ayamun

CyberRevue de littérature berbère

ⴰⵢⴰⵎⵓⵏ, ⵛⵢⴱⴻⵔ-ⵔⴰⵙⵖⵓⵏⵜ ⵜⵙⴻⴽⵍⴰ ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ

 

24 ème année

 Numéro 128 Novembre 2023

 

Email :  ayamun@hotmail.com

 

           

Retour à Bienvenue

 

Tidlisin nniḍen : http://www.ayamun.com/telechargement.htm

 

Inasiwen (claviers) :  

 1_ Anasiw azegrar :

Clavier complet, deg-s ţ,Ţ, v, o, p ; deg-s taggaɣt (, ġ, k̇, )

2_ Anasiw_n_mass_Sliman_Amiri :

clavier complet, deg-s ţ,Ţ, v, o, p

 

 

   

Prénoms algériens authentiques (mis à jour et augmenté)

 

Sommaire :

 

1°) Texte en prose :   « Menţif akka wala seddaw  uẓekka », Aḥric wis-sin  AKETWEN III, IV, V, sɣur Muḥend uYeḥya.

2°) Chroniques_Timkudin : sɣur Lmulud Sellam

3°) Etude  : A PROPOS D’UNE VERSION KABYLE DU CYCLOPE, Camille LACOSTE-DUJARDIN, In ACTES DU PREMIER CONGRES D’ETUDES DES CULTURES MEDITERRANEENNES D’INFLUENCE ARABO-BERBERE, pages 326 à 334.

4°) L'article :  Axxam n Rebbi... d axxam n yedlisen !sɣur Aumer U Lamara, in  Le Matin d’Algérie 16/08/2023.

5°) Tidlisin nniḍen, en PDF :   Nasserdine_Ait_Ouali_Le_Roman_Kabyle_vol_I_Voix_et_voies_francophones.pdf

                                 Numerisation_du_lexique_arabo_berbere_d_Ibn_Tunart _K.Nait Zerad_S.Lounissi_S.Djemai.pdf

                                        Amazigh_Voice_Vol-25-Issue-1_Summer-2023.pdf

6°) Tameslayt : TUTTRIWIN AKKED YISUMAR ƔEF UWAMAL (FIGURES DE STYLE ? ANTIPHRASE ? ), sɣur Mayan Ilyas, 16 tuber 2022

8°) TIMEZDEYT-nneɣ ,  sɣur Ahmed Ait-Bachir

9°) Le poème : “Abrid n Ddimacq”, asefru ɣezzifen sɣur Ziri At-Mεemmer

10°) Toutes  les rubriques :

 

  

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023

 

Le texte en prose :

                                         Menţif akka wala seddaw uẓekka

Sɣur Muḥen uYeḥya

Aḥric wis sin

AKETWEN I  -  AKETWEN III, IV, V

AKETWEN III

     Ihi tura dagi, aqlaɣ dinna deg lqahwa-nni n Si Ṛezqi. Ihi, mlalen-d akk ar dinna. Si Ṛezqi, Aali Tixriṛ, Abucri-nni... Sliman Dulin, Amṛabeḍ-nni i Feṛḥunen, Sekkura Tatuy... Tilelli n tmeṭṭut-nni, Ɣaysa... Bac akken ad uqmen dinna tameɣṛa-nni-nsen. Ikelyanen nniḍen, ulac wi yellan. Anwa yellan nniḍen?.... Yella yiwen akkenni daɣen, qqaren-as Beṛṛeẓṭum. Tella yiwet n tmeṭṭut, qqaren-as Nna Sinka akked yiwen akkenni daɣen, qqaren-as Qerru. Itsemma ula d wigi, mačči d ibeṛṛaniyen.

     Siman Dulin yewwi-d imuḥzisyanen-nni-ines. Dɣa widak-nni ṭṭfen-ak akka yiwet n teɣmert, TTRIGLIN-ak akk dinna INSETRAMEN-nni-nsen...

     Ɛmeṛ Yuniṭ ibedd am yesli. Wiyaḍ-nni akk, kra zzin-as-id, kra qqimen ar ṭwabel.

     Si Ṛezqi, netta atan ar UKUNṬWAṚ yettɛawan-it-id yiwen weqcic akkenni, qqaren-as Kustataḥ, yesserbay akk yides.

Si Ṛezqi yenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : A Si Ɛmeṛ Yuniṭ... Aḥeq ṛebbi dɣa ar d ad ternuḍ AKKU s ɣur-i.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih.

     Dɣa issenda lkas, Si Ṛezqi yeččuṛ-as-t-id.

Abucri-nni yewet-as i Ɛmeṛ Yuniṭ af tayet. Yenna-yas : Wagi SITABṚI, a Si Ṛezqi!... Si Ɛmeṛ-neɣ !... Ad tezṛeḍ irgazen !...

Sliman Dulin akked terbaat-is ṬṬAKIN:

Ataya wanda d-yusa;

                                                           I win ur nesɛi laaqel...

                                                           Ur yezṛi anida yeksa,

                                                           Ma iwet atemmu ad t-yezgel.

Tasenṭit! Tasenṭit!

                                                           Ay asmi tqaad ur tmal

Tasenṭit! Tasenṭit!

                                                           D tin kan i d ṛas lmal.

                                                           Leḥbab-agi d-innulfan

                                                           Fell-as i qqaren tisɣar

                                                          Akka-agi i tt-id-ufan

                                                          ṭṭma yuzzel deg-s umɣar.

Tasenṭit! Tasenṭit!

                                                          Ay asmi tqaad ur tmal

Tasenṭit! Tasenṭit!

                                                          D tin kan i d ṛas lmal.

     Paf! Paf! Paf!... Dɣa wiyaḍ nniḍen akk la sen-kkaten afus.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Annaɣ, a Si Ɛmeṛ ... Acu iyi-ǧǧan ḥemmleɣ-k. Iiiiiih... (Tuɣal ar win akkenni yesserbayen, tenna-s:) A Kustataḥ!...

Kustataḥ yuzzel-d, yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ, Nna Sekkura Tatuy... Acu tebɣiḍ, a Nna Sekkura Tatuy?...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Yya-d, a mmi tura, qerreb-d ciṭuḥ tura ar dagi ar ɣer-neɣ.

Kustataḥ yenna-yas : Iih. Yirbeḥ, yirbeḥ...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Inni-asen i yeɣellayen-nni ad wten. Ass-agi, ur ilaq ara ad ḥebsen. (Tuɣal ar Ɛmeṛ Yuniṭ, tenna-yas:) Yakk akka, a Si Ɛmeṛ. Ass-agi, ur ilaq ara ad ḥebsen?...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Sew!...Akken ad tuqmeḍ ifadden i yiman-ik. Acu akka k-yuɣen, a Si Ɛmeṛ?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas:Acḥal ssaɛa?... Acḥal ssaɛa?...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Tixxeṛ-as i ssaɛa!... Ssaɛa, mazal lḥal.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Yyah?... Mazal lḥal?...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Mazal lḥal... Mazal lḥal. Ur ttuqim ara, aɣbel, a Si Ɛmeṛ. Ssew, ssew!... Akken ad tuqmeḍ LKUṚAJ i yiman-ik.

Amṛabeḍ-nni i Feṛḥunen yeka ar Gerru. Yenna-s : Ihi yiwen wass, Si Muḥ u Mḥend iṛuḥ ar lḥemmam...

Gerru ijjeɣweṭ aqerru-is ar deffir. Idess. Yenna-yas : He! He! Ahya a Si Lmeḥfuḍ... He! He!... Yerna keččini, d amṛabeḍ... He! He! He! He!....

Ɛmeṛ Yuniṭ indeh : Aaaa!... A Kustataḥ!...

Kustataḥ yenna-yas : Anaam, a Si Ɛmeṛ.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa?... Acḥal ssaɛa?

Kustataḥ yenna-yas : Tura yemken qrib d ṭnac... Qrib d ṭnac... Neɣ ehoe?...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Yyah?... Qrib d ṭnac ṢAFIK?

Kustataḥ yenna-yas : Aaa... Tura, ad tili tewweḍ qrib d ṭnac.

Amṛabeḍ-nni n tneqlin yuɣal yekna ar Ɣaysa. Yenna-yas : Yya-d, yya-d, am-inniɣ...

Ɣaysa ula d nettat tekna ɣur-s. tenna-yas : Acu ?

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yiwen wass Si Muḥ Umḥend iṛuḥ ar lḥemmam...

Ɣaysa teddes. Tenna-yas : Hi! Hi! Hiiii!... Kemmel, kemmel...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Iih... Nniɣ-am ihi yiwen wass Si Muḥ Umḥend iṛuḥ ar lḥemmam; Akken... D imi yewweḍ ar dinna ar lḥemmam, a sidi wergaz-a...

Aali Tixriṛ yerfed ifassen-is ar igenni, yendeh : A yessetma, a tiyessetmatin!... Aṛjaw! Aṛjaw tura... Ass-agi ihi tura... Aqlaɣ ihi nennjmaa-d ɣer dagi... Wakken... Iih. I wakken... Iihi... Axater, atan tura Si Ɛmeṛ-agi-neɣ... Atan tura netta ad iṛuḥ... Isem-is ?... Amek i s-qqaren ?... Iih... Axaṭer, atan tura netta ad iṛuḥ ar wexxam-nni aneṣli. Ihi tura nekkni meqqar... Acu kan i aɣ-d-tewwi tura nekkni... Tura nekkni tewwi-aɣ-id meqqar as-ninni ad isahel ṛebbi.

Beṛṛeẓṭum yenna-yas : Amek aɛni ar Fṛansa ar iṛuḥ?...

Abucri-nni yenna-yas : Acu d-tenniḍ, a Beṛṛeẓṭum?

Beṛṛeẓṭum yenna-yas : Eh?... Nekkini?... Eh?... Nniɣ-as kan... Amek? Aaɛni ar Fṛansa ara iṛuḥ?...

Abucri-nni yenna-yas : Aaa... Ihi BU BWAYAJ!... Eh?...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Asmaa! Asmaa keččini!... Eǧǧ-aɣ ad nehḍeṛ, a sih!...

Wigad-nni neṭqen-d akk diɣen ula d nutni. Qqaren-as : Ccct! Eecct!!... Ssaw, ah!... Ssusemt anaɣ, ah!... Uuu!...

     Dɣa teɣli-d tessusmi d ayen kan ad tesleḍ i yizan mi ara ttafgen.

Amṛabeḍ-nni i Feṛḥunen... Paf! Inṭeq-d. yenna-yas : Dɣa Si Muḥ Umḥend yefsi aserwal !...

Ɣaysa teṛwa taḍsa. Tenna-yas : Hem! Hem Hem! Hem! Hem!... Yefsi aserwal...?... Hemh! Haa!!...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ihi, a Si Ɛmeṛ, nekkini tura ak-d-inniɣ kan yiwen wawal : Ad iṛḥem ṛebbi taabbuṭ i k-id-yurwen! Axateṛ imi aqlak-id tura keččini, abrid-agi i textaṛeḍ... D wagi i d abrid yifen akk iberdan. Textaṛeḍ abrid n lheq; Ihi tura, ṛuḥ kan akka-agi qbala. Ili-k d argaz! Ddu d yiman-ik. Ur sɣad ara i medden. Ṛuḥ qbala... U medden, d keččini ara ḍefṛen.

Amṛabeḍ-nni, netta yettkemmil i tmacahut-nni-ines, yenna-yas : Si Muḥ Umḥend, iiii! Yerfed taakkazt-is ar igenni!...

Ɣaysa nettat tnebbec-it kan akkenni. Tenna-yas : Hi! Hi! Hi!... Ha! Ha! Ha! Ha!... Ihi, amek i tt-fran ihi?

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ahya, a Si Ɛmeṛ!... Syin akin imir-nni, a Si Ɛmeṛ... Ad twaliḍ imir-nni... Widak-agi i d-ittenkaren akka-agi... Nutni DIJA ḥman iqerray-nsen... Akk akken ma llan, d abrid-ik akk ara ḍefṛen!... Ass-nni imir-nni... Ad twaliḍ imir-nni ibabaten-nsen amek ara teḍru yid-sen. Ass-nni imir-nni, ibabaten-nsen, ad aayun ad kkaten deg waccaren-nsen!... Ma d tiyemmatin-nsen, ad aayunt ad snexfatent sennig iẓekwan-nsen!

     Ass-nni imir-nni, tamurt irkelli ad tergagi. Ass-nni, dinna imir-nni, ad twalim ddin qessam imeksawen n yilfan-agi i aɣ-ikessen! Dinna imir-nni, ula d nutni ad rgagin wulawen-nsen!

     Haa!... A bṛiṛḥrnt tewwura!... Dinna imir-nni isɣan-nni akk ad d-ffɣen UGṚAKUPLI. Ad d-iffeɣ wemcic n wusu... APPIṚSUN!... A d-iffeɣ... As-yinni i UKUMIṚṢI awi-d afus-ik... Awi-d nemyuṭṭaf afus deg ufus. AKUMIṚSI-nni, netta daɣen, as-yinni i uxeddam awi-d afus-ik... awi-d ad nemyuṭṭaf afus deg ufus. Axeddam-nni, netta daɣen, as-yinni i weterras awi-d afus-ik… Aterras-nni, netta daɣen as-yinni i win i yexedmen tafellaḥt awi-d afus-ik… winna ixeddmen tafellaḥt, netta daɣen, as-yinni i bab ibawen awi-d afus-ik… bab ibawen-nni, netta daɣen, asen-yinni i yebawen-nni awit-d akk akka ifassen-nwen ! ... Ibawen-nni ula d ibawen-nni daɣen, ula d nutni as-innin ... ‘Iih… win ɣer win… win ɣer win… xmet, xmet… xmet, xmet… alamma…

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Dɣa Si Muḥ Umḥend yebbwi-asen-id asefru !... Asefru-nni anda akken i s-yeqqar deg ṛebbi n lexyal i yečča tibḥirt yilef !...

Aali Tixri, inna yas : BIB kečč, a Si Ɛmeṛ !.. uha ar ḥala keččini i d argaz akk dagi ger-neɣ ! bib kečč !a

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Sawswa ! ulleh ar d awal n laali i d-tenni !

Paf ! paf ! paf ! … Dɣa yebda la s-yekkat afus. Izeɣbuben-nni nnien paf ! paf ! paf ! daɣen ula d nutni tbaan-t-id. Ula d nutni kkaten afus.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ay atmaten ! a tiyessetmatin ! …

Izeɣbeben-nni bdan-ak diɣen : Ssst ! ssst ! … Ssaw, ah ! … Susmet, ah ! …

Si Ṛezqi yenna-yas : Ay atmaten ! a tiyesetmatin ! Fkemt-aɣ cwiyya tsusmi, saḥḥitu ! … unnhh! (Dɣa imir-nni teɣli d tsusmi, ma yufeg yizi as-tesleḍ. Si Ṛezqi yetttkemmil, yenna-yas : ) Atan tura Si Ɛmeṛ, yebɣa awen-d-ihder, (Yezzi ar Ɛmeṛ Yuniṭ , yenna-yas : ) Hder a Si Ɛmeṛ Yuniṭ !

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa ?... Acḥal ssaɛa ?...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Tte !... Anef-as i ssaɛa … Anef-as i ssaɛa !... ssew ccṛab ! … Akken ad tuqmeḍ lǧehd i yiman-ik ...

Abucri-nni yenna-yas i Aali Tixriṛ : Tezṛiḍ, ak-d-inniɣ, a Si Aali… Tura nekkini, ɣas inni kima ngulu, tura nekkini, ur ɣriɣ ara…

Aali Tixriṛ yenna-yas : ‘Iih … a wlidi, ayagi tura …’ Iiii … Yaɛni SASEBWA … Fiḥel ma tenniḍ-iyi-d.

Abucri nni yenna-yas : Nekkini … d agežžar af yiman-iw … MI, ṚIKUNIƔ yiwet lḥaǧa, SIK keččini, tessneḍ ad thedṛeḍ. Axateṛ FIKTIBMA, am wakka d-tenniḍ … ’Iih.. tilaq FIKTIBMA … Tilaq ad tgerrez maḍi, FIKTIBMA lukan isɣan-agi-neɣ … Iih.. lukan aɣ-d-fken cwiyya udem, ih ! …

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ad tgerrez maḍi maḍi lukan aɣ-d-fken iqerray-nsen ! … ad ten-nečč d izegzawen !

Abucri-nni yenna-yas : Lukan aɣ-d-fken iqerray-nsen, nekkini ihi awen-ten-id-sexweɣ d Buzelluf ma yehwa-awen ! … ’Ha ! ’Ha ! ’Ha ! ’Ha ! ’Ha ! …

Beṛṛeḥṭum yenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Semḥ-iyi kan … Acu akka d-qqaren ? … Nekkini ihi, ulleh ma rriɣ-d s lexbaṛ… Tebɣiḍ ad tenɣeḍ iman-ik ? … Melmi ? … Akka tura ? … Af tnac-agi ? … Ulleh dɣa ar d ad sweɣ akku ALASAṬI-inek ! ...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Acḥal tewweḍ ssaɛa-nni tura ! …

Sekkura Tatuy tenna yas : anef-as i ssaɛa ! … Ssew ! … Ssew ! …

Nna Simka terra ṛṛuba f wammas … Üpak ! Üpak ! … tekkat deg fassen-is, tebɣa ad tesker urar. Tettɣenni:

Ahaw ! ahaw ! a leqbayel ! …

           Ahaw ! ahaw ! a leqbayel ! …

M’ ara d-yuɣal ! …

M’ ara d-yuɣal ! …

Amṛabeḍ-nni itbaa-tt-id:

   A si Ɛmeṛ ! …

                    Buddeɣ-ak teɣzi n lƐmeṛ,

A Si Ɛmeṛ !

Sliman Dulin, daɣen ula d netta iḍfeṛ-it-id :

A si Ɛmeṛ ! …

              Nbudd-ak teɣzi n lƐmeṛ,

A si Ɛmeṛ ! …

Yuɣal dɣa akken ma llan dinna, akken ma llan akk ḍefṛen-d :

A si Ɛmeṛ ! …

              Nbudd-ak teɣzi n lƐmeṛ,

A si Ɛmeṛ ! …

Wwin-tt-id … tzehher akkk ddunit.

Si Ṛezqi yesawel i WEGERṢUN : A Kuctataḥ ! … Ṣub ar lakkab, awi-aɣ-id lbirra ! …

Abucri-nni iṛceq-asen isuṛdiyen i imuḥzisyanen-nni, yenna-yasen : Wwatut ! …, atentan aacṛa alaf ! Awit-iyi-d tin akkenni, anda akken i s-yeqqar : Leqedd-is, am wusaru ! …

Sliman Dulin akked imuḥzisyanen-nni-ines, nutni qelben-tt daɣen :

Tasenṭit ! Tasenṭit !

Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                  Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                  D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                         Mi nṛuḥ ad nekker, neɣli;

                                                  Ur iban d acu ɣ-yuɣen.

                                                  Nebɣa iṭij, nebɣa tili;

                                                  Nettwet akk deg wallaɣen.

                                                 Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                 Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                 Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                 D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                  Yettru wul, ḥed ur t-iwit,

                                                  Yessen acu d-yemmalen.

                                                  Agejdur akkk d tawaɣit

                                                  Akked ubeḥri d iffalen.

                                                 Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                 Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                 Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                 D tin kan i d ṛas lmal ! …

Abucri-nni iceṭṭeh am teylewt.

Amṛabeḍ-nni i-yekkat afus, yeqqar as : Kess ! Kess ! Kess ! …

Si Ṛezqi, KIFKIF ula d netta yeḥma, yekkat afus, yeqqar as : Hay ! Hay ! Hay ! …

Sliman Dulin indeh : Iiiiieḥḥuuuh !

Amṛabeḍ-nni, ula d netta, yeres-d ad icḍeḥ, yejeb-d tamacwaṛt seg lǧib, yebda icerrew imeṭṭawen , yettru, yenna-yas : A ṛebbi, efk-aɣ ad nezhu yiwwas, aseggas ad neddu ḥafi.

Abucri-nni, netta yesnexfat ɛinani : ’Eee ’Empffe ! … ’Eee ’Empffe ! … ’Empffe ! (Yenna yas:) Ay atmaten ! Iceqqeq wul iw !

Aali Tixriṛ inna yas : Ay atmaten ! I lukan awen-d-inniɣ tura … Asmi temmut yemma, taazizt-iw yemma, ulleh ma ttruɣ, IPI tura … ass-agi tura aqli … ulleh ar aqli bɣiɣ ad ttruɣ seg lfeṛḥ !

Dɣa ula d netta yettru.

Kaysa tenna-yas : Nekkini, taaǧeb-iyi kan tin akkenni n Si Muḥ Umḥend mi akkenni yekkes aserwal. ’Hi ! ’Hiii !... ’Iiii … Muqlet kan tura … deg laanaya n ṛebbi … ’Ii… Acu-ten akk lehduṛ-agi i d-yettnulfun ? … Pnulfun d akken kra akken n lehduṛ ! … Deg lƐmeṛ akk i ten-sliɣ nekkini … Imaziren … Tagrawla … LADIKTATIR … LADIMUKRASI … I wumi-ten lehduṛ-agi ?

Sliman Dulin, akken kan d imi s-yesla dɣa YESTUPPEḤ LAMIZIG, yenna yas : Amek akkagi i wumi-ten, ula d kemmini diɣen ? Nekkini, tamurt anda ur telli ara TAGI NDMUKṚASI, fkiɣ-as asyax deg unebdu ! Nekkini, bɣiɣ a wi yufan ad nuɣal kana ar tin akkenni-neɣ nekkni ! Ulac din. Tin akkenni ikabičuyen ! Takabičut-nni, taḥeḍmanit-nni kan, taqurant-nni ! D aya i yellan ! Imir-nni, ad iyi-twaliḍ imir-nni amek ara tɣenniɣ af tmurt-agi-neɣ ara yeččen aqerru-is ! Imiren ad tɣenniɣ ḥalamma lexyuḍ-agi ugitaṛ-agi-inu, ad bdun ad tanṭawen yiwen yiwen. Ahya a ṛebbi a lukan awen-ṭṭfeɣ LPUBWAṚ nekkini ! Lukan ad ṭṭfeɣ LPUBWAṚ nekkini, ad ssafageɣ tixlal ! ad KSILIṚIƔ ! Amzun akken ṭṭfeɣ LUTURUT. Ulac tuɣalin ar deffir ! Ar sdat kan ! Ad tt-wteɣ ! … DUṢA A LUṚ. ’Iii … axataṛ ma tkemmel akka-agi … deg laanaya n ṛebbi … ’Iii … aniwer i tetteddu ?

Aammi Niṭa-nni UPAṚTI, (Imiṛxix-nni, ah …) ata yekcem-d , issenser lbista…, yenna-yas : TUDEṚWA ar Nanna Jida Mrari ! … Ar din kan tura ! …

Sliman Dulin yenna-yas : Ayɣer ar Nanna Jida Mrari ? ’Aaeaah ? … ṢA ALUṚ !! …

Aammi Niṭa yenna-yas : IKESSI DBITAS ! … Ulac ṢA ALUṚ dagi … Ur tesɛid ara LDEṚWA ad txedmeḍ DUSA A LUṛ af sufella n LUTURUT. Tesɛid kan LDEṚWA ad txedmeḍ ṢA A LUṚ.

Sliman Dulin yenna-yas : ALUṚ ihi ur tefhimeḍ ara acu i k-d-qqareɣ … Nekkini, qqareɣ-ak-id akka-agi … ṢAFIDIR HEDDEṚƔ-ak-id s lmaana. ṢAFIDIR, d ayen akkenni akkk i texzen tculliṭ-iw i … i … i … i d-yebbaazaqen.

Aammi Niṭa yenna-yas : Ihi, ma tuɣeḍ-d awal-iw, ihi bbaazaq kan lqanun-ik. Deg tmurt-agi, kullci ḥadden-as tilas. Axateṛ neɣ mulac, tikkelt-agi mačči kan ar Nanna Jida Mrari ayagi i la tetteddu … Tikkelt-agi, attan la tetteddu ar Nna Sekkura n Aammi Nitiṛ.

Sliman Dulin yenna-yas : ’AA WI ? …Yyaah ? …

Aammi Niṭa, netta yuɣal ar Si Ṛezqi, yenna-yas : Amek tura keččini ? … I lqahwa-agi-inek tura keččini … I wass-agi ? Neɣ i useggas-agi d-yemmalen ?

Si Ṛezqi yewweḍ-it-id din din, yenna-yas : ’Aah ! ’Aah ! ’Aah ! … AMAṚEKSIST-neɣ ! … Mṛeḥba yis-k, a sidi …Tufiḍ-d d keččini i nettṛaju. Nniqal nuyes-ik, a sih !

Aammi Niṭa, yenna-yas : Waah ...tuyseḍ-iyi !

Si Ṛezqi, yenna-yas : Nuyes-ik, ih in anaam, ih ! Nettṛaju-k am waggur n lɛid, ’eee ! … ṛju tura ma tebɣiḍ ad tesweḍ lqahwa, tura ak-d-awiɣ lqahwa … Yaɛni, lqahwa-agi tura imi d keččini … Maalih, maalih … Lqahwa tacrift.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Ɛmeṛ Yuniṭ, neţţa, rnu-as-d yiwet tebyirt.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini, lbira, ur tesseɣ ara.

Si Ṛezqi, yenna-yas : Ayɣer ? Ssew kan … ma tebɣiḍ ad tesweḍ.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ptte ! Ptte ! … Ehoe’, Ehoe’ … Ugadeɣ ad iyi-tenteḍ.

Si Ṛezqi yelli-as-d taqṛaat n lbirra, yenna-yas : Bewweq af yiman ik !

Aammi Niṭa, yenna-yas : Pttwe ! Pttwe ! Pttwe ! … Kkes akin, ah ! … Nekkini, nniɣ-ak ugadeɣ. UGWADEƔ … ’Iih !

Si Ṛezqi, yenna-yas : ’Iii … Acu tugadeḍ ? Ur tagwad ara. Aqlaɣ dagi. Ur yelli w’ ara tagadeḍ.

Aammi Niṭa, yenna-yas : UGWADEƔ Ad IYI-TENTEḍ, ṚEBBI N LBIRRA-AGI-NWEN ! APṚI ad-d-yaweḍ SUSYALIZM n waaṛaben … APṚI diɣen mi d-yewweḍ SUSYALIZM n waaṛaben … APṛI diɣen mi wen-kksen ṛebbi n lbira-agi-nwen, awen-kksen ccṛab-agi … APṚI imiren diɣen as-teqqarem a ṛebbi d acu k-nexdem ?

Sekkura Tatuy tenna-yas : Taqṛaat-agi kan … Tamectituḥt-agi kan … Yiwet teqraat-agi kan, hatah. Ssew af yiman-ik ! Zik-nni ccṛab-agi, ula d nekkini keṛheɣ-t. Almi d asmi sliɣ bellik, nnan-iyi ziɣen ittekkes iḥeckulen. Nniɣ-as yyah ? ’Iiii … Wanag ziɣen akka ! Dɣa uɣaleɣ ula d nekkini tesseɣ-t. Lumaana dɣa ilaq ad iyi-tqadṛeḍ tura imi nekkini d tameṭṭut.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n waaṛaben, ula d tilawin ad negrent. Nyat ! Ulac !

Abucri-nni, yenna-yasen : Waah … Aha beṛka, ah !  Im’ara negrent tlawin, imir-nni, amek imir-nni ara tedṛu d yergazen ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n waaṛaben, ula d irgazen, ad negren. Ulac akk ! Nyat ! Ulac !

Sliman Dulin, yenna-yas : Im’ ara negren yergazen, ad negrent tlawin … acu ara d-yeqqimen APṚI ?! …

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ad d-teqqim lumma n waaṛaben. Ayyaw lumma n waaṛaben ! W’ ara yaɣen lumma n waaṛaben ? Ad tuɣal ad tettnuzu lumma n waaṛaben, s lgelba. Fṛeḥ, a nnbi; tesɛiḍ lumma !

Si Ṛezqi, yenna-yas : ’Iieih … činčin ! Attan ihi deg lxateṛ n lumma n waaṛaben !

Aammi Niṭa, yenna-yas : činčin ! a sidi ! Wwet ihi imi akka-agi i k-yehwa. Imi deg lxateṛ n lumma n waaṛaben, MIM ɣas ad nsew ṛṛaǧ, ulac uɣilif.

Abucri-nni, yenna-yas : Awit-as-id asenduq n lbirra.

Si Ṛezqi yuɣal ar imuḥzisyanen-nni, yenna-yasen : Wwatut kunwi, ah ! … Wwatut, ah ! … Widak-nni, ṬṬAKIN diɣen.

Sliman Dulin netta yekkat agitaṛ IPI yettɣenni :

Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                    Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                   Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                   D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                   Ɛmeṛ ur nniɣ, ad d-inniɣ

                                                   Ayen nnan medden, iwata.

                                                   Imi nniɣ, ula i d-inniɣ

                                                   Issefk umag i tiyta.

Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                   Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                   Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                   D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                   Aṭas i yettellin imi-s,

                                                   Yettiɣil ifhem yisen.

                                                   Nettan yewwi-d iman-is

                                                   Deg tcekkaṛt iqqersen !

                                                  Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                  Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                  Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                  D tin kan i d ṛas lmal ! …

Imustingufen-nni bdan akk daɣen Paf ! Paf ! Paf ! … Kkaten akk deg fassen-nsen.

Si Ṛezqi yuɣal-d daɣen ar Aammi Niṭa, yenna-yas : Ihi, amek i tettiliḍ, a gma-inu ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : ṢAABA ! Nekkini, ḥemmleɣ akka-agi, win ara iyi-issalin akka-agi ciṭuḥ ar igenni. Axateṛ , deg zzman-agi i deg i d-negra akka tura, taxaṭit n win yettkabaren irgazen. (Aami Niṭa, dɣa yezzi ar Sliman Dulin, yenna-yas :) Amek ihi, ay amazir ? ṢAFIK, ula d keččini tettɣenniḍ ?

Sliman Dulin, yenna-yas : ’Iiii … Nettɣenni … Acu nniḍen ihi ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Innni-aɣ-id ihi acut akka iffi tettɣenniḍ ?

Sliman Dulin, yenna-yas : Iiii … Nettɣenni … Nettɣenni af ddunit. Nettɣenni af tlufa n ddunit.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini … Ur teffreɣ ara fell-ak … Nekkini, d AMAṚEKSIST. Nekkini, ḥemmleɣ kan widak yettɣennin af LPULITIK. Tesliḍ neɣ ?

Sliman Dulin, yenna-yas : Ula d nekkini xedmeɣ yiwet LACAṢU akkenni, BULITIK. Tin akkenni anda akkenni i s-qqareɣ

I yelhan, aabban-t lefḥul ! …

                                            Akerfa yegguni aɣyul.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ayɣer, kunwi s iɣellayen-agi n leqbayel tettɣennim kan ḥala af yeɣyal ? … ’Iii … Dɣa ulac akk ayen iffi ara tɣennim ḥala ma tɣennam af yeɣyal ? Yerna sfehmeɣ-ak-id. Nniɣ-ak nekkini d AMAṚEKSIST. Nniɣ-ak nekkini ḥemmleɣ kan widak ittɣennin af LPULITIK. Ayen nniḍen akk, kkes akin !

Ɛmeṛ Yuniṭ inṭeq ar Aammi Niṭa, yenna-yas : DAPṚITWA keččini ihi .. Dɣa imi keččini d AMAṚEKSIST. Dɣa imi tettarraḍ iman-ik tzewreḍ … Inni-iyi-d ihi tura keččini … Ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Iih. Bɣiɣ ad zṛeɣ ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ddunit nniḍen deg laxeṛt … ’Eemmm … Wissen ! Ammar ahaat akka tura, attwalem ahaat yella wacu d mazal. MI ATUKA, asmi ara yerbeḥ SUSYALIZM n waaṛaben, ass-nni, ulleh ma taawdem-as ula dinna. Nyat ! Ulac ! Ulleh ma tuɣalem a tesṭebṭbem !

Tilelli n Tmeṭṭut-nni tenna-yas : Aḥlil mačči d ay tezṛiḍ acu i yeḍeṛṛun deg ddunit. Degmi theddṛeḍ akka-agi tura keččini.

