-yuɣen akka?...
- Refdet-tt-id, ah!
- Awit-tt-id akka-agi ar dagi
ar umetṛeḥ.
- Ahya a sbaa ssaaqa,
aae!!...
Zzin-as akk i
Fafa-nni. Ḥala agugam-nni. Netta meskin yeqqim kan dinna tama
usenduq-nni.
Lexwan-nni ṭakin
tin akkenni n Si Muḥend Saɛid U Belɛid:
Lfiṛaq,
bezzaf yewaaṛ,
Ger leḥbab
ma mwalafen.
Ḥed ur yezmir ad yesbeṛ
Yeɣli-d lwaḥc ger-asen
D ddunit i d taɣeddaṛt
Tefṛaq-iten uraad mmuten...
Wiyaḍ-nni, refden-d Fafa-nni;
sersen-tt sufella umetṛeḥ. Zzin-as akk dinna; ttaṛaḍen
ad tt-id-rren ar ddunit. Agugam-nni, yeɣli af tgecrar; Yeṭṭef
aqerru-is, yettru. Lexwan-nni, mazal-iten kan akkenni dekkiṛen. Yiwet
teswaat, Ɛmeṛ Yuniṭ irfed-d iman-is daxel usenduq-nni. Iwwet
akka, iwwet akka, yessuffeɣ-d tamacwaṛt seg lǧib.
Ppiiicjjj!!... Inser. Agugam-nni yerfed taqerruyt-is... Iie! Iwala Ɛmeṛ
Yuniṭ iseffeḍ imeṭṭawen. Dɣa
Agugam-nni isuɣ
: Aaaaɛɛɛ!!!...
Dɣa yeɣli d tinnegnit. Ɛmeṛ
Yuniṭ... Iie! Yuɣal ar daxel usenduq-nni.
Wiyaḍ-nni
uzzlen-d ar ugugam-nni. Qqaren-as:
- Aah!?... Acu akka?
- Acu k-yuɣen?
- Acu yellan?
Sekkura Tatuy
tenna-yas : I keččini a mmi, acu n tmara i k-yerran?
Si Ṛezqi ata yuɣal-d. Yerna-d
iqeffafen.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ahaw tura dayen !... Yyaw akkinna tura ad t-nawi syagi.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Ahaw ihi... Ahaw ihi, ah!...
Dɣa iqeffafen-nni refden asenduq-nni,
ssuffɣen-t. Ccix Llikuy akked Lexwan-nni-ines dɣa ffɣen akk
akked-sen. D nutni i d imezwura ttawin-d kan akkenni tin akkenni n Lfiṛaq,
bezzaf yewaaṛ, ttdekkiṛen yis.
Fafa tuɣal-d
ar ddunit. Tenna-yas : D tidet ?... D tidet yemmut ? Yemmut?...
Yemmut!!... Hi! Hi! Hiii!!!... (Tettru. Agugam-nni iṛuḥ ar ɣur-s
ixeṛṛa meskin. Taarquqin-is... IPI yessefham-as i Fafa acu yezṛa.
Yessuffeɣ-d tamacwaṛt yettḥukku allen-is. Fafa tenna-yas : Iɣaḍ-ik?...
Nnaɣ a mmi!... Ula d keččini?... Ula d keččini tettruḍ?
Iiieiiih... Lukan ad tezṛeḍ nekkini... Aaeaah! Ay amxix-iw!!... Ay
amxix-iw!... Ay amxix-iw!!...
Tuzzel ar tewwurt, tewwi akken taɣaɣit...
Wiyaḍ-nni ṛuḥen akk tura dayen. Ǧǧan-d axxam d
asemmaḍ. Ḥala ṣṣut-nni lexwan-nni i mazal cwiyya la
d-ittaweḍ ṣṣut-nni-nsen yettṛuẓu meẓẓi
meẓẓi.
AKETWEN V
Ihi mana tura dagi, aqlaɣ dinna deg
taddart-nni IḤENDERFIFEN. (Yenna-yas taddert IḤENDERFIFEN, wa ur
yettlaɛi wa, yak?...) Iih...
Si Ṛezqi, Aali Tixriṛ akked
Sliman Dulin atnana ar tama uẓekka d ajdid.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Hatan tura umekan-nni i awen-d-nniɣ akken. Hatah. Dagi.
Haah?.. A muqlet tura kunwi ma yeɛǧeb-iken umekan-agi? Hatan tura
wanda s-neɣza.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iih. Yelha umekan-agi, dagi. Yewwuḥra... Yerna iqubel Iṭij...
Igerrez umekan-agi.
Si Ṛezqi
yenna-yas : D wagi i wumi qqaren Iṭij, abeḥri, Tili... Welleh, a
mmi, am akken i RIZIṚBIƔ amkan-agi, nniɣ-as Mennaɣ deg ṛebbi
a wi t-yufan akka-agi i yiman-is !
Aali Tixriṛ
yenna-yas : I widak-nni akk iffi nehdeṛ akken?... Yak tceggaaḍ akk ɣur-sen?
Yak ulac win i tettuḍ?
Si Ṛezqi
yenna-yas : Ceggaaɣ ɣur-sen... Yiwen yiwen!
Sliman Dulin
yenna-yas : Ur d-qqar ara tceggaaḍ ɣur-sen yiwen yiwen. Axateṛ
ar tura, llan agad ur nesli ara maḍi.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : A ma yella akkenni dɣa... Ad nessuffeɣ LARRUS!
Sliman Dulin
yenna-yas : Iih!... Isem-is winna... Aqcic-nni i wen-d-qqareɣ akkenni
isem-is Patuni, IBA tettum-t. Axateṛ naqalint nehdeṛ, nenna-d ad
d-yas ar tenṭelt.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ihi, anda yella ihi?
Sliman Dulin
yenna-yas : Anda zṛiɣ ṛebbi-ines nekkini tura anda yella!
Nekkini, deg wasmi t-walaɣ seldiḍelli-inna akin, dɣa deg
wassen.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ihi, tixxeṛ-as neɣ mulac. Ula d nekkni ur t-neḥwaǧ
ara.
Sliman Dulin
yenna-yas : Keččini, ggummaɣ ak-fehmeɣ. Mkull ma ara
k-d-addreɣ abaaḍ, teqqareḍ-iyi-d ur t-ḥwaǧeɣ
ara. ALUṚ tura, ur zṛiɣ ara nekkini acu teḥwaǧeḍ
?
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Nekkini, nniɣ-ak d acu ḥwaǧeɣ nekkini...
Yenna-yas D ayen tebɣiḍ ay amuḍin ay bɣiɣ ma d aṭan,
ṛebbi ak-yecfu. Mačči mkull
ad d-nettaawad i teqsiṭ swadda.
Snat n temɣarin akkenni, atenta
yefka-tent-id webrid. Yiwet, qqaren-as Yemma Jida Ḥnini; tayeḍ d
Yemma Jida Ktilu.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Ziɣen a yelli nekkini, ziɣen amzun akken mačči
deg ddunit ay lliɣ.
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Aaeaah? Ayɣer mačči deg ddunit ay telliḍ?
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Iiii... I uẓekka-agi?... D ajdid... Mačči greɣ-as
tamawt.
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Nekkini greɣ-as tamawt... Nekkini Greɣ-as tamawt mi
akkenni i d-aaddaɣ ṣbeḥ-agi.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Anwa i yemmuten?
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Amek?... Ur tesliḍ ara aɛni?... Tessneḍ-t xuḍi...
Aḍeqqal-nni n Tehbubuct. Ɛmeṛ.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Yyaaah ? Yemmut Ɛmeṛ Yuniṭ ?
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Ɛmeṛ Yuniṭ, ih. D winna i yemmuten.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : D lewhayem!... Ur sliɣ ara.
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Susem kan a yelli!... Lukan ad tezṛeḍ tadyant yedṛan!...
Yenna-yas Imawlan sebṛen, imaazzan kefṛen. Wwin-t ar lǧamaa, ǧǧan-t
dinna deg lǧamaa sin wussan d sin wuḍan. Ass-agi tura d wis telt
yyam... Ihi kemmini ur tṛuḥeḍ ara ar lǧamaa ad taazziḍ
lmeṛḥum ?... Nekkini, ṛuḥeɣ iḍelli.
Nekk ɣileɣ tenna-am-d Yemma Kisaṛ. Axateṛ akken i
neddukkel nekk akked yid-s.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Yyaah ? Tedda Yemma Kisaṛ ?... A muqel tura,
ah !... Ad tt-ixdaa ṛebbi... Ur iyi-d-tenna ara!
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Meskint, tettru, tettru, tettru... Almi kkawent wallen-is seg
meṭṭi.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Nekkini, ur sliɣ ara ihi... Iihi?... D lmut n ṛebbi?
Yemma Jida Ktilu
tenna-yas : A yelli, mačči d lmut n Ṛebbi. D netta i yenɣan
iman-is.
Yemma Jid Ḥnini
tenna-yas : Ur fhimeɣ ara... Amek akka-agi tadyant-agi?... Nekkini ihi,
taadda-iyi seddu cclaɣem. Iii ni ni niii !...Ayɣer i yenɣa
iman-is ?...
Yemma Jida
Ktilu tenna-yas : Ayɣer ?... Iiii... Ahbuh a yelli!... Idheṛ-am
lḥal ayɣer.
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Aaa... Aha kan... D tidet a yelli... Aaha tura, ah!... Way way way
way way way way!...
Dɣa Yemma Jida Ḥnini akked Yemma
Jida Ktilu kemmlent abrid-nsent.
Aali Tixriṛ
yanna-yas : A twalam tura acu wen-d-qqareɣ? Hatan tura yewweḍ wawal
ula ar temɣarin, hah. (Yenna-yas:) Yyaw,... Tura wiyaḍ-nni qrib ad
d-awḍen tura. Yyaw ad ten-nemmager.
Dɣa Aali Tixriṛ. Si Ṛezqi
akked Sliman Dulin hemlen diɣen.
Atta tewweḍ-d tin akkenni i wumi
qqaren Tilelli n Tmeṭṭut. Tewwi-d yiwen Ubuguṣ akkenni,
qqaren-as : Čučuḥ. Teṭṭef-as-d afus,
teskerkir-it-id. Winna, ileḥḥu-d am win yettqeddimen ajiwciw ɣer
lǧamaa.
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Haatan.
Čučuḥ
yenna-yas : Acu?
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Haatan. Dagi.
Čučuḥ
yenna-yas : Acu dagi?
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Dagi ara yenṭel.
Čučuḥ
yenna-yas : Anwa?
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : A Čučuḥ, a Čučuḥ...
Keččini tura ɣas ak-d-inniɣ. Kullec d LAFUṬ-iw. D
nekkini i t-yenɣan. Twalaḍ ? Twalaḍ ? Akken i ttmettaten
yergazen fell-i!...
Čučuḥ
yenna-yas : Xzu cciṭan, a yelli-s n medden, ah!... Xzu cciṭan,ah!...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Yerna nekkini... Nekkini, nniɣ-as kan tixxeṛ-iyi. Netta
imiren iṛuḥ yenɣa iman-is. Yenɣa iman-is fell-i, ih,
ih...
Čučuḥ
yenna-yas : Anwa ?
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Acḥal ayagi tura, netta yeddawaṛ-iyi... Nekkini, nniɣ-as
Ndah. Almi tura... Aḥeq Ṛebbi ar ugadeɣ tura nekkini... Amek ?
Acu tenniḍ, a Čučuḥ ? I ma ddiɣ akk yid-k tura ?
Axateṛ... Iih... Bɣiɣ ad dduɣ akk yid-k... Iih... I wakken
ad ttuɣ akk tilufa-agi.
Čučuḥ
yenna-yas : Tezṛiḍ, a yelli-s n medden?... I lukan ad tuɣaleḍ
ar yemma-m, mačči akken ay axiṛ-am ?
Lexwan-nni,
yettaweḍ-d ṣṣut-nsen am akken ttaqrib ad d-awḍen.
Mazal-iten kan deg tin akkennii n Lfiṛaq, bezzaf yewaaṛ, ttdekkiṛen
yis. Leḥḥun-d, ttdekkiṛen.
Čučuḥ
yenna-yas : Welleh!... Welleh!... Axateṛ... Iih!... A yexti... Ulamma,
aazizeḍ, ɣlayeḍ... Lumaana ass-agi, ulamek ara... Axateṛ...
Iii... Welleh!... Ulamek ara...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Aha kan!... Ula d nekkini, faqeɣ-ak tura. Ṛuḥ, ṛuḥ !...
Axateṛ keččini, d taqejunt-nni n Ɣaysa i tebɣiḍ
keččini !...
Čučuḥ
yenna-yas : Welleh !... ṛju !... Nniɣ-am!... Iii...
Ass-agi, ulamek ara... Welleh!... Ulamek ara...
Lexwan-nni ṭakin:
Lfiṛaq,
bezzaf yewaaṛ
Ger leḥbab ma mwalafen.
Hed ur yezmir ad yesbeṛ,
Yeɣli-d lwaḥc
ger-asen.
D ddunit i d taɣeddaṛt
Tefreq-iten uraad mmuten...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Imi akka-agi ihi!... Ihi tura ula d nekkini, ihi zṛiɣ
amek ara xedmeɣ. ṛju kan!... Ad twaliḍ!...
Dɣa tedda d tazzla.
Čučuḥ
yenna-yas : Aaww!!... A tinnat! ṛju, ah!...
Dɣa ula d netta, yedda-tt akka
deffir-s
Lexwan-nni
ttkemmilen s UKUPLI-nni anda akken i s-yeqqar:
Wi
s-yennan yeshel lefṛaq,
Mazal-it a leqqaq,
Mačči seg wid ijeṛben.
Ṛuḥen
leḥbab, nekkni nxaq;
D wid i nḥub i nectaq,
Ǧǧan-d ifadden kkawen.
Acḥal i nezha, ncewweq,
Nettḥaṛab akken ilaq.
Tura, d leḥbab nemsefṛaq,
Ǧǧan-aɣ deg meṭṭawen...
Ibuḥeddaden-nni akk ara iḥedṛen
i tenṭelt. Atnan tura wḍen-d akk ar tmeqbeṛt. wwin-d
asenduq-nni. Dɣa am akka, zwaren-d ṛbɛa medden wwin-d
asenduq-nni af tuyat-nsen yerna-d umṛabeḍ-nni n tkanna, yerna-d
Ccix Llikuy netta akked Lexwan-nni-ines... Terna-d Fafa, Tahbubuct... Terna-d
Sekkura Tatuy, tewwi-d irin iɣerman. Yerna-d Aali Tixriṛ, yerna-d Si
Ṛezqi, Sliman Dulin, Abucri-nni, Aammi Niṭa... Terna-d Ɣaysa...
Akk daɣen rnan-d imaazza daɣen, mačči d yiwen ad t-id-tḥesbeḍ.
Aammi Ḥmed dɣa yedda-d akkenni dinna ger-asen. Yexleḍ wemnay d
uterras... Ddan akk, aqeccuc meccuc.
Aali Tixriṛ
yewweḍ-d kan, yebda YETTṚAYI daɣen. Yeqqar-as : Yyaw !...
Yyaw syagi... S laaqel kan!... S laaqel kan!...
Si Ṛezqi
yenna-yas : A Fafa!... Yyamt-d ihi akka-agi tura ar dagi kunnemti akked
yemma-m. Qeṛbemt-d ar dagi.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : S laaqel, ah! Ur ttgeḥḥizet ara, ah! Neɣ mulac,
nekkini awen-wezzaɣ aɣrum-agi dagi, ad ṛuḥeɣ!
Aammi Niṭa
yenna-yas : Wexxṛet cwiyya ar deffir, ad trebḥem!..
Yemma Jida Ḥnini
tuɣal-d tenna-yas : ṛju, a aqcic-agi tura keččini... Eǧǧ-iyi
a mmi, ad aaddiɣ.
Aammi Niṭa
yenna-yas : A yemma Jida Ḥnini... Kemmini aɛni... D kemmini i d
setti-s n wagi yemmuten?
Yemma Jida Ḥnini
tenna-yas : Aah!... A asmi akken!...
Aammi Niṭa
yenna-yas : Ihi sekreɣ-d kan iman-iw ihi, acu tettkeḥḥizeḍ
? Kemmini dɣa serked kan iman-im dagi.
Abucri-nni
yenna-yas : Ahaw serset-tt-id ihi tura kunwi, ah!...
Imuḥtanyaṛen-nni ar lqaɛa.
Sliman Dulin
yenna-yas : I tura ihi, anwa ara aɣ-d-yinnin akka kra n sin imeslayen?