Kaysa, nettat teqqar-as i wemṛabeḍ-nni : Ur ak-d-ḥkiɣ ara af čučuḥ … Lukan ad tezṛeḍ acu iyi-d-yenna … Itxed. (Tqereb ar umeẓẓuɣ-is, tecbecbuc-as ar umeẓẓuɣ-is:) Bec bec bec bec bec bec …

(Tenna-yas :) Aah, ah ! … Ulleh ar akka.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Uuuuy ! …

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ddunit-agi ideg i nella akka-agi, ad tiɣileḍ d tagi i d ddunit … Lukan ad tṛuḥeḍ ar tmura nniḍen ! … Adwtaliḍ ddunit. Ddunit n widak-nni akken yellan deg ddunit.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Nekkini, APASPUṚ-nni, atan deg lǧib-iw … Xedmeɣ-d ABIẒA, kullec … ttṛajuɣ kan, ad neṭleɣ tamɣart-nni n yemma, hup ! Ad nesreɣ.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Yyah ? Ihi ma tufiḍ abrid ihi ad tṛuḥeḍ ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Ihi, acu nniḍen ihi ? A nnuḥ af yiman-neɣ … Aɣ-d-iwet ciṭuḥ ubeḥri anda nniḍen.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna yas : Aawwa, tura yewaaṛ. Mačči akka am zik-nni, asmi serrḥen iberdan.

Aammi Niṭa, yenna-yas : Aha kan tura … Ma ur nufa ara ad nekk tawwurt, ad nekk tazuliɣt.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Nekkini ihi, ak-d-inniɣ ṣṣeḥ … Ula d nekkini, lukan ttafeɣ, ulleh ma aawedeɣ-as dagi.

Aammi Niṭa, inna yas : A yexti, henni kan iman-im ay axiṛ am nekkni, yak tezṛiḍ-aɣ nekkni anda nedda, ur neskir ara, akka-agi am nekkini tura, ad awḍeɣ akka-agi daɣen ar Paris …S tmirxist-agi-inu …

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Iih ! …  I syin ɣer-s ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Iii … Ula dinna diɣen ad DIGUTIƔ …

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ayɣer akka-agi ad TDIGUTIḌ ? ’Aaeaah ? … AJUNUM akka-agi am keččini ad TDIGUTIḌ ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : A yexti, ur tezriḍ ara ad tfehmeḍ kemmini. Mačči af yiwet lqaɛa iffi ntteddu.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Amek akka-agi tura keččini, mi iyi-d-teqqareḍ akka-agi tura keččini. Mačči af yiwet lqaɛa iffi ntteddu ? Lumaana dɣa … Ay akka d awal i k-d-innesren ! ṛju tura ak-steqsiɣ af yiwet lḥaǧa akkenni. Mmel-iyi-d ihi tura keččini iṛḥem baba-k … anwa i yexedmen lgirra n Lžayer ?

Aammi Niṭa, yenna-yas : Anwa i yexedmen lgirra n Lžayer ? Iih … anwa i yexedmen lgirra  n Lžayer ? D nekkini ! … D keččini ! … D nekkni akk ! … D nekkkni akk i yexedmen lgirra  n Lžayer.

Aali Tixriṛ yenna-yas : A wlidi keččini tettafeḍ-as d lɛib ula i tmellalt. ṛju tura … Eǧǧ-iyi tura ak-d-awiɣ yiwet lmaana akkenni ad tfehmeḍ.

Ɣaysa, nettat tugi as-tserreḥ i wemṛabeḍ-nni teqqar-as : ... Iih. Nniɣ-as ruḥ d wayeḍ. Ihi tura nekkini, ttiɣileɣ dayen. Nekk ttiɣileɣ ad iṛuḥ. Netta yeggumma ad iṛuḥ! … Mi yewweḍ kan ar tewwurt, ad d-yuɣal.  Mi yewweḍ kan ar tewwurt, ad d-yuɣal. Kan akken, kan akken … Am tyaziṭ-nni i wumi tewqaa tmellalt …

Sekkura Tatuy tenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ, tenna yas : A Si Ɛmeṛ ! Ssew ! Ur asen-ttak ara awal i wigi.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Tagi ihi tura, d yiwet tyaziṭ akkenni … Uqmen-as timellalin n webṛik i wakken a tezdel fell-asent. Nettat, tayaziṭ-nni, ḥnin wul-is … Tesqerqer af tmellalin-nni … Aseggas yettak-itt i wayeḍ, aseggas yettak-itt i wayeḍ, nettat kan akkenni, tebrek kan af tmellalin-nni, tesseḥmuy timellalin-nni. Almi d asmi fṛuṛxent tmellalin-nni. Neggzen-d yebṛiken-nni, ṭṭfen-d tayaziṭ-nni deg umegṛeḍ, skerkren-tt ar wasif.

-       Tayazit-nni teqqar-asen , A tarwa ! Saniɣeṛ akka, a tarwa ? A tarwa, nekkini, d yemma-twen ! A tarwa, d nekkini i kwen-id-yurwen ! …

-       Ibṛiken-nni zzin-as.Ttaaggiḍen akk dinna fell-as. Qqaren as : PLUJI, inaal waddin yemma-m !

Tfehmeḍ tura lmaana ?

Sekkura Tatuy tenna-yas i Ɛmeṛ Yuniṭ : Ssew, a nngeḥ-ik ! 

Aali Tixriṛ yenna-yas : Tayaziṭ-agi tura … Aha inni-iyi-d tura keččini yaɛni … D acu-tt yaɛni tura tayazṭ-agi, DAPṚITWA tura keččini, ah ? (Aammi Niṭa issusem kan, Aali Tixriṛ yettkemmil, yenna-yas:) IBA tura, ak-d-inniɣ tura nekkini d acu-tt.

Tayaziṭ-agi, SITADIR d widak yeɣran. U timellalin-agi … Timellalin-agi, SITADIR d iɣwyal-agi-neɣ yugi uɛakkwaz !

Seg wasmi tefra akken lgira-nni n DIZWIT KATUṚZ, deg wassen ay KMAṢAN … widak-nni yeɣran akk akka amacemma … seg wassen ay KMAṢAN sɣarayen deg yeɣwyal-agi-neɣ … tugi tefrut. Sɣer ! … Sɣer ! … Sɣer ! … Almi d asmi … yuɣal imir-nni … iɣyal-agi, bdan la d-ttakwin amacemma …

Asmi d-ukin imir-nni …

                                           Bdan la tzenqiren imir-nni !

                                           Ṭṭfen-d akk widak-nni yeɣran akken, zuɣren-ten ar iɣezrawen.

-       Widak-nni qqaren-asen : A tarwa, saniɣer akka-agi, a tarwa ? A tarwa, d nekkni i kwen-id-isnekren, a tarwa ! … ’

-       Iɣyal-nni, nutni qqaren-asen PLUJIT tura, inaal waddin yemma-twen !

-       Widak-nni yeɣran akken, nnan-asen  Ur nessin ara a nɛumm.

-       Iɣyal-nni, nnan-asen PLUJIT neɣ srifget.

MI, tayaziṭ ! Ur tessin ara ad tesrifeg !

Dɣa imir-nni ṭṭfen-d ɣer-s tafrut, zlan-tt imir-nni dinna.

A SAKAṬ SIS, SAKAṬ SAT, SAKAṬ WIT-nni, kra n win ara afen yewwi-d SERFATIKA, ad t-zlun ! Ad tezṛeḍ kan yaɛni arraw n leḥṛam.

Tfehmeḍ tura lmaana ?

Nna Simka tegger-d iman-is, tenna-yas : Ay awnanaḥ awnanaḥ, awnanaḥ-ik d awnanaḥ ! … (tenna-yas :) Iii … Axateṛ ur ssinen ara … Ihi sfehmet-aɣ-id ihi kunwi amek i yelaq ad nexdem.

Aali Tixriṛ yenna-yas : “ Ur ssinen ara ” ! … MI, ahya a ddin n ṛebbi-neɣ, ahya a ddin ṛebbi-neɣ! Acu aɣ-yewwin ? Acu aɣ-yewwin ad nezdel af tmellalin-nkent ? Lukan neḥṣi akka-agi … Iih … Dɣa … Lukan am keččini dɣa, a Si Ɛmeṛ ! Tilaq timellalin-agi … Tilaq dɣa lukan am keččini, tilaq dɣa amek ara sent-txedmeḍ ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Anwa ? Lukan  am nekkini ? Nekkini … Lukan am nekkini, ad tent-id-sewweɣ d LIZUFUPLA ! Meqqar ad neṛwu LIZUFUPLA.

Aali Tixriṛ yenna-yas : LIZUFUPLA, ih ! Keččini, yak nniɣ-ak ! Ad iṛḥem ṛebbi taabbuṭ i k-id-yurwen. Awi-d ad aɣeɣ aqerru-ik.  (Aali Tixriṛ dɣa yuɣ-as aqerru-is i Ɛmeṛ Yuniṭ:) ’Heemmmptte (yekker yenna-yas:) He !... He !... He !... He !... FIKTIBMA ! LIZUFUPLA ! Dayen ! Dɣa tagi. Seg-s akin, ula i d-rnuɣ.

Gerru yenṭeq ar Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Ayɣer akka yexseṛ wudem-ik, a Si Ɛmeṛ ? Amek ? Aɛni yella kra yellan ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Aa … A Gerru … Nniɣ-as keččini, amer ahaat tessneḍ akk tigad-agi … I keččini … Muqel tura keččini, ma tzemreḍ ad iyi-d-tinniḍ … ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?

Si Ṛezqi, yenna-yas : Aaa … Ma tebɣam ad tqessṛem af tigad-agi, muqlet amṛabeḍ inna Ifeṛḥunen. Netta i yessnen akk tigad-agi.

Gerru, yenna-yas : Yya-n, yya-n … Ziɣ yella wemṛabeḍ ee !

Amṛabeḍ-nni yenna-yasen : Ah ! … Acu tebɣam, a tarwa ?

Gerru, yenna-yas : La k-iqqar Si Ɛmeṛ ma tella ddunit nniḍen deg laxeṛt neɣ ulac ?

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ …

Gerru, yenna-yas : Rrbeḥ tafeḍ-t.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ṛju ! … Inniwt-iyi-d qbel tura kunwi amek i tebɣam a kun-id-waǧbeɣ. (Ibda iḥetteb s iḍudan-is, yenna-yas:) Tebɣam … A wen-id-inniɣ … ayen iffi d iweṣṣa nnbi, ṣell aalih wa sellama … Neɣ tebɣam …. Awen-id-inniɣ kan akka meḥttub af wakken d qqaren medden ? Neɣ ma tebɣam awen-id-inniɣ ayen akka d-qqaren widak-agi yeɣran almi necfen.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini, anaam a ccix … Nekkini bɣiɣ madabiyya ad iyi-d-tinniḍ kan tidet.

Amṛabeḍ-nni n tgertilt yenna-yas : Iih … axateṛ deg ddin n yinselmen, tagi tella. Tegra-d nniɣ-ak deg wigad-agi yeɣran akka almi necfen, wigad-agi, qqaren-ak ulac. Iqqim-d imdanen daɣen ass-agini, daɣen mkull wa d akken yeqqar. Kra qqaren-ak tella, kra qqaren-ak ulac.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Leḥsab-agi ihi … Ulac …. Ulac akk win i yezṛan.

Abucri-nni yenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! A Si Ɛmeṛ ! …

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aaa … Tura nekkini,  mliɣ-ak-id akk iberdan. Tura keččini, awin  i k-yehwan tawiḍ-t. Nekkini, mačči  am widak-nni yettkellixen akkenni … Ṛebbi yenna-d … Ṛebbi yenna-d … Nekkini … ata uqabub, ata llqeḍ.

Abucri nni inna yas : A Si Ɛmeṛ ! … Ayɣer tura keččini i tettṛuḥuḍ aqerru-ik akka-agi ? Keččini tura, ayen illan … Keččini tura kan ad ɣer-s tawdeḍ. Acu k-mazal tura ? Mazal-ak azgen n saɛa.

Sekkura Tatuy tenna-yas : A ur ttxemmim ara ! Ssew, a Si Ɛmeṛ !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Tewweḍ u neṣ ! Aa WI ? D leḥdac u neṣ ? (Izzi ar widak-nni yettḥellilen akkenni, yenna-yasen : ) Ɣennit-aɣ. Ɣennit-aɣ-id KIKCUẒ kunwi, ma yehda-ken win iheddun.

Ihellalen-nni ṬṬAKIN :

Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                    Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                    Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                    D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                    Tamurt deg rebḥen yesɣan

                                                    Mi rsen ɣef tejṛa, teqqur.

                                                    Ula ma tefka d imɣan,

                                                    D agurbiz neɣ d azbeṛbuṛ.

                                                    Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                    Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                    Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                    D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                    Ksan-tt-id weḥda weḥda,

                                                     A yella arraw n leḥṛam.

                                                     Mṛeḥba lǧerya jdida !

                                                     Ad nsegri abazin i ṭṭaacu.

                                                     Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                     Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                     Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                     D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                     Am waken nnan imenza,

                                                     Tagi, iban ur teffir.

                                                      Medden teddun ɣer sdat

                                                      Nekkni, simmal ɣer deffir.

                                                      Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                      Ay asmi tqaad ur tmal !

                                                      Tasenṭit ! Tasenṭit !

                                                      D tin kan i d ṛas lmal ! …

                                                      Yaxxi ddunit m lehmum !

                                                       Yaxxi tamɛict n bessif !

                                                       Yiwen, izegr itt s lɛum,

                                                       Wayeḍ, ad t-iddem wasif !

                                                       Tawaɣit ! Tawaɣit !

                                                       A ṭṭiṛ, ur ttafeg ur ttrus !

                                                       Tawaɣit ! Tawaɣit !

                                                       Ayen iḍṛan yid-neɣ, drus !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini tura, aqli af tizi n lmut. Maana ɣas akka-agi, aḥeq ṛebbi ar amzun akken mačči d nekkini ara yemmten !

Aammi Niṭa, yenna-yas : Wwatut ihi, ALAṢATI n lumma n waaṛaben ihi, ah !

Si Ṛezqi yerna-yas-d tabyirt. Itthuzzu taqṛaat-nni sennig uqerru-is, yettɣenni, yenna-yas : A wen-d-awiɣ taneggarut ! …

Tabeznist ! Tabeznist !

                                                 Ay akken tebɣu tusa-d,

                                                 Tabeznist ! Tabeznist !

                                                 Ɣef wudem-ik iban ssaad !

Paf ! Dɣa yessers-as d taqṛaat-nni af ṭabla.

Imuḥenduqalen-nni akk iɛaǧeb-asen lḥal, qqaren as : Wiii… Si Ṛezqi ! Akken, a Si Ṛezqi ! Wiii !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Awen-d-xedmeɣ ADISKUR ?

Imuḥenduqalen-nni : Wiii !! … ADISKUR ! … ADISKUR ! … ADISKUR ! …

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Susmet ihi. Eǧǧet-iyi ad d-hedṛeɣ.

Si Ṛezqi, yenna-yas : Hdeṛ, hdeṛ …

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas :

     A lumma n waaɛṛaben, selt-iyi-d !

                                                Selt-iyi-d, a lumma n waaṛaben !

Selt-as i Ɛmeṛ Yuniṭ,

Ad teslem d acu ara wen-id-yinni.

Nekkini tura …

Am wakken i wen-d-nniɣ yagi …

Nekkini tura,

Qrib ad mmteɣ.

                                               Tura nekkini, mačči d lafuṭ-iw,

Inna-yas wi yefkan taɣawsa, d lujuṛ.

Win i tt-yekksen d ayla-s maaduṛ.

Axateṛ, mačči sgi i d-tusa, nekkini.

Seg-sen ! i d-tusa !

Mačči d lafuṭ-iw nekkini,

D lafuṭ n yeɣwyal-agi i aɣ-YETTEKMANDIN akka

Eiii !

Eṛḥem waddi-k dɣa …

Am yiwen akka-agi am nekkini tura, hatah.

’Eiii … Deg laanaya n ṛebbi dɣa …

Acu n lxiṛ iyi-d-iwḍen seg lǧiha-nsen, tura nekkini ?

Lamziyya-nsen, hah !

Iih.

Dɣa ma llan d irgazen,

                                               A iyi-d-innin acu iyi-ttalasen !

                                               A welleh ma zṛan akkk bellik Ɛmeṛ Yuniṭ-agi,

Ma yettnuḥ neɣ ur yettnuḥ ara dagi deg NANǦIRI !

Xuḍi !

Iih !

Xuḍi … Ɛmeṛ Yunṭ- agi, yella !

Yella …

Assa dagi sdat-wen, ih, ih …

Aqli dagi sdat-wen !

Neɣ tura wigi

Iieiiih ! …

Nutni ttiɣilen tura

Imi ur ten-yewwi ara igenni kan

Dɣa dayen

Ḥesben imdanen d ibẓaẓ.

MI, briɣ i ddin n ṛebbi-nsen !

Aṛjaw kan ad twalim, aṛjaw …

Briɣ i ddin  yemma-tsen,

Ar d ad timɣureɣ, ad timɣureɣ …

Ar ḥalamma wwḍeɣ  annect n Aammi Naṭi !

Anda bɣun awḍen

Nekkini, ad d-kkeɣ nnig-sen.

Aha tura, ah ! …

Ahaw kan tura, ur tagwadut.

Mi mmuteɣ kan, dɣa nekkini ad KMAṢIƔ …

Ad KMAṢIƔ ad d-heddṛeɣ.

                                               Ad d-heddṛeɣ seddaw tmurt !

A IYI-D-SLEN YEƔYAL-AGI I Ɣ-ITTEKMANDIN AKKA

Ad iyi-d-slen, ihwa-yasen neɣ awer asen-yehwu !

Ad sen-id-inniɣ kullec, DIṚIKT.

Ad sen-id-inniɣ kullec ɛinani.

Ayen akk xeznent tculliḍin-nwen, nekkini,

Ad t-id-inniɣ DIṚIKT.

Ad sen-inniɣ ɣas mmuteɣ nekkini,

Nekkini,

Mačči baṭel i mmuteɣ.

Asen-inniɣ mmuteɣ …

Hata tura nekkini wayen iffi MMUTEƔ

… Aṛjaw dɣa … Eee …

Iḥeqqa dɣa ? Amek akkenni dɣa tura ?

Aaṛida, mazal ur iyi-d-tennim ara acu akkenni dɣa iffi ara mmteɣ.

welleh !

Iḥeqqa, ih …

Amek akkenni dɣa tabṛat-nni ?

Ur zṛiɣ ara nekkini …

Amek akkenni i yelaq awen-tt-id-aruɣ ?

Amek akkenni dɣa tabṛat-nni ?

Aali Tixriṛ yenna-yas : A Si Ɛmeṛ … Ad NRIGLI taluft-agi n tebṛat-agi dɣa tura kan dɣa, ma tebɣiḍ… (Izzi ar Sekkura Tatuy, yenna-yas :) A Nna Sekku … Yenna-yasen aɣ-d-awin ṭabla, inna-yasen … Ṭabla akked ukersi …

Sekkura Tatuy, nettat tezzi ar Si Ṛezqi, tenna-yas : A Si Ṛezqi … D keččini i d Bab n wexxam. Awi-d ṭabla akk d ukersi.

Wwin-d ṭabla akked ukersi … Lkaɣeḍ … Astillu … Rnan-as-d aqbuc ijeǧǧigen … Taqerrayt n siliktu … Rnan caɛlen-as tacemmaat … Aaywaah

Aali Tixriṛ yenna-yas : Akka-agi tura, SIBU …(Ijebd-d lkaɣed seg lǧib, yenna-yas:) Attan tura tebṛat-nni i k-d-nniɣ akken. Heggaɣ-ak-tt-id.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Seku-d kan.

Aali Tixriṛ yefka-yas lkaɣeḍ-nni, yenna-yas : Ax.

Ɛmeṛ Yuniṭ yeṭṭef laɣeḍ-nni, yebda la d-iqqar acu akken yuran sufella-s, yenna-yas : “PUṚKWA JI NI PA LA FUṚS DE BIBER.” (Yenna-yas:) IGZAKETMA, akka-agi i yelaq ad d-inniɣ, ih.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Iih. Aha kan. Tagi tura meḥttub amzun akken tenniḍ-d ifadden ulwan, tazmert tekfa, menttif lmut, tameddurt am ta. Yak akka ? … Iih … Ihi, tezṛiḍ ihi, A Si Ɛmeṛ ! Atan tura lkaɣeḍ, atan ustillu. TEKKI-as akka-agi dagi, ar ṭabla-agi … Ad iyi-d-treyyzeḍ tura tabṛat-agi s ufus-ik … (Ɛmeṛ Yuniṭ dɣa yeqqim ar ṭabla. yezzi ar Sliman Dulin, yenna-yas:) Deg laanaya-k, a Sliman Dulin, ma tzemreḍ aɣ-d-tawiḍ kan akka yiwen ucewwiq d amectiṭuḥ, d afsisan, d aḥlawan … S tgitaṛt kan weḥdes.

Sliman Dulin, yenna-yas : Iih, yirbeḥ, yirbeḥ …

Dɣa YEṬṬAKI.

Ɛmeṛ Yuniṭ yebda yettaru, yenna-yas : “ PU-ṚEK-WA-J NI-PA-LA-FU-ṚES-DI-BIBER …”

PWA DATIṚUGASYU dagi tura yak ?

Aali Tixriṛ, yenna-yas : ’Iih.

Ɛmeṛ Yuniṭ yettkemmil, yenna-yas : “ MI-SYU-LI-DI-RI-JA-U-NU-DI-RI-JI-BU ?”

Aali Tixriṛ, yenna-yas : ’Iih. Akken. SITADIR a widak yettdirijin, aniwer i aɣ-TEttDIRIJIM ? Kemmel

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : “ A widak YETTDERRIJEN, aniwer i aɣ-TETTDERRIJEM ?” ihi i yelaq ad d-tinniḍ.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Aha kan. Deg wayagi tura, akkeni k-yehwa, tinniḍ-d. ASASYAL, SIK ad nttemsefham.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Neɣ a widak yeṭṭeṛṛigen, aniwer i aɣ-teṭṭeṛṛigem ?

Aali Tixriṛ, yenna-yas : NUṚMALMA, ih ! … Ulleh ar akka-agi i yelaq ad d-ninni NUṚMALMA ih ! Acu kan mazal-aɣ nettsetḥi. Kemmel, kemmel.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : “ PAR-SU-KU-… ”

Abucri-nni yenna-yas : Nekkini, anta i ḥemmleɣ, nekkini … D Tin akkenni n Salim Halali. Tin akkenni anda akkenni i s-yeqqar

Meḥḥenni zzin !

                                                       Ya laɛweṛ …

                                                        Eeee, ’Eeee …

                                                        Meḥḥenni zzin !

                                                        Ya laɛweṛ …

                                                        Meḥḥenni zzin !

                                                        Eeee, ’Eeee …

Dɣa abucri-nni yettɣenni, iceṭṭeḥ weḥdes weḥdes.

Nna Simka tenna-yas : Amṛabeḍ-nni, atan illummet kan … Aaawwa, tameɣra-agi-nwen n wass-agi, tecmet.

Abucri-nni dɣa yeqqim-d ar Nna Simka, yenna-yas : Anwa ? Nekkini ?

Meḥḥenni zzin !

                                                       Ya laɛweṛ …

                                                        Eeee, ’Eeee …

                                                        Meḥḥenni zzin !

                                                        Ya laɛweṛ …

                                                         Meḥḥenni zzin !

                                                         Eeee, ’Eeee …

Yettsemmiṭ dinna fell-as.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Eccct ! A sbaa saaqa ! Eǧǧet-aɣ ad nexdem, ah ! (Wiyaḍ-nni, yuɣal dɣa susmen, Aali Tixriṛ yuɣal ar Ɛmeṛ Yuniṭ-nni, yenna-yas:) Aa … A Si Ɛmeṛ ! Kemmel, kemmel.

Ɛmeṛ Yuniṭ yettkemmil issektebṛuṛuḍ, yeqqar-as : “YIṚ-CA-KAL-JIR-YA-A-I-TI-PRI-DA-LA-ṬA-PIT-DALAṬAPIT-PI-RI-FYAṬ-DI-LA-ṚI-BU-LI-SYU … ” PWA D ISEKLAMASYU, AR LALIN dagi tura yak ?

Aali TixriṚ, Yenna-yas : ’Iih. Ar LALIN. Yak tfehmeḍ KISAFIDIR ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Iih, fehmeɣ. Akka-agi tura dagi, SAFIDIR asmi akkenni i nettnaɣ nekkni d Fṛansa, welleh ar d-nefka !

Tilelli n Tmeṭṭut temyekruca nettat akked Aammi Niṭa, tenna-yas : Ula d nekkini, ulleh ar DIGUTIƔ, a Aammi Niṭa, ttwaliɣ kullec d aberkan. Kullec d amessas.

Aammi Niṭa yenna-yas : Iii … yak am wakken i s-qqaren ulac i d-isusfen tament seg imi-s. Maana, aqla-kem la tettwaliḍ.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ulleh ar akka. Yugar tiɣɣersi tafawet.

Aammi Niṭa yendeh : A Kustataḥ !

Kustataḥ yenna-yas : Anaam a Aammi Niṭa. (Kustataḥ, dɣa din din yewweḍ-d. Isaada AKUDCIFU af ṭabla, yenna-yas:) MESYU, DAM …

Aammi Niṭa yenna-yas : Awi-aɣ-id snat tfiwa, saḥḥit. Yiwet i temɣart-agi n lbaṛakka, tayeḍ i nekkini.

Kustataḥ ireyyec ssniwa-nni-ines, yenna-yas : Maalih.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : ’Uuuuh uuuuh !

Ɛmeṛ Yuniṭ netta yettkemmil kan akkenni issektebṛuṛuḍ, yeqqar-as : … “MI-ṢA-CI-KI-SI-BU-FIT-DIS-PAS-ṚI-TEṚ-LA-TI-LI-JA-SYA-IL-LI-SAL-DI-LA-NA-ṚYU-A-LUṚ-BU-NU-ṚI-PLI-DI-KWA-SA-LI-LI-PLA-DI-LA-ṬI-KI-BU-ZI-ṬA-TṚA-DI-KWI-ZI-NI ! ”

Aali Tixriô, inna yas : WI ! SIṢA. Tfehmeḍ akkAkagi tura dagi, amek ? Dagi tura SAFIDIR ma tesnegrem widak yeɣran … Iih … Iṛḥem babak ! ’Iih ! … SAFIDIR atan umeṛmiḍ-nwen, akken ara yeqqim d amessas ! Aalaxateṛ, d widak-agi yeɣran akka, d widak-agi i d aaqqa-nni n lmelḥ. D nutni i s-yettaken lbenna i tmurt, Iiiih !

Sliman Dulin irfed acewwiq:

Mi kkreɣ ad mmeslayeɣ

                                                Win d-ttmektayeɣ

                                                Am netta ur ufiɣ ara … Aaah !

Aali Tixriṛ, yenna-yas : “Netta” ! … Anwa netta ? Sfehem-aɣ-id anwa wagi d-teqqareḍ.

Sliman Dulin yenna-yas : Amek ? Ur tecfiḍ ara ? Aqcic-nni i k-d-nniɣ akken iḍelli. Nniɣ-ak isem-is Patuni.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Iih ! … Acu t-yuɣen ?

Sliman Dulin yenna-yas : Itxed, eee ! … Ay ugadeɣ awekkiw-nni i k-d-nniɣ akkenni. Ay ugadeɣ ad nelḥeq ɣur-s.

Ɣaysa tenna-yas : Sliman Dulin-agi, d win akken i d-issufɣen takasiṭ deg Fṛansa ?

Sliman Dulin yrnna-yas : ’iih. D winna. Aqli melmi kan i d-uɣaleɣ deg Fṛansa.

Ɣaysa tenna-yas : Acu ttlusunt tṛumyin ihi akka imir a tura dihinna deg Fṛansa ?

Sliman Dulin yenna-yas : Eh ? Amek acu ttlusunt ? ’Ii … mkull yiwet tettlusu ayen i s-yehwan. Dihin, awi-d kan ad tesɛud yemma-tsen. Ayen i m-yehwan, els-it.

Ɣaysa tenna-yas : Nekkini, qqareɣ-ak-id akka-agi, axateṛ nekkni dagi ɣer-neɣ ɣas ad tesɛud yemma-tsen, ur tettafeḍ ara d acu ara d-taɣeḍ yis-sen.

Sliman Dulin yenna-yas : ’Iiii … Neɣ mulac tura kemmini, ẓẓeg-itt-id ur turiw.

Ɛmeṛ Yuniṭ netta mazal-it kan akkenni issektebṛuṛuḍ, yeqqar-as : “ A-KUṚ-DI-LWI-LA-LI-BIR-TI ! … ” Iiiiih ! …

Abucri-nni, daɣen … Atan daɣen IKKAPTI-d Damas, IṬṬAKI daɣen :

A yemma, ffudeɣ, a wi yeswan

                                           Seg tala yebna weṛumi.

                                           Ma swiɣ, ugadeɣ imawlan,

                                           Ma qqimeɣ, fad yenɣa-iyi

                                           Aala ha la la

                                           La laha laha la la …

Sekkura Tatuy tenna-yas : A Kustataḥ ! Atan ubucri-nni-neɣ … Atan meskin yemmut seg fad. Awi-as-id ad issew.

Abucri-nni, netta yettsemmiṭ kan akkenni:

Ffudeɣ, bɣiɣ ad ssweɣ

                                                    Ffudeɣ, bɣiɣ ad ssweɣ

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : PWA D ISEKLAMASYU ! “ WA-LA-MI-FṚIṚ-PU-ṚEK-WA-JI-MUṚ ! ” (Yenna-yas:) Hattan tura, ay atmaten … Hattan tura nekkini acu i d ssebba n lmut-iw ! SINYI : Ɛmeṛ Yuniṭ.

Abucri-nni, atan daɣen isnexfat. Yejebd-d tamacwaṛt seg lǧib-is, yebda iseffeḍ imeṭṭawen-is.

Nna Simka tenna-yas : Acu akka yuɣen abucri-agi-neɣ ? Yettru ? (Tenṭeq ɣur-s, tenna-yas:) ’Aaeaah ? Acu akka aɛni i k-yuɣen imi tettruḍ ?

Abucri-nni yenna-yas : Ijreḥ wul-iw ! … Ijreḥ wul-iw ! … Axateṛ cedhaɣ tamurt-iw !

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Amek ? Ansi aɛni i d tamurt-ik, keččini ?

Abucri-nni yenna-yas : Nekkini ? Nekkini, seg DAKKIṚK ar Tamanraset, nekkini i d tamurt-iw. Nekkini, ibaad wansi d-uɣaleɣ.

Ɛmeṛ Yuniṭ yendeh : Ay atmaten, a tiyessetmatin ! Nekkini tura ayen iyi-illan ger ifassen-iw …

Amrabeḍ-nni yenna-yas :          

Sewweq ya Lwiza

                                                    Zuṛ-d Letnayen …

Si Ṛezqi yenna-yas : Hdeṛ, hdeṛ a Si Ɛmeṛ ! Ur asen-ttak ara awal i wigad-agi …

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas :

Nniɣ-awen nekkini tura …

                                               Bɣiɣ awen-d-inniɣ …

                                               Amek i s-qqaren …

                                               Nekkini tura yaɛni …

                                              Acu iyi-illan ger ifassen-iw …

                                              Ass-agi, nekkini tura …

                                              Ulleh ma ugadeɣ ila yiwen !

                                              Aha tura, ah !

                                             Ass-agi tura nekkini,

                                             Zemreɣ ad xedmeɣ akken iyi-ihwa.

                                             Iih !

                                            Aqli af tizi n lmut …

                                             Yak akka ?

                                             Tura nekkini, aqli af tizi n lmut.

                                             Tura nekkini, zemreɣ ad xedmeɣ akken iyi-ihwa.

                                             Acu ? Acu iff’ ara agadeɣ tura nekkini ?

                                             Deg wasmi d-kkreɣ ar ddunit, ttagadeɣ …

                                             Ugadeɣ, ugadeɣ, ugadeɣ …

                                             IPI almi d ass-agi tura …

                                            Atan tura dayen.

                                             Iih

                                            Atan tura dayen, tekkes-iyi tigadin-nni.

                                            Ma yehwa-iyi tura nekkini,

                                            Ad ṛuḥeɣ ar walbaaḍ n LIṚIYINYU …

                                             LAṚIYINYU iyi-ihwan …

                                             IPI mi wwḍeɣ ar dinna, ar LAṚIYINYU,

                                            Asen-becceɣ dinna,

                                            Deg tlemmast n LAṚIYINYU !

                                            ASEN-BECCEƔ DEG TLEMMAST N LAṚIYINYU, ‘IIH

                                            Amek?

                                            Meḥttub ur zmireɣ ara ? Ad twalim !