Aali Tixriṛ
yenna-yas : A Aammi Niṭa!... Ndeh, ah! Imi keččini tura
aqlak-id deg UPAṚTI. Yak keččini tura, ur yelli wi ara tagadeḍ.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Tte!... A wlidi nekkini... Tte!... Nekkini, welleh ar setḥaɣ.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Iih, ih... ulleh ar ɣas, a Aammi Niṭa. Inni-aɣ-d
sin wawalen kan akka-agi, wwet aaddi.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Awal, am teṛsaṣt... Mi yeffeɣ, dayen, ur d-ittuɣal
ara!... Tura, af yiwen wawal... Iiieiiih... Af yiwen wawal, ulleh ar zemren ad
ak-awin ar Sseḥṛa, ad k-zlun dinna.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Yak nemsefham ?
Aammi Niṭa
yenna-yas : A weddi, nekkini, ulleh ar aarqent-iyi akk ihi ma tebɣiḍ
ad tezṛeḍ!...
Sliman Dulin
yenna-yas : ṛju, ṛju tura ak-mleɣ amek ansi d-TEKMAṢIḌ...
Inna-yas
Yeṛṛez uɛakkaz mi t-feṛqen;
Uccen yeggan ger wulli.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Tagi d tin akkenni n win akkenni... Atan dɣa, isem-is
akkenni... Amek akken i s-qqaren?
Sliman Dulin
yenna-yas : Tagi, d Sliman Aazem i s-iqqaren akka-agi.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Iih. Mi tenniḍ dɣa, ih. Igerrez wawal-agi. Aawed-as-d
kan. Amek akken i d-tenniḍ ur cfiɣ ara mliḥ...
Sliman Dulin
yenna-yas : Nniɣ-ak inna-yas
Yeṛṛeṛ uɛakkaz mi t-feṛqen;
Uccen yeggan ger wulli.
Syinna imiren
wwet kan. Anda tettṛḍeq, din. (Inṭeq ar lɣaci-nni i
d-yezzin, yenna-yas:) Aaww!!... Ǧǧet-as abrid ad iɛeddi!
Widak-nni gan-as; Aammi Niṭa.
Aammi Niṭa
yuli sufella wɛammuṛ-nni n wakal, yendeh : Ay atmaten, a
tiyessetmatin!... Llah msel, ihha yemsel, ad d-igri usaadi ad tt-yƐmeṛ.
Ihi tura, ma ur tezṛim ara, ihi atan tura innulfa-d yiwen lexbaṛ
akkenni, d ajdid, lexbaṛ-agi, igerrez, igerrez d ayen kan. Ihi tura, am
wakka-agi i awen-d-nniɣ, ih. Ihi tura, atan tura la wen-qqaren, am akken i
s-yenna Sliman Aazem, ad t-iṛḥem ṛebbi... Yenna-yas:
Yeṛṛeẓ uɛekkaz mi t-feṛqen,
Uccen yeggan ger wulli.
Acu d ssebba iniɣem,
Mi tezdeɣ deg-s twekka?
Diɣ
kunwi... Ihi tura, am akken i s-yenna winna am ssad-neɣ! Ama rbeḥ-neɣ!
Ama tafat-neɣ! Ama tafat-neɣ! Ulamma ɣas ulamma nehdeṛ
akka-agi, awal-iw d ameqran, yenna-yas : Wi k-yennan, a lhem Imẓi?... Wi
k-yennan Imɣuṛ?... Axateṛ ayagi akk iffi d-nettmeslay akka-agi
tura dagi, nekkni tura ma tebɣam, nṛuḥ am akken... Ɣas
inni nṛuḥ am akken nebna fell-as, ayyah!... SIRTU dɣa
tingura-agi. Deg asmi akka-agi yeɣli leddulaṛ... Taduṭ, attan
tewweḍ amelyun s ṛbɛa, eee!!... Yaɛni tura, kullec iban-d
ɛinani. D ayen ngezzem i d-ixelfen.
Sliman Dulin yeṭṭef-it-id seg
tecḍat n lbista, tik, tik... Ijebbed-it-id d akessar.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Iie!!... Acu tneṭṭgeḍ dagi tura
keččini?
Sliman Dulin
yenna-yas : Acu tesxerwideḍ? Mliɣ-ak ansi ara tweǧǧbeḍ...
Seg syinna, TUDESWIT ad d-TBIFIRKIḌ ar wagi akka yemmuten!...
Aammi Niṭa
yenna-yas : Tte!... Yaaxxi!!... Iii... Eǧǧ-aɣ tura ad nehdeṛ!...
Ad NEBIRIFI, a sidi, imi tebɣam ad NBIRIFI. (Dɣa Aammi Niṭa yuɣal
ar lxeṭba-nni-ines. Yenna-yas:) Ihi mana, ay atmaten, a tiyessetmatin...
Ihi mana tura dagi deg NANǦIRI, nekkni ur aɣ-d-trig ara deg wayen iḍerrun
deg Rrus akked Marikan. Nekkni tura, acu kan i aɣ-d-icqan... D gmat-neɣ-agi
yemmuten akka-agi dagi ger-neɣ. Nekkni tura, d wagi kan i aɣ-d-icqan.
Hata tura. Nekkni tura dagi, d ayagi kan i nettmenni.
Ihi tura, ay atmaten, a tiyessetmatin... Ṣefḍet
imeṭṭawen-nwen!... Tuqmem LKUṚAJ i yiman-nwen!... Taaddim-d
ad TEDDIFILIM sdat gmat-wen-agi yemmuten fell-awen!
Tegra-d imiren tyennat-nni... Tin akkenni
iniɣem-nni... Iniɣem-nni tezdeɣ twekka-nni, ih!... Tura ma tebɣam
ihi... Tura dɣa ad d-nuɣalet ɣur-s.
Sliman Dulin daɣen yuɣal ar Aammi
Niṭa. Yeṭṭef-it-id seg tecḍat n lbista, ijebbed-it-id.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Iie!!... Serreḥ-iyi, ah!!... (IPI daɣen yuɣal ar
UDISKUR-nni-ines. Yenna-yas :) Ihi mi tennam... Iniɣem-nni,
ah !...
Aali Tixriṛ, Si Ṛezqi akked
Sliman Dulin ulin ɣur-s ulin ar sufella uɛammuṛ-nni n wakal ṣubben-t-id.
Iwellalen-nni i
d-yezzin akken, neṭqen-d akken kra deg-sen, la s-qqaren : Aaeaaah ?
- KISKISPAS?...
- Acu yellan diɣen?
- Aaeaaah? Aneft-as ad ihdeṛ!...
Si Ṛezqi
indeh : Ay atmaten!... Gmat-neɣ-agi i wen-d-imeslayen akka, ur yezmir ara
ad ikemmel. Tewwet-it TNAKRIZT. Ur yezmir ara ad ikemmel.Axateṛ...
Iiii... Ijreḥ wul-is mačči d kra af gmat-neɣ-agi yemmuten
akka. Ikwaweḍ... Ikwaweḍ...
Dɣa Si Ṛezqi, ula d netta
yessuffeɣ-d tamacwaṛt, iseffeḍ allen-is, Sliman Dulin netta
yuli sufella uɛammuṛ-nni n wakal.
Fafa tettru.
Tenna-yas : I nekkini tura... I wumi d-griɣ ar ddunit tura nekkini ? I
wumi ?...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Tte!!... Mačči dagi, kemmini... Mačči dagi!...
Kemmini, ar naweḍ s axxam... Tewteḍ agejdur!... Eǧǧ argaz
ad ihdeṛ. ( Tuɣal ar Sliman Dulin-nni, tenna-yas:) Hdeṛ, a
Sli!...
Sliman Dulin
yewwi-d asefru. Yenna-yas:
Yemmut wergaz, lkayes,
Amgud ifires,
Netta
yellan zik yezweṛ.
Nekkni d-igran deffir-s,
Ur nusem ara deg-s.
Yeǧǧa-aɣ-id netḥeyyeṛ.
Awi iddren ad as-nales.
Win yulin ad ires.
Lmeḥna i tt-yernan, d ssbeṛ.
Ɣaysa
tenna-yas : Sliman Dulin-agi... Yekkat-d kra akken isefra!... N wasmi akken
d-ilul Jeddi.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ay atmaten! A tiyessetmatin!... A widak i d-tṛebba lmeḥna!...
Ay aḍu huzzen izemren!... Lmut-agi n Ɛmeṛ Yuniṭ... Tura
nekkini, awen-d-inniɣ acu ar wuɣer i tt-cubaɣ tura nekkini...
Tezṛam ṛṛɛud deg genni?... Ihi lmut-agi n Ɛmeṛ
Yuniṭ ihi akken. Lmut-agi n Ɛmeṛ Yuniṭ Cɣel amzun akken
terɛed tegnawt. Tegnawt. Terna tiraadin-agi tura mi tṛaad
akka-agi... Tura, ad d-ɣlin yemqerqaṛ deg genni!!!...
Atan tura Ɛmeṛ Yuniṭ-agi...
Atan tura d netta i yemmuten d amezwaru. Yiwen ufus ur yekkat ara icqiṛ.
Ass-agi tura yemmut netta ; ass azekka, zemreɣ ad mmteɣ nekkini.
Win akin, ad yemmet wayeḍ... Win akin daɣen, ad immet wayeḍ
nniḍen... Kan akken, kan akken... Ḥalamma ur d-ittɣimi ara bu
meẓẓuɣ!
Degmi ihi tura... Ay atmaten, a
tiyessetmatin!... Nekkini ihi tura, ar ɣur-wen i n-greɣ tiɣri.
Tiɣri-agi, hattayan:
Neṭqet irkel i wakken awen-d-slen
Dduklet am yiḍudan ufus!
U ssalam u ṛeḥmat
lleh!
Tilelli n Tmeṭṭut telḥeq-d
d tazzla. Čučuḥ ula d netta daɣen yettazzal-d akken
deffir-s.
Čučuḥ
yenna-yas : A Ẓuṭuṭu!
Ɣaysa
tenna-yas : Čučuḥ!
Čučuḥ
yenna-yas : Ɣaysa!
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Ǧǧet-iyi-d ad aaddiɣ! Ǧǧet-iyi ad rnuɣ
ɣur-s!
SITADIR tebɣa ad ternu ar win akkenni
yemmuten.
Iwaziwen-nni
akk neṭqen-d akk daɣen:
- Wa yenna-yas : Anta-tt
tagi?
- Wa yenna-yas : Tettili-as
imken...
- Wayeḍ yenna-yas : D
taderwict, eee!...
Tilelli n Tmeṭṭut
theddeṛ-as i winna yellan deg usenduq. Teqqar-as : Nekkini, ur d-usiɣ
ara i wakken ad ḥedṛeɣ i tenṭelt-ik!... Nekkini, usiɣ-d
i wakken ad dduɣ yid-k!...
Si Ṛezqi
yenna-yas : Tagi, tettextex tagi!...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Lmut, ad nemmet, ad nemmet!... Tura kemmini! Lumaana, d argaz-iw i
yemmuten!... Iiiee!...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Netta yenna-iyi-d bɣiɣ ad kem-aɣeɣ; nekkini nniɣ-as
Ala!
Ɣaysa
tenna-yas : Acu testeṛtuṛ dagi fell-aneɣ tura dagi?... D
nekkini i s-yennan Ala!
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Kemmini!... Ur twalaḍ ara iman-im?...
Ɣaysa
tenna-yas : Yaaceq deg-i, ih!...
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Argaz yehbel fell-i, eee!!...
Ɣaysa
tenna-yas : Acciwen i yehbel fell-am!!!... Ḥay!!!...
Fafa tenna-yas
: Aaayaa!... Iiiii!!!...
Aali Tixriṛ
igger-d iman-is akken ad tent-ifru. Yenna-yas : Ay atmaten!... A
tiyessetmatin!... Aṛjamt tura kunnemti, ah!... S ttawil kan tura
kunnemti!... Nekkni... Nekkni, mačči ar tmucuha-agi-nkent, nekkni iɣer
i d-nusa!... Nekkni nusa-d ar wergaz-agi yemmuten akka, i wakken as-slen leǧnas
s liḥala-agi tamacahut i deg i d-gran wigad yeɣran ass-agi tura dagi
deg tmurt-neɣ!...
Sliman Dulin
yenna-yas : Ulleh ar RYADITU! Nezṛa-t akk yekkat lɣiḍa uqbel
ad yemmet. Yemmut af tmazirt; d ayagi i yellan!
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Eehoe! Ur yemmut ara af tmazirt! Yemmut af tlelli n Tmeṭṭut!
Abucri-nni
yenna-yas : Tebɣam awen-id-inniɣ ihi?!... Aṛjaw awen-d-inniɣ
ihi tura nekkini af wacu iffi yenɣa iman-is. Ay atmaten, a
tiyessetmatin!... Argaz-agi ihi, yenɣa iman-is af tqeṭṭit n
weksum! Axateṛ nekkini d Abucri, ALUṚ zṛiɣ KISKISI. Ulayɣer
ad teṛẓem iqerray-nwen!... Win yellan d abucri ass-agi dagi deg
tmurt-neɣ, ur yezmir ara ad yexdem aɣrum-is tṛankil. Almi
tura... Hatnan tura yergazen la neqqen iman-nsen!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Irgazen ur neqqen ara iman-nsen af wayagi! Nekk akk yid-s, naadel
mliḥ asmi akken uqbel ad yemmet. Steqsiṭ agad t-iqerben,
awen-id-mlen acu i ɣef i yenɣa iman-is!...
Tahbubuct
tenna-yas : ulleh a mmi ar ḥala af tqedduḥt n seksu...
Abucri-nni
yenna-yas : Af tqedduḥt n seksu!... Wala! SIJIST! Axateṛ imi ulac
taqeṭṭiṭ-nni n weksum!... Nniɣ-awen Nekkini d Abucri ay
lliɣ. A iyi-d-temlem tura i nekkini?!...
Ɣaysa
tenna-yas : D nekkini i yezṛan ayɣef i yenɣa iman-is. Yenɣa
iman-is fell-i nekkini!
Tilelli n Tmeṭṭut
tenna-yas : Eehoe!... Ihi mačči fell-am i yemmut! Yemmut fell-i
nekkini! Zzu, qlileḥ!!...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Aḥeq Sidi Xlifa!!... Yemmut af tinneslemt iffi i yemmut, ihi
ma tebɣam ad tezṛem!...
Abucri-nni
yenna-yas : NU NU NU, NU NU, NU NU, NU NU! Yemmut axateṛ ulac aksum i la
wen-qqareɣ!... Aḥeq ṛebbi ar ḥala af tqeṭṭiṭ-nni
n weksum !
Aali Tixriṛ
yenna-yas : A ṛebbi-nwen !...
Abucri-nni
yenna-yas : Af tqeṭṭiṭ-nni n weksum ihi iffi i yenɣa
iman-is, ihi, ma tebɣam ad tezṛem ihi!...
Sliman Dulin
yenna-yas : Iiiiḥḥuh!!... Nekkini a la wen-qqareɣ... Ii li li
liii!!... Nekkini a la wen-qqareɣ yemmut axateṛ yebɣa ad d-yeḥyu
tamazirt ! Iih ! Maḍi nniɣ-awen yekkat lɣiḍa
uqbel ad immet !...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : D nekkini akk i s-yennan d amezwaru... Nniɣ-as PISK lmut, ad
temteḍ... Nniɣ-as ALUṚ ihi meqqar mmet fell-aneɣ, nekkni
s wigad-agi yeɣran akka!... Netta, yenna-iyi-d WI.
Fafa tettru.
Tenna-yas : Hi hi hiii... Ayuuh!... Ayuh!!...
Tahbubuct
tenna-yas : Annaɣ ay aḍeggal-iw i ṛuḥen deg leɣlaḍ!
Ccix Llikuy
akked Lexwan-nni-ines atnana daɣen bdan La ila w llala-nni-ines : La ileh
ill lleh, Muḥemmed Ṛaṣul lleh... La illeh ill lleh, Muḥemmed
¨raṣul lleh...
Imaazzan-nni ssendan akk urawen-nsen. Aammi
Niṭa, netta yeṭṭef kan tamert-is. Ma d Sliman Dulin ihmel;
wussen anda akka yerra daɣen.
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Sendi urawen-ik, a Aammi Niṭa... Sendi urawen-ik... Ad tawiḍ
lbaṛaka.
Aammi Niṭa
yenna-yas : Eheh!!...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Ahaw tura kunwi... Frut-aɣ-tt-id, ah!... I tura lmeṛḥum-agi...
Ad yenṭel neɣ akka-agi kan ara yeqqim?!...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iih, ih... Tura, ad t-nenṭel. (Dɣa yeɣli af
tgecrar. Yekna sennig usenduq-nni n Ɛmeṛ Yuniṭ. Yenna-yas:)
Ahya a Si Ɛmeṛ, deg laanayt-ik, smeḥ-iyi-aneɣ kan. (Dɣa
yunez fell-as. Yuɣ-as-id aqerru-is. Yenna-yas:) Ṛuḥ, a Si Ɛmeṛ!
Ad yegg ṛebbi asɣar-ik ad yeǧǧuǧǧug, ad
yettnarni... Hemmpptte!!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ... Iie!... Dɣa ula d netta yuɣ-as-id aqerru-is i Aali
Tixriṛ. Yenna-yas : Susem kan, a Si Aali... Semḥet-iyi kan, ula d
kunwi!...
Aali Tixriṛ
isuɣ : Aaaaɛɛɛ!!!...
Dɣa ineggez-d ar deffir.
Imugabiyen-nni
irkel ttaggiḍen :
- Aaaɛɛɛ!!...
- Aaaɛɛɛ!!...
- Ay a yemma!...
- Ay a Baba!...
Iwqaa-tt a Baba
ṛṛzeɣ. Mkull yiwen amek i yettaaggiḍ. Rewlen akk, zgan-d
mbaɛid.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yekker-d. Ibedd-d daxel usenduq-nni. Yenna-yas : Ur ttagadut! Ur
ttagadut!... Ur mmuteɣ ara!...
Fafa tenna-yas
: A Ḥṭaṭac!... Tekkreḍ-d?!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ Yenna-yas : Iih, aqlih. (Dɣa yezzi ar Sekkura Tatuy,
Yenna-yas:) A Nna Sekku!...
Sekkura Tatuy
tenna-yas : Baad fell-i, a cciṭan! Lfayda yid-k ur telli!... Acu tebɣiḍ?!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Aɣrum, a Nna Sekku! Aɣrum!!... (Yekkes-as-d iḥinif
n weɣrum annectilat. Yenna-yas:) Awi-d ad ččeɣ!!... (Yebda
ihemmej deg weɣrum-nni. Yenna-yas:) Sin wussan akked sin wuḍan ayagi
tura, mačči sbelaaɣ talqimt! Win ara iyi-d-ifken aɣyul...
Akka tura, ad t-ččeɣ! Akka tura!!?... Ttwe, ttwe, ttwe! Aawwah,
dayen. Dayen, ur d-nniɣ ara! Nekkini tura dayen; ur bɣiɣ ara ad
mmteɣ.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Amek?!... Amek akka-agi, eee!!?... Amek akka-agi ur tebɣiḍ
ara ad temteḍ?!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Aawwa, dayen!... Dayen, nniɣ-ak... Yif-iken ṛebbi.
Tura, ula d nekkini ur bɣiɣ ara ad mmteɣ. Tura, ula d nekkini bɣiɣ
ad idireɣ...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iii... Amek akka-agi?!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiii... Zeṛṛ kan Tayaziṭ mi akken ara
saaddin deg-s lmus, amek i txeddem!... Nettat, aqerru-is ad ittaluluq, nettat
ad tettexbibiḍ, ad tettazzal, ad tettneggiz... Ṛuḥ ṭṭef-itt-id
keččini!!...
Ihi tura d
nekkini, akken. Nekkini, am tyaziṭ-agi i wen-d-qqareɣ akka-agi. KSASWA
s uqerru-iw neɣ nebla aqerru-iw, nekkini ur iyi-d-teḥrig ara.
Nekkini, PURBIK kan ad idireɣ.
Dayen. Semḥet-iyi
laatab-nwen. Uuuu... Ur bɣiɣ ara ad mmteɣ..
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iii!?... Amek akka-agi ur tebɣiḍ ara ad temmteḍ?!!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-ak ur temettateɣ ara NI fell-ak NI af
wayeḍnin! NI af LAGUC NI af LADEṚWAT! NI af tarwa zziraɛiya NI
af Ɛmeṛ Buzwaṛ !!...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Iii... Amek tura keččini?!!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-ak meskud lliɣ af yiḍaṛṛen-iw,
nezmer ad nili d imeddukal, nezmer ad nili d leḥbab, nezmer ad nili akken
i aɣ-yehwa... akka ma tezzim dagi!... Ad ken-ttɛuzzuɣ ma
yehwa-awen alamma dayen. Ma d tagi i d-teqqarem akka-agi ilaq ad mmteɣ
fell-awen, atan ihi ɣas ur d-ttɛawadet ara i wawal-agi!
I
tebɣuḍ taazizeḍ a tiṭ, timmi sennig-m tella. Iih... Ihi,
ula d nekkini tura, d aqerru-iw i yezwaren. D yiman-iw i yezwaren. D abbuḍ-iw
i yezwaren. ( iwwet taabbuṭ-is, yenna-yas:) Taabbuṭ-agi...
Hattah!... Tabbuṭ-agi, ay atmaten!... Taabbuṭ-agi?... Taabbuṭ-agi,
ad sebleɣ fell-as lqaɛa, ad rnuɣ igenni!...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Azrem, af waabbuḍ i yeleḥḥu!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : A wacu iffi tebɣam ad nelḥu ihi tura?... Ad
nelḥu af jeḥniḍ?... Neɣ af wacu iffi tebɣam ad nelḥu?...
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Fukken yergazen ay at laaṛaḍ!...
Aali Tixriṛ
yenna-yas i Ɛmeṛ Yuniṭ : Ulleh ma teswiḍ bunt!
Aamṛabeḍ-nni
idubli-as; yenna-yas : Atan ihi nekkini ihi briɣ i tsa w teɛin n
waraw n warraw-ik ihi... Ma d kečč ay d argaz!! Imi ziɣen...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Aawwah!... Ziɣen ulac deg-s maḍi, ziɣen!... Amek?!
Ur tsetḥaḍ ara dɣa?... Aɣ-teqqareḍ dagi D aabbuḍ-ik
i yezwaren!... I nnif-ik? I tmurt-ik? Neɣ aɛni anda i ten-in-teǧǧiḍ
keččini?
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiieiiih... Dɣa ar wanda akka-agi i la iyi-tt-id-tekkseḍ
akka-agi dɣa tura keččini? Nekkini, as-d-ttmeslayeɣ af
nnger; netta ad iyi-d-ittmeslay af ṭikkuk!... Iih! Ahaw dɣa
yyawt-d!... Dɣa tura kan dɣa ad dduɣ akk yid-wen!... Ad nṛuḥ
ar win i wen-ihwan, as-ninni akk ayen akka-agi iyi-d-teqqarem akka-agi... Ad
tezṛem amek ara wen-id-yinni netta. Ulleh ar d ad d-iddem ɣur-wen
taqabact!... Aa... Aa... Ad ken-issiffeg akk akka ma tellam dagi!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Amek?!... ṢAFIK DAPRIṬWA keččini... ṢAFIK
ihi dayen tura?... Ulac irgazen deg tmurt-neɣ?!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ayɣer ulac irgazen deg tmurt-neɣ?... llan.
Deg tmurt-neɣ, kullec yella. Atnan ihi tura nnulfan-d ula d izerfan n
wemdan ihi ma... Ma tebɣam ad tezṛem !... Nekkini,
mačči af aya-agi iffi la wen-id-heddṛeɣ, nekkini. Nekkini
la wen-qqareɣ ulac win i yebɣan ad immet.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : MI!... Ii... Yak d keččini i d-innan!...
Si Ṛezqi
yenna-yas : Iih. D keččini i d-innan belli KUMKWA tebɣiḍ
ad tenɣeḍ iman-ik.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiii... Nniɣ-awen-id... Nniɣ-awen-id...
Nekkini MI wen-d-nniɣ ara akka-agi... Axateṛ d cɣel ay ulac. Yuɣal
dɣa ula d nekkini... Iiii... Uɣaleɣ am akken ufiɣ ayen
swayes ara ssedhuɣ iman-iw, ayya!... Iii... Axateṛ... Iiii...
Tufam-iyi-d DIGUTIƔ, ih... Axateṛ FIKTIBMA, mačči d tamɛict
i deg nella ṢAFIK sin iseggasen ayagi tura, nekkini ttnadiɣ
lxedma... Ggummaɣ ad afeɣ lxedma.
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Deg wayagi tura, am kečč am medden. Aqlaɣ akk
KIFKIF-aneɣ.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiii... D win i k-d-qqareɣ!!... Yak atan la
tettwalim... Win ur nxeddem ara ass-agi... Iiii... Ulac-it Deg Ddunit!!...
Iiii... BYASIR KIFKIF-aneɣ! Zriɣ KIFKIF-aneɣ!... Iih... Ayɣer
akka-agi tura? Nekkini, ur awen-d-nniɣ ara ifeɣ-ken. Ur rwileɣ
ara, nekkini! Nekkini, abazin i d-yersen, ssasneɣ-d deg-s ula d nekkini
akka-agi am kunwi. Ulleh a lukan ad kkaten ma yehwa-yasen s tefḍist!...
Ma skecmen-iyi taaṛabt ar uqerru-iw!
Yerna Si Ṛezqi, atan dagi d inigi.
Si Ṛezqi
yenna-yas : Wwet kan, Wwet... Yerna nekkni nettkel fell-ak.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iṛḥem Baba-k!... Wi k-yennan ttkel
fell-i?!... Acu ara tettekleḍ fell-i tura nekkini? Nekkni, aqlaɣ nṛuḥ
deg-sent, eee!... Keččini tura. Ulac akk win iffi ara tettkleḍ ḥalamma
tṛuḥeḍ-d ar ɣur-i tura nekkini ad tettekleḍ
fell-i! Susem kan, susem... A wi k-yeḥkan!...
Si Ṛezqi
yenna-yas : Eehoe! Ihi tura ula d nekkini, ur ḥwaǧeɣ ara ad
iyi-d-teḥkuḍ.
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Eehoe!... Ihi tura ula d nekkini ad k-d-ḥkuɣ
ma tebɣiḍ !... Ad k-d-ḥkuɣ af NANǦIRI ihi imi
tebɣiḍ akka-agi. Ad ak-d-ḥkuɣ af wasmi akken i neqqar Taḥya !
Xuḍi, ass-nni, xuḍi ula d nekkini aaggeḍeɣ amur-iw. Aḥeq
kra aɣ-d-issemlalen akka-agi, ih!... Ar ttaaggiḍeɣ alammi tebbeḥbeḥ
taɣect-iw. Almi tura... Atan nekkni, ulac d acu i aɣ-d-iwwḍen.
Tamurt yewwi-tt uḥemmal... APṚI tura ak-qqareɣ ay atmaten, a
tiyessetmatin!... Ad d-nḥelli Falasṭin!... Ihi tura ula d nekkini,
ulac din atmaten!
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Aah... Keččini tura... Isteḥeq ak-nebnu acaṭu!...
I wakken ad tfeṛḥeḍ!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iiieiiih!... Ziɣen ula d keččini!.... Ar
wanda tessawdeḍ! Ur ak-nniɣ bnu-iyi ACAṬU... Ur ak-nniɣ
rfed-iyi... Ur ak-nniɣ sers-iyi!... Ur ḍmaaɣ ara, a wlidi.
Timezwura-nni kan, ula d nekkini, am wakkagi... targuɣ tafsut... Yuɣal...
Asmi walaɣ Xeṛṛubi yuɣal d Lewzir... Yuɣal dɣa
seg wassen... Seg wassen i zṛiɣ bellik tuɣal zzit s asɣaṛ.
nekkini tura, acu kan i ṭṭamaaɣ deg Sidi ṛebbi... Ṭṭamaaɣ
deg Sidi ṛebbi ma yezmer aɣ-d-yazen kra n talwit... Akk daɣen ṭṭammaaɣ
deg Sidi ṛebbi ad afeɣ ciṭuḥ n lxedma... Akken ad xedmeɣ
laẓ-iw af yiman-iw. D ayagi kan i ṭṭammaaɣ nekkini tura,
hatah.
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : A Nna Hbubu!... Kemmini d taḍeggalt-is... Inni-as ad issusem!
Si Ṛezqi
yenna-yas : Ay atmaten!... Innemt-as ad issusem!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Agad i yeheddṛen akka-agi tamurt-nsen!... i yeheddṛen
akka-agi am keččini!
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ḥemmleɣ tamurt-iw akteṛ-ik!... Acu i
nexdem akka-agi KUNTEṚ tamurt-neɣ? Aha tṛan!... Ur tufiḍ
dacu i nexdem. Tinna d tidet; Win i d-immugren wayeḍ, win ad yettru, win
ad yettru... Yenna-yas : Nettat tettru, nekk ttruɣ; ula wi yessebṛen
wayeḍ... Ay agadet ṛebbi!... Ay agadet ṛebbi... Ǧǧet-aɣ...
meqqar d cwiṭ imeṭṭawen-agi... Ǧǧet-aɣ ad
nru!... Axateṛ imi tura nekkni, d ayagi kan i aɣ-d-iqqimen. Neɣ
tura diɣen... Ula d cwiṭ imeṭṭawen-agi tura diɣen,
aɣ-tekksem ur nettru ara ?
Amṛabeḍ-nni
yenna-yas : Aaaeaah !... Yiwen akka-agi am keččini tura, ad
tettkellixeḍ af yergazen!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Ay agadet ṛebbi!... Iii... Tura win umi yekfa ṛebbi
asagem, ad yagem af yiman-is... Atan webrid ɣur-s! Ma d nekkni s wigad-agi
yeggunin am gujil tawwurt... Ay agadet ṛebbi, dayen tixṛet-aneɣ!
Ttut-aɣ akk!
Aqlaɣ seddaw iḍaṛṛen-nwen.
Yerna ɣas akka-agi nettru, ayagi n wager-aneɣ kan. Kunwi ur aɣ
d-tsellem ara. D asbecbec kan i nesbecbic n wager-aneɣ.
Deg laanaya-nwen, aneft-aɣ ad nkemmel
ussan i aɣ-d-iqqimen. Ur tsellem ara yis-neɣ. Ad nuɣal am tweḍfin
seddaw tmurt.
Abucri-nni
ineggez-d. yenna-yas : Amek akka-agi ad tkemmleḍ ussan i k-d-iqqimen? N
wacu ussan i k-d-iqqimen? Susemaɣ, susemaɣ... MI tura, ula d nekkini
ad d-hedṛeɣ!... Aha kan, aha! A yiwen uxabit afuḥan!... Zeṛṛ!...
A ṛuḥ tura ad tamneḍ aberkan uqerru!!... Nekkni zaammatik
nettkel fell-ak!... Almi tura, keččini ziɣen tura tebɣiḍ
ad tkemmleḍ ussan i k-d-iqqimen!!...
Ad tefṛeḥ
yemma!!!...
IBA tura ihi ula d nekkni, MAṚC UKṚIB !!...
Win ara iyi-d-ifken tamegḥelt,
nekkini akka tura, ak-FIZIYIƔ!!
Ɣaysa
tenna-yas : Ur d-iteffeɣ ara usalas seg umagraman!...
Ileɣcacen-nni
akk i d-yezzin bdan la ṭaawicen.
Yiwen yenna-yas : Hatan izarwiwen-neɣ!...
Sif ula i teggeḍ!...
Wayeḍ yenna-yas : Ad yegg ṛebbi
ala assa mi k-nezṛa!!...
Wayeḍ yenna-yas : Irgazen akka am
keččini... Tif-iten Nanna mi ara tkeḥḥel!!...
Wayeḍ yenna-yas : Ṛuḥ ad
temteḍ!
Wayeḍ yenna-yas : Ṛuḥ ad
temteḍ!...
Wayeḍ iɛawed-as-d daɣen : Ṛuḥ
ad temmteḍ!... Ṛuḥ ad temmteḍ!!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yedduri deffir n Nna Hbubu. Yenna-yas : A Fa!... A Nna Hbubu!...
Ssel-asen kan!... Iiiie!!... Aaayaa!... Iiiie! Amek akka-agi? Aaeaah? Iiie! Acu
wen-xedmeɣ tura nekkini? Awen-id-ṚABURSIƔ akk ayen
iyi-tettalasem. Duṛu, mačči ad d-teqqim ger-aneɣ! Ur tagadut...
MIM ɣas... Aḥeq ṛebbi a lukan ɣas ad zzenzeɣ ula
lbista-inu! MIM ɣas ad qqimeɣ i laẓ... Ad zzenzeɣ tameṭṭut-iw,
ad rnuɣ taḍeggalt-iw... Tqeblem akka-agi? Aken-id-ṚABURSIƔ,
a Sidi!... Ulleh a lukan ad tmetraɣ deg webrid... Fell-awen! Ǧǧet-aɣ
kan tura ciṭuḥ n teṛwiḥt-agi i aɣ-d-iqqimen.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Yaxxi ccmata, yaxxi!... Ttfuh!!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ tufeg-as. Yenna-yas : Wagi i d-innan ttfuh, ad d-igger aquddim ar
sdat dɣa tura ma d argaz i yella!... (Iwet afus-is ar lǧib, ijbed-d
Muḥend Ṣṣaleḥ-nni-ines. Yenna-yas : Ax!... Atan
wuzzal!... Yya-d tṛan akka!... Nneɣ iman-ik keččini!