                                            Iii … nek tura …

                                            Yak lmut, ad mmteɣ

                                            Iii … Acu ara agadeɣ, tura nekkini ?

                                           Ɛecrin imelyaṛen ižarwiwen,

                                           Akken tellam d ižarwiwen …

                                           Acciwen imelyan yid-wen,

                                           Tettagadem akk tili-nwen !

                                           Aqli tura dagi nekkini, ur ugadeɣ ara.

                                            Iih …

                                            Lmut, ad mmteɣ, ad mmteɣ …

                                            Feṛḥeɣ ayen din.

                                            Axateṛ, nekkini ass-agi tura, ulac akk win iyi-izemren.

                                            Zemreɣ ad xedmeɣ akken iyi-ihwa

                                            Ma yehwa-awen

    Tura kan dɣa, hatah …

    Ad d-ssufɣeɣ akk ṛebbi-inu.

    Meqqar almend n warraw-neɣ …

    Aṛjaw kan …

                                           Atan dɣa ufiɣ-d amek ara xedmeɣ.

                                           Aṛjaw kan, ad twalim.

                                           D lbumba !

                                           As-tilifuniɣ DIṚIKT i Čaabibi, tudeswit,

                                           As-inniɣ ṛuḥ ad tdeṛgeḍ !

                                           Iɛaǧeb-awen akkagi ?

                                           Ssneɣ nimiṛu-ines.

                                           Tura as-tilifuniɣ.

Ɛmeṛ Yuniṭ immeɣ IDDIKṚUCI-d tilifun.

Aali Tixriṛ yenna-yas : ’Aaw ! … Ḥader ! ṛju, ah ! … Agad ṛebbi deg-neɣ !

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! Ɣur-k, haa !

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Deg useggas-nni n SWAṢAṬ ṬEṚWA, ceggan-aɣ-id laaskeṛ, abrid-agi d LIMMIG ara aɣ-d-ceggan ar LAKABILI.

Sekkura Tatuy tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! … ’Aahaah ! … Yya-d , yya-d tura ad tesweḍ lbirra. Tixxeṛ-aɣ akk i tyennatin-agi !

Sliman Dulin, netta iṛuḥ as-d-ikkes tilifun, yenna-yas : Awi-d tilifun-nni tura ar dagi ! Tebɣiḍ aɣ-TBAṢIḌ, neɣ ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Tixxeṛt akin fell-i ! (IFFUṚMI NIMIṚU, yettṛaju as-d-rren, yenna-yas:) Tura tugadem, eh ? Tura mi tewweḍ ar ṣṣeḥ. ALI ! Susmet kunwi ! (Hup! Yuɣal ar tilifun-nni, yenna-yas:) Alu ! KOIMLA N BISIṬ ? Alu ! ’Iih … Saaddi-iyi-d Čaabibi, iṛḥem waddi-k. Amek? Alu ! ’Iih … Čaabibi, ih. Ptte, tte, ehoe’ … Ur tagad, ur tagad, saaddi-iyi-t-id kan. ’Iih … ’Alu ! … Amek anwa-iyi nekkini ? Nekkini, d Ɛmeṛ Yuniṭ dagi. ’Iih … Ɛmeṛ Yuniṭ, ih … Ɛmeṛ Yuniṭ, SITU. Inna-yas kan Ɛmeṛ Yuniṭ, ad ifhem … Ansi i k-in-sawaleɣ ? A weddi, aqli dagi kan ar Si Ṛezqi … IBA … Neɣ mulac, siwel-as-id i win i k-yehwan … Čaabibi, Geddafi, Černankuf … Win i k-yehwan… Amek akka-agi ulac-iten ? Aatan diɣen … Alu ! ALUṚ ihi ak-in-ǧǧeɣ AMIṢAJ, efk-as-t. WI … Eǧǧ-iiy ak-dkemmleɣ … Ihi wala … Inni-as la k-yeqqar Ɛmeṛ Yuniṭ … Inni-as la k-yeqqar ay amendayer ! … Ma d tagi ay d Lžayer ! ’Iih … Wala … Inni-as akka-agi, ’Iih … IPI inni-as la wen-yeqqar ṛuḥet akk ad tte … tte … tte … Alu ! Alu ! Alu !

Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ yekkewkew. Iserreḥ-as i tilifun-nni. Iǧǧa-t kan akkenni yettaaluluq. ’Eeiii …

Aali Tixriṛ yenna-yas : Acu aɛni i k-d-nnan ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Yeṛṛakṛuci-iyi-d.

Sliman Dulin, yenna-yas : Nniɣ-ak …

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aɣ-imnaa ṛebbi deg wayen ur nexdim, wanag ayen nexdem, nebna fell-as.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Acḥal iseggasen ayagi, tettkellix ddunit yis-neɣ … Ass-agi, kullec ad t-id-ɣermeɣ. A yyaw tura ihi, ula d nekkini …

Si Ṛezqi yenna-yas : Attan d ttnac swaswa.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Kker, a Si Ɛmeṛ Yuniṭ, ah ! …

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : TETTBAṢI ssaâa-inek, a Si Ṛezqi. (Izzi ar wiyaḍ-nni, yenna-yas:) Anwa i yesɛan Si Ṛezqi dagi ?

Sekkura Tatuy tenna-yas : Ur tettbaṣiɣ ara, ehoe’. Si Ṛezqi kull ass yettrigli ssaɛa-ines ar LATILI. Kker kan tura, a Si Ɛmeṛ …

Ɛmeṛ Yuniṭ iɣas. ’Iihiiih … Imuḥlufen-nni nniḍen, mkull yiwen yaana amkan-is ad yeqqim. Susmen akk.

Si Ṛezqi yenna-yas : BU. Ihi mala, ay atmaten … Yyaw tura nekkkni ad neqqimet af yiman-neɣ, ṣelli aa nnabi … (Inṭeq ar Aali Tixriṛ, yenna-yas:) ’Eee … Tabṛat-nni … Amek ?

Aali Tixriṛ ijmaa-d lekwaɣeḍ-nni af ṭabla. Imuqel-iten, yenna-yas : ’Iih … Tgerrez.

Aameṭ Yuniṭ, yenna-yas : Ihi neɣ mulac, nekkini tura ad ken-ǧǧeɣ … ( Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ iṛuḥ ad yerr ar wanda akkenni i tella tewwurt. Akken d imi yewweḍ ar tewwurt, yuɣal-d. Immeɣ ar deffir UKUNTWAR iddem-d tagerrayt n Sidi Seḥnun, yerra-tt ar lǧib-is, yenna-yas:) I wakken ad uqqmeɣ cituḥ ifadden i yiman-iw.

Dɣa daɣen yerra ar tewwurt. Ileḥḥu am win yettqeddimen uuday ɣel lǧamaa.

Kustataḥ yenna-yas : Ad taadday-d akka akka ar ɣer-neɣ, a Si Ɛmeṛ Yuniṭ.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : ’Aaa … Tura, d keččini ara n iɛeddin ɣur-i. S nnuba, s nnuba…

Dɣa yeffeɣ

 

AKETWEN IV

Dinna deg wexxam …

Tahbubuct attan weḥdes deg wexxam. Tettaarak arekti IPI tettawi-d tidak-nni n temɣarin, teqqar as:

Ixaq wul am tissegnit.

                                                   Ul’ ansi taaddi ṭṭalqa.

                                                  Am win fi d-teɣli tmeddit,

                                                  Ur isɛi ula d ṛṛafqa.

                                                  Win yewwin lmitaq, yeǧǧ-it,

                                                  Ad tḥezneḍ, a ṭṭaṛiqa. ’Aaah …

Fafa tnṭeq-d seg tkuzint. Nettat ziɣ dinna deg tkuzint i tella. Teswṣel-d taɣuct-is ɣer tin n yemma-s, ttkemmilent i snat yid-sent:

                                                 Nniɣ-ak ay ul-inu,

                                                Ay akeddab wer numin,

                                                Nniɣ-ak cbu leḍyuṛ,

                                                Ifṛuṛxen deg tmellalin.

                                               Tin mi d-giɣ ddwa ad teḥlu,

                                               Tennulfu-iyi-d ta nniḍnin. ’Aaah …

Fafa tsawel-d seg tkuzint : A yih !

Tahbubuct tenna-yas : Acu tebɣiḍ, a yelli ?

Fafa teffeɣ-d syinna deg tkuzint, tenna-yas : A yih … Aha tṛan, inni-iyidd tura kemmini … Amek i yelaq ad mecḍeɣ, I wakken as-aaǧbeɣ ?

Tahbubuct tenna-yas : A yelli … Tiɣileḍ-am nekkini … Anda wi zṛiɣ ?

Fafa tenna-yas : Amek anda wi tezṛiḍ ? Ihi ma ur tezṛiḍ ara kemmini, ihi, anwa i yezṛan ?

Tahbubuct tenna-yas : Ṛju a yelli … ṛju ihi tura ad am-mmleɣ … Mceḍ cuca, a yelli … Serreḥ i wemzur. A yelli ad d-teffɣeḍ am tsekkurt. Axateṛ akka, ih … Am wakken i s-qqaren:

Tamzurt, mi temceḍ,

                                                    Taqaat, mi tenneḍ,

                                                   Argaz, mačči d ay yesseḍ.

( Dɣa Tahbubuct tuɣal ar llah llah-nni-ines:)

          Wi yebɣan ad iweḥḥed ṛebbi,

                                                   Iweḥḥed-it deg fellaḥen.

                                                  Albaaḍ, lǧib-is yeččuṛ,

                                                   Izga dima s aaricen.

                                                  Albaaḍ ileḥḥu deg uqenduṛ

                                                  Yerna imeṭṭulba, a t-ḥeṛsen. ’Aaah

Fafa tenna-yas : Tura, ur yettaaṭṭil ara ad d-ikcem. Aha a yih ! … Segger ! Segger ! …

Tahbubuct tenna-yas : Segger … Segger … Aqli la tseggireɣ. Tebɣiḍ ad srifgeɣ, neɣ ? Ṛju tura, am-d-aarkeɣ arekti-agi … As-nanef ad yali … Ad d-nessew tiḥbulin … ad d-nessew lqahwa …

Fafa tenna-yas : Dɣa lukan as-d-ternuḍ lqahwa d uyefki … Efk-as-d kan akka-agi snat teḥbulin s lqahwa d uyefki, yeǧǧa-am kullec.

Tahbubuct tenna-yas : Iiiih … Am wakken i s-qqaren … Win ur nesɛi ara yemma-s, isɛa taḍeggwalt-is. Ur t-ḥsideɣ ara nekkini … Nekkini ar ɣur-i, ulleh ar amzun akken d mmi.

(Tahbubuct tuɣal daɣen ar llah llah-nni:)

Ṣebḥan-k a llah laaḍim,

                                                  I xellqen ass-a d yiḍelli.

                                                  Ṣṣbeḥ iceṛq-d yiṭij,

                                                Tameddit, d leḥmali.

                                                 Lɛibad am tjujtin.

                                                Wa yƐmeṛ, wa d lxali. ’Aaah …

Fafa tenna-yas : A yih … I webrid-agi, acu tenniḍ kemmini ? Ad d-yaf lxedma neɣ ala ?

Tahbubuct tenna-yas : Abrid-agi ad d-yaf lxedma, MA YEBƔA UXELLAQ.

Fafa tenna-yas : I lukan tura dayen, as-d-innin daɣen ulac lxedma ? ’Aaaah  … Ay ugadeɣ daɣen aɣ-yuɣal lferḥ ar tadist.

Tahbubuct tenna-yas : ’Aaeaah ? Ayɣer ulac lxedma ? Tella lxedma, win yebɣan ad yexdem, tella lxedma ! Tamurt n Lžayer, tura lḥemdulleh … Tezmer i warraw-is.

Fafa tenna-yas : Ihi, imi Lžayer tezmer i warraw-is, ihi, ayɣer akka-agi ihi i ttɣimin yergazen nebla lxedma ?

Tahbubuct tenna-yas : Tettakeḍ awal, ula d kemmini ziɣen … Aha ah ! Wigi yettɣimin nebla lxedma, a yelli, d nutni i yeţttagin ad xedmen. Axateṛ tura medden akk bɣan ad xedmen deg lbiruwat. Netta-nni tura, lbiruwat akk ččuṛen.

Fafa tenna-yas : Aṭas i yettzuxxun akka-agi, ih … Susem kan.

Tahbubuct tenna-yas : Tzuxxun, ih … Nutni ur zmiren ara. Nekkini, cfiɣ-d zik-nni, irgazen zik-nni anda ufan ad xedmen. Awi-d kan ad afen axeddim. Zik-nni, irgazen, ur tcennifen ara. Ma d tura aqla-kem-id la tettwaliḍ. Zik-nni, mačči akka. Zik-nni, asmi tella ddunit af yiḍaṛṛen-is … ’Iiiiih … A wi myeḥkan, a yelli … Irgazen xeddmen tamurt. Xeddmen akal. Syin akin imir-nni, a yelli, kull lxiṛ yugar. Ma d tura, atan ee’ … Ur zṛiɣ ara nekkini, anda ara ɣ-tessufeɣ tikli-agi i d-newwi akka-agi tura. Tura ihi Ncalleh kan tura argaz-inem ad yaf lxedma.

Fafa tenna-yas : Seg imi-m s imi n lmalayek ! ’Iiiih… Axateṛ neɣ mulac ma yella tkemmel akka-agi aqla-kem-id mačči d ddunit adeg i nella.

Tahbubuct tenna-yas : Ad tifrir fell-aɣ tagut, a yelli … Waah  … Ad tifrir fell-aɣ tagut  MA YEBƔA UXELLAQ ! ( Dɣa Tahbubuct tuɣal daɣen ar llah llah-nni : )

Ṣebḥan-k a llah laaḍim,

                                                  Ixelqen tizermemmac.

                                                  Yegger-itent deg wmadaɣ udṛis,

                                                  Ssant-ţ bḥal lefrac.

                                                 Yeggul usennan d aleggaɣ,

                                                 Aḥbib sennig ṛebbi, ulac. ’Aaah …

Fafa tegger-d daɣen iman-is ula d nettat. Dɣa ttkemmilent i snat yid-sent:

                                                A wi iṛuḥen ɣer ṛebbi,

                                                Ɣer ṛebbi ad yeddem lmeḍlaa.

                                               Ad as-yeqqim ɣer tgecrirt,

                                               Ad as-ibedd ɣer ccṛaa:

                                              A ṛebbi, wa tefkiḍ-as,

                                              Wa teǧǧiḍ-t ad yesduḍaa. Aaah.

Fafa tuɣal tenṭeq-d, tenna-yas : Tabṛat-agi … D acu-tt tebṛat-agi ?

Tahbubuct tenna-yas : Ur zṛiɣ ara nekkini … Ufiɣ-tt-id sgelli dinna af ṭabla. Yuɣal dɣa nekkini … unfeɣ-as kan dinna. n wergaz-im ?

Fafa, tenna-yas : ’Eehoe ’. Tagi, mačči-ines. Tabṛat-agi inem, kemmini. Ters-d af yisem-im.

Tahbubuct tenna-yas : Yyaah ? Ters-d af yisem-iw ? Amek akka-agi ters-d af yisem-iw ? Ters-d af yisem-iw, nekkini ?

Fafa, tenna-yas : Attah. Ters-d af yisem-im, ih …

Tahbubuct tenna-yas : Ad tt-yegg ṛebbi d lxiṛ d rrbeḥ ! … Imi d-ters af yisem-iw, ihi a yelli ihi, ɣer-iyi-tt-id ihi tura kemmini. I wakekn ad zṛeɣ dɣa acu d-teqqar tebṛat-agi. Anwa akka iyi-d-yuran tabṛa ?

Fafa tcetter tabṛat-nni, tebda la tt-id-teqqar : “ CIṚ BIL MIṚ … ” (Tenna yas:) Tagi uḍeggal-im … (Tuɣal ar tebṛat-nni:) Nanana … nanana …. nanana … nanana … (Dɣa Fafa tujjaq : ) Ay ay yemma !

Tahbubuct tenna-yas : ’Aaa ! … Acu ?

Fafa, tenna-yas : Yemmut !

Tahbubuct tenna-yas : Anwa ? Bɛid cceṛ, a yelli … Anwa i yemmuten ?

Fafa teţru, tenna-yas : ’Hi ! hi ! hi ! hi ! hiiii … Yemmut ! … ’Hi ! hi ! hi ! hi ! hiiii …

Tahbubuct tenna-yas : Ur aɣ-taɛniḍ, a yelli ! Amek akka-agi yemmut akka-agi ? Anda yemmut akka-agi ? Anwa i yemmuten ?

Fafa teɣli af wumetṛeḥ, tettru, tenna-yas : ’Hiiii … La m-yeqqar aaggen-as i yelli-m s lemḥadra kan. ’Hiiii …

Tahbubuct tenna-yas : Ṛju tura, a yelli ! … A yelli ! …

’Iii ! Ata issaweḍ-d Si Ṛezqi. Illi-d tawwurt, ibedd-d deg imi n tewwurt ibbwi-d akk yides arbaa.

Si Ṛezqi, yuɣal ikcem-d, yezzi ar werbaa-nni, yenna-yasen : Yyaw, yyaw ! … Kecmet-d akk.

Widak-nni dɣa kecmen-d akk diɣen. Aali Tixriṛ-nni, amṛabeḍ-nni Ifeṛḥunen, terna-d Sekkura Tatuy akked yiwet tmeṭṭut akkenni daɣen qqaren-as Sasa. Nettat Sasa-agi tettxiḍi tiqendyaṛ, tusa tezweṛ.

Amṛabeḍ-nni yenṭeq ar Fafa, yenna-yas : ’Iiiih … Tagnit akka-agi am tagi, bunadem, ilaq-as ad yettru idammen. ’Iiiih … Aha kan, a wletma … Ulac lɛib ma nettru. I warraw-im ihi ? … Anda llan tura warraw-im ? Inni-asen i warraw-im llah llah wi ara ken-irefden, a tarwa ? Inni-asen baba-twen tura meskin, iṛuuuḥ ! Inni-asen iṛuuuḥ tura meskin … Dayen ur d-ittuɣal ara …

Si Ṛezqi yenna-yas : Anwa i d baba-tsen ? Anda akka-agi yella baba-tsen ?

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ’Iih … Baba-tsen, ih … Amek ihi ?

Si Ṛezqi yenna-yas : A wlidi ay amṛabeḍ, keččini tesxeṛwiḍeḍ kan.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : ’Aaeaah ? … Amek akka-agi sxeḍwiḍeɣ kan diɣen ula d keččini ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Ur d-yeǧǧa ara dderya.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yyaah ? … Ur d-yeǧǧa ara dderya ? ... Yyaah ? … Yyaah ? … Ihi dɣa ihi, imi ur d-yeǧǧa ara dderya ... Ihi dɣa ihi ur iqris uyeddid, ur nɣilen waman.

Aali Tixriṛ yenna-yas i Fafa : A Fafa, a wletma ... Tura, argaz-im ... yemmut ... Isem-is, UR YEMMUT ARA ! Isem-is, tura ad yettimɣur, ad yettimɣur ... Ad yettimɣur ... ḥalamma kan dayen ! (Yezzi ar Sasa-nni yettxiḍin, yenna-yas:) A nna Sa ... Muqel sani tura kemmini ihi ... Taqenduṛt-nni-ines ... Ma as-tqisseḍ.

Sasa tenna-yas i Fafa : ’Iih ... Inni-iyi-d ihi tura kemmini ... Acu n tqenduṛt i tebɣiḍ ? ... Tebɣiḍ d takessiwt ? Neɣ tebɣiḍ d ṛṛuba ?

Fafa tenna-yas : Ay a yemma ! ... Ay a yemma ! ... Acu-t ssuq-agi ?

Sekkura Tatuy tenna-yas : Ur qqar ara akka-agi, a yelli ! ... Yyaah ! ... Kemmini dɣa, terriḍ-aɣ akk ddunit d taberkant ! Ur tagdad, ah ! Ass n tenṭelt, mi akken ara t-nawi ar tenṭelt, ad t-nawi amzun akken newwi-d tislit. Amzun akken d tameɣra. ’Iiiih ! ... Kemmini dɣa, ad telseḍ ṛruba-agi tajḍiṭ ...

Tahbubuct tenna-yas : Ahwuh, a Sekkura Tatuy, a yelli ... Timeɣriwin tura ... Tezṛiḍ-aɣ nekkni, isuṛdiyen ulac.

Si Ṛezqi yenna-yas : Tamsalt isuṛdiyen, kkseɣ-am aɣbel, a Nna Hbubu ! Kullec yexles. Ur tuqim aɣbel.

Tahbubuct tenna-yas : Ad iḥrez ṛebbi tamgert-ik ... ’Iih ... Muqel ihi tura keččini ...

Sasa tessufeɣ-d lmitra. Tenna-yas i Fafa : Awi-d ihi am-d-qisseɣ, ma ulac uɣilif.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : A Fafa, ur ttru ara ! Argaz-im, yemmut d argaz !

Fafa tenna-yas : ’Aaah ! ... Amek ara qableɣ ussan iyi-d-iqqimen ?

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Argaz-im iqubel lmut am yizem, ’eee ! …

Sekkura Tatuy tenna-yas : ’Iih ... Argaz-im iqubel lmut am yizem ! ... Kemmini tura, sin wussan-agi im-d-iqqimen, tugadeḍ-ten. Lumaana, ur aɣ-ttuɣal ara dagi am tyaziṭ.

 Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Tura ulac … Tura am wakken i s-qqaren :

Ayen yuran ur yettwexxiṛ,

                                                LKUṚAJ ay axiṛ.

Sasa tebda tettqissi-as i Fafa, tenna-yas : Bedd … Zdi lqedd-im akka-agi d asawen. Aaah … ṛju … Teɣzi … Seg tuyat alamma d iḍaṛṛen … Dagi tura ɣur-m … lmitra u xemsa w ṛbɛin.

Dɣa temmaṛki lmitra u xemsa u sebɛin-nni deg tkaṛnit-nni-ines …

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Ibges, iḥezzem ... Yewwi ARIBULBIṚ-nni deg ufus-is, iṭṭef abrid-is.

Sasa tettkemmil tettqissi, tenna-yas : Tuyat-im tura … Tuyat … Waḥed u ṛebɛin isanṭimen.

Tuɣal ar tkaṛnit-nni-ines daɣen, temmaṛki waḥed u sebɛin isanṭimen …

Aali Tixriṛ ula d netta daɣenni yettkemmil, yenna-yas : Argaz yewweḍ ar tnaṣfa n webrid … Almi d imir yewweḍ ar tnaûfa n webrid … Yeɣli dinna deg tnaûfa n webrid !

Tahbubuct tenna-yas : Anwa amkan deg tnasfa n webrid ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Aḍeggal-im, a Nna Hbubu ... Tura aḍeggal-im, ’ee’ ... Isem-is insex deg webrid usekaṛ.

Tahbubuct tenna-yas : Anwa abrid usekaṛ ? Anwa amkan deg usekaṛ ?

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Tedṛa-tt yides ... Am gider-nni ǧǧan watma-s ! ... Netta yeṛṛeẓ deg wafriwen ... Yettwali atma-s uɣalen akk am tyuzaḍ.

Sasa tenna-yas i Fafa : I lkettan ihi ? Acu n lkettan i tebɣiḍ ? Ma tebɣiḍ imezran n Ǧamila, zemreɣ am-t-id ḥebbleɣ.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Tedra-tt yides am win yeṛẓan asalu ... Inni-as akka tura ad d-yas yiwen akka tura, ad yekk ansi yekka ... Ad ileḥḥu, ad ileḥḥu ... Ur izmir ara ! ... Ad yaweḍ ɣur-s kan, ad yeḥbes din.

Sasa, nettat mazal-itt kan akkenni nettat akked Fafa. Tettqissi-as tikmamin-is, teqqar-as : I tqenduṛt-agi-inem ihi tura ... Tura sefhem-iyi-d amek i tt-tebɣiḍ ? Buskili, maskili, meryuca neɣ suksana ?

Aali Tixriṛ yettkemmil, yenna-yas : Ad iḥbes, ur as-yewwi. Dɣa mi t-iwala kan, dɣa ad yedduqqes. ’Ii’ ! Dɣa nekkni, dinna imir-nni, nekki ad nenṭeq ɣur-s.

Sasa tenna-yas i Fafa : Ax, am-fkeɣ tafunaṛt-agi ... Tagi, nneḍ-itt kan akka-agi i temgeṛt-im. Kan akka-agi, hatah ...

Aali Tixriṛ, yenna-yas :

Ad nenṭeq ɣur-s ... As-ninni

                                             Keččini, a wagi d-yusan,

                                             Ad tɣileḍ d lehhu ay telhiḍ.

                                            Ḥader ak-aaǧben yesɣan.

                                            Ddenya, sked wi ur tenfiḍ.

Tahbubuct teqqar-as i yelli-s : Tafunaṛt-agi ihi, a yelli ihi, uqem-itt i tqeṛṛuyt-im ihi, i wakken ad tɣummeḍ yis taqeṛṛuyt-im ihi ...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Ehoe’. Tafunaṛt-agi, nneḍ-itt i temgeṛt-im ay axiṛ, am wakkagi i m-d-tenna Sasa.

Sasa tenna-yas : Iih ... Hatah ... Akka-agi tura ad d-teffeɣ d tapupaḥt.

Aali Tixriṛ yettkemmil lxeṭba-nni-ines, yenna-yas : Dɣa winna imir-nni ad iknu ɣur-s. Ad imuqel akka, ad imuqel akka ... Aɣ-d-yinni d acu-t Ɛmeṛ Yuniṭ-agi tura ? ’Iii ... Aɣ-d-yinni amek yaɛni tura mi yemmut akk-agi tura dagi ? Nekkni imir-nni as-ninni Ɛmeṛ Yuniṭ-agi tezṛiḍ ? ... As-ninni Ɛmeṛ Yuniṭ-agi, asmi yemmut, d netta iɣ-d-illin akk tiwwura.

Sasa tenna-yas i Fafa : I dagi tura ihi, amek i tebɣiḍ kemmini ? Ma tebɣiḍ as-uqmeɣ tasfift. Ma tebɣiḍ as-uqmeɣ zagzag ... Neɣ ma tebɣiḍ fiḥel akk. Ad t-ǧǧeɣ kan akka-agi d aḥerfi.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Axateṛ win iɛacen am wakka ... Iɛac am yizem, immut am yizem ... ‘Iiii Tura, akka !

Fafa tenna-yas i Sasa : Nekkini, KIFKIF a yexti ... Nekkini tura, xdem akken i m-yehwa.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Annaɣ a Fafa a wletma ... Lukan qwin yergazen akka-agi am netta, tilaq ad tuɣal Lzayer eee’ ! ... Tilaq ad neɣleb Larrus akked Marikan.

Tahbubuct tenna-yas : Anda yella ihi tura ?

Aali Tixriṛ, yenna-yas : ’Aaaa ... Deg wayagi tura, ḥala ṛebbi i yezṛan.

Tahbubuct tenna-yas : Amek ḥaala ṛebbi i yezṛan ? I kwenwi, ur tezṛim ara anda i t-in-teǧǧam ?

Aali Tixriṛ yuɣal ar Fafa, yenna-yas : Lukan a tezṛeḍ, a Fafa, a wletma, ulleh ar nesḥattef fell-as aṭas aṭas. Asmi temmut yemma-nni taazizt-iw yemma, welleh ma ttruɣ ... Almi tura, aqli tufiḍ-iyi-d ttruɣ ttruɣ... Almi atentan wallen-iw qrib ad ttrunt idammen. (Yuɣal inneqlab ar Sasa, yenna-yas:) Amek ihi, Nna Sa ? Dayen tfukeḍ ?

Sasa tenna-yas : Dayen a mmi, tura nekkini, dayen atah ... Fukeɣ, (Tenna-yas i Fafa:) Aaddi-n ar ɣur-i s axxam tameddit-agi, ad n-tafeḍ taqenduṛt-im tewǧed.

Aali Tixriṛ, yenna-yas : Yyawt-n ihi d lweqt. Yyawt-n akken ad nsellek (Yuɣal daɣen ar Fafa, yenna-yas:) A Fafa, LKUṚAJ ihi tura kemmini, eh ! (Dɣa isellem fell-as sya w sya:) ’Eempptt ! ’Eempptt ! (Syinna yuɣal ar werbaa-nni-ines, yenna-yasen:) Ad teddum ’ee ! ...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas :

Ad neddu, ad neddu ...

                                                 A Muḥend ay aɣeddu,

                                                 Anda teddiḍ, ad neddu.

Si Ṛezqi yenna-yas i Fafa : Ula d nekkini, ad sellmeɣ fell-am ma ulac uɣilif ...

Sekkura Tatuy tenna-yas : ’Aa’ !! ...

Dɣa Si Ṛezqi yeṭṭef tawwurt. Yeffeɣ akkenni nebla ma isellem af tinna. Ffɣen akk, ḥala Fafa akked Nna Hbubu i d-iqqimen. Yuɣal ...

Tahbubuct texdem-as akka : Imdanen-agi, nekkini ... Aaǧben-iyi ! ’Iiiiih ... Ziɣ a yelli, ɣas ulamma nheddeṛ akka-agi, ziɣ mazal lmumnin.

Fafa tenna-yas : ’Iiieiih ... Tura, ad ten-iḥrez ṛebbi i warraw-nsen.

Tahbubuct tenna-yas : ’Iiiih ... Akka, a yelli ... Win i d-iqqimen d aṭas.

Fafa tenna-yas : I yettuɣaḍen, d nekkenti ...

Tahbubuct tenna-yas : ’Iiiih ... Akka, a yelli ...

Inna yas:

Ad ruɣ i nekk d weydi

                                                  Wayel amcic yettnadi.

Fafa tenna-yas : Ula d cwiṭ učergaz-nni ... Nniqal nettdeqqir yis taswaat ... Atan tura, ’eeḥeḥ ! ... Ulac akk.

Tahbubuct tenna-yas : Aha tura a yelli ... Sfed imeṭṭawen-im, a yelli. Ur uqin ara ičergazen deg tmurt n NANǦIRI. Ad d-naf wayeḍ. ’Iiihi ! Amek ihi dɣa tura taqenduṛt-agi-inem ? I melmi ara d-tewǧed ?

Fafa tenna-yas : A yexti, melmi i d-tewǧed, d assen. Nekkini tura, ur iyi-d-terzi ara deg tqenduṛt.

Tahbubuct tenna-yas : Yyah ? Ur kem-id-terzi ara ? Amek akka-agi ur kem-id-terzi ara ? D agad yessagin i yeqqaren ur iyi-d-terzi ara. Nekkni n teswaat-agi, ur nessager ara tiqendyaṛ, bac akken a nini ur aɣ-d-terzi ara. Ɣurem ad tettuḍ acu i m-d-tenna tmeṭṭut-nni yettxiḍin. Tenna-am aaddi-n ɣur-i, s axxam tameddit-agi, ad tt-in-tafeḍ tewǧed. S ṣṣeḥḥa d lehna. Yak tezṛiḍ anda tezdeɣ. Neɣ mulac ad dduɣ yid-m.

Fafa tenna-yas : Nettat tezdeɣ dagi deg TṚIZNABYAM. Ẓṛiɣ anda tezdeɣ.

Tahbubuct tenna-yas : Deg TṚIZNABYAM i tezdeɣ, ih. Nettat tezmer i yiman-is.

Fafa tenna-yas : Awi-d ukan ma yella win i yezemren i yiman-is. Ur tt-ḥsideɣ ara nekkini ...

Tahbubuct tenna-yas : Kkes tafunaṛt-nni ihi tura ... Neɣ mulac ad tekmec.

Fafa tenna-yas : Dɣa ad tekmec ... Anef ad tekmec !

Tahbubuct tenna-yas : Tawezwazt n tfunaṛt akken am tinna ... Ayɣer a yelli ? Ur ilaq ara ad tt-tkemceḍ.

Fafa tenna-yas : Asmi yella wergaz-iw, ur qqineɣ ara tifunaṛin ... Tura ad qqneɣ tifunaṛin ... Ziɣen ula d kemmini, tettkellixeḍ.

’Ii’ ! ... Deb ! Deb ! Deb ! Wis wi akka d-ikkaten deg tewwurt.

Tahbubuct tenna-yas : Anwa wa ?

Kecmen-d sin ičeɣbunuzen akkeni, wwin-d Ɛmeṛ Yuniṭ. Wwin-t-id cennegnagi.

Fafa tjeḥḥel : Ay a yemma !

Tahbubuct tcehhed : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh !

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : Anda ara t-nerr ?