Iih... Atan. Nneɣ iman-ik keččini! Aha tṛan!...
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Aha beṛka! Ur smesxiṛ ara!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Iih. Yya-d ad tenɣeḍ iman-ik
keččini!... Zwir ak-in-tebɛaɣ!
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ayya! Beṛka tmesxiṛ!...
Ɛmeṛ
Yuniṭ yenna-yas : Twalaḍ? Twalaḍ?... Tugadeḍ! Yerna
irkel akken ma tellam dagi!... Irkel akk ma d tezzim dagi, tergigint irkel
tcekkabin-nwen, ih, ih !!... IPI tura, kunwi tebɣam ad d-tɣeḍlem
fell-i igenni... Axateṛ imi nekkini tagadeɣ. ALUṚK kunwi, d
imergagaden akteṛ-iw!!...
Iih. Yak ulac win umi nɣiɣ
Baba-s!...
Neɣ tura, ula d ciṭuḥ n
tmeddurt-agi n yiẓẓan-agi i nettidir akka-agi, tura kunwi tḥesdem-aɣ
yis?
Nekkini, ur zmireɣ ara ad ṛuḥeɣ
ar walbaaḍ kan akka-agi, as-inniɣ mmet.
Nekkini, izi, ur zmireɣ ara ad t-nɣeɣ.
a win iyi-ittalasen kra tura, ad iyi-d-iqabel!
Imḥeṛǧaǧen-nni, yuɣal
dɣa susmen irkel. Lexwan-nni bdan-ak daɣen “Llah Lla-nni-nsen.
Sliman Dulin..
Iiiie!!... Ata yewweḍ-d. Ittazzal-d as-tinniḍ tbaan-t-id. Ilehhet.
Yenna-yas : Eehheeh... Eehheeh... A Patuni yenɣa iman-is!... ( Issusem.
Wiyaḍ-nni susmen akk. Sliman Dulin yenna-yas : Heehh... Eehheeh...
Meskin, Iǧǧa-iyi-d tabṛat.
Aali Tixriṛ
yenna-yas : Ɣerr-aɣ-tt-id ihi dɣa, ad nzeṛ acu yellan
deg-s.
Sliman Dulin
yefsi-d tabṛat-nni... Ibda la tt-id-yeqqar.yenna-yas : La wen-yeqqar...
La wen-yeqqar... la wen-yeqqar... Ɛmeṛ Yuniṭ.... Ɛmeṛ
Yuniṭ, isɛa lḥeq, ih... Fiktibma... Tif lmut, tameddurt am
ta !
Numéro
128 Novembre 2023
Tamkudt 1 :
Amedwel ( ameṛḍil , amyirḍel ) , tiwizi ,
tacemlit , dacu n umgired ?
Sɣur Mouloud Sellam
Yal awal ɣur-es azal-is
deg unnar , anda ttwaxdamen lecɣal , ɣas ulamma yal yiwen s unamek-is
, maca iswi yiwen , d tadukli gar yimdanen , d aɛiwen neɣ d amɛiwen
deg uxeddim , tettifsus taɛkemt ẓẓayen ɣef kra ma zzin-as
waṭas , d asnerni di lebni i d-yettawin lfayda i yiwen umdan kan neɣ
i waṭas nniḍen .
Tikwal nadi af yiman-ik , d
awezɣi ad d-tafeḍ agdazal ( équivalent ) n wawal n teqbaylit deg
tutlayin nniḍen (deg taɛṛabt neɣ di tṛumit). Aṭas
n tɣawsiwin i yemgaraden ilmend n umgired n wansayen gar tmetti d tayeḍ
. Tikwal ula d iqbayliyen yettidiren di temdinin yettṛuḥu-yasen
unamek n wawal , ladɣa awalen yesseqdac umesdrar di lḥirfat swayes
yettidir , neɣ awalen d-icudden ar wansayen d uxeddim yesdukulen at
taddart neɣ lɛeṛc .
Maca tikwal ula d anamek n
wawal , yettas-ed yexṛeb si temnaḍt ar tayeḍ . Atan s tewzel
kan , wamek ssneɣ inumak n wawalen-agi , amek i ten-ddreɣ deg taddart
ideg luleɣ ladɣa deg yiseggasen 1970:
1 / Amedwel (amerḍil )
: di temnaḍt-nneɣ neqqar " ameṛḍil " ,
yettili-d gar yimdanen ( gar sin neɣ ugar ), ladɣa asmi neqqcen tiɣewdiwin-nsen
, kerrzen , meggren , ttemsefhamen deg sin neɣ ugar , iwakken ad myirḍalen
ussan n uxeddim , ass-a ad xeddmen ɣer wa , azekka-nni ɣer wayeḍ
. Melmi kan asmi nesserwat deg unnar s yizgaren , ad nettezzi ad neqqar :
" lɛebb , lɛebb , annar yeččuṛ d lḥeb
" ! Dɣa mi yeɛya win yellan ar tama n beṛṛa , neqqar
i wlemmas : " dewwel " yeɛya gma-k ! Meḥsub ad yuɣal
wezger-nni idewwiṛen daxel , ula d netta ar beṛṛa , tezzi-d
nnuba-s .
" Adewwel " yusa-d
deg umyag " dewwel " ( d nnuba-k ) . "Amedwel " d asishel n
ccɣel , anda d-yettili umbeddel n taktiwin , yerna tettili lemɛanda
gar wid-nni ixeddmen .
"Amedwel d awal i "
nezmer ad t-nesseqdec ula di tsertit " amedwel ar ukersi ( neɣ ar
udabu = alternance au pouvoir ) , neɣ ulamma ar leqdic yerzan aggagen (
wid yeɣran ) .
2 / Tiwizi : d aɛiwen
deg yixeddim melmi yiwen ur yezmir ara i ccɣel-nni iman-is, ladɣa ccɣel
meqqren , neɣ d aɛiwen n win d tin iɛaben , neɣ yuḍen
. Tettili " twizi " deg tudrin n leqbayel , di lqweḍ uzemmur ,
di nnqec , di tyerza d umeggel neɣ di tmegra yakk d userwet n temẓin
d yirden , di tḥeccact n tuga , di lebni n yixxamen , laḍɣa di
lsisan (zik s wakal d udɣaɣ tura d " abiṭun d wuzzal
") , neɣ deg uḍeggen ("aseqqef " s yijga d uɣanim
d wakal , tura s tmacinin " abiṭun d wuzzal ").
Ttawin medden tiwizi , melmi
yuɛeṛ ccɣel , mačči d ayen ara yexdem yiwen iman-is
netta d iɛeggalen n twacult-is , yugar-it uzemmur yesɛa , neɣ ma
yella ɣur-s igran meqqren di lawan n tmegra neɣ n userwet . Uqbel
tiwizi s kra n wussan , bab n win yesɛan akken axeddim di tferka-s , neɣ
win akken ibennun deg uxxam-is , yessefk fell-as ad d-inadi wid izemren ad t-ɛiwnen
. Ad asen-yeɛlem ɣef zik , iwakken ad iqeyyem dacu i s-ilaqen d isufar
n tgella , ara d-iheggi i wassen . Acku deg wass-nni n twizi , bab n wayla
yettqabal " iwaziwen-is " s tagella bninen ẓiden . Tiwizi zik d
lwajeb d iseɣ , imdanen ttemɛanaden ar tid yerzan aɛiwen . Ar
tura mazal tiwizi deg tudrin-nneɣ , ɣas ulamma mačči am zik
. Tettili twizi gar yirgazen , am wakken tettili gar tilawin .
3 / Tacemlit :
Tacemlit ar at-zik d ccɣel
yesduklen imezdaɣ n taddart , tikwal ula d wid n lɛerc . Af wakken
d-cfiɣ , qrib yettili-d yal ddurt unejmuɛ deg taddart-nneɣ
taqdimt , asmi mazal nniyya . Ulac win izegglen agraw n taddart , d ilemẓi
neɣ d amɣar ( di 18 iseggasen armi d 70 iseggasen neɣ ugar ) .
Win ur neḥdiṛ i leḥsab musayal di lexṭiya . Deg wayla n
lmecmel ( ayla n tejmaɛt neɣ n taddart ) i d-yettili uxeddim n
tcemlit .
Llant tcemliyin i d-yettilin
d tiḍulifin, ur sɛint ara lweqt , ɣellint-ed mebla ma nebna
fell-asent . Tigi ɛnant tiwuɣa i d-iḍerrun deg teswiɛt ,
am tmes melmi tekker , ama deg yixxamen ama di lexlawi , neɣ d isyaxen i
d-iḍerrun melmi qwan yigefrawen .
Llant tcemliyin timezgiyin ,
tid yeɛnan aṣeggem iberdan d tliwa . Tacemlit tettili-d ula deg
wayen yesduklen taddart di lfeṛḥ , ama d ttebyita , ama d timecṛeḍt,
neɣ di lqerḥ, d tineṭṭlin yakk twuɣa-nniḍen.
Tacemlit d tamsalt yerzan at
taddart meṛṛa , anagar ma d ameɛdur ur yezmir ara i lxedma .
Win i wlac assen , yettwalas , ad ixelleṣ s tedrimt ayen i d-yettwabedren
deg yiṣuḍaf n Taddart . Ulac ssmeḥ deg tigi.
Tacemlit d awal aqbur , i
nesseqdac ar tura ula deg wayen yerzan timsal-agi tatrarin . Tettili-d tcemlit
deg wayen yerzan ccna , tasekla , neɣ addal , meḥsub ayen ara texdem
taṛbaɛt i lfayda n medden meṛṛa .
Lmulud
Sellam
Tamkudt 2 :
Akermus (Figuier de barbarie , Opuntia ficus-indica)
Sɣur Mouloud Sellam
12-08-2020
Figue de barbarie en
Kabylie d'antan : plantation ,brise vent, qualité , récolte et conservation de
la figue pour l'hiver .
Llant 4 temsal yessen
seg zik u zik uqbayli ɣef ukeṛmus , iɣef d-teţwekkid
tussna tatrart iwakken ad tent-nexdem ma nebɣa ad tili lɣella akken
iwata , maca nekni neǧǧa-tent neḥqer-itent imi d ayla-nneɣ
, ma d timura iḍefren tussna d tigi ay ddmen ass-a . Dɣa ma
nebder-itent-id ad naf :
1 / Uẓu-s ,
milmi d wamek = comment , quand et pourquoi planter ?
Uẓu n ukermus
ur yesɛi tallit milmi tserseḍ aḥbul (iḥder ) di lqaɛa
, kra n cwiṭ kan ad t-id-tafeḍ yemɣi maca aqbayli iḥemmel
ad yeẓẓu akeṛmus deg waggur n maggu ( mai ) , ɣas ulamma
llan wid iţeẓẓun akeṛmus deg waggur n wunbir (novembre )
uqbel tagrest , maca ma testeqsaḍ wid yessnen jeṛben ad ak-inin
yif-it wuẓu n maggu , ilmend imi yeḥma lḥal , yerna ulac
tuget n ugeffur ,acku akeṛmus iḥemmel lḥumman d lqella n
waman , yerna d yiwet n tegwnit ideg yettaf iman-is , ulac aɣamac aṭas
ara t-yessekwen , yessegmay yettak-ed iḥeblan ijdiden d tkeṛmusin
timecṭuḥin yettkemmilen tiwwin (mûrissement.) milmi d-yedda deg uḥbul
neẓẓa . Tuget n wid yessnen ur t-tteẓẓun ara deg waggur
n wunbir (novembre). Acku d yiwet n tallit i d-qublen ideflawen d igeffuren iǧehden
n tegrest yellan d iɛdawen n ukeṛmus . Akermus ineqq-it udfel , yerna
ilemmu milmi qqwan waman fell-as. Tikwal ɣas ma yemɣi-d anda qerben
waman ur yessegamay ara, ur d-yeggar ara tikeṛmusin s tuget neɣ ulac
maḍi. Netteẓẓu akeṛmus i uẓerreb n tmizar-nneɣ,
yerna yettqerriɛ aḍu iǧehden (brise vent ) ɣef yigran d
tebḥirin n igumman ( lfakya ) d izegza (lxuḍra), ma deg wanda
tessagmer "lbeqɛa" neţţeẓẓu-t d izelman (
d lesḍur ) wa ddaw wa ,yettaṭṭaf akal ur iqqaz ara d ijeṛṛafen
. Gar ssdeṛ d wayeḍ nettaǧǧa liseɛ anda ntteẓẓu
isekla-nniḍen (tineqlin , tijunan , tifiras , aslen d uzemmur d wayen nniḍen
) . Uẓu-s yeshel, anda ires ad d-yemɣi ( tikwal ula d win yersen ɣef
lqeṛmud yettakk iẓuran ), maca ɣur wid ijeṛben ssnen,
tal lḥirfa tesɛa tamussni-s d wamek teţtwaxdam . Iwakken ad
igerrez ukeṛmus d lɣella-s yessefk ad as-ngerrez uẓu , ad as-nɣez
targa ideg ara nger aḥbul neɣ sin , ad as nerr akal ad t-neǧǧ
ad yemɣi . Aggur ma iɛeṭṭel ad yebdu ad yeggar iḥblan
ijdiden , ma yella ur s-nerri akal yettɛeṭṭil iwakken ad
d-yefk iẓuṛan . Qqaren diɣen uqbel uẓu n uḥbul-nni
, yelha ma neǧǧa-t ad yisliw kra n cwiṭ , ad yekkiw wemkan-nni
ideg t-id-nekkes , iwakken ur t-ikeččem ara waṭṭan ssin .
2 - Imukan n wuẓu
"azebli" d "uḥeṛṛi" ( milieux de
plantation et qualité de la figue ).
Win yebɣan takeṛmust
ẓiden , ifazen di lbenna d lufa ,yeẓẓu akeṛmus-is deg
wakal n tefza ladɣa deg win n yifrec d uẓrar . D wagi i d akeṛmus
iwumi qqaren " aḥeṛṛi " ur yekki leɣbar d
lanegri ( angrais ) . Ur tessegmay ara aṭas lǧedra-s , aḥbul-is
ur yesɛi aṭas n usennan , degmi nxeddem deg-s " taɣerrust"
swayes d-nttekkes tikeṛmusin anda yeṛxa . Takermust-is tezga tesɛa
tacriḥt yelhan ufayen , ziḍet ,bnint mačči d kra
tettakk-ed rriḥa amzun d lbanan , telha d ddwa (figue biologique ) . Ma d
akeṛmus azebli i d-yezgan deg yizubal tteẓẓun-t i zzṛeb
, yerna yelha imi yesgamay aṭas . Yettarew s tuget maca tikeṛmusin-is
d timessasin . Akeṛmus azebli qqaren dakken yelha ladɣa i
"zzit"-agi d-ttekksen deg-s ,acku yesɛa aṭas n iɣessan
. Milmi yella uɣamac meqqren , yettenṭaray ukeṛmus uzebli , iḥeblan-is
ttmaggan kra n cwiṭ d imellalen ,ttisliwen , dɣa ixetteṛ ukeṛmus-is
, yettuɣal d aqẓiẓ , mi telliḍ takeṛmust ad
ak-d-banen ala iɣessan .
3 - Afras n ukeṛmus
( taille du figuier de barbarie ) .
Akeṛmus
yettwafras am yisekla nniḍen, deg umedya azemmur yettwafras acku imdanen
ttiḥwiǧen ccḍeb d yifer zegzawen iwakken ad ɛelfen iɣersiwen-nsen
, yerna asɣar ttiḥwiǧen-t i wsewwi d useḥmu di tegrest .