Ačeɣbunuz-nni wis sin yenna-yas : Akin, akin ... Ar dinna ... Ad t-nerr sufella umetṛeḥ.

Dɣa ičeɣbunuzen-nni wwin-d Ɛmeṛ Yuniṭ ar wanda akken yella umetṛeḥ dɣa ḍelqen-t dinna sufella umetṛeḥ.

Fafa tekkat deg uqerru-is, teqqar as : Annaɣ a mmi ... D acu n tmara k-yerran ?

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : ’Iiii ... Susem kan. Ahwuh ! ... Ur iksan ḥed i t-yuɣen !

Ačeɣbunuz-nni wis sin yenna-yas : D acu-am-t ? D acu-am-t aɛni wergaz-im-agi tura kemmini ?

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : D argaz-is. (Yezzi ar Fafa, yenna-yas:) Yak akka ? D argaz-im. Ṛebbi ad kem-isebbeṛ, a wletma. Nekkni tura atan tura nessaweḍ-it-id almi d axxam-is.

Fafa tenna-yas : Twalam-t yebɣa ad ineɣ iman-is, kunwi taamdem-as.

Ačeɣbunuz-nni wis sin yenna-yas : A yexti, nekkni, nwala ur nwala.

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : A yexti, nekkni UDIBI, ur nwala ara. APṚI, netta yefka-aɣ-id ladris, yenna-aɣ-d ‘Ma mmuteɣ, awit-iyi ar LADRIS-agi’. Netta, hata wakken i aɣ-d-yenna. Neta akka-agi i aɣ-d-yenna. Yenna-aɣ-id ‘Awit-iyi ar LADRIS-agi’. Nekkni, nenna-yas yirbeḥ. Axateṛ nwala-t iskeṛ, ur ittbadday ara af yiḍaṛṛen-is dɣa ur nebɣi ara ad t-nesnuɣ nenna-yas kan ‘yirbeḥ’. Dɣa nekkni, nkemmel abrid-neɣ af yiman-neɣ. Netta imiren, idduri kra akken n teɣmert. Ayen idgi nger tlata neɣ ma ṛbɛa isurifen, “Paf !” Dɣa netta ikessel iman-is. Simi nuɣal ar ɣur-s, nuffa lamana tewweḍ bab-is. Nufa-t iɣli d tinnegnit.

Ačeɣbunuz-nni wis sin yenna-yas : Taqṛaat-nni i d-yewwi deg lǧib-is, teɣli-as ar lqaɛa dɣa teṛṛez.

Fafa tettru : Hi hi hiii ...

Tahbubuct teqqar-as kan : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh ! La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh ! ...

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : Amek tura ? DAPṚITWA keččini, ad neṛju neɣ ad nṛuḥ ?

Ačeɣbunuz-nni wis sin yenna-yas : Ad ttru waḥed akka-agi aggur neɣ sin, imiren dayen, ad tettu kullec.

Ačeɣbunuz-nni amezwaru yenna-yas : Ma yella aggur neɣ sin, nekkini, aḥeq ṛebbi ma ṛǧiɣ-tt. Kker, kker ad nuḥ af yiman-neɣ.

Dɣa iklucaṛen-nni ffɣen.

Fafa teqqar-as : A Ɛmeṛ Yuniṭ ! ... Anta tamda i k-yeččan ? A Ɛmeṛ Yuniṭ ! Nekkenti ... Niɣ a yih ? Nekkenti, nebɣa-t ad yili. Lamaana neggumma as-naf aqerru. A Ɛmeṛ Yuniṭ ! Nekkenti ... Htah ... Nessew-ak-d lqahwa ... Nessew-ak-d tixfafin ... Keččini, ziɣen, aqlak-id tura temmuteḍ!

Ɛmeṛ Yuniṭ ineṭq-d, yenna-yas : ’Aayhuh ! ... Mmuteɣ ? Yyaah ?

Fafa tendeh : Ay a yemma !

Tahbubuct tenna-yas : A Sidi Nuzuṛ deg laanaya-k !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Amek ? SAFIK d tidet dɣa mmuteɣ ? Haa lmalaykkat timaazuzin !

Fafa tenna-yas : Ay a yemma, d acu-t wa ?

Tahbubuct tenna-yas : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛasul lleh !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Haaa ! ... A lmalaykkat ! ... Tteplaniyeɣ am tgerfa ger igenni d tmurt. Aay ! ... A lawliyya ... A lmalaykkat ...

Fafa tenna-yas : Annaɣ, a mmi ... Ad tagadeḍ sidi ṛebbi deg-i ! ...

Tahbubuct tenna-yas : A Si Ɛmeṛ ! A Si Ɛmeṛ ! ...

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Wi akka i d-yettmeslayen akk yidi ?

Fafa tenna-yas : D nekkini ! ... D Fafa ! ...

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Anta Fafa-agi ? Anta Fafa ?

Fafa tenna-yas : Annaɣ a mmi, d nekkini ... Ad yili ṛebbi yidkk, a mmi ...

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : ’Iih, ih ... Sidi Ṛebbi, ih ... Ula d nekkini tura, bɣiɣ ad t-zṛeɣ. Ma yella wamek ... Nekkini, d Ɛmeṛ Yuniṭ.

Fafa tenna-yas : Idderwec, a yih.

Tahbubuct tenna-yas : Acu k-yuɣen, Si Ɛmeṛ ? A Si Ɛmeṛ ! ... Ansi d-tekkiḍ akka-agi ?

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Imken aaṭṭleɣ-n deg webrid ... Ur zṛiɣ ara nekkini ...

Tahbubuct tenna-yas : Taaṭṭleḍ-n deg webrid, ih. Acu k-iyeǧǧan akka-agi deg webrid a lammi d tura ?

Fafa tenna-yas : Ay a yemma, ay a yemma, ay a yemma ! ...

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : A lmalaykkat tucbiḥin ... Deg laanaya n Ṛebbi, ur iyi-ttrifuliyemt ara. Htah, wwaliwt lekwaɣeḍ-iw. Wwiɣ-d akk lekwaɣeḍ-iw. Seḥḥan lekwaɣeḍ-iw. Ǧǧemt-iyi abrid ad aaddiɣ. (Dɣa Ɛmeṛ Yuniṭ yebda yeddekkiṛ:)

A Sidi Ṛebbi,

                                                          Lfeḍl-ik meqqeṛ

                                                          Kečči deg genni,

                                                         Taɣaṭ-ik tedheṛ.

                                                         D keččini i nedduri,

                                                         Yis-k i nettwali,

                                                        Mi k-id-nudder, amzun neskeṛ.

Tahbubuct tenna-yas : Ahya a Si Ɛmeṛ ! Ahya a Si Ɛmeṛ !

Fafa tenna-yas : La k-neqqar uɣal-d ar laaqel-ik !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : A lmalaykkat tucbiḥin !

Tahbubuct tenna-yas : Nekkenti, mačči d lmalayekkat ! Nekkini, d taḍeggwalt-ik, a Si Ɛmeṛ !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Amek ? Amek ?

Tahbubuct tenna-yas : Nniɣ-ak nekkini, d taḍeggalt-ik i k-nniɣ ... Ma tebɣiḍ ad d-tuɣaleḍ ar laaqel-ik.

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Taḍeggalt-iw ? Amek taḍeggalt-iw ? Amek ? Ula ar dagi tezwareḍ-iyi-d ?

Fafa tenna-yas : Yettlejlij. Ur yezṛi ara acu d-yeqqar. Aɣ-yenǧu ṛebbi, yenǧu lmumnin. (Tekna ɣur-s, tenna-yas:) A mmi, inni-aɣ-d acu k-yuɣen. (’Ii’ ! Tuɣal-d ar deffir. Am win ara d idduqsen. Tsuɣ:) ’Aaaaɛɛ !

Tahbubuct tenna-yas : Aah ? Aah ?

Fafa tenna-yas : Sraḥ-it ! Sraḥ-it, ad twaliḍ.

Tahbubuct ula d nettat tekna ar Ɛmeṛ Yuniṭ, tenna-yas : La ileh ! ... La ileh ! ... Ziɣen isčenčen-tt-id. ’Aaaeaah, a Si Ɛmeṛ !

Ɛmeṛ Yuniṭ, yenna-yas : Nekkini, ma tezwar-iyi tḍeggalt-iw ar lǧennet, mṛeḥba yis-m a times!

Tahbubuct tenna-yas : Amek ? Amek ?

Fafa tenna yas : Ṛuḥ awi-d akasṛun n waman. As-t-nesmir sufella uqerru-is. Ṛuḥ!

Tahbubuct tenna-yas : Iih, ih ! ... Ṛju. (Tṛuḥ ar tkuzint, tewwi-d akasrun n waman, tenna-yas:) Ax-n, ax-n, a yelli ... Atnin waman. Yerna d isemmaḍen.

Fafa teṭṭef akasṛun-nni n waman. “Seplacc !” Tmekken-as-ten i wergaz-is ar uqerru, tenna-yas : Haax ! Imi akka-agi i k-yehwa !

Ɛmeṛ Yuniṭ, “Puff ! Puff ! Puff !” Yuki-d. Yenna-yas : Pweff ! ... ’Aaaḥḥḥ !

Tahbubuct tenna-yas : Rnu-as! Sureg-as kullec af uqerru-is! Akken ad icaaf.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Aaaaḥḥ! Aaaḥḥ!... Anda lliɣ akka? Anda lliɣ akka? Ed... Ed... Ed... Deg ddunit neɣ deg laxeṛt?

Tahbubuct tewwet deg tgucrar-is, tenna-yas : Ur sderwic ara a Si Ɛmeṛ ! Aqlak-id deg ddunit i telliḍ a Si Ɛmeṛ!

Fafa tenna-yas : Teǧǧiḍ-iyi-d tabrat, tettkellixeḍ fell-i, teqqareḍ-iyi-d ad tenɣeḍ iman-ik. Almi aqli tura nekkini... Jerḥent wallen-iw d idammen... Yerna tezṛiḍ-iyi uḍneɣ! Tezṛiḍ! Tezṛiḍ nekkini ur zmireɣ ara i tigad-agi!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Tezṛiḍ ihi am-d-inniɣ...

Fafa tenna-yas : Eehoe! Ur d-qqar ara. Tura ula d nekkini ihi.... Tura ula d nekkini ad d-inniɣ !

     Nekkini ṛwiɣ fell-ak imeṭṭi, ṛwiɣ fell-ak imeṭṭi !... Nekkini, ttruɣ fell-ak almi jerḥent wallen-iw!... Yerna tezṛiḍ-iyi uḍneɣ!... Almi tura, keččini aqlak-id ziɣen keččini d akemmel ayagi iyi-tettkemmileḍ!... Keččini aqlak-id ziɣen ur temmuteḍ ara!... Keččini ziɣen tṛuḥeḍ ad d-sekṛeḍ!

     Aawwah, ad iyi-tenɣeḍ keččini!... Keččini tebɣiḍ ad iyi-tenɣeḍ ur iyi-teččuṛ!!...

     Hḍeṛ tura!... Neɣ tura dayen? Teggugmeḍ tura ?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ṛju ...

Fafa tenna-yas : Acu ṛjuɣ?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Acḥal ssaɛa? Acḥal ssaɛa?

Fafa tenna-yas : Acḥal ssaɛa? Sssaɛa, attan d juǧ!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiii... D juǧ?... Iiii... Axaṭer yak niqal af ṭnac... Niqal af ṭnac swaswa, a Fafa, ṛju... Ayennat-nni. Uy yu yuuuy!... ṛju, ṛju... Af wacḥal ssaɛa iffi d-wḍeɣ ar dagi?

Tahbubuct tenna-yas : Ur d-tewwideḍ, ur qrib, ur aalaa ḥal... Ahwuh, a Si Ɛmeṛ... D medden i k-id-yessawḍen alammi d dagi.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Anwi wigi iyi-d-issawḍen?

Tahbubuct tenna-yas : D sin n medden akkenni, ih. Deg sin i k-id-yessawḍen alammi d dagi.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Sin ičeɣbunuzen akkenni, ih... Llan, ih. D widak-nni?... ṛju, ṛju ad d-mmektiɣ... Mmugreɣ-ten-id deg uɣalad.

-       Nniɣ-asen ma teswem AKKU?

-       Nutni nnan-iyi-d iiih.

Dɣa neswa AKKU akk akkenni lwaḥid dinna jmiɛa.

Fafa tenna-yas : Ahyu a lukan i d-teɣliḍ af yimseṛṛumen-nni, ak-kkaten dinna alamma tzehreḍ!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ayɣeṛ? Ayɣeṛ?... Iiii... Yak bac akkenni ad uqmeɣ LKUṚAJ i yiman-iw, a Fa... Bac akken ad uqmeɣ ciṭuḥ n LKUṚAJ... APṚI imiren dɣa nekkini wwiɣ taqṛaat-nni akk yidi... Dduriɣ yiwet teɣmeṛt... Nniɣ-as tura ad rnuɣ kan ad sweɣ yiwet n tejɣimt... APṚI rniɣ yiwet n tejɣimt kan dɣa ɣliɣ. Taqṛaat-nni teṛṛeẓ...

     Almi tura... Hata tura. Taqṛaat-nni,  sgergreɣ-tt akk... Ma d ayen nniḍen... Ulac. Ggummaɣ... Ggummaɣ, a Fafa...

Fafa tenna-yas : Imiren, dacu n tmara i k-yerran ? Aha, inni-iyi-d acu n tmara i k-yerran ?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ur tezṛiḍ ara ma yella win i d-isseqsan fell-i?

Tahbubuct tenna-yas : Usan-d kra akken n yemdanen segellina... Steqsan-d fell-ak, ih...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ur tezṛiḍ ara acu bɣan?

Tahbubuct tenna-yas : Steqsan-d fell-ak... Cekkṛen-k-id... Cekkṛen-k-id nezzeh nezzeh...

Fafa tenna-yas : Nutni ihi nnan-iyi-d lḥaǧa umesṛuf-agi dɣa, nnan-iyi-d ur ttagad ara. Nnan-iyi-d d nutni ara iqablen kullec. Hata tura nutni amek iyi-d-nnan. Nnan-iyi-d Argaz-im d izem. Iiih... Nutni, ulleh ar akka-agi iyi-d-nnan.

Tahbubuct tenna-yas : Tura dayen. Tura, ulamek ara ad nwexxeṛ, tura neɣ mulac, d lɛib fell-aneɣ tura lukan ad nwexxeṛ.

Fafa tenna-yas : Tura, susem kan a yih... Tura, ad neɣrem ayen ur nečči.

Tahbubuct tenna-yas i Ɛmeṛ Yuniṭ : Iih... Ur tezṛiḍ ara belli... Imdanen-agi i k-d-neqqar akka-agi... Ruḥen maḍi ad as-d-feṣṣlen taqenduṛt i tmeṭṭut-ik. Tura imi d-tuɣaleḍ, tura taqenduṛt-agi, tura yelzem-ak tura ad tt-txelseḍ d keččini. Axaṭer imi tameṭṭut-agi-inek, nettat tura deg yiri-k i tella. Neɣ mulac as-qqaren medden atan ur yezmir ara i tmeṭṭut-is...

Fafa tenna-yas : Amer ad nṛuḥ d tazla, ahaat ad nelḥeq tameṭṭut-nni uqbel ad d-tegzem lkettan ɣiwel, ɣiwel a yih... Yya-n ad tedduḍ yidi kemmini. Yya-n ad nṛuḥ ɣer tmeṭṭut-nni yettxiḍin, as-ninni dayen tura, ula wumi taqenduṛt.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-s : Aṛjamt! Aṛjamt tura kunnemti!... Ula tura, zemreɣ ad nɣeɣ iman-iw.

Fafa tenna-yas : A la la laa!... Esl-as kan !... Yya-n ! Yya-n a yih ! Yya-n ad nṛuḥ ad d-nzeṛ tameṭṭut-nni yettxiḍin. dayen, tura ula d nekkini, ula wuma sriɣ i tqenduṛt.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-am nekkini, ad nɣeɣ iman-iw!

Fafa tenna-yas : Aha susem ah!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-am ad nɣeɣ iman-iw!

Tahbubuct tenna-yas : Aaa... Ur tneqqeḍ ara iman-ik!... Henni-aɣ a wlidi deg laanaya-k!... Ziɣ keččini theddreḍ kan.(dɣa tetbaa Fafa. Yuɣal tezzi-d ar deffir, tenna-s:) Aaa... A Si Ɛmeṛ!... Tura kan ad d-nuɣal.

     Fafa akked tahbubuct dɣa ffɣent i snat yid-sent

Ɛmeṛ Yuniṭ yeqqim-d waḥdes. Yenna-yas : Yyah? ṢAFIK ihi akka-agi? ṢAFIK ihi nekkini heddṛeɣ kan? Eee! Eee!... Ahya a ddin ṛebbi-nkent! Ahya a ddin ṛebbi-nkunt ad d-uɣal.

     (Yenna-yas:) Anda yella winna? Anda yella? (Isferfud deg lǧib-is, yejbed-d daɣen Muḥend Ameẓyan-nni. Yenna-yas:) Atan bla ṛebbi!... Abrid-agi, aa Aaa!... Ad qqneɣ allen-iw... A tt-serseɣ dagi... Af wul-iw, DIRIKT. IPI, ad TIRIƔ. (Yessers taxenfuct n TPISṬULIT-nni af yedmaren-is, yenna-yas:) Neɣ... Eehoe... Akka-agi ay axir... Ad tt-uqmeɣ akka-agi deg imi-w. PAF yiwet tiyita, ad ɣliɣ. (Iger TAPISṬULIT-nni deg imi-s... Yuɣal daɣen yessuffeɣ-itt-id. Yenna-yas:) Ad ḥesbeɣ ar tlata. (Yegger daɣen TAPISṬULIT-nni deg imi-s. yenna-yas:) Eehoe. Mačči akka-agi. Ad ḥesbeɣ alamma d meyya. (yegger daɣen TAPISṬULIT-nni deg imi-s. yenna-yas:) Iwed, tin, tlata, ṛebɛa, xemta... (yessuffeɣ-d daɣen TAPISṬULIT-nni. Yenna-yas:) Tte. Ma yella ad ḥesbeɣ, yif-it... As-mekkneɣ ar dagi i wul-iw ay axir. (Yessers TAPISṬULIT-nni af wul-is. Yenna-yas:) Yiwen, sin, tlata, ṛebɛa, xemsa, setta, sebɛa, tmanya, tesɛa... (Yenna-yas:) Alamma d meyya ehoe, bezzaf. Ad ḥesbeɣ kan... Alamma d xmesṭac. (Yessers daɣen TAPISṬULIT-nni af yedmaren-is. Yenna-yas:) Yiwen, sin, tlata, ṛebɛa, xemsa, setta, sebɛa, tmanya, tesɛa, aacṛa, ḥdac... Eee... Ṭnac.. Eee... Telṭac... Eee... Ṛbaaṭac... Eee... Eee... (Yenna-yas:) Neɣ balak amer ahaat... Neɣ mulac fiḥel ma ḥesbeɣ... Ur ḥettbeɣ ara. MI ALUṚ ihi... Axir tagi n yimi... (Yegger daɣen APISṬULI-nni deg imi-s... Ttisuffeɣ-itt-id daɣen. Yenna-yas:) Acu kan tura daɣen dagi deg imi... Lukan ad TIRIƔ akka-agi deg imi-w... Daɣen APṚI, anda ara teṭṭerḍeq tiyita? (Yeṭṭef tamelɣuɣt-is. Yenna-yas:) Eh?... Ad teṭṭerḍeq akka-agi dagi. Paa paa paaa... Ad iṛuḥ uqerru-iw am tdellaat. Tte. Aawwah... Ulamek ara akka-agi. Ur aayiɣ ara deg uqerru-iw, nekkini. Yif-it lukan... Tte... Aawwah, ad uɣaleɣ kan ar wul-nni. Anda yella akkan tura wul-nni-inu? IFUK ad afeɣ IGZAKTEMA anda yella. (Yebda yesferfud s ufus-nni azelmaḍ. Yeqqar-as:) Dagi. Atah tura... Dagi i yeḥebbek wul-iw. Hatah tura wul-iw, anda yella. (Yessuli ciṭuḥ afus-is d asawen, yenna-yas:) Iii!... Ula dagi, iḥebbek. (iṣubb afus-is citiṭuḥ d akesser, yenna-yas:) Dagi Daɣen... iḥebbek... (Yaawed daɣen IBUJI afus-is. Yenna-yas:) Dagi daɣen... (Yenna-yas:) Iiii... Ay ul-iw, ay amehbul!... Anda TUCIƔ iman-iw, ad afeɣ iḥebbek wul-iw meskin, yebɣa ad iṭṭeṛḍeq... Tura kan, ad iṭṭeṛḍeq, hatah...

     Ɛmeṛ Yuniṭ, yeserraḥ-as i TPISṬULIT-nni.

     Akken kan teɣli TPISṬULIT-nni ar lqaɛa, atna wḍen-d sin imuḥtanyaṛen akkenni, wwin-d ijeǧǧigen. Ɛmeṛ Yuniṭ yelli-asen-id tawwurt.

Amuḥtanyaṛ-nni amezwaru yenna-yas : Dagi i yezdeɣ win akkenni yemmuten, ee ?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Anwa ?

Amuḥtanyaṛ-nni wis sin yenna-yas : Win akkenni yemmuten... Dagi?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : I wumi s tram?

Amuḥtanyaṛ-nni amezwaru yenna-yas : Nekkni? Ulac. Nekkni, newwi-as-id kan ijeǧǧigen-agi cuhada.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : I wumi ijeǧǧigen?

Amuḥtanyaṛ-nni wis sin yenna-yas : Nekkni, d Si Ṛezqi i aɣ-d-ceggaan.

Amuḥtanyaṛ-nni amezwaru yenna-yas : Si Ṛezqi, win akkenni yesaan lqahwa deg tzemmurt umalu... Nekkni d netta i aɣ-d-iceggaan. Yenna-aɣ-d ad tawim ijeǧǧigen-agi ar lmuḍa flan.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iih, ih... Kcem-d tura ar dagi.

     Imuḥtanyaṛen-nni skecmen-d ijeǧǧigen-nni. Taffa ijeǧǧigen.

Amuḥtanyaṛ-nni amezwaru yenna-yas : Inek ihi ijeǧǧigen-agi?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Inu, ih. I nekkini... I nekkni.

Amuḥtanyaṛ-nni amezwaru yenna-yas : Stenyi tura dagi, Deg tkaṛnit-agi. (Imekken-as takaṛnit akked westilu, yenna-yas:) Stenyi dagi. (Ɛmeṛ Yuniṭ yestenya anda akkenni i s-yenna winna. Dɣa amuḥtanyaṛ-nni yenna-yas:) Iṛḥem waldik... Aayya!... Ihi, ihi neǧǧa-ak talwit.

Amuḥtanyaṛ-nni wis sin, ula d netta yenna-yas : Salamu aɛlikum.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iih. Saḥḥa.

     Dɣa imuḥtanyaṛen-nni ffɣen.

Ɛmeṛ Yuniṭ daɣen yeqqim-d waḥdes. Yebda yessenṭaq-d tira-nni akken i d-yersen sufella n tseffifin-nni tizeggaɣin... Axaṭer mkull tameqqunt n ijeǧǧigen tedda-d sufella kra akken n tesfift d tazeggaɣt. IPI tiseffifin-nni ttuzewqent akk s tira n ddheb. Iih... Meqret taluft, Ɛmeṛ Yuniṭ yexdem-as akka : Llah yeṛḥem Muḥ... Amek akka? Amek akka? Llah yerḥem Muḥ seṭṭac ? Amek ? Anwa Muḥ Seṭṭac-agi diɣen ? Mačči inu ijeǧǧigen-agi! (Yuzzel ar tewwurt ma d-iṭṭef imuḥtanyaṛen-nni, yendeh:) Uuuu!... Aṛjaw, ah!... (Netta widak-nni, ufud-nni ṛuḥen. Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas:) IBA, ṛuḥet awer d-tuɣalem! (Yuɣal ar tesfifin-nni nniḍen. Yeqqar-d daɣen acu d-imaṛkan sufella-s. yenna-yas:) Ɛmeṛ Yuniṭ, ur yemmut ara. (yenna-yas:) Tagi d taɣyult-nni... Tessedda-d isem-is. Inaa ddin ṛebbi-s, tfaq-iyi! APISṬULI-nni-inu! Sellek !... (Ijmaa-d TAPISṬULIT-nni-ines, yenna-yas:) Yyah? Ur mmuteɣ ara? IBA tura ad twaliḍ. (Yessers TAPISṬULIT-nni af tewwurt uqerru-is. Yenna-yas:)

Bqaalaxir ay Aqbu,

                                                            Tura ifukk zhu...

                                                            Akem-ixdaa ṛebbi, a ddunit!

(Yenna-yas:) ALIH! ADYU! Ay arraw-iw! (Iṛuḥ ad ITIRI... Maana... Aawwah. Ii... Iiii... Yebra i ufus-is. Yenna-yas:) Tte! Ay Aqbu! Iih, d argaz! Mi, bac akken ad ṛuḥeɣ kan akka-agi... Ulamek.

     Ulamek! Ulamek! Ur zmireɣ ara ad nɣeɣ iman-iw kan akka-agi. Aayiɣ neɣ ur zṛiɣ ara acu-t akka iyi-yuɣen ass-agi. (Yenna-yas:) Tte... Aaayiɣ. Mmuteɣ akk. Ad aaddiɣ kan neɣ mulac as-TEKKIƔ dagi af ukersi-agi, ad sgunfuɣ ciṭuḥ. Iih... AǦIṚNAN... Ad neqqim ṣelli aa nbi ad nɣer AǦIṚNAN... Syin akin APṚI imiren... Ee! Ee Eee!... (Yeqqim af ukersi, yeṭṭef-d AǦIṚNAN, yebda la d-yeqqar AǦIṚNAN. Yenna-yas:) SITIYASYU ATTIṚNASYUNAL... Tṛeq! SITIYASYU ATTIṚNASYUNA!... Aaṛṛa LASSITUYASYU-agi-inu, nekkini... (Yeqleb AǦIṚNAN-nni, yebda la d-yeqqar daɣen:) A LAG DI LAR BENṬALU I DI LARI BUCEMMA, LAṬUBIS SIṢA YEṚṚABIṚSI yiwen USITWAY ANUN IDATTIFYI. LIKADAB DI LAKUNI A ITI TṚASPUṚTI A LAMUṚG DI LUPIṬAL BENTUFLAṚ. (Ɛmeṛ Yuniṭ yexdem-as akka:) Iih... Muqel tura ageswaḥ-agi. Meskin itteddu d webrid-is, af yiman-is... Ur ITTPAṢIY i wacemma. IPI PAF! Atah iɛedda lqecc-is! Iii WI... SIPUṚSA... Axaṭer tura nekkini d ayagi iyi-nɣan. Axaṭer nekkini, TTPAṢṢIYAƔ bezzaf. Degmi akka-agi tura... Atan tura aawqeɣ deg yiman-iw. Iiii WI... Axaṭer TTPAṢṢIYEƔ bezzaf.

     IFUK ad ssedhuɣ iman-iw.

     Ad tt-id-awiɣ tuneḥ tuneḥ, tuneḥ tuneḥ... Ur ttakiɣ ara kan, alamma kan PAF cɣel amzun akken iwet-iyi UṬUBIS ula d nekkini.

     Waala, waalaa... Ad TTIMAJINIƔ bellik ddunit telha... Wala, walaa... Aqli tura ttedduɣ deg webrid af yiman-iw... Ur TTPAṢṢIYEƔ i wacemma ttedduɣ af yiman-iw... Ttɣenniɣ af yiman-iw... Ttɣenniɣ, ih. IFUK ad ttɣenniɣ... Tin akkenni...

Ssendu...

                                                                    Ssendu

                                                                    Tefkeḍ-d udi d amellal.

                                                                    Ssendu...

                                                                    Ssendu...

                                                                    Akken ad yeččaṛ ubuqal...

                                                                    Akken ad yeččaṛ ubuqal...

                                                                    A taxsayt, ssendu iɣi,

                                                                    Tefkeḍ-d udi d amellal.

                                                                    Atan UṬUBIS-nni,

                                                                    Ar ɣur-i la d-ittazzal.

                                                                    Ar ɣur-i la d-ileḥḥu...

Ɛmeṛ Yuniṭ dɣa mi yettɣenni akka-agi, yettqeṛṛib ciṭuḥ ciṭuḥ TAPISṬULIT-nni-ines ar tewwurt uqerru-is yettkemmil :

A la d-ileḥḥu,

                                                                A la d-ileḥḥu...

Ɛmeṛ Yuniṭ daɣen... Aaawwaah... Atan daɣen yessader i TPISṬULIT-nni. Iɛawed daɣen:

                                                                Ssendu...

                                                                Ssendu...

Yenna-yas : Tte! Awwah, ur zmireɣ ara.

                                                                Ssendu...

                                                                Ssendu...

Yenna-yas : Tte!... Ur zmireɣ ara!...

                                                                A taxsayt, sendu tura...

Yenna-yas : Tte! Innaa ddin, eee!!...

Yenna-yas : Aawwaah... Ur zmireɣ ara. Ur zmireɣ ara! Ur zmireɣ ara!...

     Iiii! Atan diɣen yekker usqeṛwaḥ dinna deffir tewwurt. Wussen anwi wigi i d-iwḍen diɣen.

Yiwen yeqqar-as : Dewweṛ!... Rfed d asawen!... Iih... Aakken.

Wayeḍ yenna-yass : Uɣal-d akka, keččini. Dewweṛ-d ar da tura keččini.

Wayeḍ yenna-yas : Iih. Dayen tura. Aṛjaw tura ad sṭebṭbeɣ deg tewwurt.

     Yesṭebṭeb-d deg tewwurt.

     Ɛmeṛ Yuniṭ yelli-asen-id tawwurt. Ziɣ widak-nni, wwin-d asenduq-nni n Ccuhada ula d nutni. Kecmen-d i tlata yid-sen. Wwin-d asenduq-nni n Ccuhada.

Amezwaru-nni mi d-ikcem, yeqqar-asen i wiyaḍ-nni : Ṭṭfet kunwi! Ṭṭfet kunwi!... Ur ttberrizet ara tiɣemmaṛ ah!... Yyaw ar dagi tura, ad t-nsers af ṭabla. (Sersen asenduq-nni af ṭabla. Dɣa winna yenna-yas:) Igerrez!... Dɣa as-nanef kan akka-agi dagi.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yasen : Awen-yaafu ṛebbi... Iṛḥem waldikum.

Amezwaru-nni yenna-yas : Anda yella?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Anwa?

Amezwaru-nni yenna-yas : Anda yella uḥenderfuf-nni?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Eh?... Iih... Atan dagi kan.

Amezwaru-nni yenna-yas : Anda?

Amezwaru yenna-yas : Iih. Awen-yefk ṛebbi ttwab-is. Iiiih. Iwaaṛ lḥal.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iieiih... Lukan ad tezṛeḍ amek yewaaṛ d axessaṛ.

Amezwaru-nni yenna-yas : Nekkini... Axxam deg wanda ara yilli lmeyyet, nekkini... Ttagadeɣ... Muqel kan tura, iṛḥem waldik, ma tella kra n lwaada... Neɣ mulac, nekkni ad nṛuḥ af yiman-neɣ.

Ɛmeṛ Yuniṭ yewwet ar lǧib, yefka-yas ciṭuḥ UPUṚBWAṚ akkenni, yenna-yas : Iih... Maalih. Ax, ax... A teswem leqhawi.

Amezwaru-nni, yeṭṭef ilulluten-nni, yenna-yas : Ak-yaafu ṛebbi. (Yenṭeq ar wiyaḍ-nni, yenna-yasen:) Yyawt-n ihi kunwi, ah! ALI!... Salamu aɛlikum.

     Dɣa imeḥnufen-nni ffɣen i tlata yid-sen.