Ma d akeṛmus ɣef wakken d-cfiɣ asmi kesben medden izgaren ( deg
taddart n Mliḥa deg illulen usammer ɣur-neɣ qrib 20 n tyugwin
deg yiseggasen 1970 ) , nezga nettawi-yasen-d iḥbulen i d-yettwacerfen s
umger ( yettwabḍan d tiqujjimin timecṭuḥin ) iwakken ad
ten-ččen ladɣa deg taggara n lexrif . Ulac aḥbul nettaǧǧa
milmi ur d -yeggar ara tikeṛmusin ,ayen ur nlaq ara akk nettekkes-it
,degmi izelman ( lesḍur ) n ukermus zgan ulin d asawen , ɣur-sen lǧedra
zeddigen tefres ,tɛedda tafat d ubeḥri gar teṛkizin , degmi
ula d tikeṛmusin d-ttakken zgant ufayit ẓidit . Milmi nefres
akermus , ur ilaq ara ad neǧǧ ayen akken d-nefres di lqaɛa ,
acku imeqqi din din ur yettɛeṭṭil ara , yerna ma neǧǧa-t
ad d-yaɣ akk tamazirt ideg yeɣli . Iwakken ur imeqqi ara wayen akken
d-nekkes d-iḥbulen , yessefk ad as-nezwer isɣaren n isekla-nniḍen
ddaw-as , acku ur ilaq ara ad imas akal . Milmi yeqquren yesɣaren-nni , ad
as-nefk times di lawan n userɣi n ccḍeb ,deg tegrest neɣ di
tefsut , aḥbul milmi yerɣa ɣas ur yeqqur ara tteffɣen-t
waman , yettɣar . Zik milmi yesserka ukermus yettuɣal d aquran yeḥḍem
, nessaɣay yes-s times ladɣa di tegrest .
4 - Tuksa n tkeṛmusin
d tijja-nsent i tegrest ( récolte et conservation de²& la figue ) .
Cfiɣ-d i tilawin
d temɣarin zgant ţţekksent-ed akeṛmus ṣṣbeḥ
zik milmi kan d-tefrari tafat , ilmend imi tella taṣmuḍi , ulac abeḥri
d-yeţţawin yid-es isennan ar wallen . Ma nebɣa ad d-nekkes tikeṛmusin
,yerna ur xeţṛent ara ,yessefk ad nissin amek ara d-nekkes takeṛmust
. Ayagi yella ɣur widak-nneɣ yezwaren wigi yeqqaren nesnulfa-d amek
ara d-nekkes akeṛmus . Tikeṛmusin zik-nni iwakken a tent-yeḥrez
uqbayli i tegrest , yessen amek ara tent-id-yekkes s uqweḍmir-nsent (
acku mebla aqweḍmiṛ rekkunt ,ɣemmlent ) , i wakken ad tgerrez
ugar tkeṛmust ,ur trekku wara maḍi , ma ara-ţ-id-nekkes
,nessedday-ed cwiṭ deg uḥbul (iḥder ) n ukeṛmus ara
d-yegzem wemdan s lmus . Milmi i d-nesmed aṭas , ad tent-nefser i yiṭij
kra n wussan , asmi ara nettwali deg uqweḍmir-nni yeqqur yeɣli-d
iman-is , dɣa imiren ad tent- nejmeɛ ,ad tent-nexzen deg yikufan .
Deg lawan n tegrest ad d-yettadam bab n wexxam ayen ara ččen netta d
twacult-is . Maca uqbel ad yecceqcer takeṛmust, yessefk ad tt-yerr ar
waman kra n cwiṭ alarma teṛḍeb , s wamek ara
tt-yečč , ad as-tiniḍ imiren i d-tettwakkes (d ayen ara twalim
deg tugniwin-agi-inu i d awen-d-wwiɣ) ,degmi ula d nekk jeṛbeɣ
ayagi .Tagi d lḥirfa iḍefren imezwura-nneɣ ahat uqbel leǧnas
nniḍen ,tura xeddmen am akka di Meṛṛuk d lmiksik (mexique ) ,
ladɣa wid d-ijemmɛen aṭas n ukeṛmus iwakken ad d-kksen
deg-s zzit .
5 - Tamussni n tfellaḥt
tella ar uqbayli seg zik . Inuda yufa. Yesnulfa-d ayen iwumi yezmer , ayen
swayes iqubel ussan n tudert-is yuɛṛen mačči d kra . Wid
yettnadin ass-a ufan-d ɣer lejdud-nneɣ ayen neǧǧa nekkni .
Nutni tteddun ar sdat nekkni neţţuɣal ar deffir . Ɛeṛqent-aɣ
maḍi , ulac dacu neṭṭef , nekcem di tmucuha n uɣerbaz
abeɛti i ɣ-yeskeṛhen taqbaylit i ɣ-yesbaɛden ɣef
tussna d uxeddim .Neqqim-ed deg tegnit n baḥwaṣu , ad teẓẓuḍ
akermus ,ad t-tneqqceḍ ad t-tferṣeḍ , milmi yewwa ad d -asen
wid ara t-yekksen iwakken ad t-zenzen , kečč ad ak-d-yeqqim usmeglez
s wallen .
Lmulud Sellam
Numéro
128 Novembre 2023
L’étude
:
A PROPOS D’UNE VERSION KABYLE DU CYCLOPE
Camille LACOSTE-DUJARDIN
In ACTES DU PREMIER CONGRES D’ETUDES
DES CULTURES MEDITERRANEENNES D’INFLUENCE
ARABO-BERBERE
pages
326 à 334
Concerning a Kabyle version
of the Cyclops-The analysis of some tales from the Maghrib akin to the story of
the Cyclops in the Odyssey makes it possible to recog-nize certain features
characteristic of the ogres in the oral literature of North Africa. Some,like
the Cyelops. live in the wilderness in a cave, are shepherds, have only one
eye,are giants and are canmibals. But, unlike the Cyclops, they offer
hospitality,in accordance with Muslim tradition, but they do not share the meal
with their guests.
The speaker says that the ogres are used to emphasize the bchaviour of
civilized humans, since they are depieted as the antithesis of such bchaviour,
and proceeds to analyse this point.
The study of savage men in a part of the oral literature of the Maghrib
throws light on the value of agrarian and technical activities,together with
hunting. This "myth-ology" is actually that of a rival and warlike
society of the Mediterranean type.
Le
thème de l'ogre ou de l'homme sauvage tel qu'il apparaît dans les littératures
méditerranéennes mérite un intérêt tout particulier.
Certaines remarques nées de la comparaison de versions maghrébines du
cyclope avec celle de l'Odyssée, m'ont amenée à tenter d'approfondir un peu
plus le rôle des ogres ou hommes sauvages dans la littérature orale kabyle.(1)
On se souvient de l'épisode du cyclope de l'Odyssée : Ulysse, roi d'Itaque,
rentre de guerre par la voie maritime avec ses compagnons. Sur une côte non
définie où ils abordent, ils rencontrent le cyclope Polyphème.
Il est géant, possède un œil unique, vit en solitaire dans la nature où il
habite une caverne, fermée par un rocher, garde un troupeau de moutons.
Anthropophage, il dévore les six compagnons, seul Ulysse parvient à lui
échapper par la ruse. Après avoir enivré Polyphème de son vin, Ulysse crève de
son épée l'œil unique du cyclope endormi.
Un dernier stratagème permet. à Ulysse de fuir : suspendu au ventre du
mouton le plus gras, il passe inaperçu de Polyphème aveugle qui fait sortir ses
animaux en les tâtant l'un après l'autre.
Libre,
Ulysse invective son ennemi avant de fuir sur son vaisseau.
Peu de versions du cyclope sont connues et à plus forte raison publiées au
Maghreb. Cependant, Gabriel Germain en a relevé quatre qui figurent dans sa
thèse,(2)
toutes recueillies au Maroc méridional et central :
-l'une
est en arabe, la seule recueillie auprès de sédentaires, dans le Tazerwalt,
vallée du Sud marocain qu'empruntent les caravanes ou les nomades-elle est de
caractère assez littéraire.
-les
trois autres sont en berbère-deux ont été notées parmi des semi-nomades :
Chleuhs du Haut-Atlas et Issaguen de l'Anti Atlas, la dernière provient des
Zemmour, pasteurs du Maroc Central.
Frobenius a publié, en allemand, un cinquième récit maghrébin apparenté à
celui du cyclope, recueilli par lui en Kabylie.(3)
L'analyse de ces différents textes qui se déroulent tous selon le schéma
homérique permet de mettre en évidence certains écarts significatifs.
Le héros du récit se trouve être dans trois versions du Sud marocain, un
marabout connu : Sidi Hamed ou Moussa, patron d'une confrérie de bateleurs ; la
quatrième version, celle des Zemmour, met en scène un sih poète. En Kabylie
l'aventure est rapportée à titre exemplaire par son vivant héros : l'oncle
paternel d'un petit garçon.
Ainsi, d'entrée de jeu, des différences sensibles affectent les divers
récits : le chef guerrier de l'Odyssée fait place à un personnage plus ou moins
légendaire, sacré ou savant, au Maroc, tandis qu'en Kabylie il est dépouillé de
tout prestige religieux, comme Ulysse, mais peut être encore plus “banalisé”,
ce qui rend l'histoire plus proche et plus crédible.
Le lieu dans lequel l'action se déroule permet de préciser les choses :
Alors que le ših ou Sidi Hamed ou Moussa, voyageurs par vocation,
parcourent les confins du monde (Issaguen-Chleuh) tantôt le désert
(Tazerwalt-Zemmour), le Kabyle parcourt un pays “étranger”. Étranger qui se
trouve opposé, dans le début du texte, aux lieux occupés par le groupe social
dans sa complète étendue : celui qui comprend non seulement la parenté
paternelle, mais aussi maternelle. Car le récit a valeur d'exemple : au petit
garçon qui se plaint de se trouver trop étranger en visite chez son oncle
maternel (hāli), celui-ci raconte cette histoire afin de montrer à
l'enfant les risques d'un voyage en pays véritablement étranger, c'est-à-dire
une fois franchies les frontières du monde habité.
Le “cyclope” peut apparaître de diverses façons : pour les Arabes du
Tazerwalt un tourbillon de terre, bien dans la tradition islamique des
“jnoun", prend bientôt la forme d'un homme. Ailleurs, il est tantôt appelé
“lion” (Issaguen) ou “léopard” en même temps que “ogre”, mais la confusion est
fréquente en pays berbère, entre les noms de l'ogre et ceux de ces bêtes
sauvages.(4) En
Kabylie il s'agit bien d'un ogre : waɣzen.(5)
Son gigantisme semble n'être clairement signalé qu'en Kabylie.
Partout il est borgne, et si le trait n'est pas mentionné d'emblée, la
suite du récit le prouve. Frobenius lui attribue même un “nom kabyle” thiet de
kuoro (6),
transcription allemande qu'il convient peut-être de lire : tiț uqərru(
y) c'est-à-dire, mot à mot: “œil de tête” (mais “tête à œil” serait plus
expressif).
Il habite dans une caverne ou grotte, fermée par un grand arbre
(Tazerwalt), ou un gros rocher (Zemmour et Kabyles).
Point n'est besoin de s'étendre sur la fréquence et l'importance de tels
lieux sacrés dans tout le monde méditerranéen: le fait a été maintes fois
signalé et subsiste dans les religions plus récentes, tant chrétienne que
musulmane.
La fermeture de la grotte est l'occasion de mettre en évidence particulière
en Kabylie l'extrême force du cyclope une “force de 99 hommes".(7)
Dernier caractère important de ce personnage, commun à toutes les versions
maghrébines comme à celle d'Homère : il est berger de moutons.
Une exception significative chez les Zemmour, les seuls à être
exclusivement pasteurs nomades, fait du cyclope non seulement un berger, mais
aussi un chasseur, particularité qui se retrouve, non chez Homère, mais dans la
version plus récente du cyclope d'Euripide.
Au demeurant toutes les descriptions du personnage sont assez conformes à
celle du cyclope d'Homère, pourtant la version kabyle est celle des versions
maghrébines qui le rend à la fois plus proche et plus impressionnant.
La suite des récits confirme ces premières remarques.
Dans toutes les versions maghrébines, à la différence de celle d’Homère, le
cyclope accorde aux hommes une hospitalité pour la nuit, bien conforme aux
traditions musulmanes. Mais le code n’en n’est pas observé et, à ce niveau, les
versions du Maghreb se rapprochent de celles d’Homère : en effet il n’y a
pas réelle commensalité, il n’y a pas partage, pas de consommation en commun de
mets cuisinés : si l’ogre peut éventuellement cuire en mouton pour ses hôtes
(Tazerwalt et Chleuh) ou le leur donner à préparer eux-mêmes (Zemmour), il ne
partage pas lui-même ce repas ou il se contente de les regarder (Tazerwalt,
Chleuh, Issaguen) ou bien « il
mange à même ses brebis.(Zemmour).
L'anthropophagie du cyclope est clairement présentée dans les versions
maghrébines comme la contrepartie de l’acceptation unilatérale de nourriture
par les hommes. Ainsi, c'est à titre d'échange que l'ogre exige de dévorer ses
victimes
Dans la version kabyle, l’anthropophagie de l’ogre est aggravée par un
détail significatif : l’ogre se saisit d'un pieu de fer rougi au feu et en
transperce ses victimes. Il semble que l'on puisse considérer cet acte comme un
acte dérisoire de cuisine perpétré avec un outil ou une arme tout aussi dérisoire.
Ce raffinement de l'expression symbolique est propre à la version kabyle.
L’opposition hommes-ogre ainsi développée en Kabylie par l'accentuation des
traits pertinents qui caractérisent l'ogre, se trouve dans les versions
marocaines poussée de l’autre côté de l'opposition, du côté des hommes :
dans trois versions sur quatre (Tazerwalt Chleuh, Issaguen) on assiste à un
assaut de générosité dans le sacrifice entre les compagnons menacés par
l’anthropophage : c'est à qui s'offrira le premier. Ce trait peut être
justifié par la qualité religieuse du héros, le saint Sidi Hamed ou Moussa. Ces
versions paraissent également rendre l'ogre moins terrible et la victoire du
saint plus facile : dans la version chleuh, il n'y a pas exécution de
l'acte d’anthropophagie ; l'ogre est tué par le héros, avant même d'avoir
exécuté sa menace.
Dans la version homérique, Ulysse endort Polyphème en l'enivrant du vin
fabriqué par les hommes.
Ce trait n'existe pas dans les versions du sud marocain où, lorsque l'ogre
n'est pas tué aussitôt (Chleuh) il s'endort naturellement.
Par contre, le héros kabyle manifeste comme Ulysse ses facultés de ruse.
Mais le piège employé ici n'est pas un produit des hommes, il leur est encore
plus essentiel et affirme incontestablement leur supériorité : en effet le
vin a fait place à la parole car le malin kabyle raconte une histoire si longue
que l'ogre s'endort avant d'avoir pu dévorer sa victime.
L'aveuglement de l’ogre indispensable au thème, figure dans tous les récits
L'arme employée par le héros peut être le bâton du pèlerin comme celui du
berger, dont la partie ferrée est rougie au feu. Quant à l'Ulysse kabyle, il
retourne contre l'ogre le même pieu de fer rougi au feu dont celui-ci avait
transpercé les compagnons et rétablit ainsi le bon usage de cet outil.
Dans cette même version kabyle figure en outre un autre trait
significatif : l’ogre blessé se livre à des manifestations
désordonnées : il rugit el casse tous les ustensiles qu'il possédait. Ce
vacarme stérile s'oppose à la parole utile du héros grâce laquelle il avait
endormi l'ogre. De la même façon, le fait de briser son propre matériel
domestique dénonce la nature sauvage de l'ogre.
Un trait est ajouté dans la version kabyle : avant de s'échapper le
héros provoque encore l'ogre, affirmant une fois de plus la supériorité de son
intelligence rusée :
tandis
que l’ogre mange, le héros lui dérobe entre ses mains même une partie de sa
nourriture.
Seule
des versions berbères, celle recueillie en Kabylie justifie, suivant en cela
la logique do récit homérique, que le
héros ait dû seulement aveugler, et non tuer l’ogre : on effet, il faut la
force exceptionnelle de l’ogre, «force de 99 hommes pour déplacer le rocher gui
obture l'entrée de la caverne, Ensuite, comme dans tous les antres récits, le
héros échappe, dissimulé parmi les moutons, mais dans le récit kabyle, il
est caché sous la dépouille d'un des
béliers noirs, dépouille qu’une fois
sorti, le héros jette à la figure du monstre, en ultime provocation.
Gabriel
Germain a déjà noté l'islamisation du thème dans le Sud Marocain, proche du
berceau des Almoravides et des Almohades, de même que le caractère littéraire
de la version arabe, La version qu'il a pu recueillir lui-même près des Zemmour
offre déjà des caractères plus voisins de ceux de celle de l’Oddysee,
Incontestablement. la version kabyle de Frobenius en est encore plus proche. En
outre, malgré toute la prudence avec laquelle il faille considérer des récits
sans texte berbère, recueillis en allemand, sans que soit indiqué ni le nom du
conteur ni le lieu ni la date du récit. Celui-ci parait par maints détails à la
fois plus semblable à la logique du thème tel qu'il est rapporté par Homère et
très apparenté à toute une partie de la littérature kabyle, plus
particulièrement les autres contes d'ogres.
Déjà, Gabriel Germain, ou Hackman (8)' qui
étudia tous les thèmes du cyclope, ont reconnu sa parenté avec les ogres des
autres littératures orales.
La ressemblance de ṭiṭ uqerru(y), le Polyphème de
Kabylie avec les autres ogres rencontrés dans la littérature orale kabyle est
remarquable. En outre. les comparaisons permettent de mettre en relief un
certain nombre de traits constants propres aux ogres kabyles.
Les ogres se qualifient indiscutablement par leur sauvagerie qui se
manifeste en opposition à la civilisation, c'est-à-dire à tout ce qui fait le
monde humanise.
Ainsi, anti-hommes, ou plutôt hommes en négatif, ils nous permettent de
mieux comprendre la conception de l'homme telle qu'elle est exprimée dans les
contes.
L'espace où ils évoluent est celui où le héros les rencontre : point n'est
besoin en kabyle d'évoquer le lointain désert des nomades ou des pasteurs, tel
qu'il apparait dans les contes marocains, point n'est besoin non plus
d'aventurer le récit sur la mer où erre Ulysse le chef militaire participant à
l'expédition lointaine d'une coalition nombreuse. Pour le villageois kabyle,
agriculteur sédentaire,
l’«étranger" commence aux limites du groupe social défini par les
parents et alliés, l'espace sauvage est proche, il cerne les terres cultivées
par les hommes qui s'y trouvent quotidiennement affrontés: c'est le maquis où
habite l'ogre du conte de Dzidza (9) celui
du conte d'Ali et sa mère,(10) c'est
à dire aux limites du terroir cultivé, menaçant parfois celui-ci même, comme
l'ogre de Milaq (11) qui
empiète sur le champ d'avoine.
Cet espace sauvage est vide d'habitations, de villages, ces projections du
groupe sur le sol au sein desquels l'homme trouve sa définition. L'ogre habite
une grotte ou une caverne-abri en creux isolé alors que dans le village les
maisons construites sont jointives : un mythe rapporté également par Frobenius
montre comment le premier acte qui qualifia les hommes en tant que tels fut
précisément celui de mettre des pierres les unes sur les autres pour faire des
maisons, tandis que le plus sauvage des garçons et la plus sauvage des filles
refusèrent de se construire des maisons, et devinrent anthropophages.
L’ogre : le nom seul suffit à susciter l'image de ce géant
effrayant ; son aspect évoque celui des bêtes sauvages dont il porte
parfois le nom. Si son gigantisme implique sa grande force égale à tantôt 40,
tantôt 99 hommes, cette force est surhumaine et bestiale excluant toute
intelligence, tout discernement. Sa bouche et ses dents énormes laissent
prévoir son appétit insatiable. Mais surtout ses yeux sont de quelque façon,
remarquables, souvent brillants comme le feu, ce feu dont il dispose mais qu'il
n'utilise pas pour la cuisson. Et cependant il voit mal, borgne comme le
cyclope (le cas est très fréquent) ou aveugle. Cette particularité est sans
doute à rapprocher de ses liens avec la nuit : son activité est souvent
nocturne, au contraire des hommes et leur habitat semi-souterrain. Elle
s'oppose nettement à coup sûr, à la clairvoyance indispensable à l'homme dont
la vigilance doit être en éveil s'il veut assurer sa victoire. Le trait est
commun à beaucoup de héros. Le mqides même “ne doit pas et n'a pas
sommeil”, ur neggan ur netnuddum. La faible vue du cyclope a pour
corollaire sa relative bêtise opposée, et vaincue par l'intelligence rusée du
héros, fréquemment affirmée en Kabylie par le terme de tihhorsi : vertu
masculine évidente.
La sauvagerie de l'ogre comme celle du cyclope est révélée par ses
habitudes alimentaires. Encore endort-il la vigilance de ses hôtes en leur
offrant un repas : seulement les règles de l'hospitalité maghrébine exigent le
partage de ce repas et le cyclope laisse les hommes manger seuls, ce qui
devrait les alerter. Car les ogres kabyles ne peuvent manger avec les hommes de
leur cuisine, sous peine de perdre leur qualité : “car s'ils mangent du
couscous avec les gens, ils ne peuvent plus manger de chair d'homme” (mqideš).
Ils ont donc la possibilité de passer d'un camp à l'autre ; leur état n'est pas
fatalité, il est plutôt perversion.
S'il ne mange pas avec les hommes, c'est afin d'affirmer un droit sur eux
par ce don unilatéral : “mange ton dîner pour que je te mange” dit l'ogre dans
la version des Zemmour.
C'est donc en échange de la nourriture qu'il offre aux hommes que l'ogre
exige I ‘un d'eux. C'est pourquoi les hommes doivent se montrer assez lucides
pour ne pas accepter cette nourriture offerte unilatéralement, comme c'est le
cas dans d'autres contes kabyles, mqideš par exemple. La version kabyle
du cyclope augmente encore I ‘horreur de l'anthropophagie par un raffinement de
cruauté : l'ogre transperce ses victimes d'un pieu de fer incandescent. Il
semble que l'on puisse voir là une dérision de cuisson, sans feu, à laquelle
s'ajoute, on y reviendra, L'emploi dérisoire et détourné d'un outil.
D'autres exemples d'extrême dérision de cuisine se recontrent dans les
contes kabyles qui attribuent à des ogresses un festin d'Atrée infligé par le
héros. De tels actes dénoncent avec force le caractère volontairement
stérilisateur de l'ogre.
Ainsi, sous tous ses aspects, l'ogre est qualifié par sa sauvagerie.
Comment se fit-il alors qu'il se livre à une activité apparemment humaine,
puisque toutes les versions maghrébines, comme celle d'Homère en font un berger
? Par ailleurs les ogres mais surtout, il est vrai, les ogresses rencontrées à
travers la littérature orale kabyle se livrent également souvent à une activité
pastorale ; mieux, ils engagent fréquemment de jeunes héros, garçons ou filles,
pour garder leurs bêtes.
En fait, il semble bien que parmi les sédentaires agriculteurs et en
particulier les kabyles, l’activité pastorale soit considérée comme une
activité seulement complémentaire de l'agriculture ; mineure, elle est confiée
aux jeunes et ne peut aucunement qualifier un homme. Ce n'est vraiment qu’au
dernier degré de dénuement ou d'incapacité qu'un homme peut n'être que berger ;
seuls parmi les hommes adultes les simples d'esprit gardent les bêtes.
L'activité masculine par excellence, la plus valorisée demeure
l'agriculture. En fait, si l'on en revient aux versions du cyclope, une
remarque s'impose : chez les Zemmour dont l'activité principale est précisément
pastorale les rapports de l'ogre et de son troupeau sont représentés
d'intéressante façon : "l'ogre se met au milieu de ses moutons et les
dévore avidement". Ainsi, pour ces pasteurs nomades, l'ogre n'élève pas
ses bêtes dans le souci d'en assurer la multiplication, bien au contraire, il dévaste
et détruit son propre élevage pour satisfaire son appétit. Ce troupeau n'est
qu'une réserve de nourriture, il peut être considéré comme un élevage sauvage,
prédateur.
Ces nécessaires références aux contextes socio-économiques des cultures où
figurent des versions du thème du cyclope apparaissent encore plus
intéressantes si l'on veut tenter de rendre compte du reste du récit, en même
temps que de certains traits particuliers aux ogres en pays kabyle.
Il s'agit de l'épisode de la ruse
employée par le héros.
On sait que celui-ci aveugle l'ogre avec un outil porté à l'incandescence.
Les rapports que l'ogre entretient avec le feu, à l'opposé de ceux des
hommes, sont particulièrement intéressants. Il en dispose, mais ne l'emploie
pas pour la cuisson des aliments, cela a été vu. Dans un autre conte kabyle,
une jeune fille qui a laissé éteindre le feu de cuisine des hommes doit aller
en chercher, à ses risques et périls, chez l'ogre. Le cyclope kabyle utilise à
seule fin de surcroît de cruauté l’incandescence d'un pieu de fer dont il
transperce les malheureux compagnons : acte qui se retourne contre lui puisque
c'est d'un même pieu de fer rougi au feu que le héros aveugle l'ogre. Les ogres
ou ogresses des autres contes kabyles périssent très souvent de même par le
feu, leur propre feu stérile qu'ils sont incapables d'utiliser à des fins
utiles, fécondes, civilisées.
Au feu s'ajoute le fer de l'outil. Dans d'autres contes, l'ogresse est
souvent mise en échec par une porte en fer rougie au feu. Cette conjugaison du
fer et du feu évoque, bien sûr, le forgeron. L'outil du héros kabyle pourrait
bien être ce bâton clouté, fabriqué par les forgerons, fort en faveur autrefois
chez les Kabyles. Dans un autre conte kabyle, le héros qui doit se battre avec
l'ogre a à choisir entre une arme véritable en fer et une dérision d'arme en
aloès.
Partout dans la littérature orale kabyle, l'homme accompli est un homme
armé d'un simple bâton ferré, de l'arme blanche ou du fusil.(12) Aussi, le tueur d'ogre est-il souvent chasseur-
dans le conte mythique cité plus haut, la jeune fille qui va chercher le feu
chez l'ogre n'en est délivrée que par l'intervention armée des chasseurs.
Ainsi voit-on, dans le conte kabyle, le cyclope (considéré pourtant dans
une antiquité grecque plus récente comme forgeron) affronté et vaincu par les
hommes intelligents, rusés, maniant utilement le fer et le feu, fabricants
d'armes et d'outils.
Rappelons l'importance dans la société kabyle du forgeron, l'artisan par
excellence qui pourvoit les hommes non seulement de leurs armes, mais aussi du
plus précieux de leurs outils, celui qui féconde le sol et leur procure la
nourriture : le soc de la charrue.
Ainsi
peut-on constater combien le thème du cyclope parait bien intégré dans la
culture kabyle et prend un relief tout particulier parmi des hommes dont les
deux activités essentielles, apanage de leur virilité civilisée, sont le labour
et la guerre, des hommes à la fois paysans et soldats, dans une société qui
présentait bien des caractères d'une démocratie militaire.
Annexe : Odyssade
(13)
Un petit garçon était chez son oncle (= chali; pluriel: chauli, est
toujours du côté maternel; l'oncle du côté paternel se dit animi: la mot
animi est traduit “cousin" par les Kabyles qui parlent français, ce
qui permet de conclure que l'emploi du mot a pris de l'extension: du reste le
fils de l'animi, c'est à dire le cousin proprement dit, se dit
mis-animi). La maison de l'oncle n'était pas très éloignée de celle de sa mère.
La nuit était proche. Il pleuvait. L'oncle dit au petit garçon : “Reste
chez moi pour le diner, après je te raccompagnerai à la maison." L'enfant
dit : “Je ne veux pas rester ici, je suis trop étranger ici." L'oncle dit
: “Tu es chez ton oncle et à deux pas de ta maison. Tu dis que tu es trop
étranger ici. Tu ne sais pas ce que c'est que l'étranger (= l'robe). Je vais
donc te raconter comment c'est quand on voyage vraiment en pays étranger."
L'oncle raconta : Je poursuivis mon chemin. Je rencontrai en route six hommes.
J'étais le septième. Nous poursuivîmes notre chemin tous les sept ensemble.
Nous allâmes loin ensemble. Mais un jour, nous rencontrâmes un Wuarssen
(Vouarssen), qui était gigantesque et n'avait qu'un œil sur la tête. (Le nom
kabyle du Cyclope est thiet' de kuoro, c'est à dire thiet' =œil,
de= sa, kuoro = tête. Dans la conception kabyle, les cyclopes ont l'œil
placé très haut sur le front.) Le Wuarssen gardait ses moutons. Mes six
compagnons dirent au Wuarssen : “Où pouvons-nous rester cette nuit ?” Le
Wuarssen dit “Venez dormir chez
moi." Cela me fit peur. Les six compagnons dirent : “C'est bon, nous
dormirons chez toi.” J'eus encore plus peur. Mais je ne pouvais pas les
contredire ; si j'avais été seul à protester, le Wuarssen m'aurait aussitôt
dévoré. Je me tus.
Le Wuarssen nous montra le chemin jusqu'à la caverne (/'hrar).Nous
arrivâmes près de la caverne. Le Wuarssen écarta une grosse pierre avec la
force de 99 personnes. C'était la porte de sa demeure. Le WVuarssen poussa tous
les moutons dans la caverne. Il nous fit entrer aussi. Lorsque nous fûmes dans
la caverne, le Wuarssen poussa de nouveau la pierre devant l'entrée. La demeure
était fermée. Ensuite le Wuarssen égorgea un mouton et nous servit un bon
repas. Nous mangeâmes bien et beaucoup. Puis, nous nous étendîmes et nous fûmes
bientôt endormis car nous étions fatigués. Lorsqu'il fut minuit, le Wuarssen se
leva. Il s'approcha prudemment et regarda si nous dormions. Puis il prit un
pieu de fer et le fit rougir dans le feu. Il enfonça le pieu incandescent dans
le corps de celui de mes compagnons qui était le plus proche de lui. Il le
transperça avec son pieu rougi jusqu'à ce que l'homme fut rôti à point. Puis le
Wuarssen mangea l'homme.
Le lendemain matin, le Wuarssen se prépara à partir. Je dis à mes
compagnons : "Nous allons prier le Wuarssen de nous permettre de reprendre
notre chemin." Les cinq autres dirent : “Non, nous allons rester ici. Ici
au moins, nous avons à manger." Je dis “Voyez, hier nous étions sept,
aujourd'hui nous ne sommes plus que six" Les autres dirent : “Celui qui
manque s'est peut-être enfui cette nuit." Je dis : "Croyez-moi, c'est
le Wuarssen qui l'a mangé." Les autres dirent : "Nous restons."
Le Wuarssen ouvrit la caverne, fit sortir son troupeau et repoussa la pierre,
de l’extérieur, devant l'entrée, avec la force de 99 hommes Lorsqu'il fit nuit,
il revint, ouvrit la caverne, poussa les moutons à l'intérieur et ferma
derrière lui. Dans la nuit, il mangea de nouveau un de mes compagnons. Ainsi le
Wuarssen mangea chaque nuit un de mes compagnons. Le septième jour il ne
restait plus que moi. Lorsque la nuit tomba et que nous eûmes mangé, je dis au
Wuarssen: “Aujourd'hui nous allons faire la conversation. Nous allons nous
raconter une histoire. Dois-je commencer ou veux-tu commencer toi-même
?"Le Wuarssen dit :" Raconte, toi ! Si je m’endors pendant ton
récit, fais de moi ce que tu veux. Mais si toi tu t'endors, je ferai de toi ce
que je voudrai. Je commençai donc à raconter une longue histoire. Je parlai,
parlai, parlai. Le Wuarssen avait de plus en plus sommeil. Lorsqu'il fut
minuit, il avait tellement sommeil qu'il s'endormit. Je me levai. Je chauffai
le pieu de fer. Je le portai à l'incandescence. Lorsqu'il fut rouge, je
m'approchai du Wuarssen qui dormait et lui enfonçai le pieu incandescent dans
l’œil. Cela fit: tchourrh-tchouc (cela bouillonnait). Le Wuarssen bondit sur
ses jambes. Le Wuarssen poussa un rugissement sonore. Le Wuarssen courut en
tous sens dans la caverne et cassa tous les pots et les cruches. Je m'enfuyais
devant lui et me cachais dans les coins. Il courait et donnait des coups tantôt
ici, tantôt là. Je sautais de tous côtés et me cachais ici et là. Il me
pourchassa ainsi en rugissant jusqu'au lendemain matin.
Au matin, le Wuarssen se calma un peu. Je pris alors un des béliers noirs,
le tuai et le dépouillai de sa peau. Je mis la tête du bélier sur ma tête et
m'enveloppai de la peau du bélier. Après, le Wuarssen mangea. Je me glissai
près de lui et mangeai aussi dans une écuelle. Lorsqu'il le remarqua, il donna
un coup vers moi. Je sautai sur le côté. Nous vécûmes ainsi, l'un près de
l'autre dans la caverne, pendant deux jours. Le Wuarssen n'arrêtait pas de me
pourchasser. Au bout de deux jours, le Wuarssen dit : "Cela fait deux
jours que les moutons n'ont rien eu à manger. Il est temps qu'ils mangent. Il
faut qu'ils aillent paître. Mais je vais faire bien attention que seuls les
moutons puissent sortir." Le Wuarssen écarta le bloc de rocher avec la
force de 99 hommes. Puis il se plaça dans l'entrée et dit : “Sortez, les
moutons. Je vais vous palper un par un. Et celui qui n'aura pas le laine, je le
dévorerai."