Ɛmeṛ Yuniṭ daɣen yeqqim-d weḥdes. Yeṭṭef aqerru-is. Immuṛfez akk amek akkenni... Iṛuḥ deg-sent. Yuɣal yekker. Yezzi-as i usenduq-nni. Paf! Paf!... Isqaad tasumta-nni yellan daxel usenduq-nni. Yuɣal yeddem akk ijeǧǧigen-nni, imug-iten d timeqqunin ɣef yidisan usenduq-nni. Yeddem-d daɣen TAPISṬULIT-nni, yessers-it af tewwurt uqerru-is. Iiiieee... Daɣen, iserreḥ i wefus-is d akessar. Iṛuḥ ar cwiṭ n temrayt akkenni, taallaq ar lḥiḍ, iɣum-it s tḥaciwt d taberkant. Yessers daɣen TAPISṬULIT-nni af tewwurt uqerru-is. Yeqqen allen-is. Amecwaṛ... Yuɣal yelli-d allen-is. Iṛuḥ ar wanda akkenni yella ṛṛibiy. Yeddem-d ṚṚIBIY-nni, Yewwi-t s ameẓẓuɣ-is. Yuɣal iṛcex-it ar seddaw tsumta. Yerfed daɣen TAPISṬULIT-nni, yessers-itt daɣen af tewwurt uqerru-is. Yeqqim akkenni amecwaṛ... Yuɣal yenna-yas : Ahya a ddin qessam! Ahya a ddin qessam! Ee! Ee! Ee! Eee!!... Amek ara xedmeɣ tura ? IFUK ad nɣeɣ iman-iw nebla ma ḥusseɣ i tiyita. Ahya a ddin qessam, IFUK ad d-afeɣ AMWAYA !

Fafa akked tehbubuct, atenta daɣen leḥqent-d d tazzla.

Fafa tenna-yas : Atnan uɣalen-d widak-nni!...

Tahbubuct tenna-yas : Anwi wi i d-yuɣalen?

Fafa tenna-yas : Lmumnin-nni.. Widak-nni i d-yusan sbeḥ-agi, ayagi i d-yuɣalen.

     Fafa akked tehbubuct daɣen ffɣent d tazzla.

     Ɛmeṛ Yuniṭ, teḍṛa-tt yid-s am uqelwac. Yettnadi anda ara yeffer. Ulac. Ur yufi ara anda ara yeffer. Lmumnin-nni, isell-asen mi d-leḥḥun. Qrib ad d-awḍen.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ahya a ṛebbi! Ahya a ṛebbi! Atnan wwḍen-d daɣen!... (Ineggez sufella n ṭabla, yenna-yas : Ad iyi-d-afen akka-agi ur mmuteɣ ara Aa! Aa! Aaae!!... (Yuɣal ineggez ar daxel usenduq-nni. Arbaa-nni, la d-ittaweḍ ṣṣut-nsen; qrib ad d-awḍen. Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ad ffreɣ dagi. APṚI imiren mi ffɣen kan, Ṛṛaf!... yiwet n tiyita, ad ssifgeɣ ṛebbi-inu!

     Ɛmeṛ Yuniṭ dɣa yeẓẓel daxel usenduq-nni n Ccuhad.

     Lmumnin-nni ččuṛen-d tawwurt kecmen-d akk daɣen. Aali Tixriṛ-nni, Abucri-nni, Si Ṛezqi, Sekkura Tatuy, Ɣaysa, Amṛabeḍ-nni  n tgertilt, Aammi Niṭa, Nna Simka, Gerru... Glan-d s yiwen ccix akkenni qqaren-as Ccix Llikuy akked lexwan-is. Irkel ḥeznen. Fafa akked tehbubuct kecment-d ula d nutenti. Tfukk fell-asent ddunit. Ẓẓlent ifassen-nsent ar sdat, ttaṛaḍent ad qeṛṛaant annect-nni n lɣaci; maana dayen ara tqeṛṛaḍ.

Fafa teqqar-asen : Aṛjaw tura kunwi!... La wen-neqqar mačči d LAFUṬ-is, aken-ihdu ṛebbi, ah!... Iiii... Mačči d LAFUṬ-is...

Ali Tixriṛ yenna-yas : Ula d nekkni tura ihi, a Fafa a weltma, ula d nekkni tura ihi, nekkni mačči d LAFUṬ-neɣ. Deg laanaya ṛebbi, ur aɣ-d-rennu ara! Axaṭer neɣ mulac Aa! Aa! Aa! Aaae!

Tahbubuct tenna-yas : Iih, ih... Ihi tura, dayen tura!... Smeḥt-aɣ laatab-nwen. Ad ken-yehdu ṛebbi tura... Nekkni, mačči seg-neɣ i d-tekka tiyita.

Fafa tenna-yas : Mačči d LAFUṬ-neɣ, ah! Iih... I ma yella, ur yezmir ara? Anwa-t akka-agi wagi i yebɣan akka-agi ad immet?

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iii!... Am-t-id-neɣrem, ma d argaz ay tebɣiḍ. ur ttagad, am-t-id-neɣrem.

Fafa tenna-yas : Yaaṛeḍ... Ur yezmir ara!... Netta s yiman-is, atan, ula d netta, akka-agi ara wen-id-yinni. (Tebda tessawal:) A Ḥṭaṭac!... A Ḥṭaṭac!... Ffeɣ-d tura keččini.

     Iiie!! Twala Ɛmeṛ Yuniṭ daxel usenduq-nni n Ccuhada. Dɣa tewwet-itt Tunakrizt.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Awit-as-id akersi! Ɣiwlet! A Aammi Niṭa!...

Tahbubuct tuzzel ar yelli-s, tenna-yas : Acu kem-yuɣen, a yelli, (Dɣa ula d nettat twala Ɛmeṛ Yuniṭ-nni yeẓẓel daxel usenduq-nni. Tendeh:) Aayuuuy! A Sidi Ḥend Ameṛwas!

Abucri-nni yenna-yas : Awit-as-id akersi ula d nettat (Aa wwin-as-id akersi i Tehbubuct. Abucri-nni yenna-yas:) Qqim a taḍeggalt, qqim... Atan ukersi.

     Yuɣal dɣa, arbaa yelha-d d tlawin-nni Fafa akked Tehbubuct; arbaa nniḍen, zzin-as i wesenduq-nni n Ccuhada.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Muqel kan! Yecaacaa wudem-is. As-tinniḍ amzun akken ur yemmut ara.

Gerru yenna-yas : La illeh ill lleh, Muḥammed Ṛaṣul lleh, Iiiih... Ulleh ar d tidet a yelli, Ur as-teqqreḍ ara yemmut.

Nna Simka tenna-yas : Taɣenjuṛt-is, teqḍaa am lmus.

Fafa tufeg-as. Tenna-yas : Aaeɛɛaah!!!... D asčenčen i tt-id-isčenčen, yewwet-itt d iḍes! Mi yaaya deg yiḍes, ad d-ikker.

Aammi Niṭa yenna-yas : Qqim TṚANKIL, qqim TṚANKIL tura kemmini. D acciwen ara m-d-yekker tura...

Fafa taaggeḍ daɣen. Tenna-yas : Ur yemmut ara!

Ɣaysa tenna-yas : Ahwuh, a yelli... Tura, aaggeḍ neɣ qqim.

Gerru yenna-yas : Yuli-as ubazin ar uqerru.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Awit-tt akin ar tkuzint. Smecḥet-as ciṭuḥ n zzit.

Fafa teqqar-as : Ay argaz!... Ay argaz!... Aha kker-d, ah!...

Tahbubuct tenna-yas : Aki-d, a Si Ɛmeṛ!...

Nna Simka tenna-yas : Aah!... Rnu-d tura kemmini diɣen!...

Si Ṛezqi yenna-yas : A Aammi Niṭa!... Ula d tamɣart-nni, zzuɣeṛ-itt akin. Awit-tt akin akk yid-wen ar dinna ar tkuzint.

Fafa mazal-itt kan akkenni teqqar-as : Ur yemmut ara!... Ur yemmut ara!...

     Aammi Niṭa yessuffeɣ Fafa akked Tehbubuct. Yenheṛ-itent ar dinna ar tkuzint.

Gerru yenna-yas : Fafa-nni-neɣ, tṛuḥ deg-sent meskint.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Iiii... Ad yilli ṛebbi yid-s meskint.

Fafa tettaaggiḍ dinna deg tkuzint : A ur yemmut ara!... A ur yemmut ara!...

Ɣaysa tenna-yas : Esl-as kan!... Degmi s-qqaren ziɣen usiɣ-d as-neṭleɣ yemma-s, netta itteffer-iyi agelzim.

Si Ṛezqi yenna-yas : Iiii... Axaṭer mazal ur tjeṛbeḍ ara... Atan tura nekkni... Axaṭer ula d nekkini, melmi kan i neṭleɣ tamɣart-nni-inu. Ulleh ar sin neɣ ma tlata wuḍan akkenni, mačči teqqen tiṭ-iw. Inewt-as, inewt-as i Sekkura Tatuy awen-id-tinni.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Aae!!... A Si Ṛezqi!

Fafa nettat kan akkenni, tekkat agejdur dinna deg tkuzint. Teqqar-as : A Ḥṭaṭac!... A Ḥṭaṭac!... Aha kker-d, ah!

Gerru yenna-yas : Tettextex KUMPLITMA, Esl-as kan amek i s-teqqar... La s-teqqar kker-d!...

Nna Simka tenna-yas : Terwi!... Yyamt, yyamt akin ar tkuzint ad nfeṛṛeǧ.

     Dɣa tilawin-nni akk hemlent ar dinna ar tkuzint.

Si Ṛezqi igubeṛ Abucri-nni. Yenna-yas : Iḥeqqa dɣa tura keččini... Eee... Yya-d kan ar dagi.

Abucri-nni yedda akk yid-s. Yenna-yas : Acu?

Si Ṛezqi yewwi-t ar kra akken n teɣmert ; yenna-yas : Iih... Amek akkenni tura keččini ? Iih, dɣa tura i keččini, melmi akken ara iyi-d-txelseḍ?

Abucri-nni yenna-yas : Amek ? Acu ara k-d-xelṣeɣ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Amek Acu ara iyi-d-txelṣeḍ? Tura fukken lehḍuṛ. (Iwehha s uḍaḍ-is ar usenduq-nni, yenna-yas:) Argaz atan deg usenduq, suffeɣ-d yemmat-sen! YAPA d tixeṛbicin!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Lumana dɣa keččini... Ɣur-k anda dɣa anda tettaawadeḍ i wawal-agi ! Iii... Amek i nehdeṛ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Amek? Iiii... Acu? Amek i nehḍeṛ?

Aali tixriṛ yenna-yas : Ii!... Yak nehḍeṛ... A yennat-nni... Nenna tabṛat-nni, ad d-nessuffeɣ yis LETṚAKT, neɣ ala?... Aah... Amek i nehḍeṛ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Tabṛat, fkiɣ-tt i win ara tt-id-iwten s tmacint. Tura, teqqim-d kan tura ad d-tessuffeɣ yemmat-sen!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Tte!... ṛju tura keččini. Yiwet yiwet kan ... ṛju tura ar d-iffeɣ waabaṛ. Mi yeffeɣ waabaṛ. Ad slen akk medden... Syin akin imir-nni...

Amṛabeḍ-nni, ula d netta yegger-d iman-is. Yenna-yas : Iiwwaah... Syin akin imir-nni, mi slan akk medden... Syin akin imir-nni, ad yekker umenduh...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ad ikker umenduh... Ad yekker umenduh... Deg wayagi tura... Ḥala ṛebbi i yezṛan. Axaṭer... Ihi tebɣam awen-id-inniɣ ihi? Ay ugadeɣ ad teḍṛu yid-neɣ am win akkenni i d-iṛḍen deg lebḥeṛ! Axaṭer Ɛmeṛ Yuniṭ-agi... Iiii... Cwiyyat kan...

Si Ṛezqi yenna-yas : Aaeaah?... Amek?... Amek akka-agi cwiyyat kan?

Aali tixriṛ yenna-yas : Iih, ih... Cwiyyat kan, ih. Iiii... Axaṭer, ur yelli ara d win yettwassnen.

Si Ṛezqi yenna-yas : Amek? Aaeaaah? Aɛni ḥalamma kan d win yettwassnen? Ula d wagi... Ddeqs-is.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Tte!... Esl-as kan! Ihi ma tebɣiḍ ad tezluḍ asfel, ihi ur zellu ara tayaziṭ; zlu azger! I wakken meqqar ad d-iban.

     Lukan am wakka-agi tura, d albaaḍ n win yettwassnen... Lukan d albaaḍ n win yettwassnen i yenɣan iman-is akka-agi... Yiwen akka-agi am Mulud Maamri... Neɣ yiwen akka-agi am Kateb Yasin... Neɣ albaaḍ akka-agi am Waamṛan... Aaa... Dinna, WI!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenṭeq-d seg usenduq-nni-ines. Yenna-yas : Aaaa... Dinna ma nniɣ-ak ad yekker umenduh, ad yekker umenduh!... Laaqliyya-inu, eh!

Sliman Dulin yenna-yas : Tte... SIPASSIR, a wlidi... A wlidi, dagi tura Skikuṭ, mačči d tayaziṭ-nni. Dagi tura Skikuṭ... D seksu-nni ara d-irnun sufella-s.

Si Ṛezqi yenna-yas : Tte !... Uuuh ! Nekkini, ur fhimeɣ tigert lḥasun ! Iiii... Iṛḥem waldik dɣa tura keččini. Acu d-iwwin seksu ar tigad-agi ?

Sliman Dulin yenna-yas : Iih, ih !... Iḍelli laaca kan dɣa, hatah!... Waleɣ aqcic-nni i wen-d-nniɣ akkenni qqaren-as Patuni... Iiii... Am wakka-agi, jebdeɣ-as-id akk af Ɛmeṛ Yuniṭ-agi-neɣ... MI, nekkini ur as-tt-id-wwiɣ ara kan akka-agi d tamacahut taḥerfit. Nekkini, rniɣ-as lmelḥ rniɣ-as iɛeqqaren... Seksu... Ibawen.. IIBAA Patuni... Yeɛǧeb-it lḥal.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Yaɛni tura am wakka d-tenniḍ, ih. Ɣurwat ihi ma yella kra... Wa yeqqar i wa. Syin akin imiren, anda tt-isuffeɣ ṛebbi ad teffeɣ... Ad yekker umenduh neɣ... Neɣ dɣa dayen. Tura, ad d-teddu neɣ ad d-teqqers.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Yyaw ihi awen-d-inniɣ... I lukan ad t-nawi ar lǧamaa?... ad t-nawi ar lǧamaa... Ad yeqqim deg lǧamaa. Dɣa lexwan-agi-neɣ ad ɣren fell-as. Syinna ad nebbel i laama, akken ad d-tṛuḥ laamma ad tezzi lmeṛḥum.

Si Ṛezqi yenna-yas : Amek akka-agi ad t-tawiḍ ar lǧama, ula d keččini diɣen?

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iih... Ad nexdem am wakka-agi d-yenna wemṛabeḍ. (Yezzi ar Si Ṛezqi, yenna-yas:) A Si Ṛezqi... Ṛuḥ ihi keččini tura ad d-tawiḍ lɣaci. Bac akken ad t-nawi syagi. Ad t-nawi TUDESWIT ar lǧamaa.

Si Ṛezqi yenna-yas : Lumaana, ur aɣ-tuɣlet ara dagi d iṛumyen !... Ulac-itt tagi deg ddin n yinselmen !

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ihi, mmel-aɣ-d ihi keččini, amek ara nexdem! Dagi, ur nezmir ara ad neqqim dagi, axaṭer dagi, ulac littaa.

Si Ṛezqi yenna-yas : Yirbeḥ, yirbeḥ... Ihi, d kunwi i yezṛan.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Uuuuh!!...

     Dɣa Si Ṛezqi yeffeɣ.

     Yeqqim-d Umṛabeḍ-nni n texsayt, yeqqim-d Aali Tixriṛ, Abucri-nni, Sliman Dulin, Ccix-nni n llikuy akked Lexwan-is.

Amṛabeḍ-nni, yezzi ar Ccix-nni n llikuy, iwwet deg fassen-is, yenna-yas : Ahaw ihi tura kunwi... Yallahut, ah!

Ccix n likuy yenna-yas : Anaam ih... Ḥadeṛ! Ḥadeṛ!... Besmelleh!... Besmelleh, ddaawa n lxir!...

     Dɣa ssenden akk urawen-nsen.

Abucri-nni inebbeh-asent i tlawin-nni yellan deg tkuzint. Yenna-yasent : Ssamt, ah! Ssamt, ah, kunnemti!... Fkemt-aɣ ciṭuḥ n tsusmi, tura tura dayen, beṛka-akent!... Iih! Akken ad nebdut ṣell aa nnabi.

     Aammi Niṭa, Fafa, Tahbubuct, Gerru, Nna Simka akked Ɣaysa ffɣen-d seg tkuzint.

Amṛabeḍ-nni yebda yeqqqar lfattiḥa. Yeqqar-as:

 Wi bɣan ad idkeṛ ṛebbi,

                                                          Idekkeṛ lleh s nnaama.

                                                          Yeccečč talqimt tazeqqalt

                                                          D tinna i yeǧuzen i weẓekka.

                                                          Wamma la ileh ill lleh,

                                                          Ttawin-t warrac deg lexla.

Lexwan-nni tbaan-t-id. Nnan-as : Amin, llahu mamin.

Fafa tenna-yas : A  ur yemmut ara, bac akken ad teɣrem fell-as!... Aalalalaa!!... Iiiiḥḥuuuh!!... Esl-asen kan!...

Tahbubuct tenna-yas : A Ccix Llikuy!... Atan terram-aɣ axxam d lǧamaa Zituna!...

Ccix n Llikuy yebda yettdekkiṛ :              

                                                           A win yeṭṭfen igenwan,

                                                           Azen-aɣ-d lǧebṛan...

Lexwan-nni setbaan-as-d diɣen:

                                                          Amin, Llahu mamin!...

     Lɣaci yemǧuǧi-d af tewwurt. La d-ttmegḥazen deg imi n tewwurt. Agugam-nni win akkenni, atan ur isell ur iheddeṛ; win akkenni i d-yusan ar Xalti-s yedda-d akkenni ger lɣaci.

Sekkura Tatuy tṛuḥ ar ɣur-sen. Tenna-yasen : Kecmet-d ma tebɣam ad twalim. Yyaw, yyaw, kecmet-d akk akka ar dagi.

     Dɣa ibaduyen-nni sderdfen-d. kecmen-d akk. Agugam-nni imug iman-is ar tama usenduq-nni. Icaɛl tacemmaat dɣa yeqqim kan dinna ar usenduq-nni.

Fafa tenna-yas : Aaayaa!... Yyaw ay inebgawen s axxam aammi!

Lexwan-nni nnan-as : Amin, llahu mamin!...

Fafa tenna-yas : Tura, ad teffɣem, neɣ awen-ṭṭfeɣ aakkaz!...

Ccix Likuy yenna-yas :

A yemna aaziz-iw, yamma,

                                                      Ziɣ Aazṛayen, d amɣerri...

                                                      Win yettẓallan, yetseddiq,

                                                      Ḥedṛeɣ mi t-yesseḥluli.

                                                      Win yettakren, ixeddaa,

                                                       Yerna-yas udem am lemri...

Fafa tenna-yas : Ad teffɣem, neɣ awen-ṭṭfeɣ aakkaz!

Lexwan-nni nnan-as : Amin, llahu mamin!...

Ccix llikuy yenna-yas : Llit-aɣ-d ṭṭaq-nni... Llit-aɣ-d ṭṭaq-nni... Akken ad d-ikcem ciṭuḥ ubeḥri. (Yezzi ar Fafa, yenna-yas :) A yexti, eǧǧ-aɣ ad nexdem, ah ! Akem-yehdu ṛebbi, ah!... Iih. (Dɣa yuɣal ar lfattiḥa-nni-ines.) Yenna-yas:

                                                         A ṛebbi, tegḍ-as i wul

                                                         Am tala, wi yebɣun yagum

                                                        A ṛebbi, tegḍ-as i wul

                                                        Am weḥṛiq, wi yebɣun yezdem.

                                                        Ternuḍ-as adrim aṭas,

                                                         Ur t-ttaǧǧa ara d ilem.

Lexwan-nni setbaan-as-d diɣen : Amin, llahu mamin !...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Anaam a ccix... Ulamma theddreḍ, awal-ik d ameqran... Lumaana nekkni tura, aqlak-id la tettwaliḍ, mačči dagi ara nens. Wwet kan tin akkenni n wwet aaddi, ayyah!

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Ma tebɣiḍ tinna n wwet aaddi, ishel maḍi tinna n wwet aaddi, tura kan, hah. Ṛju as-sfehmeɣ.

     Dɣa iqeṛṛeb ar Ccix Llikuy. Yebda isbecbuc-as ar umeẓẓuɣ.

Lexwan-nni nnan-as : Amin, llahu mamin!...

Fafa taawed daɣen tenna-yas : A ur yemmut ara i la wen-neqqar !

Tahbubuct tenna-yas : Annaɣ a Sidi Sekri, skerr-it-id.

Ccix llikuy yenna-yas :

         A ṛebbi; seḥlu-aɣ, dawi-aɣ...

                                                          Laanaya n nnbi.

                                                         Tekfuḍ fell-aɣ lemḥani,

                                                         Sbaad fell-aɣ imceṛṛi,

                                                         Kkes fell-aɣ ayen n diri,

                                                          Awi-aɣ d ubrid anaṣli,

                                                          Jmaa akka d-nezzi.

                                                          IPI tura imi

                                                          Teqqarem wwet aaddi,

                                                           Ihi tura ula d nekkini

                                                           Dɣa ad ṛṛuqteɣ kan dagi.

Lexwan-nni nnan-as : Amin, llahu mamin!...

Fafa tenna-yas : Iie !!... Ayɣer akka-agi, a yih? Ayɣer yeggumma ad d-yekker? I ma yella d tidet dɣa yemmut? I ma yella d tidet dɣa yemmut?

Lexwan-nni nnan-as : Ad yegg ṛebbi aseqqamu-ines deg ṛṛeḥma... Tayeffust n nnbi, ṣelli aalih wa sallaama. Amin, llahu mamin!...

Fafa tenna-yas : Aabbuuuh!!...

     Dɣa daɣen teɣli menṭeq. Texcawet.

Wiyaḍ-nni zzin-as akk daɣen. Qqaren-as:

-       Yhuhu!... Ayhuu! Acu akka?...

-       Acu tt-yuɣen akka?...

-       Refdet-tt-id, ah!

-       Awit-tt-id akka-agi ar dagi ar umetṛeḥ.

-       Ahya a sbaa ssaaqa, aae!!...

Zzin-as akk i Fafa-nni. Ḥala agugam-nni. Netta meskin yeqqim kan dinna tama usenduq-nni.

Lexwan-nni ṭakin tin akkenni n Si Muḥend Saɛid U Belɛid:

Lfiṛaq, bezzaf yewaaṛ,

                                                          Ger leḥbab ma mwalafen.

                                                          Ḥed ur yezmir ad yesbeṛ

                                                          Yeɣli-d lwaḥc ger-asen

                                                          D ddunit i d taɣeddaṛt

                                                          Tefṛaq-iten uraad mmuten...

     Wiyaḍ-nni, refden-d Fafa-nni; sersen-tt sufella umetṛeḥ. Zzin-as akk dinna; ttaṛaḍen ad tt-id-rren ar ddunit. Agugam-nni, yeɣli af tgecrar; Yeṭṭef aqerru-is, yettru. Lexwan-nni, mazal-iten kan akkenni dekkiṛen. Yiwet teswaat, Ɛmeṛ Yuniṭ irfed-d iman-is daxel usenduq-nni. Iwwet akka, iwwet akka, yessuffeɣ-d tamacwaṛt seg lǧib. Ppiiicjjj!!... Inser. Agugam-nni yerfed taqerruyt-is... Iie! Iwala Ɛmeṛ Yuniṭ iseffeḍ imeṭṭawen. Dɣa

Agugam-nni isuɣ : Aaaaɛɛɛ!!!...

     Dɣa yeɣli d tinnegnit. Ɛmeṛ Yuniṭ... Iie! Yuɣal ar daxel usenduq-nni.

Wiyaḍ-nni uzzlen-d ar ugugam-nni. Qqaren-as:

-       Aah!?... Acu akka?

-       Acu k-yuɣen?

-       Acu yellan?

Sekkura Tatuy tenna-yas : I keččini a mmi, acu n tmara i k-yerran?

     Si Ṛezqi ata yuɣal-d. Yerna-d iqeffafen.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ahaw tura dayen !... Yyaw akkinna tura ad t-nawi syagi.

Si Ṛezqi yenna-yas : Ahaw ihi... Ahaw ihi, ah!...

     Dɣa iqeffafen-nni refden asenduq-nni, ssuffɣen-t. Ccix Llikuy akked Lexwan-nni-ines dɣa ffɣen akk akked-sen. D nutni i d imezwura ttawin-d kan akkenni tin akkenni n Lfiṛaq, bezzaf yewaaṛ, ttdekkiṛen yis.

Fafa tuɣal-d ar ddunit. Tenna-yas : D tidet ?... D tidet yemmut ? Yemmut?... Yemmut!!... Hi! Hi! Hiii!!!... (Tettru. Agugam-nni iṛuḥ ar ɣur-s ixeṛṛa meskin. Taarquqin-is... IPI yessefham-as i Fafa acu yezṛa. Yessuffeɣ-d tamacwaṛt yettḥukku allen-is. Fafa tenna-yas : Iɣaḍ-ik?... Nnaɣ a mmi!... Ula d keččini?... Ula d keččini tettruḍ? Iiieiiih... Lukan ad tezṛeḍ nekkini... Aaeaah! Ay amxix-iw!!... Ay amxix-iw!... Ay amxix-iw!!...

     Tuzzel ar tewwurt, tewwi akken taɣaɣit... Wiyaḍ-nni ṛuḥen akk tura dayen. Ǧǧan-d axxam d asemmaḍ. Ḥala ṣṣut-nni lexwan-nni i mazal cwiyya la d-ittaweḍ ṣṣut-nni-nsen yettṛuẓu meẓẓi meẓẓi.  

 

AKETWEN V

     Ihi mana tura dagi, aqlaɣ dinna deg taddart-nni IḤENDERFIFEN. (Yenna-yas taddert IḤENDERFIFEN, wa ur yettlaɛi wa, yak?...) Iih...

     Si Ṛezqi, Aali Tixriṛ akked Sliman Dulin atnana ar tama uẓekka d ajdid.

Si Ṛezqi yenna-yas : Hatan tura umekan-nni i awen-d-nniɣ akken. Hatah. Dagi. Haah?.. A muqlet tura kunwi ma yeɛǧeb-iken umekan-agi? Hatan tura wanda s-neɣza.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iih. Yelha umekan-agi, dagi. Yewwuḥra... Yerna iqubel Iṭij... Igerrez umekan-agi.

Si Ṛezqi yenna-yas : D wagi i wumi qqaren Iṭij, abeḥri, Tili... Welleh, a mmi, am akken i RIZIṚBIƔ amkan-agi, nniɣ-as Mennaɣ deg ṛebbi a wi t-yufan akka-agi i yiman-is !

Aali Tixriṛ yenna-yas : I widak-nni akk iffi nehdeṛ akken?... Yak tceggaaḍ akk ɣur-sen? Yak ulac win i tettuḍ?

Si Ṛezqi yenna-yas : Ceggaaɣ ɣur-sen... Yiwen yiwen!

Sliman Dulin yenna-yas : Ur d-qqar ara tceggaaḍ ɣur-sen yiwen yiwen. Axateṛ ar tura, llan agad ur nesli ara maḍi.

Aali Tixriṛ yenna-yas : A ma yella akkenni dɣa... Ad nessuffeɣ LARRUS!

Sliman Dulin yenna-yas : Iih!... Isem-is winna... Aqcic-nni i wen-d-qqareɣ akkenni isem-is Patuni, IBA tettum-t. Axateṛ naqalint nehdeṛ, nenna-d ad d-yas ar tenṭelt.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ihi, anda yella ihi?

Sliman Dulin yenna-yas : Anda zṛiɣ ṛebbi-ines nekkini tura anda yella! Nekkini, deg wasmi t-walaɣ seldiḍelli-inna akin, dɣa deg wassen.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ihi, tixxeṛ-as neɣ mulac. Ula d nekkni ur t-neḥwaǧ ara.

Sliman Dulin yenna-yas : Keččini, ggummaɣ ak-fehmeɣ. Mkull ma ara k-d-addreɣ abaaḍ, teqqareḍ-iyi-d ur t-ḥwaǧeɣ ara. ALUṚ tura, ur zṛiɣ ara nekkini acu teḥwaǧeḍ ?

Aali Tixriṛ yenna-yas : Nekkini, nniɣ-ak d acu ḥwaǧeɣ nekkini... Yenna-yas D ayen tebɣiḍ ay amuḍin ay bɣiɣ ma d aṭan, ṛebbi ak-yecfu. Mačči mkull  ad d-nettaawad i teqsiṭ swadda.

     Snat n temɣarin akkenni, atenta yefka-tent-id webrid. Yiwet, qqaren-as Yemma Jida Ḥnini; tayeḍ d Yemma Jida Ktilu.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Ziɣen a yelli nekkini, ziɣen amzun akken mačči deg ddunit ay lliɣ.

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Aaeaah? Ayɣer mačči deg ddunit ay telliḍ?

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Iiii... I uẓekka-agi?... D ajdid... Mačči greɣ-as tamawt.

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Nekkini greɣ-as tamawt... Nekkini Greɣ-as tamawt mi akkenni i d-aaddaɣ ṣbeḥ-agi.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Anwa i yemmuten?

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Amek?... Ur tesliḍ ara aɛni?... Tessneḍ-t xuḍi... Aḍeqqal-nni n Tehbubuct. Ɛmeṛ.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Yyaaah ? Yemmut Ɛmeṛ Yuniṭ ?

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Ɛmeṛ Yuniṭ, ih. D winna i yemmuten.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : D lewhayem!... Ur sliɣ ara.

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Susem kan a yelli!... Lukan ad tezṛeḍ tadyant yedṛan!... Yenna-yas Imawlan sebṛen, imaazzan kefṛen. Wwin-t ar lǧamaa, ǧǧan-t dinna deg lǧamaa sin wussan d sin wuḍan. Ass-agi tura d wis telt yyam... Ihi kemmini ur tṛuḥeḍ ara ar lǧamaa ad taazziḍ lmeṛḥum ?... Nekkini, ṛuḥeɣ iḍelli. Nekk ɣileɣ tenna-am-d Yemma Kisaṛ. Axateṛ akken i neddukkel nekk akked yid-s.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Yyaah ? Tedda Yemma Kisaṛ ?... A muqel tura, ah !... Ad tt-ixdaa ṛebbi... Ur iyi-d-tenna ara!

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Meskint, tettru, tettru, tettru... Almi kkawent wallen-is seg meṭṭi.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Nekkini, ur sliɣ ara ihi... Iihi?... D lmut n ṛebbi?

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : A yelli, mačči d lmut n Ṛebbi. D netta i yenɣan iman-is.

Yemma Jid Ḥnini tenna-yas : Ur fhimeɣ ara... Amek akka-agi tadyant-agi?... Nekkini ihi, taadda-iyi seddu cclaɣem. Iii ni ni niii !...Ayɣer i yenɣa iman-is ?...

Yemma Jida Ktilu tenna-yas : Ayɣer ?... Iiii... Ahbuh a yelli!... Idheṛ-am lḥal ayɣer.

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Aaa... Aha kan... D tidet a yelli... Aaha tura, ah!... Way way way way way way way!...

     Dɣa Yemma Jida Ḥnini akked Yemma Jida Ktilu kemmlent abrid-nsent.

Aali Tixriṛ yanna-yas : A twalam tura acu wen-d-qqareɣ? Hatan tura yewweḍ wawal ula ar temɣarin, hah. (Yenna-yas:) Yyaw,... Tura wiyaḍ-nni qrib ad d-awḍen tura. Yyaw ad ten-nemmager.

     Dɣa Aali Tixriṛ. Si Ṛezqi akked Sliman Dulin hemlen diɣen.

     Atta tewweḍ-d tin akkenni i wumi qqaren Tilelli n Tmeṭṭut. Tewwi-d yiwen Ubuguṣ akkenni, qqaren-as : Čučuḥ. Teṭṭef-as-d afus, teskerkir-it-id. Winna, ileḥḥu-d am win yettqeddimen ajiwciw ɣer lǧamaa.

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Haatan.

Čučuḥ yenna-yas : Acu?

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Haatan. Dagi.

Čučuḥ yenna-yas : Acu dagi?

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Dagi ara yenṭel.

Čučuḥ yenna-yas : Anwa?

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : A Čučuḥ, a Čučuḥ... Keččini tura ɣas ak-d-inniɣ. Kullec d LAFUṬ-iw. D nekkini i t-yenɣan. Twalaḍ ? Twalaḍ ? Akken i ttmettaten yergazen fell-i!...