Les moutons se pressèrent vers la sortie. Je me faufilai à leur tête. Je
marchai sur les genoux, tenant la tête du bélier devant moi avec mes mains et
tenant la fourrure du bélier bien serrée autour de moi. Je passai devant lui à
la tête du troupeau. Il tâta la tête avec sa main et passa la main sur mon dos.
Il me laissa passer. Lorsque je fus dehors avec les moutons, je pris la tête du
bélier et la jetai au Wuarssen. Je m'écriai : “Voilà la tête de ton bélier
noir.” Le Wuarssen cria de fureur. Je laissai le Wuarssen dans sa caverne....
Notes
1. Je dois à P. Vidal Naquet qui a consacré un
séminaire de l'E.P.H.E. et un certain nombre d'articles à l'homme sauvage dans
la Grèce ancienne, ces prolongements de mon travail sur les contes kabyles.
2. G. Germain. Genèse d le l'Odyssée-le fantastique
et le sacré. Paris, P.U.F., 1954. chap.ll, pp.55-129.
3. L. Frobenius:
Volksmärchen der Kabylen. lena,
1922, t. Il.,pp.: 24-30.
4. cf. E. Laoust, "Des noms berbères de l'ogre
et de l'ogresse", Hespéris, XXXIV, 1947, pp.253-265.
5. Frobenius, p.26 : vouarssen.
6. Idem.
7. Frobenius, p.26.
8. Oscar Hackman, Die Polyphemsage in der
Volksüberlieferung,Akadem.Abhandl., Helsingfors, 1904.
9. C. Lacoste Traduction
des Légendes et Contes Merveilleux de la Grande-Kabylie, Paris, Geuthner, 1965,
pp.434-443 ; C. Lacoste, Le Conte Kabyle ,Paris, Maspero, 1970.
10. Trad.pp.72-88.Conte, pp.408-410.
11. Inedit.
12. Le conte kabyle,
pp.152-153.
13. Traduction partielle de
Frobenius :"Odyssade",in Volksmärchen der Kabylen,Iena,1922,
t.11.pp.24-30:ici,pp.24-28.
Numéro 128 Novembre 2023
Tamaziɣt : ‘’anda i sarmeɣ tafat i yufiɣ
lehwa tekkat ‘’ !
sɣur Aumer U Lamara
in
Le Matin d’Algérie 12/11/2023
Ulac amaynut di tsertit tadelsant
di tmurt n Lezzayer .
Tamaziɣt gan-as cckal s
‘’facultatif’’, akken ur tessaɣ azekka i tmurt ; ma d darǧa yeɣba
yisem-is.
Adabu mazal yettberriḥ s
tsertit n Falastin akked ‘’lumma taɛrabt’’... di tallit taneggarut n Liga
Aârabiya !
Ass-a, teldi-d tebburt akken
tamurt n Tamazɣa tameqqrant ad d-tegzem timiṭ seg Wagmuḍ n
taârabt-tinneslemt.
Maca, uguren llan di yal tama,
mačči kan sɣur yal adabu ibedden di tmura n Tamazɣa.
D win i d awal n uḍris-a.
Adlis n Abdou Elimam (1), « Après
tamazight, la darija… », yura s tefransist, iffeɣ-d sɣur teẓrigin
Frantz Fanon, di Tizi Wezzu, di 2020.
Adlis-nni yettban-d di tazwara d
tira n umussnaw (linguiste), d tin n umeɣnas iteddun ɣef tutlayt darǧa
di tmurt n Lezzayer, di Tamazɣa. A rbeḥ, a tafat !
Taɣuri n udlis-nni tesban-d
ayen ur negguni. Am win iwḍen ɣer wasif ur d-iswi, neɣ yufa luɣen
waman.
Tamawt : Abdou Eliman immut di ɣect
2023. Deg uḍris-a, nekkni ur nezmir ad neg tazɣent/critique n
udlis-is, acku ur izmir netta ad d-yerr awal, neɣ ad d-yefk tamuɣli-s
deg umjaddel iddren, am akken teddunt temsal di tsekla neɣ di yal annar
nniḍen.
Iqqim-d ubrid nniḍen di tira
n uḍris-a : ad d-nekkes ayen i yaɣ-isduqqsen deg udlis-is akken yura
(s ubrid n verbatim, ’’akken illa wawal’’), neɣ akken i nefhem nekkni ayen
illan di tira-s.
Tamezwarut d awal ‘’Maghreb’’ i
yesbedd Abdou Elimam, zun d taqacuct/tacwawt.
Illa yinzi : « Ma tsemmaḍ taɣawsa
s yisem ur nwata, d aɣilif kan i terniḍ i wayen illan ». D amyaru
Albert Camus i t-innan di 1944 (2).
Si tazwara n udlis armi d taggara
n 177 tsebtirin, tamurt-nneɣ iga-yas isem : ‘’Maghreb’’. Zun ulac isem n
tjiyugrafit, Afrique du Nord, win i semrasen akk yimyura inmazrayen/historiens
yuran fell-as. Iga ‘’Maghreb’’ zun d aqaleb ur ntekkes, win i yas d-fkan seg
wagmuḍ aɛrab di tallit n lfutuḥat. Isem ‘’Numidie’’, idda-d
kan zun d taqwirt n wakud gar leqrun, di tallit-is kan, di tlisa-s.
Afran n wawal ‘’Maghreb’’ s
demma-s, akken ad teqqen tmuɣli n imeɣri akked tmagit n tmurt di
tallit n tinneslemt kan. D tamuɣli-nni n taârabt-tinneslemt s timmad-is,
zun ayen illan akkin i tinneslemt, d lǧahiliya, mačči d amezruy.
Tukksa d usenqed n udlis.
P. 21 : « ...Le fait est que
l’expérience numide n’occupe qu’un petit siècle et demi et prend fin un
demi-siècle avant l’an 0 de l’ère chrétienne ».
P. 62 : « L’unification de la
Numidie c’est donc 5 % de l’histoire de l’Afrique du Nord […] il y a bien des
dynasties berbères durant les règnes des califats arabes, mais elles étaient
arabophones... »
☛ I Abdou Elimam, la Numidie n tgelda n Masnsen,
Makawsen, Yugerten, Yuba amezwaru, Yuba wis sin, Ptolemee, de tarmit/expérience
n ‘’un petit siècle’’, mačči d amezruy !
Ma syin ɣer zdat, inna «
igelliden Imaziɣen uɣalen d Aâraben ». Ifra ssuq ! Ad ifreḥ
Ahmed Taleb Ibrahimi.
Mačči d tira n umussnaw,
d tira n umeɣnas n taârabt-tinneslemt i yas-irnan tiḥḥerci.
P. 22 : « Les arabo-musulmans qui
sont arrivés sur ces terres à partir des VII – VIII siècles [...] à cette
époque ce sont les Bizantins qui sont les maîtres des lieux. Certes des tribus
berbérophones sont mentionnées ça et là (à l’instar de celle à laquelle
appartenait la Kahina (qui soit dit en passant n’a joui que d’une dizaine
d’années de règne)... ».
P. 59 : « C’est bien parce que la
population était majoritairement punicophone au moment de l’implantation de
l’islam et de l’empire arabo-musulman, que l’adhésion aux principes de cette
religion nouvelle a été facilitée ».
☛ Di tira n Abdou Elimam, ffrent 3 temsal :
(1) Aɛraben-inselmen usan-d
zun ad kksen tabarda n temhersa/listiaâmer ɣef tmurt n Imaziɣen
(‘’des libérateurs’’, am akken t-uran yimeɣnasen n taɛrabt-tinneslemt)
;
(2) diɣ, zun ulac aɣref
amaziɣ, d ‘’les tribus mentionnées ça et là’’, akka d wakka, am wuccanen n
teẓgi ; d tira yefkan aẓar ɣer tin n yimyura ultra
colonialistes n Urupa.
(3) Diɣ inna, ugar i
yetutlayen taqanant/punique (3), i yetutlayen tamaziɣt di Tamazɣa !
Irra aqelmun ɣer iḍarren. Abdou irna-d ddin ineslem afella, zun d
tallalt akken ad yefk tazmert n tmuɣli-s netta !
P. 24 : « Il y a 3000 ans se
parlait, dans nos contrées, une langue qui s’appelle le punique. Cette même
langue s’est développée et continue de se reproduire sous l’appellation
contemporaine de « ed-darija ». Et oui la darija n’est que du punique qui a su
emprunter à la langue franche qu’est l’arabe ce qui lui manquait ».
P. 50 : L’ancêtre de la darija qui
était porté et valorisé par la civilisation punique en Afrique du Nord
s’écrivait (et se parlait) couramment par Massinissa notamment ».
☛ Teddez tebrez ! I Abdou Elimam, darǧa d
tutlayt punique/taqanant i yellan tedder di Carthage ! Tella si 3000 ans !
D tira n ‘’lberhan’’ n igezzanen,
mačči d tin n umussnaw n tesdawit ! Mačči yiwen usekkak i
yeffren deg wawal-is :
inna-d zun darǧa tella si
nnig 3000 iseggasen, tella qbel tamaziɣt ! Dagi, Abdou iga-yas-d asyax si
tama wadda i tmaziɣt.
Tin ɣers, zun d tutlayt-nni n
listiaâmer n Carthage i d-yeṭṭfen ar ass-a, zun d darǧa n tura
!
Iwumi yenwa ad yurar s txurdas ?
Ad d-nesmekti ayen illan d amezruy
:
Tamaziɣt tella si tazwara n
umezruy di tmurt-is, si Siwa ar waman n ugaraw Atlantik akked tigzirin
tiknariyin.
Mi tebna Carthage, azal n 10
leqrun qbel Aâisa, d Ifniqen d-yusan si Tyr (Lubnan) i tt-ibnan ; d agellid
amaziɣ n temnaṭ-nni i yasen-ifkan akal. Amezruy ittwassen.
Drus n Ifniqen i yellan imir-nni
di Carthage ; akk ayen illan din d ixeddamen, d ifellaḥen, d iserdasen,
nutni d Imaziɣen. Taggara tutlayt tafniqit tamezwarut tezdi akked tmaziɣt,
syin tlul-d tutlayt tamaynut : le punique, s tira-s iman-is ; le punique
isem-is s tmaziɣt : taqanant, tutlayt n Canaan (les Cananéens). Iqqim-d
wawal ar ass-a.
Asmi ihudd Ruman tiɣremt n
Carthage di -146 send Aâisa, imezdaɣ-is i yessawalen kan taqanant ferqen ɣef
tmurt tamaziɣt, yal yiwen anda yerra. Azal n lqern ɣer zdat, tutlayt
taqanant tenger, ɣas qqimen-d kra n wawalen, d yismawen, maca uɣalen
d Imaziɣen am watmaten-nsen.
Imezdaɣ n Carthage yeddren guǧen
anda i yufan di Tamazɣa. Ass-a, mačči d tutlayt inegren i
d-ixelfen s wudem n darǧa. Abdou Elimam ur izmir ad yaru ayen yura. D
asekkak. Ur izmir ad iqren tutlayt n tmurt (tamaziɣt) i yeṭṭfen
seg yixef ar yixef n tmurt, akked tutlayt n tiɣremt n Carthage inegren.
Illel yugar taɛwint/tanunt !
P. 44 : « Par contre, les inscriptions
puniques ont fleuri sur tout le bassin méditerranéen, voir jusqu’à Agadir, sur
les bords de l’Océan. Et les locuteurs maghribiphones (80 % ne serait pas
exagéré) sont localisés dans tout le territoire... ».
☛ Ifra-tt-id Abdou Elimam, deg usekkak ɣer wayeḍ.
Zun inna-d : Di zman n zik, 80 % n imezdaɣ n Tamazɣa llan tutlayen
taqanant, ass-a 80 % n imezdaɣ tutlayen darǧa !
Teddez, tebrez ; KGB akked FSB n
Russia ur sawḍen ad bnun asekkak am wa.
P.33 : « Et c’est tout
naturellement que ces langues maternelles (tamaziɣt, darǧa) vont
composer un bilinguisme positif avec la langue d’État, l’arabe ».
P. 46 : « … un bilinguisme positif
permettant aux amazighophones d’utiliser leur langue ainsi que l’arabe… et les
maghribiphones d’utiliser leur langue ainsi que l’arabe ».
☛ Abdou Elimam iṭṭef di tmuɣli-nni
taqburt n MTLD akked FLN : taɛrabt ad taɣ taqacuct, ‘’d tutlayt n
uwanek’’ (langue d’État), ma d tutlayin n tmurt (tamaziɣt, darǧa) ad
qqiment d tirbibin di tmurt-nsent, deg uɣerbaz kan deg iseggasen imezwura n
uselmed.
I netta, tamaziɣt akked darǧa
ur zmirent ad ilint d tutlayin n iwunak/Etats n Tamazɣa.
☛ Abdou Elimam issaram ad iqqim iɣisi ur
ntekkes i lebda, ad ibḍu yiles n tmurt : wid itutlayen tamaziɣt ur
tutlayen darǧa, wid itutlayen darǧa ur tissinen tamaziɣt.
Issarem ad ibnu ugadir ameqqran gar yemdanen.
Di tmura nniḍen gan-as yakan
isem : aparteid !
P. 52 : « On tente bien de nos
jours, d’unifier la langue (tamaziɣt), après coup, en prescrivant une
norme dite « tamazight », mais cette dernière est mal acceptée par les
locuteurs natifs de Kabylie et d’ailleurs car ils ne s’y reconnaissent pas. La
nouvelle norme (produite par des purificateurs linguistiques) parviendra-t-elle
à devenir la " fusḥa » des locuteurs berbérophones ? ».
☛ Abdou Elimam ur issin tamaziɣt. Awal-is,
akken kan ad yerr tabburt : tamaziɣt ur tezmir ad teddukel d tutlayt ;
maca i netta, darǧa tebna, tseggem, d yiwet.
Anda i d-tennulfa tmaziɣt
‘’lfusḥa’’ ? anda i llan ‘’les purificateurs linguistiques’’ ? Abdou Elimam
ur d-ifri awal-is. Awal-is iban-d zun d tawekka, akken ad iddu ɣer zdat ad
ittenfufud.
P. 56 : « C’est toujours par ce
même président (Bouteflika, NDLR) que la fête populaire maghrébine séculaire et
sans connotation particulière de « Yennayer » s’est vue, dorénavant, symboliser
le premier de l’an « berbère » […] A ces faits du prince, s’ajoute l’excès de
zèle d’une ministre de l’éducation nationale (Nouria Benghabrit, NDLR) qui
decrète tamazight (cette langue issue du bricolage « savant » d’apprentis sorciers,
en tant que langue obligatoire et généralisée ! Tamazight, rendue obligatoire
pour tous... ».
☛ Abdou Elimam ikkes asburru yedlen awal-is. Izwar
ikkes akkin azal i Yennayer (fête « sans connotation particulière ») ; daɣ,
ur iqbil ad tbedd tmaziɣt d tutlayt di tmurt-is, di yal tamnaṭ n
tmurt. I netta, issefk ad teqqim tmaziɣt di ‘’les réserves kabyles’’.
Isbabb irennu i yigezzanen (‘’les apprentis sorciers’’) ; anwi wigi ? Ulac
tiririt si tama-s !
Akka i tbennu tegrawt n
‘’complotisme’’.
P. 108 : « Le maghribi (darǧa)
nous vient du punique, tout comme le berbère nous vient du lybique (deux
langues multimillénaires du nord de l’Afrique)... ».
☛ D ayen illan, maca Abdou Elimam ittu yiwet, ɣas
issen-itt : tamaziɣt (d awal ‘’berbère’’ i yura !) tusa-d si tutlayt
lybique i yellan d taneṣlit n Tamazɣa si leqrun imezwura send
amezruy.
Maca, tutlayt taqanant/punique
tusa-d si tutlayt n yimnekcem afniqi, syin tlul-d tqanant, seg uẓar aqan
(cananéen). D tutlayt tawerdanit n temhersa/listiaâmer n Carthage. D snat
tutlayin ur nezmir ad mqaranent deg uẓar-nsent, acku yiwet n uxxam, tayeḍ
n berra !
Taggara :
Adlis n Abdou Elimam akka i yella,
i yebna si tazwara armi d taggara n 177 isebtiren/pages yuran s tefransist.
Nezmer ad d-nernu ugar n nqec seg-s, maca ad neǧǧ awal-nneɣ da,
ma d taggara-s d tamara :
Abdou Elimam yura ayen iẓerr
di temsalt n tutlayin di tmurt n Lezzayer (akked Tamazɣa), d tikta-s
netta.