Čučuḥ yenna-yas : Xzu cciṭan, a yelli-s n medden, ah!... Xzu cciṭan,ah!...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Yerna nekkini... Nekkini, nniɣ-as kan tixxeṛ-iyi. Netta imiren iṛuḥ yenɣa iman-is. Yenɣa iman-is fell-i, ih, ih...

Čučuḥ yenna-yas : Anwa ?

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Acḥal ayagi tura, netta yeddawaṛ-iyi... Nekkini, nniɣ-as Ndah. Almi tura... Aḥeq Ṛebbi ar ugadeɣ tura nekkini... Amek ? Acu tenniḍ, a Čučuḥ ? I ma ddiɣ akk yid-k tura ? Axateṛ... Iih... Bɣiɣ ad dduɣ akk yid-k... Iih... I wakken ad ttuɣ akk tilufa-agi.

Čučuḥ yenna-yas : Tezṛiḍ, a yelli-s n medden?... I lukan ad tuɣaleḍ ar yemma-m, mačči akken ay axiṛ-am ?

Lexwan-nni, yettaweḍ-d ṣṣut-nsen am akken ttaqrib ad d-awḍen. Mazal-iten kan deg tin akkennii n Lfiṛaq, bezzaf yewaaṛ, ttdekkiṛen yis. Leḥḥun-d, ttdekkiṛen.

Čučuḥ yenna-yas : Welleh!... Welleh!... Axateṛ... Iih!... A yexti... Ulamma, aazizeḍ, ɣlayeḍ... Lumaana ass-agi, ulamek ara... Axateṛ... Iii... Welleh!... Ulamek ara...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Aha kan!... Ula d nekkini, faqeɣ-ak tura. Ṛuḥ, ṛuḥ !... Axateṛ keččini, d taqejunt-nni n Ɣaysa i tebɣiḍ keččini !...

Čučuḥ yenna-yas : Welleh !... ṛju !... Nniɣ-am!... Iii... Ass-agi, ulamek ara... Welleh!... Ulamek ara...

Lexwan-nni ṭakin:

     Lfiṛaq, bezzaf yewaaṛ

                                                             Ger leḥbab ma mwalafen.

                                                             Hed ur yezmir ad yesbeṛ,

                                                             Yeɣli-d lwaḥc ger-asen.

                                                              D ddunit i d taɣeddaṛt

                                                              Tefreq-iten uraad mmuten...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Imi akka-agi ihi!... Ihi tura ula d nekkini, ihi zṛiɣ amek ara xedmeɣ. ṛju kan!... Ad twaliḍ!...

     Dɣa tedda d tazzla.

Čučuḥ yenna-yas : Aaww!!... A tinnat! ṛju, ah!...

     Dɣa ula d netta, yedda-tt akka deffir-s

Lexwan-nni ttkemmilen s UKUPLI-nni anda akken i s-yeqqar:

                                                               Wi s-yennan yeshel lefṛaq,

                                                                Mazal-it a leqqaq,

                                                                Mačči seg wid ijeṛben.

                                                                Ṛuḥen leḥbab, nekkni nxaq;

                                                                D wid i nḥub i nectaq,

                                                                Ǧǧan-d ifadden kkawen.

                                                                Acḥal i nezha, ncewweq,

                                                                Nettḥaṛab akken ilaq.

                                                                Tura, d leḥbab nemsefṛaq,

                                                                Ǧǧan-aɣ deg meṭṭawen...

     Ibuḥeddaden-nni akk ara iḥedṛen i tenṭelt. Atnan tura wḍen-d akk ar tmeqbeṛt. wwin-d asenduq-nni. Dɣa am akka, zwaren-d ṛbɛa medden wwin-d asenduq-nni af tuyat-nsen yerna-d umṛabeḍ-nni n tkanna, yerna-d Ccix Llikuy netta akked Lexwan-nni-ines... Terna-d Fafa, Tahbubuct... Terna-d Sekkura Tatuy, tewwi-d irin iɣerman. Yerna-d Aali Tixriṛ, yerna-d Si Ṛezqi, Sliman Dulin, Abucri-nni, Aammi Niṭa... Terna-d Ɣaysa... Akk daɣen rnan-d imaazza daɣen, mačči d yiwen ad t-id-tḥesbeḍ. Aammi Ḥmed dɣa yedda-d akkenni dinna ger-asen. Yexleḍ wemnay d uterras... Ddan akk, aqeccuc meccuc.

Aali Tixriṛ yewweḍ-d kan, yebda YETTṚAYI daɣen. Yeqqar-as : Yyaw !... Yyaw syagi... S laaqel kan!... S laaqel kan!...

Si Ṛezqi yenna-yas : A Fafa!... Yyamt-d ihi akka-agi tura ar dagi kunnemti akked yemma-m. Qeṛbemt-d ar dagi.

Sekkura Tatuy tenna-yas : S laaqel, ah! Ur ttgeḥḥizet ara, ah! Neɣ mulac, nekkini awen-wezzaɣ aɣrum-agi dagi, ad ṛuḥeɣ!

Aammi Niṭa yenna-yas : Wexxṛet cwiyya ar deffir, ad trebḥem!..

Yemma Jida Ḥnini tuɣal-d tenna-yas : ṛju, a aqcic-agi tura keččini... Eǧǧ-iyi a mmi, ad aaddiɣ.

Aammi Niṭa yenna-yas : A yemma Jida Ḥnini... Kemmini aɛni... D kemmini i d setti-s n wagi yemmuten?

Yemma Jida Ḥnini tenna-yas : Aah!... A asmi akken!...

Aammi Niṭa yenna-yas : Ihi sekreɣ-d kan iman-iw ihi, acu tettkeḥḥizeḍ ? Kemmini dɣa serked kan iman-im dagi.

Abucri-nni yenna-yas : Ahaw serset-tt-id ihi tura kunwi, ah!...

     Imuḥtanyaṛen-nni ar lqaɛa.

Sliman Dulin yenna-yas : I tura ihi, anwa ara aɣ-d-yinnin akka kra n sin imeslayen?

Aali Tixriṛ yenna-yas : A Aammi Niṭa!... Ndeh, ah! Imi keččini tura aqlak-id deg UPAṚTI. Yak keččini tura, ur yelli wi ara tagadeḍ.

Aammi Niṭa yenna-yas : Tte!... A wlidi nekkini... Tte!... Nekkini, welleh ar setḥaɣ.

Si Ṛezqi yenna-yas : Iih, ih... ulleh ar ɣas, a Aammi Niṭa. Inni-aɣ-d sin wawalen kan akka-agi, wwet aaddi.

Aammi Niṭa yenna-yas : Awal, am teṛsaṣt... Mi yeffeɣ, dayen, ur d-ittuɣal ara!... Tura, af yiwen wawal... Iiieiiih... Af yiwen wawal, ulleh ar zemren ad ak-awin ar Sseḥṛa, ad k-zlun dinna.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Yak nemsefham ?

Aammi Niṭa yenna-yas : A weddi, nekkini, ulleh ar aarqent-iyi akk ihi ma tebɣiḍ ad tezṛeḍ!...

Sliman Dulin yenna-yas : ṛju, ṛju tura ak-mleɣ amek ansi d-TEKMAṢIḌ... Inna-yas

                                                              Yeṛṛez uɛakkaz mi t-feṛqen;

                                                               Uccen yeggan ger wulli.

Aammi Niṭa yenna-yas : Tagi d tin akkenni n win akkenni... Atan dɣa, isem-is akkenni... Amek akken i s-qqaren?

Sliman Dulin yenna-yas : Tagi, d Sliman Aazem i s-iqqaren akka-agi.

Aammi Niṭa yenna-yas : Iih. Mi tenniḍ dɣa, ih. Igerrez wawal-agi. Aawed-as-d kan. Amek akken i d-tenniḍ ur cfiɣ ara mliḥ...

Sliman Dulin yenna-yas : Nniɣ-ak inna-yas

                                                                Yeṛṛeṛ uɛakkaz mi t-feṛqen;

                                                                 Uccen yeggan ger wulli.

Syinna imiren wwet kan. Anda tettṛḍeq, din. (Inṭeq ar lɣaci-nni i d-yezzin, yenna-yas:) Aaww!!... Ǧǧet-as abrid ad iɛeddi!

     Widak-nni gan-as; Aammi Niṭa.

Aammi Niṭa yuli sufella wɛammuṛ-nni n wakal, yendeh : Ay atmaten, a tiyessetmatin!... Llah msel, ihha yemsel, ad d-igri usaadi ad tt-yƐmeṛ. Ihi tura, ma ur tezṛim ara, ihi atan tura innulfa-d yiwen lexbaṛ akkenni, d ajdid, lexbaṛ-agi, igerrez, igerrez d ayen kan. Ihi tura, am wakka-agi i awen-d-nniɣ, ih. Ihi tura, atan tura la wen-qqaren, am akken i s-yenna Sliman Aazem, ad t-iṛḥem ṛebbi... Yenna-yas:

                                                             Yeṛṛeẓ uɛekkaz mi t-feṛqen,

                                                              Uccen yeggan ger wulli.

                                                              Acu d ssebba iniɣem,

                                                              Mi tezdeɣ deg-s twekka?

Diɣ kunwi... Ihi tura, am akken i s-yenna winna am ssad-neɣ! Ama rbeḥ-neɣ! Ama tafat-neɣ! Ama tafat-neɣ! Ulamma ɣas ulamma nehdeṛ akka-agi, awal-iw d ameqran, yenna-yas : Wi k-yennan, a lhem Imẓi?... Wi k-yennan Imɣuṛ?... Axateṛ ayagi akk iffi d-nettmeslay akka-agi tura dagi, nekkni tura ma tebɣam, nṛuḥ am akken... Ɣas inni nṛuḥ am akken nebna fell-as, ayyah!... SIRTU dɣa tingura-agi. Deg asmi akka-agi yeɣli leddulaṛ... Taduṭ, attan tewweḍ amelyun s ṛbɛa, eee!!... Yaɛni tura, kullec iban-d ɛinani. D ayen ngezzem i d-ixelfen.

     Sliman Dulin yeṭṭef-it-id seg tecḍat n lbista, tik, tik... Ijebbed-it-id d akessar.

Aammi Niṭa yenna-yas : Iie!!... Acu tneṭṭgeḍ dagi tura keččini?

Sliman Dulin yenna-yas : Acu tesxerwideḍ? Mliɣ-ak ansi ara tweǧǧbeḍ... Seg syinna, TUDESWIT ad d-TBIFIRKIḌ ar wagi akka yemmuten!...

Aammi Niṭa yenna-yas : Tte!... Yaaxxi!!... Iii... Eǧǧ-aɣ tura ad nehdeṛ!... Ad NEBIRIFI, a sidi, imi tebɣam ad NBIRIFI. (Dɣa Aammi Niṭa yuɣal ar lxeṭba-nni-ines. Yenna-yas:) Ihi mana, ay atmaten, a tiyessetmatin... Ihi mana tura dagi deg NANǦIRI, nekkni ur aɣ-d-trig ara deg wayen iḍerrun deg Rrus akked Marikan. Nekkni tura, acu kan i aɣ-d-icqan... D gmat-neɣ-agi yemmuten akka-agi dagi ger-neɣ. Nekkni tura, d wagi kan i aɣ-d-icqan. Hata tura. Nekkni tura dagi, d ayagi kan i nettmenni.

     Ihi tura, ay atmaten, a tiyessetmatin... Ṣefḍet imeṭṭawen-nwen!... Tuqmem LKUṚAJ i yiman-nwen!... Taaddim-d ad TEDDIFILIM sdat gmat-wen-agi yemmuten fell-awen!

     Tegra-d imiren tyennat-nni... Tin akkenni iniɣem-nni... Iniɣem-nni tezdeɣ twekka-nni, ih!... Tura ma tebɣam ihi... Tura dɣa ad d-nuɣalet ɣur-s.

     Sliman Dulin daɣen yuɣal ar Aammi Niṭa. Yeṭṭef-it-id seg tecḍat n lbista, ijebbed-it-id.

Aammi Niṭa yenna-yas : Iie!!... Serreḥ-iyi, ah!!... (IPI daɣen yuɣal ar UDISKUR-nni-ines. Yenna-yas :) Ihi mi tennam... Iniɣem-nni, ah !...

     Aali Tixriṛ, Si Ṛezqi akked Sliman Dulin ulin ɣur-s ulin ar sufella uɛammuṛ-nni n wakal ṣubben-t-id.

Iwellalen-nni i d-yezzin akken, neṭqen-d akken kra deg-sen, la s-qqaren : Aaeaaah ?

-       KISKISPAS?...

-       Acu yellan diɣen?

-       Aaeaaah? Aneft-as ad ihdeṛ!...

Si Ṛezqi indeh : Ay atmaten!... Gmat-neɣ-agi i wen-d-imeslayen akka, ur yezmir ara ad ikemmel. Tewwet-it TNAKRIZT. Ur yezmir ara ad ikemmel.Axateṛ... Iiii... Ijreḥ wul-is mačči d kra af gmat-neɣ-agi yemmuten akka. Ikwaweḍ... Ikwaweḍ...

     Dɣa Si Ṛezqi, ula d netta yessuffeɣ-d tamacwaṛt, iseffeḍ allen-is, Sliman Dulin netta yuli sufella uɛammuṛ-nni n wakal.

Fafa tettru. Tenna-yas : I nekkini tura... I wumi d-griɣ ar ddunit tura nekkini ? I wumi ?...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Tte!!... Mačči dagi, kemmini... Mačči dagi!... Kemmini, ar naweḍ s axxam... Tewteḍ agejdur!... Eǧǧ argaz ad ihdeṛ. ( Tuɣal ar Sliman Dulin-nni, tenna-yas:) Hdeṛ, a Sli!...

Sliman Dulin yewwi-d asefru. Yenna-yas:

                                                                  Yemmut wergaz, lkayes,

                                                                   Amgud ifires,

                                                                   Netta yellan zik yezweṛ.

                                                                   Nekkni d-igran deffir-s,

                                                                   Ur nusem ara deg-s.

                                                                   Yeǧǧa-aɣ-id netḥeyyeṛ.

                                                                   Awi iddren ad as-nales.

                                                                  Win yulin ad ires.

                                                                  Lmeḥna i tt-yernan, d ssbeṛ.

Ɣaysa tenna-yas : Sliman Dulin-agi... Yekkat-d kra akken isefra!... N wasmi akken d-ilul Jeddi.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ay atmaten! A tiyessetmatin!... A widak i d-tṛebba lmeḥna!... Ay aḍu huzzen izemren!... Lmut-agi n Ɛmeṛ Yuniṭ... Tura nekkini, awen-d-inniɣ acu ar wuɣer i tt-cubaɣ tura nekkini... Tezṛam ṛṛɛud deg genni?... Ihi lmut-agi n Ɛmeṛ Yuniṭ ihi akken. Lmut-agi n Ɛmeṛ Yuniṭ Cɣel amzun akken terɛed tegnawt. Tegnawt. Terna tiraadin-agi tura mi tṛaad akka-agi... Tura, ad d-ɣlin yemqerqaṛ deg genni!!!...

     Atan tura Ɛmeṛ Yuniṭ-agi... Atan tura d netta i yemmuten d amezwaru. Yiwen ufus ur yekkat ara icqiṛ. Ass-agi tura yemmut netta ; ass azekka, zemreɣ ad mmteɣ nekkini. Win akin, ad yemmet wayeḍ... Win akin daɣen, ad immet wayeḍ nniḍen... Kan akken, kan akken... Ḥalamma ur d-ittɣimi ara bu meẓẓuɣ!

     Degmi ihi tura... Ay atmaten, a tiyessetmatin!... Nekkini ihi tura, ar ɣur-wen i n-greɣ tiɣri. Tiɣri-agi, hattayan:

                                                               Neṭqet irkel i wakken awen-d-slen

                                                                Dduklet am yiḍudan ufus!

                                                                U ssalam u ṛeḥmat lleh!

     Tilelli n Tmeṭṭut telḥeq-d d tazzla. Čučuḥ ula d netta daɣen yettazzal-d akken deffir-s.

Čučuḥ yenna-yas : A Ẓuṭuṭu!

Ɣaysa tenna-yas : Čučuḥ!

Čučuḥ yenna-yas : Ɣaysa!

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Ǧǧet-iyi-d ad aaddiɣ! Ǧǧet-iyi ad rnuɣ ɣur-s!

     SITADIR tebɣa ad ternu ar win akkenni yemmuten.

Iwaziwen-nni akk neṭqen-d akk daɣen:

-       Wa yenna-yas : Anta-tt tagi?

-       Wa yenna-yas : Tettili-as imken...

-       Wayeḍ yenna-yas : D taderwict, eee!...

Tilelli n Tmeṭṭut theddeṛ-as i winna yellan deg usenduq. Teqqar-as : Nekkini, ur d-usiɣ ara i wakken ad ḥedṛeɣ i tenṭelt-ik!... Nekkini, usiɣ-d i wakken ad dduɣ yid-k!...

Si Ṛezqi yenna-yas : Tagi, tettextex tagi!...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Lmut, ad nemmet, ad nemmet!... Tura kemmini! Lumaana, d argaz-iw i yemmuten!... Iiiee!...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Netta yenna-iyi-d bɣiɣ ad kem-aɣeɣ; nekkini nniɣ-as Ala!

Ɣaysa tenna-yas : Acu testeṛtuṛ dagi fell-aneɣ tura dagi?... D nekkini i s-yennan Ala!

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Kemmini!... Ur twalaḍ ara iman-im?...

Ɣaysa tenna-yas : Yaaceq deg-i, ih!...

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Argaz yehbel fell-i, eee!!...

Ɣaysa tenna-yas : Acciwen i yehbel fell-am!!!... Ḥay!!!...

Fafa tenna-yas : Aaayaa!... Iiiii!!!...

Aali Tixriṛ igger-d iman-is akken ad tent-ifru. Yenna-yas : Ay atmaten!... A tiyessetmatin!... Aṛjamt tura kunnemti, ah!... S ttawil kan tura kunnemti!... Nekkni... Nekkni, mačči ar tmucuha-agi-nkent, nekkni iɣer i d-nusa!... Nekkni nusa-d ar wergaz-agi yemmuten akka, i wakken as-slen leǧnas s liḥala-agi tamacahut i deg i d-gran wigad yeɣran ass-agi tura dagi deg tmurt-neɣ!...

Sliman Dulin yenna-yas : Ulleh ar RYADITU! Nezṛa-t akk yekkat lɣiḍa uqbel ad yemmet. Yemmut af tmazirt; d ayagi i yellan!

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Eehoe! Ur yemmut ara af tmazirt! Yemmut af tlelli n Tmeṭṭut!

Abucri-nni yenna-yas : Tebɣam awen-id-inniɣ ihi?!... Aṛjaw awen-d-inniɣ ihi tura nekkini af wacu iffi yenɣa iman-is. Ay atmaten, a tiyessetmatin!... Argaz-agi ihi, yenɣa iman-is af tqeṭṭit n weksum! Axateṛ nekkini d Abucri, ALUṚ zṛiɣ KISKISI. Ulayɣer ad teṛẓem iqerray-nwen!... Win yellan d abucri ass-agi dagi deg tmurt-neɣ, ur yezmir ara ad yexdem aɣrum-is tṛankil. Almi tura... Hatnan tura yergazen la neqqen iman-nsen!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Irgazen ur neqqen ara iman-nsen af wayagi! Nekk akk yid-s, naadel mliḥ asmi akken uqbel ad yemmet. Steqsiṭ agad t-iqerben, awen-id-mlen acu i ɣef i yenɣa iman-is!...

Tahbubuct tenna-yas : ulleh a mmi ar ḥala af tqedduḥt n seksu...

Abucri-nni yenna-yas : Af tqedduḥt n seksu!... Wala! SIJIST! Axateṛ imi ulac taqeṭṭiṭ-nni n weksum!... Nniɣ-awen Nekkini d Abucri ay lliɣ. A iyi-d-temlem tura i nekkini?!...

Ɣaysa tenna-yas : D nekkini i yezṛan ayɣef i yenɣa iman-is. Yenɣa iman-is fell-i nekkini!

Tilelli n Tmeṭṭut tenna-yas : Eehoe!... Ihi mačči fell-am i yemmut! Yemmut fell-i nekkini! Zzu, qlileḥ!!...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aḥeq Sidi Xlifa!!... Yemmut af tinneslemt iffi i yemmut, ihi ma tebɣam ad tezṛem!...

Abucri-nni yenna-yas : NU NU NU, NU NU, NU NU, NU NU! Yemmut axateṛ ulac aksum i la wen-qqareɣ!... Aḥeq ṛebbi ar ḥala af tqeṭṭiṭ-nni n weksum !

Aali Tixriṛ yenna-yas : A ṛebbi-nwen !...

Abucri-nni yenna-yas : Af tqeṭṭiṭ-nni n weksum ihi iffi i yenɣa iman-is, ihi, ma tebɣam ad tezṛem ihi!...

Sliman Dulin yenna-yas : Iiiiḥḥuh!!... Nekkini a la wen-qqareɣ... Ii li li liii!!... Nekkini a la wen-qqareɣ yemmut axateṛ yebɣa ad d-yeḥyu tamazirt ! Iih ! Maḍi nniɣ-awen yekkat lɣiḍa uqbel ad immet !...

Aali Tixriṛ yenna-yas : D nekkini akk i s-yennan d amezwaru... Nniɣ-as PISK lmut, ad temteḍ... Nniɣ-as ALUṚ ihi meqqar mmet fell-aneɣ, nekkni s wigad-agi yeɣran akka!... Netta, yenna-iyi-d WI.

Fafa tettru. Tenna-yas : Hi hi hiii... Ayuuh!... Ayuh!!...

Tahbubuct tenna-yas : Annaɣ ay aḍeggal-iw i ṛuḥen deg leɣlaḍ!

Ccix Llikuy akked Lexwan-nni-ines atnana daɣen bdan La ila w llala-nni-ines : La ileh ill lleh, Muḥemmed Ṛaṣul lleh... La illeh ill lleh, Muḥemmed ¨raṣul lleh...

     Imaazzan-nni ssendan akk urawen-nsen. Aammi Niṭa, netta yeṭṭef kan tamert-is. Ma d Sliman Dulin ihmel; wussen anda akka yerra daɣen.

Sekkura Tatuy tenna-yas : Sendi urawen-ik, a Aammi Niṭa... Sendi urawen-ik... Ad tawiḍ lbaṛaka.

Aammi Niṭa yenna-yas : Eheh!!...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Ahaw tura kunwi... Frut-aɣ-tt-id, ah!... I tura lmeṛḥum-agi... Ad yenṭel neɣ akka-agi kan ara yeqqim?!...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iih, ih... Tura, ad t-nenṭel. (Dɣa yeɣli af tgecrar. Yekna sennig usenduq-nni n Ɛmeṛ Yuniṭ. Yenna-yas:) Ahya a Si Ɛmeṛ, deg laanayt-ik, smeḥ-iyi-aneɣ kan. (Dɣa yunez fell-as. Yuɣ-as-id aqerru-is. Yenna-yas:) Ṛuḥ, a Si Ɛmeṛ! Ad yegg ṛebbi asɣar-ik ad yeǧǧuǧǧug, ad yettnarni... Hemmpptte!!...

Ɛmeṛ Yuniṭ... Iie!... Dɣa ula d netta yuɣ-as-id aqerru-is i Aali Tixriṛ. Yenna-yas : Susem kan, a Si Aali... Semḥet-iyi kan, ula d kunwi!...

Aali Tixriṛ isuɣ : Aaaaɛɛɛ!!!...

     Dɣa ineggez-d ar deffir.

Imugabiyen-nni irkel ttaggiḍen :

-       Aaaɛɛɛ!!...

-       Aaaɛɛɛ!!...

-       Ay a yemma!...

-       Ay a Baba!...

Iwqaa-tt a Baba ṛṛzeɣ. Mkull yiwen amek i yettaaggiḍ. Rewlen akk, zgan-d mbaɛid.

Ɛmeṛ Yuniṭ yekker-d. Ibedd-d daxel usenduq-nni. Yenna-yas : Ur ttagadut! Ur ttagadut!... Ur mmuteɣ ara!...

Fafa tenna-yas : A Ḥṭaṭac!... Tekkreḍ-d?!...

Ɛmeṛ Yuniṭ Yenna-yas : Iih, aqlih. (Dɣa yezzi ar Sekkura Tatuy, Yenna-yas:) A Nna Sekku!...

Sekkura Tatuy tenna-yas : Baad fell-i, a cciṭan! Lfayda yid-k ur telli!... Acu tebɣiḍ?!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Aɣrum, a Nna Sekku! Aɣrum!!... (Yekkes-as-d iḥinif n weɣrum annectilat. Yenna-yas:) Awi-d ad ččeɣ!!... (Yebda ihemmej deg weɣrum-nni. Yenna-yas:) Sin wussan akked sin wuḍan ayagi tura, mačči sbelaaɣ talqimt! Win ara iyi-d-ifken aɣyul... Akka tura, ad t-ččeɣ! Akka tura!!?... Ttwe, ttwe, ttwe! Aawwah, dayen. Dayen, ur d-nniɣ ara! Nekkini tura dayen; ur bɣiɣ ara ad mmteɣ.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Amek?!... Amek akka-agi, eee!!?... Amek akka-agi ur tebɣiḍ ara ad temteḍ?!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Aawwa, dayen!... Dayen, nniɣ-ak... Yif-iken ṛebbi. Tura, ula d nekkini ur bɣiɣ ara ad mmteɣ. Tura, ula d nekkini bɣiɣ ad idireɣ...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iii... Amek akka-agi?!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiii... Zeṛṛ kan Tayaziṭ mi akken ara saaddin deg-s lmus, amek i txeddem!... Nettat, aqerru-is ad ittaluluq, nettat ad tettexbibiḍ, ad tettazzal, ad tettneggiz... Ṛuḥ ṭṭef-itt-id keččini!!...

Ihi tura d nekkini, akken. Nekkini, am tyaziṭ-agi i wen-d-qqareɣ akka-agi. KSASWA s uqerru-iw neɣ nebla aqerru-iw, nekkini ur iyi-d-teḥrig ara. Nekkini, PURBIK kan ad idireɣ.

Dayen. Semḥet-iyi laatab-nwen. Uuuu... Ur bɣiɣ ara ad mmteɣ..

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iii!?... Amek akka-agi ur tebɣiḍ ara ad temmteḍ?!!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-ak ur temettateɣ ara NI fell-ak NI af wayeḍnin! NI af LAGUC NI af LADEṚWAT! NI af tarwa zziraɛiya NI af Ɛmeṛ Buzwaṛ !!...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Iii... Amek tura keččini?!!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Nniɣ-ak meskud lliɣ af yiḍaṛṛen-iw, nezmer ad nili d imeddukal, nezmer ad nili d leḥbab, nezmer ad nili akken i aɣ-yehwa... akka ma tezzim dagi!... Ad ken-ttɛuzzuɣ ma yehwa-awen alamma dayen. Ma d tagi i d-teqqarem akka-agi ilaq ad mmteɣ fell-awen, atan ihi ɣas ur d-ttɛawadet ara i wawal-agi!

      I tebɣuḍ taazizeḍ a tiṭ, timmi sennig-m tella. Iih... Ihi, ula d nekkini tura, d aqerru-iw i yezwaren. D yiman-iw i yezwaren. D abbuḍ-iw i yezwaren. ( iwwet taabbuṭ-is, yenna-yas:) Taabbuṭ-agi... Hattah!... Tabbuṭ-agi, ay atmaten!... Taabbuṭ-agi?... Taabbuṭ-agi, ad sebleɣ fell-as lqaɛa, ad rnuɣ igenni!...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Azrem, af waabbuḍ i yeleḥḥu!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : A wacu iffi tebɣam ad nelḥu ihi tura?... Ad nelḥu af jeḥniḍ?... Neɣ af wacu iffi tebɣam ad nelḥu?...

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Fukken yergazen ay at laaṛaḍ!...

Aali Tixriṛ yenna-yas i Ɛmeṛ Yuniṭ : Ulleh ma teswiḍ bunt!

Aamṛabeḍ-nni idubli-as; yenna-yas : Atan ihi nekkini ihi briɣ i tsa w teɛin n waraw n warraw-ik ihi... Ma d kečč ay d argaz!! Imi ziɣen...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Aawwah!... Ziɣen ulac deg-s maḍi, ziɣen!... Amek?! Ur tsetḥaḍ ara dɣa?... Aɣ-teqqareḍ dagi D aabbuḍ-ik i yezwaren!... I nnif-ik? I tmurt-ik? Neɣ aɛni anda i ten-in-teǧǧiḍ keččini?

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiieiiih... Dɣa ar wanda akka-agi i la iyi-tt-id-tekkseḍ akka-agi dɣa tura keččini? Nekkini, as-d-ttmeslayeɣ af nnger; netta ad iyi-d-ittmeslay af ṭikkuk!... Iih! Ahaw dɣa yyawt-d!... Dɣa tura kan dɣa ad dduɣ akk yid-wen!... Ad nṛuḥ ar win i wen-ihwan, as-ninni akk ayen akka-agi iyi-d-teqqarem akka-agi... Ad tezṛem amek ara wen-id-yinni netta. Ulleh ar d ad d-iddem ɣur-wen taqabact!... Aa... Aa... Ad ken-issiffeg akk akka ma tellam dagi!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Amek?!... ṢAFIK DAPRIṬWA keččini... ṢAFIK ihi dayen tura?... Ulac irgazen deg tmurt-neɣ?!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ayɣer ulac irgazen deg tmurt-neɣ?... llan. Deg tmurt-neɣ, kullec yella. Atnan ihi tura nnulfan-d ula d izerfan n wemdan ihi ma... Ma tebɣam ad tezṛem !... Nekkini, mačči af aya-agi iffi la wen-id-heddṛeɣ, nekkini. Nekkini la wen-qqareɣ ulac win i yebɣan ad immet.

Aali Tixriṛ yenna-yas : MI!... Ii... Yak d keččini i d-innan!...

Si Ṛezqi yenna-yas : Iih. D keččini i d-innan belli KUMKWA tebɣiḍ ad tenɣeḍ iman-ik.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiii... Nniɣ-awen-id... Nniɣ-awen-id... Nekkini MI wen-d-nniɣ ara akka-agi... Axateṛ d cɣel ay ulac. Yuɣal dɣa ula d nekkini... Iiii... Uɣaleɣ am akken ufiɣ ayen swayes ara ssedhuɣ iman-iw, ayya!... Iii... Axateṛ... Iiii... Tufam-iyi-d DIGUTIƔ, ih... Axateṛ FIKTIBMA, mačči d tamɛict i deg nella ṢAFIK sin iseggasen ayagi tura, nekkini ttnadiɣ lxedma... Ggummaɣ ad afeɣ lxedma.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Deg wayagi tura, am kečč am medden. Aqlaɣ akk KIFKIF-aneɣ.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiii... D win i k-d-qqareɣ!!... Yak atan la tettwalim... Win ur nxeddem ara ass-agi... Iiii... Ulac-it Deg Ddunit!!... Iiii... BYASIR KIFKIF-aneɣ! Zriɣ KIFKIF-aneɣ!... Iih... Ayɣer akka-agi tura? Nekkini, ur awen-d-nniɣ ara ifeɣ-ken. Ur rwileɣ ara, nekkini! Nekkini, abazin i d-yersen, ssasneɣ-d deg-s ula d nekkini akka-agi am kunwi. Ulleh a lukan ad kkaten ma yehwa-yasen s tefḍist!... Ma skecmen-iyi taaṛabt ar uqerru-iw!

     Yerna Si Ṛezqi, atan dagi d inigi.

Si Ṛezqi yenna-yas : Wwet kan, Wwet... Yerna nekkni nettkel fell-ak.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iṛḥem Baba-k!... Wi k-yennan ttkel fell-i?!... Acu ara tettekleḍ fell-i tura nekkini? Nekkni, aqlaɣ nṛuḥ deg-sent, eee!... Keččini tura. Ulac akk win iffi ara tettkleḍ ḥalamma tṛuḥeḍ-d ar ɣur-i tura nekkini ad tettekleḍ fell-i! Susem kan, susem... A wi k-yeḥkan!...

Si Ṛezqi yenna-yas : Eehoe! Ihi tura ula d nekkini, ur ḥwaǧeɣ ara ad iyi-d-teḥkuḍ.