Issarem ad beddent tutlayin n
tmurt (tamaziɣt akked darǧa), d tutlayin tiɣelnawin ; d ayen
ilhan. D win kan i d abrid issuffuɣen ; ulac amaynut, acku d abrid i
d-inejren si tnekra n Tefsut Imaziɣen n 1980 (4). Maca i netta,
tutlayin-nni ad qqiment d tirbibin kan ddaw tecḍat n taɛrabt lfusḥa.
Abdou Elimam iwwet s tkerkas akken
ad yerr darǧa zun d tutlayt tamezwarut n tmurt. D asekkak. Icceḍ
tuccḍa tameqqrant acku darǧa mačči d taqanant illan zik di
Carthage. Irnu, ma yella darǧa d taqanant, ihi d tutlayt n listiaâmer n
Carthage !
Tidet, darǧa tlul-d si tmaziɣt
akked taɛrabt si lqern wis 11 ɣer zdat. Ɣas llan deg-s kra
wawalen akked talɣa n tqanant, akken daɣ i llan di tmaziɣt, acku
d tutlayin yemyudsen di tallit-sent, deg yiwen wakal.
Ur nezmir ad nekkes ass-a tamaziɣt
iddren, tin iteddun yal ass ɣer zdat, akken ad neddem tutlayt n listiaâmer
n Carthage, tin inegren si nnig 20 leqrun.
Ma d darǧa n wass-a, d
tutlayt n tmurt n Lezzayer, issefk ad tbedd ɣer yidis n tmaziɣt, ad
beddent d tutlayin tiɣelnawin tunṣibin/langues nationales et
officielles n uwanek azzayri (les deux langues de l’État algérien),
mačči ad qqiment am ass-a, d tirbibin ddaw taɛrabt lfusḥa
ur itutlay yiwen deg uxxam-is.
Tawaɣit nniḍen, tikta n
Abdou Elimam ur ffiɣent seg ubrid-nni n imeɣnasen n taɛrabt-tinneslemt
i yesseqdacen amezruy s tmuɣli tasertant, anda yeddukel usekkak akked tḥila.
Ur d-wwint amaynut, ur frint timsal n tmurt.
Tidet, Abdou Elimam izgel tagnit
akken ad yili d ameɣnas iwatan n darǧa, izgel daɣ tagnit akken
ad iddu d amussnaw, ad issu i wawal-is s ifukal/arguments n tidet.
Mačči s usemẓi n tmaziɣt ara yessemɣer darǧa.
Ma d adabu n Lezzayer, ass-a yeẓẓa
tuẓẓal deg unnar n taɛrabt-tinneslemt n Liga Aârabiya.
Tutlayin n uɣref azzayri akked usirem n tlalit n ‘’tsertit tadelsant
tamaynutt’’/une nouvelle politique culturelle, mačči d aɣbel-is...
Aumer U Lamara
Timerna
/ Notes :
1. Abdou Elimam (1949-2023), d
amussnaw n tutlayin, linguiste, illa d aselmad/professeur di tesdawit n Wehran.
Yura sin yedlisen ɣef temsalt n tutlayin di tmurt n Lezzayer :
• « Le maghribi, langue trois fois
millénaire », éditions ANEP, 1997 ;
• « Après tamazight, la darija (le
maghribi) », éditions Frantz Fanon, Tizi Ouzou 2020.
2. Albert Camus : « mal nommer les
choses c’est ajouter au malheur du monde ». l’expression exacte de Camus date
d’une interview de 1944 : « mal nommer un objet c’est ajouter au malheur de ce
monde... », revue Poésie 44, N°17, p.22.
3. Tamurt n Canaan : deg-s i
d-iffeɣ yisem taqanant/punique), tutlayt n Carthage, izdin tafniqit akked
tmaziɣt.
Canaan désigne une région et une
civilisation du Proche-Orient ancien située le long de la rive orientale de la
mer Méditerranée. Cette région correspond plus ou moins aujourd'hui aux
territoires réunissant Israël, Palestine, l'ouest de la Jordanie, le Liban et
l'ouest de la Syrie. On appelle Cananéens les habitants de ce territoire à
l'âge du bronze, parfois appelé pour cette région « période cananéenne », plus
spécifiquement au 2e millénaire avant JC.
4. « Reconnaissance et promotion
des langues populaires, le berbère et l’arabe algérien », d yiwet gar
tnegmiyin/revendications d-iffɣen si tesdawit n Tizi Wezzu, di tnekra n
Tefsut Imaziɣen n 1980.
Numéro
128 Novembre 2023
Nasserdine_Ait_Ouali_Le_Roman_Kabyle_vol_I_Voix_et_voies_francophones.pdf
Numerisation_du_lexique_arabo_berbere_d_Ibn_Tunart
_K.Nait Zerad_S.Lounissi_S.Djemai.pdf
Amazigh_Voice_Vol-25-Issue-1_Summer-2023.pdf
Grammaire-Dialogues-et-Dictionnaire-Touaregs-Tome-1-Motylinski.pdf
LA_BERBERIE_ORIENTALE_SOUS_LES ZIRIDES.pdf
2 numéros de la
revue Aguedal contenant la conférence de Mouloud Mammeri sur la Société
Berbère :
Dictionnaire_de_proverbes_RAM_Edition_Zyriab.pdf
LEXIQUE_ANIMAL_Mohamed_Oussous.pdf
Mehenna Mahfoufi, CHANTS ET POÈMES DE LA KABYLIE DANS LA
LUTTE DE LIBÉRATION, pages 1-86
DICTIONNAIRE_FRANÇAIS_TOUAREG_EMILE_MASQUERAY_1893.pdf
Tameddurt_n_Galilei_Bertold_Brecht.pdf, asuɣel
sɣur Σ.Mezdad
TEXTES_BERBERES_DANS_LE_PARLER_DES-AIT-SEGROUCHEN_Charles_PELLAT_1955.PDF
LA_VIE_BERBERE_ PAR_ LES_TEXTES_ARSENE_ROUX_1955.PDF
Les
grands symboles meditérranéens dans la poterie algérienne_JB_Moreau
SIN-NNI.PDF,
par Muḥend-Uyeḥya
Culture_savante_culture_vecue_MAMMERI_Tala
Dictionnaire_Français_Kabyle_Père
Huygue_1902_1903.PDF
JOURNEE_D_ETUDE_DE_LINGUISTIQUE_BERBERE_LA_SORBONNE_1989.pdf
Akken qqaren medden sɣur
Mohia GEB, 1978
Berber
Art_Jeanne_d'Ucel_Norman_University_Oklahoma_1942
Dictionnaire_de_proverbes_Remḍan_At_Menṣur_3eme_Edition.pdf
Ageldun-amecṭuḥ_St-Exupery_Tasaɣelt_sɣur
Habib-Llah-Mansouri
Aglam-deg-wungal-n-Amer-Mezdad-Ass-nni,
sɣur
Ferhane Badiaa
RECUEIL_DE_PRENOMS_AMAZIGHS_Md_Akli_HADDADOU.pdf
ITIJ_BU_TCERKETT_Taher_Djaout_tasuqilt_Samir_Tighzert.pdf
La_Babel_du_Ponant_2eme_partie_Ali_Farid_Belkadi.pdf
Aglam_deg_wungal_n_Amer_Mezdad_Ass-nni_FERHANE_BADIAA.pdf
DESCRIPTION_ET_HISTOIRE_DU_MAROC_Leon_GODARD_1860.pdf
APERCU_SUR_TRENTE_TROIS_SIECLES_DE_L'HISTOIRE_DES_IMAZIGHEN.PDF
MUHYA_SI_PERTUF_traitement_de_texte.pdf
Revue Izen
Amaziɣ, 3 numéros :
Textes berbères de l'Aurès_
Parler des Ait Frah
Romans et ambiances dans la maison
kabyle traditionnelle.pdf
La_Kabylie_Recherches_et_Observations_1833.pdf
Jules_Maistre_Moeurs_et_Coutumes_Kabyles_1905.pdf
Tighermin_yemmeccen_Sari_Med.pdf
MOULIERAS_Auguste_Une_tribu_Zenete_anti-musulmane_au_Maroc_Les_Zkara.pdf
LA_LANGUE_BERBERE_EN_AL_ANDALUS_Md_Tilmatine.pdf
Inédite,
une pièce de théâtre de Idir Amer :
Idir_Amer_Ay_Afrux_iferelles.pdf
Inédite,
Dom Juan de Molière, en langue kabyle :
DOM_JUAN_LE
FESTIN_DE_PIERRE_MOLIERE_SI YEHYA_TASEGLULT-S-UDΓAΓ.PDF
Dictionnaire_Francais_Berbere_Antoine_JORDAN.PDF
Les_Cabiles_et_Boudgie_F.PHARAON_Philippe_libraire_Alger_1835.PDF
Habib-Allah_Mansouri_Inventaire_des_neologismes_amazighs.pdf
Ddem_tabalizt-ik_a_Mu_Kateb_Yacine, version
bilingue
Ad lemmdeɣ
tamaziɣt n Hamek : http://www.ayamun.com/adlis-usegmek.pdf
Belkacem Bensedira_Cours de
langue kabyle_Adolphe Jourdan_1887
JM_DALLET_LE_VERBE_KABYLE_FDB_1953.pdf
AMAWAL_TUSNAKT_H.SADI_1990.pdf
CHANTS_BERBERES_DE
_KABYLIE_Jean_AMROUCHE_CHARLOT_Ed.1947.pdf
OUARGLA_M.JARDON_J.DELHEURE_Tome1_FDB_1971.pdf
OUARGLA_M.JARDON_J.DELHEURE_Tome2_FDB_1971.PDF
Plus de livres dans notre rubrique Téléchargement :
http://www.ayamun.com/telechargement.htm
Numéro
128 Novembre 2023
TUTTRIWIN AKKED
YISUMAR ƔEF UWAMAL (FIGURES DE STYLE ? ANTIPHRASE ? )
sɣur Mayan
Ilyas
16 tuber 2022
Ulac tutlayt deg umaḍal ur ɣur-s ara " les
figures de style" , ama d tafransist, ama d taglizit, ama d talmanit, ama
d taɛṛabt.., ama d timaziɣin-agi-nneɣ daɣen, gar-sent
taqbaylit maca tal yiwet s "les figures de style"-ines ɣas ahat
nezmer ad naf deg wanda mgadant di kra deg-sent.
Dɣa , amedya kan di tefransist, ɣur-sent akk
ismawen, yerna s usismel (avec classement) , ttwasettfent akken iwata. (walit
tawlaft-a i ukessar)
Ɣef waya i riɣ ad d-fkeɣ isumar (des
propositions) ɣef "les figures de style" i nesɛa, s usegzi,
s yimedyaten.
1) ___ FIGURES DE
STYLE : ?
Ufiɣ-tt seg umawal n Muḥend Akli Salḥi,
Asegzawal ameẓyan n tsekla, ad telhu :
tugna : Figure.
tugna : image, personnalité. ( Deg tuget n yimawalen ).
S taɛṛabt, qqaren-as :
Caxṣiyyat el-kalam ( شخصيات الكلام ).
D asumer kan :
FIGURES DE STYLE : tugniwin n uɣanib /
tugna n uɣanib (figure de style)?
2) ___ ANTIPHRASE :
?
Asegzi
« antiphrase » di tefransist, d awal i d-yekkan si tegrigt :
antiphrasis.
αντι [anti « contre »,
[phrasis] phrase, locution, façon de parler /
φραζω [phrazo], je parle.
« action d'exprimer par la parole »...
désigne donc bien le fait d'exprimer quelque chose contraire
à sa parole d'origine.». __Wikipédia .
Asegzi s umata kan : m'ara d-nini anemgal n wakken i
t-nettxemmim akken (dire le contraire de ce que l'on pense. )
D anemgal n wayen i nra ad t-id-nini.
Asumer-inu :
"ANTIPHRASE :
_mgal-tinawt ?
_tamgalinawt ?
Ihi" antiphrase " d yiwen n ṣṣenf n uɣanib
m'ara nettmeslay neɣ m'ara nettaru, i nra (nebɣa) ad d-nini dakken
awal neɣ tafyirt i nessemres akken, anamek-is d anemgal n unamek-ines aḥeqqani
(véritable). Nessemras-it i uwmaɛen, i uɛekki (ironie), tikwal d tamiṭafurt,
tikwal d akellex, neɣ ticki i nebɣa ad d-nini kra, d tibbehdelt (un
scandale),..
"antiphrase" tettbin kan akka m'ara d-tt-id-nini s
umeslay, tettbin s taɣect-nneɣ, s ubhat, s yiwehhiyen-nneɣ (nos
gestes).
"antiphrase" d ameslay neɣ d tanfalit ur d-nusi
ara srid i win i wumi nettmeslay, s tuget tga d tibawt daɣen (négative).
Iswi-nneɣ deg-s iwakken ad nessiǧhed yes-s lmaɛna n wawal.
"antiphrase" tella di tutlayt-nneɣ, ladɣa
nessemras-itt s tuget di tmeslayt-nneɣ n yal ass.
IMEDYATEN :
1 ___ Yenna-yi-d : Nudaɣ akk ɣef ssiman anda ara
t-afeɣ di tmurt-agi-nneɣ, ulac.
Nniɣ-as : Yuqa ( bɣiɣ ad as-d-iniɣ s
unemgal n wawal-nni : yugar, yella s waṭas. )
2___Uqant akk tḥuna mi d-tṛuḥeḍ ɣer
tagi.
(amzun ulac tiḥuna, netta di tilawt, qqwant tḥuna,
dagi am wakken ur yeẓri ara uggtent tḥuna, neɣ yeṭṭermel,
neɣ wissen amek... )
Yuqa, d talɣa taḥerfit n umyag " aqu ":
"aqu" , atan wamek i t-ufiɣ deg usegzawal n J.
M. Dallet, "Dictionnaire Kabyle français", sbr. 637 :
" Aqu, yuqa, uqiɣ, ur yuqi, tuqin //
manquer, faire défaut : être rare.
Yuqa lḥut di lebḥeṛ, ḥedreɣ i
wedrim ifukk !
Ce n'est cela qui manque ! ( il n" y a pas de poissons
dans la mer, j'ai vu l'argent faire défaut ! " dicton relativement récent)
Yuqa ccac tameddint ? Si tu ne veux pas m'en donner, j'en
trouverai bien ailleurs ! ( par antiphrase : l'étoffe manque en ville) ......
atg
_ I waqu yuqan : pour toujours, pour de bon."
2 __ muccaɛ. ( amzun "mussnaw", nessemras-it
tikwal melmi i nebɣa ad d-nini ur muccaɛ ara maḍi).
3 _Ticki i neẓra ur yelhi ara ccɣel i yexdem yiwen
, d yir ccɣel, neqqar-as s ubbehdel :
__ Igerrez!
_Gedha! (Bravo !)
_ Tanemmirt tameqqrant. ( Yaɛṭik ṣaḥḥa)
4__ Yettmeslay d umdakkel-is :
_D ass yelhan, ih ! ( yebɣa ad d-yini : texṣer
tegnawt ilarmi dayen, d ageffur d icercuṛen ..dagi d tiririt i
umdakkel-is mi d as-yenna iḍelli-nni atan azekka ad yelhu lḥal. )
__Aqcic-a, ur ixuṣṣ ara. (iwakken ad d-nini yeẓwer
mliḥ : tagi qqaren-as s tefransist : litote )
__Lemmer i k-kerheɣ, ur ak-d-ttwelliheɣ ara tuccḍiwin-inek
.
( Yebɣa ad d-yini : Ttwelliheɣ-ak-d tuccḍiwin-inek
acku ḥemmleɣ-k / litote )
__Mačči dayen yelhan. (Yebɣa ad d-yini : d
ayen n dir.) litote
__Yuker baba-s, yerna yemma-s, yettuṛebba ilarmi dayen.
__D abennay ( d amaṣiw) ameqqran! yebna ṣṣur
assen, irab assen.
______ Imedyaten nniḍen i d-newwi di tmedyazt , di ccna
:
Amarrezg-nneɣ
Seg wayen i nettwali
Am ssɛed-nneɣ
Iṭij abeḥri tili. ( Muḥya)
Taḥya Berzidan !
Taḥya Berzidan !
Taḥya Berzidan . ( Muḥya)
Muḥend-nneɣ d afeḥli
Yemzel wezger, yesker-it (Ben Moḥamed).
Mayan Ilyas
Numéro 128 Novembre 2023
TIMEZDEYT-nneɣ , sɣur Ahmed Ait-Bachir
Yella yiwen wemjahed
Yella yiwen wemjahed di yiwet n taddart, qqaren-d yeqqdec nezzeh di tṛaḍ-nni 54-62. Mi teffra lgerra, yuɣal ar tfellaḥt-is am zik. Ţṛuhun-d