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Eehoe!... Ihi tura ula d nekkini ad k-d-ḥkuɣ ma tebɣiḍ !... Ad k-d-ḥkuɣ af NANǦIRI ihi imi tebɣiḍ akka-agi. Ad ak-d-ḥkuɣ af wasmi akken i neqqar Taḥya ! Xuḍi, ass-nni, xuḍi ula d nekkini aaggeḍeɣ amur-iw. Aḥeq kra aɣ-d-issemlalen akka-agi, ih!... Ar ttaaggiḍeɣ alammi tebbeḥbeḥ taɣect-iw. Almi tura... Atan nekkni, ulac d acu i aɣ-d-iwwḍen. Tamurt yewwi-tt uḥemmal... APṚI tura ak-qqareɣ ay atmaten, a tiyessetmatin!... Ad d-nḥelli Falasṭin!... Ihi tura ula d nekkini, ulac din atmaten!

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aah... Keččini tura... Isteḥeq ak-nebnu acaṭu!... I wakken ad tfeṛḥeḍ!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iiieiiih!... Ziɣen ula d keččini!.... Ar wanda tessawdeḍ! Ur ak-nniɣ bnu-iyi ACAṬU... Ur ak-nniɣ rfed-iyi... Ur ak-nniɣ sers-iyi!... Ur ḍmaaɣ ara, a wlidi. Timezwura-nni kan, ula d nekkini, am wakkagi... targuɣ tafsut... Yuɣal... Asmi walaɣ Xeṛṛubi yuɣal d Lewzir... Yuɣal dɣa seg wassen... Seg wassen i zṛiɣ bellik tuɣal zzit s asɣaṛ. nekkini tura, acu kan i ṭṭamaaɣ deg Sidi ṛebbi... Ṭṭamaaɣ deg Sidi ṛebbi ma yezmer aɣ-d-yazen kra n talwit... Akk daɣen ṭṭammaaɣ deg Sidi ṛebbi ad afeɣ ciṭuḥ n lxedma... Akken ad xedmeɣ laẓ-iw af yiman-iw. D ayagi kan i ṭṭammaaɣ nekkini tura, hatah.

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : A Nna Hbubu!... Kemmini d taḍeggalt-is... Inni-as ad issusem!

Si Ṛezqi yenna-yas : Ay atmaten!... Innemt-as ad issusem!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Agad i yeheddṛen akka-agi tamurt-nsen!... i yeheddṛen akka-agi am keččini!

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ḥemmleɣ tamurt-iw akteṛ-ik!... Acu i nexdem akka-agi KUNTEṚ tamurt-neɣ? Aha tṛan!... Ur tufiḍ dacu i nexdem. Tinna d tidet; Win i d-immugren wayeḍ, win ad yettru, win ad yettru... Yenna-yas : Nettat tettru, nekk ttruɣ; ula wi yessebṛen wayeḍ... Ay agadet ṛebbi!... Ay agadet ṛebbi... Ǧǧet-aɣ... meqqar d cwiṭ imeṭṭawen-agi... Ǧǧet-aɣ ad nru!... Axateṛ imi tura nekkni, d ayagi kan i aɣ-d-iqqimen. Neɣ tura diɣen... Ula d cwiṭ imeṭṭawen-agi tura diɣen, aɣ-tekksem ur nettru ara ?

Amṛabeḍ-nni yenna-yas : Aaaeaah !... Yiwen akka-agi am keččini tura, ad tettkellixeḍ af yergazen!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Ay agadet ṛebbi!... Iii... Tura win umi yekfa ṛebbi asagem, ad yagem af yiman-is... Atan webrid ɣur-s! Ma d nekkni s wigad-agi yeggunin am gujil tawwurt... Ay agadet ṛebbi, dayen tixṛet-aneɣ! Ttut-aɣ akk!

     Aqlaɣ seddaw iḍaṛṛen-nwen. Yerna ɣas akka-agi nettru, ayagi n wager-aneɣ kan. Kunwi ur aɣ d-tsellem ara. D asbecbec kan i nesbecbic n wager-aneɣ.

     Deg laanaya-nwen, aneft-aɣ ad nkemmel ussan i aɣ-d-iqqimen. Ur tsellem ara yis-neɣ. Ad nuɣal am tweḍfin seddaw tmurt.

Abucri-nni ineggez-d. yenna-yas : Amek akka-agi ad tkemmleḍ ussan i k-d-iqqimen? N wacu ussan i k-d-iqqimen? Susemaɣ, susemaɣ... MI tura, ula d nekkini ad d-hedṛeɣ!... Aha kan, aha! A yiwen uxabit afuḥan!... Zeṛṛ!... A ṛuḥ tura ad tamneḍ aberkan uqerru!!... Nekkni zaammatik nettkel fell-ak!... Almi tura, keččini ziɣen tura tebɣiḍ ad tkemmleḍ ussan i k-d-iqqimen!!...

Ad tefṛeḥ yemma!!!...

     IBA tura ihi ula d nekkni, MAṚC UKṚIB !!...

     Win ara iyi-d-ifken tamegḥelt, nekkini akka tura, ak-FIZIYIƔ!!

Ɣaysa tenna-yas : Ur d-iteffeɣ ara usalas seg umagraman!...

Ileɣcacen-nni akk i d-yezzin bdan la ṭaawicen.

     Yiwen yenna-yas : Hatan izarwiwen-neɣ!... Sif ula i teggeḍ!...

     Wayeḍ yenna-yas : Ad yegg ṛebbi ala assa mi k-nezṛa!!...

     Wayeḍ yenna-yas : Irgazen akka am keččini... Tif-iten Nanna mi ara tkeḥḥel!!...

     Wayeḍ yenna-yas : Ṛuḥ ad temteḍ!

     Wayeḍ yenna-yas : Ṛuḥ ad temteḍ!...

     Wayeḍ iɛawed-as-d daɣen : Ṛuḥ ad temmteḍ!... Ṛuḥ ad temmteḍ!!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yedduri deffir n Nna Hbubu. Yenna-yas : A Fa!... A Nna Hbubu!... Ssel-asen kan!... Iiiie!!... Aaayaa!... Iiiie! Amek akka-agi? Aaeaah? Iiie! Acu wen-xedmeɣ tura nekkini? Awen-id-ṚABURSIƔ akk ayen iyi-tettalasem. Duṛu, mačči ad d-teqqim ger-aneɣ! Ur tagadut... MIM ɣas... Aḥeq ṛebbi a lukan ɣas ad zzenzeɣ ula lbista-inu! MIM ɣas ad qqimeɣ i laẓ... Ad zzenzeɣ tameṭṭut-iw, ad rnuɣ taḍeggalt-iw... Tqeblem akka-agi? Aken-id-ṚABURSIƔ, a Sidi!... Ulleh a lukan ad tmetraɣ deg webrid... Fell-awen! Ǧǧet-aɣ kan tura ciṭuḥ n teṛwiḥt-agi i aɣ-d-iqqimen.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Yaxxi ccmata, yaxxi!... Ttfuh!!...

Ɛmeṛ Yuniṭ tufeg-as. Yenna-yas : Wagi i d-innan ttfuh, ad d-igger aquddim ar sdat dɣa tura ma d argaz i yella!... (Iwet afus-is ar lǧib, ijbed-d Muḥend Ṣṣaleḥ-nni-ines. Yenna-yas : Ax!... Atan wuzzal!... Yya-d tṛan akka!... Nneɣ iman-ik keččini! Iih... Atan. Nneɣ iman-ik keččini! Aha tṛan!...

Aali Tixriṛ yenna-yas : Aha beṛka! Ur smesxiṛ ara!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Iih. Yya-d ad tenɣeḍ iman-ik keččini!... Zwir ak-in-tebɛaɣ!

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ayya! Beṛka tmesxiṛ!...

Ɛmeṛ Yuniṭ yenna-yas : Twalaḍ? Twalaḍ?... Tugadeḍ! Yerna irkel akken ma tellam dagi!... Irkel akk ma d tezzim dagi, tergigint irkel tcekkabin-nwen, ih, ih !!... IPI tura, kunwi tebɣam ad d-tɣeḍlem fell-i igenni... Axateṛ imi nekkini tagadeɣ. ALUṚK kunwi, d imergagaden akteṛ-iw!!...

     Iih. Yak ulac win umi nɣiɣ Baba-s!...

     Neɣ tura, ula d ciṭuḥ n tmeddurt-agi n yiẓẓan-agi i nettidir akka-agi, tura kunwi tḥesdem-aɣ yis?

     Nekkini, ur zmireɣ ara ad ṛuḥeɣ ar walbaaḍ kan akka-agi, as-inniɣ mmet.

     Nekkini, izi, ur zmireɣ ara ad t-nɣeɣ. a win iyi-ittalasen kra tura, ad iyi-d-iqabel!

     Imḥeṛǧaǧen-nni, yuɣal dɣa susmen irkel. Lexwan-nni bdan-ak daɣen “Llah Lla-nni-nsen.

Sliman Dulin.. Iiiie!!... Ata yewweḍ-d. Ittazzal-d as-tinniḍ tbaan-t-id. Ilehhet. Yenna-yas : Eehheeh... Eehheeh... A Patuni yenɣa iman-is!... ( Issusem. Wiyaḍ-nni susmen akk. Sliman Dulin yenna-yas : Heehh... Eehheeh... Meskin, Iǧǧa-iyi-d tabṛat.

Aali Tixriṛ yenna-yas : Ɣerr-aɣ-tt-id ihi dɣa, ad nzeṛ acu yellan deg-s.

Sliman Dulin yefsi-d tabṛat-nni... Ibda la tt-id-yeqqar.yenna-yas : La wen-yeqqar... La wen-yeqqar... la wen-yeqqar... Ɛmeṛ Yuniṭ.... Ɛmeṛ Yuniṭ, isɛa lḥeq, ih... Fiktibma... Tif lmut, tameddurt am ta !

 

20-01-1988

 

 

 

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023    

  Chroniques –Timkudin :  

 

Tamkudt 1 :

 

Amedwel ( ameṛḍil , amyirḍel ) , tiwizi , tacemlit , dacu n umgired ?

  

Sɣur Mouloud Sellam

Yal awal ɣur-es azal-is deg unnar , anda ttwaxdamen lecɣal , ɣas ulamma yal yiwen s unamek-is , maca iswi yiwen , d tadukli gar yimdanen , d aɛiwen neɣ d amɛiwen deg uxeddim , tettifsus taɛkemt ẓẓayen ɣef kra ma zzin-as waṭas , d asnerni di lebni i d-yettawin lfayda i yiwen umdan kan neɣ i waṭas nniḍen .

Tikwal nadi af yiman-ik , d awezɣi ad d-tafeḍ agdazal ( équivalent ) n wawal n teqbaylit deg tutlayin nniḍen (deg taɛṛabt neɣ di tṛumit). Aṭas n tɣawsiwin i yemgaraden ilmend n umgired n wansayen gar tmetti d tayeḍ . Tikwal ula d iqbayliyen yettidiren di temdinin yettṛuḥu-yasen unamek n wawal , ladɣa awalen yesseqdac umesdrar di lḥirfat swayes yettidir , neɣ awalen d-icudden ar wansayen d uxeddim yesdukulen at taddart neɣ lɛeṛc .

Maca tikwal ula d anamek n wawal , yettas-ed yexṛeb si temnaḍt ar tayeḍ . Atan s tewzel kan , wamek ssneɣ inumak n wawalen-agi , amek i ten-ddreɣ deg taddart ideg luleɣ ladɣa deg yiseggasen 1970:

1 / Amedwel (amerḍil ) : di temnaḍt-nneɣ neqqar " ameṛḍil " , yettili-d gar yimdanen ( gar sin neɣ ugar ), ladɣa asmi neqqcen tiɣewdiwin-nsen , kerrzen , meggren , ttemsefhamen deg sin neɣ ugar , iwakken ad myirḍalen ussan n uxeddim , ass-a ad xeddmen ɣer wa , azekka-nni ɣer wayeḍ . Melmi kan asmi nesserwat deg unnar s yizgaren , ad nettezzi ad neqqar : " lɛebb , lɛebb , annar yeččuṛ d lḥeb " ! Dɣa mi yeɛya win yellan ar tama n beṛṛa , neqqar i wlemmas : " dewwel " yeɛya gma-k ! Meḥsub ad yuɣal wezger-nni idewwiṛen daxel , ula d netta ar beṛṛa , tezzi-d nnuba-s .

" Adewwel " yusa-d deg umyag " dewwel " ( d nnuba-k ) . "Amedwel " d asishel n ccɣel , anda d-yettili umbeddel n taktiwin , yerna tettili lemɛanda gar wid-nni ixeddmen .

"Amedwel d awal i " nezmer ad t-nesseqdec ula di tsertit " amedwel ar ukersi ( neɣ ar udabu = alternance au pouvoir ) , neɣ ulamma ar leqdic yerzan aggagen ( wid yeɣran ) .

2 / Tiwizi : d aɛiwen deg yixeddim melmi yiwen ur yezmir ara i ccɣel-nni iman-is, ladɣa ccɣel meqqren , neɣ d aɛiwen n win d tin iɛaben , neɣ yuḍen . Tettili " twizi " deg tudrin n leqbayel , di lqweḍ uzemmur , di nnqec , di tyerza d umeggel neɣ di tmegra yakk d userwet n temẓin d yirden , di tḥeccact n tuga , di lebni n yixxamen , laḍɣa di lsisan (zik s wakal d udɣaɣ tura d " abiṭun d wuzzal ") , neɣ deg uḍeggen ("aseqqef " s yijga d uɣanim d wakal , tura s tmacinin " abiṭun d wuzzal ").

Ttawin medden tiwizi , melmi yuɛeṛ ccɣel , mačči d ayen ara yexdem yiwen iman-is netta d iɛeggalen n twacult-is , yugar-it uzemmur yesɛa , neɣ ma yella ɣur-s igran meqqren di lawan n tmegra neɣ n userwet . Uqbel tiwizi s kra n wussan , bab n win yesɛan akken axeddim di tferka-s , neɣ win akken ibennun deg uxxam-is , yessefk fell-as ad d-inadi wid izemren ad t-ɛiwnen . Ad asen-yeɛlem ɣef zik , iwakken ad iqeyyem dacu i s-ilaqen d isufar n tgella , ara d-iheggi i wassen . Acku deg wass-nni n twizi , bab n wayla yettqabal " iwaziwen-is " s tagella bninen ẓiden . Tiwizi zik d lwajeb d iseɣ , imdanen ttemɛanaden ar tid yerzan aɛiwen . Ar tura mazal tiwizi deg tudrin-nneɣ , ɣas ulamma mačči am zik . Tettili twizi gar yirgazen , am wakken tettili gar tilawin .

3 / Tacemlit :

Tacemlit ar at-zik d ccɣel yesduklen imezdaɣ n taddart , tikwal ula d wid n lɛerc . Af wakken d-cfiɣ , qrib yettili-d yal ddurt unejmuɛ deg taddart-nneɣ taqdimt , asmi mazal nniyya . Ulac win izegglen agraw n taddart , d ilemẓi neɣ d amɣar ( di 18 iseggasen armi d 70 iseggasen neɣ ugar ) . Win ur neḥdiṛ i leḥsab musayal di lexṭiya . Deg wayla n lmecmel ( ayla n tejmaɛt neɣ n taddart ) i d-yettili uxeddim n tcemlit .

Llant tcemliyin i d-yettilin d tiḍulifin, ur sɛint ara lweqt , ɣellint-ed mebla ma nebna fell-asent . Tigi ɛnant tiwuɣa i d-iḍerrun deg teswiɛt , am tmes melmi tekker , ama deg yixxamen ama di lexlawi , neɣ d isyaxen i d-iḍerrun melmi qwan yigefrawen .

Llant tcemliyin timezgiyin , tid yeɛnan aṣeggem iberdan d tliwa . Tacemlit tettili-d ula deg wayen yesduklen taddart di lfeṛḥ , ama d ttebyita , ama d timecṛeḍt, neɣ di lqerḥ, d tineṭṭlin yakk twuɣa-nniḍen.

Tacemlit d tamsalt yerzan at taddart meṛṛa , anagar ma d ameɛdur ur yezmir ara i lxedma . Win i wlac assen , yettwalas , ad ixelleṣ s tedrimt ayen i d-yettwabedren deg yiṣuḍaf n Taddart . Ulac ssmeḥ deg tigi.

Tacemlit d awal aqbur , i nesseqdac ar tura ula deg wayen yerzan timsal-agi tatrarin . Tettili-d tcemlit deg wayen yerzan ccna , tasekla , neɣ addal , meḥsub ayen ara texdem taṛbaɛt i lfayda n medden meṛṛa .

Lmulud Sellam

 

 

 

Tamkudt 2 :

 

Akermus (Figuier de barbarie , Opuntia ficus-indica)

Sɣur Mouloud Sellam

12-08-2020

Figue de barbarie en Kabylie d'antan : plantation ,brise vent, qualité , récolte et conservation de la figue pour l'hiver .

Llant 4 temsal yessen seg zik u zik uqbayli ɣef ukeṛmus , iɣef d-teţwekkid tussna tatrart iwakken ad tent-nexdem ma nebɣa ad tili lɣella akken iwata , maca nekni neǧǧa-tent neḥqer-itent imi d ayla-nneɣ , ma d timura iḍefren tussna d tigi ay ddmen ass-a . Dɣa ma nebder-itent-id ad naf :

1 / Uẓu-s , milmi d wamek = comment , quand et pourquoi planter ?

Uẓu n ukermus ur yesɛi tallit milmi tserseḍ aḥbul (iḥder ) di lqaɛa , kra n cwiṭ kan ad t-id-tafeḍ yemɣi maca aqbayli iḥemmel ad yeẓẓu akeṛmus deg waggur n maggu ( mai ) , ɣas ulamma llan wid iţeẓẓun akeṛmus deg waggur n wunbir (novembre ) uqbel tagrest , maca ma testeqsaḍ wid yessnen jeṛben ad ak-inin yif-it wuẓu n maggu , ilmend imi yeḥma lḥal , yerna ulac tuget n ugeffur ,acku akeṛmus iḥemmel lḥumman d lqella n waman , yerna d yiwet n tegwnit ideg yettaf iman-is , ulac aɣamac aṭas ara t-yessekwen , yessegmay yettak-ed iḥeblan ijdiden d tkeṛmusin timecṭuḥin yettkemmilen tiwwin (mûrissement.) milmi d-yedda deg uḥbul neẓẓa . Tuget n wid yessnen ur t-tteẓẓun ara deg waggur n wunbir (novembre). Acku d yiwet n tallit i d-qublen ideflawen d igeffuren iǧehden n tegrest yellan d iɛdawen n ukeṛmus . Akermus ineqq-it udfel , yerna ilemmu milmi qqwan waman fell-as. Tikwal ɣas ma yemɣi-d anda qerben waman ur yessegamay ara, ur d-yeggar ara tikeṛmusin s tuget neɣ ulac maḍi. Netteẓẓu akeṛmus i uẓerreb n tmizar-nneɣ, yerna yettqerriɛ aḍu iǧehden (brise vent ) ɣef yigran d tebḥirin n igumman ( lfakya ) d izegza (lxuḍra), ma deg wanda tessagmer "lbeqɛa" neţţeẓẓu-t d izelman ( d lesḍur ) wa ddaw wa ,yettaṭṭaf akal ur iqqaz ara d ijeṛṛafen . Gar ssdeṛ d wayeḍ nettaǧǧa liseɛ anda ntteẓẓu isekla-nniḍen (tineqlin , tijunan , tifiras , aslen d uzemmur d wayen nniḍen ) . Uẓu-s yeshel, anda ires ad d-yemɣi ( tikwal ula d win yersen ɣef lqeṛmud yettakk iẓuran ), maca ɣur wid ijeṛben ssnen, tal lḥirfa tesɛa tamussni-s d wamek teţtwaxdam . Iwakken ad igerrez ukeṛmus d lɣella-s yessefk ad as-ngerrez uẓu , ad as-nɣez targa ideg ara nger aḥbul neɣ sin , ad as nerr akal ad t-neǧǧ ad yemɣi . Aggur ma iɛeṭṭel ad yebdu ad yeggar iḥblan ijdiden , ma yella ur s-nerri akal yettɛeṭṭil iwakken ad d-yefk iẓuṛan . Qqaren diɣen uqbel uẓu n uḥbul-nni , yelha ma neǧǧa-t ad yisliw kra n cwiṭ , ad yekkiw wemkan-nni ideg t-id-nekkes , iwakken ur t-ikeččem ara waṭṭan ssin .

2 - Imukan n wuẓu "azebli" d "uḥeṛṛi" ( milieux de plantation et qualité de la figue ).

Win yebɣan takeṛmust ẓiden , ifazen di lbenna d lufa ,yeẓẓu akeṛmus-is deg wakal n tefza ladɣa deg win n yifrec d uẓrar . D wagi i d akeṛmus iwumi qqaren " aḥeṛṛi " ur yekki leɣbar d lanegri ( angrais ) . Ur tessegmay ara aṭas lǧedra-s , aḥbul-is ur yesɛi aṭas n usennan , degmi nxeddem deg-s " taɣerrust" swayes d-nttekkes tikeṛmusin anda yeṛxa . Takermust-is tezga tesɛa tacriḥt yelhan ufayen , ziḍet ,bnint mačči d kra tettakk-ed rriḥa amzun d lbanan , telha d ddwa (figue biologique ) . Ma d akeṛmus azebli i d-yezgan deg yizubal tteẓẓun-t i zzṛeb , yerna yelha imi yesgamay aṭas . Yettarew s tuget maca tikeṛmusin-is d timessasin . Akeṛmus azebli qqaren dakken yelha ladɣa i "zzit"-agi d-ttekksen deg-s ,acku yesɛa aṭas n iɣessan . Milmi yella uɣamac meqqren , yettenṭaray ukeṛmus uzebli , iḥeblan-is ttmaggan kra n cwiṭ d imellalen ,ttisliwen , dɣa ixetteṛ ukeṛmus-is , yettuɣal d aqẓiẓ , mi telliḍ takeṛmust ad ak-d-banen ala iɣessan .

3 - Afras n ukeṛmus ( taille du figuier de barbarie ) .

Akeṛmus yettwafras am yisekla nniḍen, deg umedya azemmur yettwafras acku imdanen ttiḥwiǧen ccḍeb d yifer zegzawen iwakken ad ɛelfen iɣersiwen-nsen , yerna asɣar ttiḥwiǧen-t i wsewwi d useḥmu di tegrest . Ma d akeṛmus ɣef wakken d-cfiɣ asmi kesben medden izgaren ( deg taddart n Mliḥa deg illulen usammer ɣur-neɣ qrib 20 n tyugwin deg yiseggasen 1970 ) , nezga nettawi-yasen-d iḥbulen i d-yettwacerfen s umger ( yettwabḍan d tiqujjimin timecṭuḥin ) iwakken ad ten-ččen ladɣa deg taggara n lexrif . Ulac aḥbul nettaǧǧa milmi ur d -yeggar ara tikeṛmusin ,ayen ur nlaq ara akk nettekkes-it ,degmi izelman ( lesḍur ) n ukermus zgan ulin d asawen , ɣur-sen lǧedra zeddigen tefres ,tɛedda tafat d ubeḥri gar teṛkizin , degmi ula d tikeṛmusin d-ttakken zgant ufayit ẓidit . Milmi nefres akermus , ur ilaq ara ad neǧǧ ayen akken d-nefres di lqaɛa , acku imeqqi din din ur yettɛeṭṭil ara , yerna ma neǧǧa-t ad d-yaɣ akk tamazirt ideg yeɣli . Iwakken ur imeqqi ara wayen akken d-nekkes d-iḥbulen , yessefk ad as-nezwer isɣaren n isekla-nniḍen ddaw-as , acku ur ilaq ara ad imas akal . Milmi yeqquren yesɣaren-nni , ad as-nefk times di lawan n userɣi n ccḍeb ,deg tegrest neɣ di tefsut , aḥbul milmi yerɣa ɣas ur yeqqur ara tteffɣen-t waman , yettɣar . Zik milmi yesserka ukermus yettuɣal d aquran yeḥḍem , nessaɣay yes-s times ladɣa di tegrest .

4 - Tuksa n tkeṛmusin d tijja-nsent i tegrest ( récolte et conservation de²& la figue ) .

Cfiɣ-d i tilawin d temɣarin zgant ţţekksent-ed akeṛmus ṣṣbeḥ zik milmi kan d-tefrari tafat , ilmend imi tella taṣmuḍi , ulac abeḥri d-yeţţawin yid-es isennan ar wallen . Ma nebɣa ad d-nekkes tikeṛmusin ,yerna ur xeţṛent ara ,yessefk ad nissin amek ara d-nekkes takeṛmust . Ayagi yella ɣur widak-nneɣ yezwaren wigi yeqqaren nesnulfa-d amek ara d-nekkes akeṛmus . Tikeṛmusin zik-nni iwakken a tent-yeḥrez uqbayli i tegrest , yessen amek ara tent-id-yekkes s uqweḍmir-nsent ( acku mebla aqweḍmiṛ rekkunt ,ɣemmlent ) , i wakken ad tgerrez ugar tkeṛmust ,ur trekku wara maḍi , ma ara-ţ-id-nekkes ,nessedday-ed cwiṭ deg uḥbul (iḥder ) n ukeṛmus ara d-yegzem wemdan s lmus . Milmi i d-nesmed aṭas , ad tent-nefser i yiṭij kra n wussan , asmi ara nettwali deg uqweḍmir-nni yeqqur yeɣli-d iman-is , dɣa imiren ad tent- nejmeɛ ,ad tent-nexzen deg yikufan . Deg lawan n tegrest ad d-yettadam bab n wexxam ayen ara ččen netta d twacult-is . Maca uqbel ad yecceqcer takeṛmust, yessefk ad tt-yerr ar waman kra n cwiṭ alarma teṛḍeb , s wamek ara tt-yečč , ad as-tiniḍ imiren i d-tettwakkes (d ayen ara twalim deg tugniwin-agi-inu i d awen-d-wwiɣ) ,degmi ula d nekk jeṛbeɣ ayagi .Tagi d lḥirfa iḍefren imezwura-nneɣ ahat uqbel leǧnas nniḍen ,tura xeddmen am akka di Meṛṛuk d lmiksik (mexique ) , ladɣa wid d-ijemmɛen aṭas n ukeṛmus iwakken ad d-kksen deg-s zzit .

5 - Tamussni n tfellaḥt tella ar uqbayli seg zik . Inuda yufa. Yesnulfa-d ayen iwumi yezmer , ayen swayes iqubel ussan n tudert-is yuɛṛen mačči d kra . Wid yettnadin ass-a ufan-d ɣer lejdud-nneɣ ayen neǧǧa nekkni . Nutni tteddun ar sdat nekkni neţţuɣal ar deffir . Ɛeṛqent-aɣ maḍi , ulac dacu neṭṭef , nekcem di tmucuha n uɣerbaz abeɛti i ɣ-yeskeṛhen taqbaylit i ɣ-yesbaɛden ɣef tussna d uxeddim .Neqqim-ed deg tegnit n baḥwaṣu , ad teẓẓuḍ akermus ,ad t-tneqqceḍ ad t-tferṣeḍ , milmi yewwa ad d -asen wid ara t-yekksen iwakken ad t-zenzen , kečč ad ak-d-yeqqim usmeglez s wallen .

Lmulud Sellam

 

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023

 

 

 

L’étude :

A PROPOS D’UNE VERSION KABYLE DU CYCLOPE

Camille LACOSTE-DUJARDIN

In ACTES DU PREMIER CONGRES D’ETUDES

DES CULTURES MEDITERRANEENNES D’INFLUENCE ARABO-BERBERE

pages 326 à 334

 

Concerning a Kabyle version of the Cyclops-The analysis of some tales from the Maghrib akin to the story of the Cyclops in the Odyssey makes it possible to recog-nize certain features characteristic of the ogres in the oral literature of North Africa. Some,like the Cyelops. live in the wilderness in a cave, are shepherds, have only one eye,are giants and are canmibals. But, unlike the Cyclops, they offer hospitality,in accordance with Muslim tradition, but they do not share the meal with their guests.

The speaker says that the ogres are used to emphasize the bchaviour of civilized humans, since they are depieted as the antithesis of such bchaviour, and proceeds to analyse this point.

The study of savage men in a part of the oral literature of the Maghrib throws light on the value of agrarian and technical activities,together with hunting. This "myth-ology" is actually that of a rival and warlike society of the Mediterranean type.

 

Le thème de l'ogre ou de l'homme sauvage tel qu'il apparaît dans les littératures méditerranéennes mérite un intérêt tout particulier.

Certaines remarques nées de la comparaison de versions maghrébines du cyclope avec celle de l'Odyssée, m'ont amenée à tenter d'approfondir un peu plus le rôle des ogres ou hommes sauvages dans la littérature orale kabyle.(1)

On se souvient de l'épisode du cyclope de l'Odyssée : Ulysse, roi d'Itaque, rentre de guerre par la voie maritime avec ses compagnons. Sur une côte non définie où ils abordent, ils rencontrent le cyclope Polyphème.

Il est géant, possède un œil unique, vit en solitaire dans la nature où il habite une caverne, fermée par un rocher, garde un troupeau de moutons. Anthropophage, il dévore les six compagnons, seul Ulysse parvient à lui échapper par la ruse. Après avoir enivré Polyphème de son vin, Ulysse crève de son épée l'œil unique du cyclope endormi.

Un dernier stratagème permet. à Ulysse de fuir : suspendu au ventre du mouton le plus gras, il passe inaperçu de Polyphème aveugle qui fait sortir ses animaux en les tâtant l'un après l'autre.

Libre, Ulysse invective son ennemi avant de fuir sur son vaisseau.

Peu de versions du cyclope sont connues et à plus forte raison publiées au Maghreb. Cependant, Gabriel Germain en a relevé quatre qui figurent dans sa thèse,(2) toutes recueillies au Maroc méridional et central :

-l'une est en arabe, la seule recueillie auprès de sédentaires, dans le Tazerwalt, vallée du Sud marocain qu'empruntent les caravanes ou les nomades-elle est de caractère assez littéraire.

-les trois autres sont en berbère-deux ont été notées parmi des semi-nomades : Chleuhs du Haut-Atlas et Issaguen de l'Anti Atlas, la dernière provient des Zemmour, pasteurs du Maroc Central.

Frobenius a publié, en allemand, un cinquième récit maghrébin apparenté à celui du cyclope, recueilli par lui en Kabylie.(3)

L'analyse de ces différents textes qui se déroulent tous selon le schéma homérique permet de mettre en évidence certains écarts significatifs.

Le héros du récit se trouve être dans trois versions du Sud marocain, un marabout connu : Sidi Hamed ou Moussa, patron d'une confrérie de bateleurs ; la quatrième version, celle des Zemmour, met en scène un sih poète. En Kabylie l'aventure est rapportée à titre exemplaire par son vivant héros : l'oncle paternel d'un petit garçon.

Ainsi, d'entrée de jeu, des différences sensibles affectent les divers récits : le chef guerrier de l'Odyssée fait place à un personnage plus ou moins légendaire, sacré ou savant, au Maroc, tandis qu'en Kabylie il est dépouillé de tout prestige religieux, comme Ulysse, mais peut être encore plus “banalisé”, ce qui rend l'histoire plus proche et plus crédible.

Le lieu dans lequel l'action se déroule permet de préciser les choses :

Alors que le ših ou Sidi Hamed ou Moussa, voyageurs par vocation, parcourent les confins du monde (Issaguen-Chleuh) tantôt le désert (Tazerwalt-Zemmour), le Kabyle parcourt un pays “étranger”. Étranger qui se trouve opposé, dans le début du texte, aux lieux occupés par le groupe social dans sa complète étendue : celui qui comprend non seulement la parenté paternelle, mais aussi maternelle. Car le récit a valeur d'exemple : au petit garçon qui se plaint de se trouver trop étranger en visite chez son oncle maternel (hāli), celui-ci raconte cette histoire afin de montrer à l'enfant les risques d'un voyage en pays véritablement étranger, c'est-à-dire une fois franchies les frontières du monde habité.

Le “cyclope” peut apparaître de diverses façons : pour les Arabes du Tazerwalt un tourbillon de terre, bien dans la tradition islamique des “jnoun", prend bientôt la forme d'un homme. Ailleurs, il est tantôt appelé “lion” (Issaguen) ou “léopard” en même temps que “ogre”, mais la confusion est fréquente en pays berbère, entre les noms de l'ogre et ceux de ces bêtes sauvages.(4) En Kabylie il s'agit bien d'un ogre : waɣzen.(5)

Son gigantisme semble n'être clairement signalé qu'en Kabylie.

Partout il est borgne, et si le trait n'est pas mentionné d'emblée, la suite du récit le prouve. Frobenius lui attribue même un “nom kabyle” thiet de kuoro (6), transcription allemande qu'il convient peut-être de lire : tiț uqərru( y) c'est-à-dire, mot à mot: “œil de tête” (mais “tête à œil” serait plus expressif).

Il habite dans une caverne ou grotte, fermée par un grand arbre (Tazerwalt), ou un gros rocher (Zemmour et Kabyles).

Point n'est besoin de s'étendre sur la fréquence et l'importance de tels lieux sacrés dans tout le monde méditerranéen: le fait a été maintes fois signalé et subsiste dans les religions plus récentes, tant chrétienne que musulmane.

La fermeture de la grotte est l'occasion de mettre en évidence particulière en Kabylie l'extrême force du cyclope une “force de 99 hommes".(7)

Dernier caractère important de ce personnage, commun à toutes les versions maghrébines comme à celle d'Homère : il est berger de moutons.

Une exception significative chez les Zemmour, les seuls à être exclusivement pasteurs nomades, fait du cyclope non seulement un berger, mais aussi un chasseur, particularité qui se retrouve, non chez Homère, mais dans la version plus récente du cyclope d'Euripide.

Au demeurant toutes les descriptions du personnage sont assez conformes à celle du cyclope d'Homère, pourtant la version kabyle est celle des versions maghrébines qui le rend à la fois plus proche et plus impressionnant.

La suite des récits confirme ces premières remarques.

Dans toutes les versions maghrébines, à la différence de celle d’Homère, le cyclope accorde aux hommes une hospitalité pour la nuit, bien conforme aux traditions musulmanes. Mais le code n’en n’est pas observé et, à ce niveau, les versions du Maghreb se rapprochent de celles d’Homère : en effet il n’y a pas réelle commensalité, il n’y a pas partage, pas de consommation en commun de mets cuisinés : si l’ogre peut éventuellement cuire en mouton pour ses hôtes (Tazerwalt et Chleuh) ou le leur donner à préparer eux-mêmes (Zemmour), il ne partage pas lui-même ce repas ou il se contente de les regarder (Tazerwalt, Chleuh, Issaguen)  ou bien « il mange à même ses brebis.(Zemmour).   

L'anthropophagie du cyclope est clairement présentée dans les versions maghrébines comme la contrepartie de l’acceptation unilatérale de nourriture par les hommes. Ainsi, c'est à titre d'échange que l'ogre exige de dévorer ses victimes

Dans la version kabyle, l’anthropophagie de l’ogre est aggravée par un détail significatif : l’ogre se saisit d'un pieu de fer rougi au feu et en transperce ses victimes. Il semble que l'on puisse considérer cet acte comme un acte dérisoire de cuisine perpétré avec un outil ou une arme tout aussi dérisoire.

Ce raffinement de l'expression symbolique est propre à la version kabyle. L’opposition hommes-ogre ainsi développée en Kabylie par l'accentuation des traits pertinents qui caractérisent l'ogre, se trouve dans les versions marocaines poussée de l’autre côté de l'opposition, du côté des hommes : dans trois versions sur quatre (Tazerwalt Chleuh, Issaguen) on assiste à un assaut de générosité dans le sacrifice entre les compagnons menacés par l’anthropophage : c'est à qui s'offrira le premier. Ce trait peut être justifié par la qualité religieuse du héros, le saint Sidi Hamed ou Moussa. Ces versions paraissent également rendre l'ogre moins terrible et la victoire du saint plus facile : dans la version chleuh, il n'y a pas exécution de l'acte d’anthropophagie ; l'ogre est tué par le héros, avant même d'avoir exécuté sa menace.

Dans la version homérique, Ulysse endort Polyphème en l'enivrant du vin fabriqué par les hommes.

Ce trait n'existe pas dans les versions du sud marocain où, lorsque l'ogre n'est pas tué aussitôt (Chleuh) il s'endort naturellement.

Par contre, le héros kabyle manifeste comme Ulysse ses facultés de ruse. Mais le piège employé ici n'est pas un produit des hommes, il leur est encore plus essentiel et affirme incontestablement leur supériorité : en effet le vin a fait place à la parole car le malin kabyle raconte une histoire si longue que l'ogre s'endort avant d'avoir pu dévorer sa victime.

L'aveuglement de l’ogre indispensable au thème, figure dans tous les récits

L'arme employée par le héros peut être le bâton du pèlerin comme celui du berger, dont la partie ferrée est rougie au feu. Quant à l'Ulysse kabyle, il retourne contre l'ogre le même pieu de fer rougi au feu dont celui-ci avait transpercé les compagnons et rétablit ainsi le bon usage de cet outil.

Dans cette même version kabyle figure en outre un autre trait significatif : l’ogre blessé se livre à des manifestations désordonnées : il rugit el casse tous les ustensiles qu'il possédait. Ce vacarme stérile s'oppose à la parole utile du héros grâce laquelle il avait endormi l'ogre. De la même façon, le fait de briser son propre matériel domestique dénonce la nature sauvage de l'ogre.

Un trait est ajouté dans la version kabyle : avant de s'échapper le héros provoque encore l'ogre, affirmant une fois de plus la supériorité de son intelligence rusée :

tandis que l’ogre mange, le héros lui dérobe entre ses mains même une partie de sa nourriture.

Seule des versions berbères, celle recueillie en Kabylie justifie, suivant en cela la  logique do récit homérique, que le héros ait dû seulement aveugler, et non tuer l’ogre : on effet, il faut la force exceptionnelle de l’ogre, «force de 99 hommes pour déplacer le rocher gui obture l'entrée de la caverne, Ensuite, comme dans tous les antres récits, le héros échappe, dissimulé parmi les moutons, mais dans le récit kabyle, il est  caché sous la dépouille d'un des béliers noirs, dépouille qu’une  fois sorti, le héros jette à la figure du monstre, en ultime provocation.

Gabriel Germain a déjà noté l'islamisation du thème dans le Sud Marocain, proche du berceau des Almoravides et des Almohades, de même que le caractère littéraire de la version arabe, La version qu'il a pu recueillir lui-même près des Zemmour offre déjà des caractères plus voisins de ceux de celle de l’Oddysee, Incontestablement. la version kabyle de Frobenius en est encore plus proche. En outre, malgré toute la prudence avec laquelle il faille considérer des récits sans texte berbère, recueillis en allemand, sans que soit indiqué ni le nom du conteur ni le lieu ni la date du récit. Celui-ci parait par maints détails à la fois plus semblable à la logique du thème tel qu'il est rapporté par Homère et très apparenté à toute une partie de la littérature kabyle, plus particulièrement les autres contes d'ogres.

Déjà, Gabriel Germain, ou Hackman (8)' qui étudia tous les thèmes du cyclope, ont reconnu sa parenté avec les ogres des autres littératures orales.

La ressemblance de ṭiṭ uqerru(y), le Polyphème de Kabylie avec les autres ogres rencontrés dans la littérature orale kabyle est remarquable. En outre. les comparaisons permettent de mettre en relief un certain nombre de traits constants propres aux ogres kabyles.

Les ogres se qualifient indiscutablement par leur sauvagerie qui se manifeste en opposition à la civilisation, c'est-à-dire à tout ce qui fait le monde humanise.

Ainsi, anti-hommes, ou plutôt hommes en négatif, ils nous permettent de mieux comprendre la conception de l'homme telle qu'elle est exprimée dans les contes.

L'espace où ils évoluent est celui où le héros les rencontre : point n'est besoin en kabyle d'évoquer le lointain désert des nomades ou des pasteurs, tel qu'il apparait dans les contes marocains, point n'est besoin non plus d'aventurer le récit sur la mer où erre Ulysse le chef militaire participant à l'expédition lointaine d'une coalition nombreuse. Pour le villageois kabyle, agriculteur sédentaire,  l’«étranger" commence aux limites du groupe social défini par les parents et alliés, l'espace sauvage est proche, il cerne les terres cultivées par les hommes qui s'y trouvent quotidiennement affrontés: c'est le maquis où habite l'ogre du conte de Dzidza (9) celui du conte d'Ali et sa mère,(10) c'est à dire aux limites du terroir cultivé, menaçant parfois celui-ci même, comme l'ogre de Milaq (11) qui empiète sur le champ d'avoine.

Cet espace sauvage est vide d'habitations, de villages, ces projections du groupe sur le sol au sein desquels l'homme trouve sa définition. L'ogre habite une grotte ou une caverne-abri en creux isolé alors que dans le village les maisons construites sont jointives : un mythe rapporté également par Frobenius montre comment le premier acte qui qualifia les hommes en tant que tels fut précisément celui de mettre des pierres les unes sur les autres pour faire des maisons, tandis que le plus sauvage des garçons et la plus sauvage des filles refusèrent de se construire des maisons, et devinrent anthropophages.

L’ogre : le nom seul suffit à susciter l'image de ce géant effrayant ; son aspect évoque celui des bêtes sauvages dont il porte parfois le nom. Si son gigantisme implique sa grande force égale à tantôt 40, tantôt 99 hommes, cette force est surhumaine et bestiale excluant toute intelligence, tout discernement. Sa bouche et ses dents énormes laissent prévoir son appétit insatiable. Mais surtout ses yeux sont de quelque façon, remarquables, souvent brillants comme le feu, ce feu dont il dispose mais qu'il n'utilise pas pour la cuisson. Et cependant il voit mal, borgne comme le cyclope (le cas est très fréquent) ou aveugle. Cette particularité est sans doute à rapprocher de ses liens avec la nuit : son activité est souvent nocturne, au contraire des hommes et leur habitat semi-souterrain. Elle s'oppose nettement à coup sûr, à la clairvoyance indispensable à l'homme dont la vigilance doit être en éveil s'il veut assurer sa victoire. Le trait est commun à beaucoup de héros. Le mqides même “ne doit pas et n'a pas sommeil”, ur neggan ur netnuddum. La faible vue du cyclope a pour corollaire sa relative bêtise opposée, et vaincue par l'intelligence rusée du héros, fréquemment affirmée en Kabylie par le terme de tihhorsi : vertu masculine évidente.

La sauvagerie de l'ogre comme celle du cyclope est révélée par ses habitudes alimentaires. Encore endort-il la vigilance de ses hôtes en leur offrant un repas : seulement les règles de l'hospitalité maghrébine exigent le partage de ce repas et le cyclope laisse les hommes manger seuls, ce qui devrait les alerter. Car les ogres kabyles ne peuvent manger avec les hommes de leur cuisine, sous peine de perdre leur qualité : “car s'ils mangent du couscous avec les gens, ils ne peuvent plus manger de chair d'homme” (mqideš). Ils ont donc la possibilité de passer d'un camp à l'autre ; leur état n'est pas fatalité, il est plutôt perversion.

S'il ne mange pas avec les hommes, c'est afin d'affirmer un droit sur eux par ce don unilatéral : “mange ton dîner pour que je te mange” dit l'ogre dans la version des Zemmour.

C'est donc en échange de la nourriture qu'il offre aux hommes que l'ogre exige I ‘un d'eux. C'est pourquoi les hommes doivent se montrer assez lucides pour ne pas accepter cette nourriture offerte unilatéralement, comme c'est le cas dans d'autres contes kabyles, mqideš par exemple. La version kabyle du cyclope augmente encore I ‘horreur de l'anthropophagie par un raffinement de cruauté : l'ogre transperce ses victimes d'un pieu de fer incandescent. Il semble que l'on puisse voir là une dérision de cuisson, sans feu, à laquelle s'ajoute, on y reviendra, L'emploi dérisoire et détourné d'un outil.

D'autres exemples d'extrême dérision de cuisine se recontrent dans les contes kabyles qui attribuent à des ogresses un festin d'Atrée infligé par le héros. De tels actes dénoncent avec force le caractère volontairement stérilisateur de l'ogre.

Ainsi, sous tous ses aspects, l'ogre est qualifié par sa sauvagerie. Comment se fit-il alors qu'il se livre à une activité apparemment humaine, puisque toutes les versions maghrébines, comme celle d'Homère en font un berger ? Par ailleurs les ogres mais surtout, il est vrai, les ogresses rencontrées à travers la littérature orale kabyle se livrent également souvent à une activité pastorale ; mieux, ils engagent fréquemment de jeunes héros, garçons ou filles, pour garder leurs bêtes.

En fait, il semble bien que parmi les sédentaires agriculteurs et en particulier les kabyles, l’activité pastorale soit considérée comme une activité seulement complémentaire de l'agriculture ; mineure, elle est confiée aux jeunes et ne peut aucunement qualifier un homme. Ce n'est vraiment qu’au dernier degré de dénuement ou d'incapacité qu'un homme peut n'être que berger ; seuls parmi les hommes adultes les simples d'esprit gardent les bêtes.

L'activité masculine par excellence, la plus valorisée demeure l'agriculture. En fait, si l'on en revient aux versions du cyclope, une remarque s'impose : chez les Zemmour dont l'activité principale est précisément pastorale les rapports de l'ogre et de son troupeau sont représentés d'intéressante façon : "l'ogre se met au milieu de ses moutons et les dévore avidement". Ainsi, pour ces pasteurs nomades, l'ogre n'élève pas ses bêtes dans le souci d'en assurer la multiplication, bien au contraire, il dévaste et détruit son propre élevage pour satisfaire son appétit. Ce troupeau n'est qu'une réserve de nourriture, il peut être considéré comme un élevage sauvage, prédateur.

Ces nécessaires références aux contextes socio-économiques des cultures où figurent des versions du thème du cyclope apparaissent encore plus intéressantes si l'on veut tenter de rendre compte du reste du récit, en même temps que de certains traits particuliers aux ogres en pays kabyle.

   Il s'agit de l'épisode de la ruse employée par le héros.

On sait que celui-ci aveugle l'ogre avec un outil porté à l'incandescence.

Les rapports que l'ogre entretient avec le feu, à l'opposé de ceux des hommes, sont particulièrement intéressants. Il en dispose, mais ne l'emploie pas pour la cuisson des aliments, cela a été vu. Dans un autre conte kabyle, une jeune fille qui a laissé éteindre le feu de cuisine des hommes doit aller en chercher, à ses risques et périls, chez l'ogre. Le cyclope kabyle utilise à seule fin de surcroît de cruauté l’incandescence d'un pieu de fer dont il transperce les malheureux compagnons : acte qui se retourne contre lui puisque c'est d'un même pieu de fer rougi au feu que le héros aveugle l'ogre. Les ogres ou ogresses des autres contes kabyles périssent très souvent de même par le feu, leur propre feu stérile qu'ils sont incapables d'utiliser à des fins utiles, fécondes, civilisées.

Au feu s'ajoute le fer de l'outil. Dans d'autres contes, l'ogresse est souvent mise en échec par une porte en fer rougie au feu. Cette conjugaison du fer et du feu évoque, bien sûr, le forgeron. L'outil du héros kabyle pourrait bien être ce bâton clouté, fabriqué par les forgerons, fort en faveur autrefois chez les Kabyles. Dans un autre conte kabyle, le héros qui doit se battre avec l'ogre a à choisir entre une arme véritable en fer et une dérision d'arme en aloès.

Partout dans la littérature orale kabyle, l'homme accompli est un homme armé d'un simple bâton ferré, de l'arme blanche ou du fusil.(12) Aussi, le tueur d'ogre est-il souvent chasseur- dans le conte mythique cité plus haut, la jeune fille qui va chercher le feu chez l'ogre n'en est délivrée que par l'intervention armée des chasseurs.

Ainsi voit-on, dans le conte kabyle, le cyclope (considéré pourtant dans une antiquité grecque plus récente comme forgeron) affronté et vaincu par les hommes intelligents, rusés, maniant utilement le fer et le feu, fabricants d'armes et d'outils.

Rappelons l'importance dans la société kabyle du forgeron, l'artisan par excellence qui pourvoit les hommes non seulement de leurs armes, mais aussi du plus précieux de leurs outils, celui qui féconde le sol et leur procure la nourriture : le soc de la charrue.

Ainsi peut-on constater combien le thème du cyclope parait bien intégré dans la culture kabyle et prend un relief tout particulier parmi des hommes dont les deux activités essentielles, apanage de leur virilité civilisée, sont le labour et la guerre, des hommes à la fois paysans et soldats, dans une société qui présentait bien des caractères d'une démocratie militaire.

Annexe :  Odyssade  (13)

Un petit garçon était chez son oncle (= chali; pluriel: chauli, est toujours du côté maternel; l'oncle du côté paternel se dit animi: la mot animi est traduit “cousin" par les Kabyles qui parlent français, ce qui permet de conclure que l'emploi du mot a pris de l'extension: du reste le fils de l'animi, c'est à dire le cousin proprement dit, se dit mis-animi). La maison de l'oncle n'était pas très éloignée de celle de sa mère. La nuit était proche. Il pleuvait. L'oncle dit au petit garçon : “Reste chez moi pour le diner, après je te raccompagnerai à la maison." L'enfant dit : “Je ne veux pas rester ici, je suis trop étranger ici." L'oncle dit : “Tu es chez ton oncle et à deux pas de ta maison. Tu dis que tu es trop étranger ici. Tu ne sais pas ce que c'est que l'étranger (= l'robe). Je vais donc te raconter comment c'est quand on voyage vraiment en pays étranger." L'oncle raconta : Je poursuivis mon chemin. Je rencontrai en route six hommes. J'étais le septième. Nous poursuivîmes notre chemin tous les sept ensemble. Nous allâmes loin ensemble. Mais un jour, nous rencontrâmes un Wuarssen (Vouarssen), qui était gigantesque et n'avait qu'un œil sur la tête. (Le nom kabyle du Cyclope est thiet' de kuoro, c'est à dire thiet' =œil, de= sa, kuoro = tête. Dans la conception kabyle, les cyclopes ont l'œil placé très haut sur le front.) Le Wuarssen gardait ses moutons. Mes six compagnons dirent au Wuarssen : “Où pouvons-nous rester cette nuit ?” Le Wuarssen  dit “Venez dormir chez moi." Cela me fit peur. Les six compagnons dirent : “C'est bon, nous dormirons chez toi.” J'eus encore plus peur. Mais je ne pouvais pas les contredire ; si j'avais été seul à protester, le Wuarssen m'aurait aussitôt dévoré. Je me tus.

Le Wuarssen nous montra le chemin jusqu'à la caverne (/'hrar).Nous arrivâmes près de la caverne. Le Wuarssen écarta une grosse pierre avec la force de 99 personnes. C'était la porte de sa demeure. Le WVuarssen poussa tous les moutons dans la caverne. Il nous fit entrer aussi. Lorsque nous fûmes dans la caverne, le Wuarssen poussa de nouveau la pierre devant l'entrée. La demeure était fermée. Ensuite le Wuarssen égorgea un mouton et nous servit un bon repas. Nous mangeâmes bien et beaucoup. Puis, nous nous étendîmes et nous fûmes bientôt endormis car nous étions fatigués. Lorsqu'il fut minuit, le Wuarssen se leva. Il s'approcha prudemment et regarda si nous dormions. Puis il prit un pieu de fer et le fit rougir dans le feu. Il enfonça le pieu incandescent dans le corps de celui de mes compagnons qui était le plus proche de lui. Il le transperça avec son pieu rougi jusqu'à ce que l'homme fut rôti à point. Puis le Wuarssen mangea l'homme.

Le lendemain matin, le Wuarssen se prépara à partir. Je dis à mes compagnons : "Nous allons prier le Wuarssen de nous permettre de reprendre notre chemin." Les cinq autres dirent : “Non, nous allons rester ici. Ici au moins, nous avons à manger." Je dis “Voyez, hier nous étions sept, aujourd'hui nous ne sommes plus que six" Les autres dirent : “Celui qui manque s'est peut-être enfui cette nuit." Je dis : "Croyez-moi, c'est le Wuarssen qui l'a mangé." Les autres dirent : "Nous restons." Le Wuarssen ouvrit la caverne, fit sortir son troupeau et repoussa la pierre, de l’extérieur, devant l'entrée, avec la force de 99 hommes Lorsqu'il fit nuit, il revint, ouvrit la caverne, poussa les moutons à l'intérieur et ferma derrière lui. Dans la nuit, il mangea de nouveau un de mes compagnons. Ainsi le Wuarssen mangea chaque nuit un de mes compagnons. Le septième jour il ne restait plus que moi. Lorsque la nuit tomba et que nous eûmes mangé, je dis au Wuarssen: “Aujourd'hui nous allons faire la conversation. Nous allons nous raconter une histoire. Dois-je commencer ou veux-tu commencer toi-même ?"Le Wuarssen dit :" Raconte, toi ! Si je m’endors pendant ton récit, fais de moi ce que tu veux. Mais si toi tu t'endors, je ferai de toi ce que je voudrai. Je commençai donc à raconter une longue histoire. Je parlai, parlai, parlai. Le Wuarssen avait de plus en plus sommeil. Lorsqu'il fut minuit, il avait tellement sommeil qu'il s'endormit. Je me levai. Je chauffai le pieu de fer. Je le portai à l'incandescence. Lorsqu'il fut rouge, je m'approchai du Wuarssen qui dormait et lui enfonçai le pieu incandescent dans l’œil. Cela fit: tchourrh-tchouc (cela bouillonnait). Le Wuarssen bondit sur ses jambes. Le Wuarssen poussa un rugissement sonore. Le Wuarssen courut en tous sens dans la caverne et cassa tous les pots et les cruches. Je m'enfuyais devant lui et me cachais dans les coins. Il courait et donnait des coups tantôt ici, tantôt là. Je sautais de tous côtés et me cachais ici et là. Il me pourchassa ainsi en rugissant jusqu'au lendemain matin.

Au matin, le Wuarssen se calma un peu. Je pris alors un des béliers noirs, le tuai et le dépouillai de sa peau. Je mis la tête du bélier sur ma tête et m'enveloppai de la peau du bélier. Après, le Wuarssen mangea. Je me glissai près de lui et mangeai aussi dans une écuelle. Lorsqu'il le remarqua, il donna un coup vers moi. Je sautai sur le côté. Nous vécûmes ainsi, l'un près de l'autre dans la caverne, pendant deux jours. Le Wuarssen n'arrêtait pas de me pourchasser. Au bout de deux jours, le Wuarssen dit : "Cela fait deux jours que les moutons n'ont rien eu à manger. Il est temps qu'ils mangent. Il faut qu'ils aillent paître. Mais je vais faire bien attention que seuls les moutons puissent sortir." Le Wuarssen écarta le bloc de rocher avec la force de 99 hommes. Puis il se plaça dans l'entrée et dit : “Sortez, les moutons. Je vais vous palper un par un. Et celui qui n'aura pas le laine, je le dévorerai."

Les moutons se pressèrent vers la sortie. Je me faufilai à leur tête. Je marchai sur les genoux, tenant la tête du bélier devant moi avec mes mains et tenant la fourrure du bélier bien serrée autour de moi. Je passai devant lui à la tête du troupeau. Il tâta la tête avec sa main et passa la main sur mon dos. Il me laissa passer. Lorsque je fus dehors avec les moutons, je pris la tête du bélier et la jetai au Wuarssen. Je m'écriai : “Voilà la tête de ton bélier noir.” Le Wuarssen cria de fureur. Je laissai le Wuarssen dans sa caverne....

 

Notes

1. Je dois à P. Vidal Naquet qui a consacré un séminaire de l'E.P.H.E. et un certain nombre d'articles à l'homme sauvage dans la Grèce ancienne, ces prolongements de mon travail sur les contes kabyles.

2. G. Germain. Genèse d le l'Odyssée-le fantastique et le sacré. Paris, P.U.F., 1954. chap.ll, pp.55-129.

3. L. Frobenius:   Volksmärchen   der Kabylen. lena, 1922, t. Il.,pp.: 24-30.

4. cf. E. Laoust, "Des noms berbères de l'ogre et de l'ogresse", Hespéris, XXXIV, 1947, pp.253-265.

5. Frobenius, p.26 : vouarssen.

6. Idem.

7. Frobenius, p.26.

8. Oscar Hackman, Die Polyphemsage in der Volksüberlieferung,Akadem.Abhandl., Helsingfors, 1904.

9. C. Lacoste Traduction des Légendes et Contes Merveilleux de la Grande-Kabylie, Paris, Geuthner, 1965, pp.434-443 ; C. Lacoste, Le Conte Kabyle ,Paris, Maspero, 1970.

10. Trad.pp.72-88.Conte, pp.408-410.

11. Inedit.

12. Le conte kabyle, pp.152-153.

13. Traduction partielle de Frobenius :"Odyssade",in Volksmärchen der Kabylen,Iena,1922, t.11.pp.24-30:ici,pp.24-28.

 

 

 

 

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023

L’article :

 

 

Tamaziɣt : ‘’anda i sarmeɣ tafat i yufiɣ lehwa tekkat ‘’ !

sɣur Aumer U Lamara

in Le Matin d’Algérie 12/11/2023

 

Ulac amaynut di tsertit tadelsant di tmurt n Lezzayer .

Tamaziɣt gan-as cckal s ‘’facultatif’’, akken ur tessaɣ azekka i tmurt ; ma d darǧa yeɣba yisem-is.

Adabu mazal yettberriḥ s tsertit n Falastin akked ‘’lumma taɛrabt’’... di tallit taneggarut n Liga Aârabiya !

Ass-a, teldi-d tebburt akken tamurt n Tamazɣa tameqqrant ad d-tegzem timiṭ seg Wagmuḍ n taârabt-tinneslemt.

Maca, uguren llan di yal tama, mačči kan sɣur yal adabu ibedden di tmura n Tamazɣa.

D win i d awal n uḍris-a.

Adlis n Abdou Elimam (1), « Après tamazight, la darija… », yura s tefransist, iffeɣ-d sɣur teẓrigin Frantz Fanon, di Tizi Wezzu, di 2020.

Adlis-nni yettban-d di tazwara d tira n umussnaw (linguiste), d tin n umeɣnas iteddun ɣef tutlayt darǧa di tmurt n Lezzayer, di Tamazɣa. A rbeḥ, a tafat !

Taɣuri n udlis-nni tesban-d ayen ur negguni. Am win iwḍen ɣer wasif ur d-iswi, neɣ yufa luɣen waman.

Tamawt : Abdou Eliman immut di ɣect 2023. Deg uḍris-a, nekkni ur nezmir ad neg tazɣent/critique n udlis-is, acku ur izmir netta ad d-yerr awal, neɣ ad d-yefk tamuɣli-s deg umjaddel iddren, am akken teddunt temsal di tsekla neɣ di yal annar nniḍen.

Iqqim-d ubrid nniḍen di tira n uḍris-a : ad d-nekkes ayen i yaɣ-isduqqsen deg udlis-is akken yura (s ubrid n verbatim, ’’akken illa wawal’’), neɣ akken i nefhem nekkni ayen illan di tira-s.

Tamezwarut d awal ‘’Maghreb’’ i yesbedd Abdou Elimam, zun d taqacuct/tacwawt.

Illa yinzi : « Ma tsemmaḍ taɣawsa s yisem ur nwata, d aɣilif kan i terniḍ i wayen illan ». D amyaru Albert Camus i t-innan di 1944 (2).

Si tazwara n udlis armi d taggara n 177 tsebtirin, tamurt-nneɣ iga-yas isem : ‘’Maghreb’’. Zun ulac isem n tjiyugrafit, Afrique du Nord, win i semrasen akk yimyura inmazrayen/historiens yuran fell-as. Iga ‘’Maghreb’’ zun d aqaleb ur ntekkes, win i yas d-fkan seg wagmuḍ aɛrab di tallit n lfutuḥat. Isem ‘’Numidie’’, idda-d kan zun d taqwirt n wakud gar leqrun, di tallit-is kan, di tlisa-s.

Afran n wawal ‘’Maghreb’’ s demma-s, akken ad teqqen tmuɣli n imeɣri akked tmagit n tmurt di tallit n tinneslemt kan. D tamuɣli-nni n taârabt-tinneslemt s timmad-is, zun ayen illan akkin i tinneslemt, d lǧahiliya, mačči d amezruy.

Tukksa d usenqed n udlis.

P. 21 : « ...Le fait est que l’expérience numide n’occupe qu’un petit siècle et demi et prend fin un demi-siècle avant l’an 0 de l’ère chrétienne ».

P. 62 : « L’unification de la Numidie c’est donc 5 % de l’histoire de l’Afrique du Nord […] il y a bien des dynasties berbères durant les règnes des califats arabes, mais elles étaient arabophones... »

I Abdou Elimam, la Numidie n tgelda n Masnsen, Makawsen, Yugerten, Yuba amezwaru, Yuba wis sin, Ptolemee, de tarmit/expérience n ‘’un petit siècle’’, mačči d amezruy !

Ma syin ɣer zdat, inna « igelliden Imaziɣen uɣalen d Aâraben ». Ifra ssuq ! Ad ifreḥ Ahmed Taleb Ibrahimi.

Mačči d tira n umussnaw, d tira n umeɣnas n taârabt-tinneslemt i yas-irnan tiḥḥerci.

P. 22 : « Les arabo-musulmans qui sont arrivés sur ces terres à partir des VII – VIII siècles [...] à cette époque ce sont les Bizantins qui sont les maîtres des lieux. Certes des tribus berbérophones sont mentionnées ça et là (à l’instar de celle à laquelle appartenait la Kahina (qui soit dit en passant n’a joui que d’une dizaine d’années de règne)... ».

P. 59 : « C’est bien parce que la population était majoritairement punicophone au moment de l’implantation de l’islam et de l’empire arabo-musulman, que l’adhésion aux principes de cette religion nouvelle a été facilitée ».

Di tira n Abdou Elimam, ffrent 3 temsal :

(1) Aɛraben-inselmen usan-d zun ad kksen tabarda n temhersa/listiaâmer ɣef tmurt n Imaziɣen (‘’des libérateurs’’, am akken t-uran yimeɣnasen n taɛrabt-tinneslemt) ;

(2) diɣ, zun ulac aɣref amaziɣ, d ‘’les tribus mentionnées ça et là’’, akka d wakka, am wuccanen n teẓgi ; d tira yefkan aẓar ɣer tin n yimyura ultra colonialistes n Urupa.

(3) Diɣ inna, ugar i yetutlayen taqanant/punique (3), i yetutlayen tamaziɣt di Tamazɣa ! Irra aqelmun ɣer iḍarren. Abdou irna-d ddin ineslem afella, zun d tallalt akken ad yefk tazmert n tmuɣli-s netta !

P. 24 : « Il y a 3000 ans se parlait, dans nos contrées, une langue qui s’appelle le punique. Cette même langue s’est développée et continue de se reproduire sous l’appellation contemporaine de « ed-darija ». Et oui la darija n’est que du punique qui a su emprunter à la langue franche qu’est l’arabe ce qui lui manquait ».

P. 50 : L’ancêtre de la darija qui était porté et valorisé par la civilisation punique en Afrique du Nord s’écrivait (et se parlait) couramment par Massinissa notamment ».

Teddez tebrez ! I Abdou Elimam, darǧa d tutlayt punique/taqanant i yellan tedder di Carthage ! Tella si 3000 ans !

D tira n ‘’lberhan’’ n igezzanen, mačči d tin n umussnaw n tesdawit ! Mačči yiwen usekkak i yeffren deg wawal-is :

inna-d zun darǧa tella si nnig 3000 iseggasen, tella qbel tamaziɣt ! Dagi, Abdou iga-yas-d asyax si tama wadda i tmaziɣt.

Tin ɣers, zun d tutlayt-nni n listiaâmer n Carthage i d-yeṭṭfen ar ass-a, zun d darǧa n tura !

Iwumi yenwa ad yurar s txurdas ?

Ad d-nesmekti ayen illan d amezruy :

Tamaziɣt tella si tazwara n umezruy di tmurt-is, si Siwa ar waman n ugaraw Atlantik akked tigzirin tiknariyin.

Mi tebna Carthage, azal n 10 leqrun qbel Aâisa, d Ifniqen d-yusan si Tyr (Lubnan) i tt-ibnan ; d agellid amaziɣ n temnaṭ-nni i yasen-ifkan akal. Amezruy ittwassen.

Drus n Ifniqen i yellan imir-nni di Carthage ; akk ayen illan din d ixeddamen, d ifellaḥen, d iserdasen, nutni d Imaziɣen. Taggara tutlayt tafniqit tamezwarut tezdi akked tmaziɣt, syin tlul-d tutlayt tamaynut : le punique, s tira-s iman-is ; le punique isem-is s tmaziɣt : taqanant, tutlayt n Canaan (les Cananéens). Iqqim-d wawal ar ass-a.

Asmi ihudd Ruman tiɣremt n Carthage di -146 send Aâisa, imezdaɣ-is i yessawalen kan taqanant ferqen ɣef tmurt tamaziɣt, yal yiwen anda yerra. Azal n lqern ɣer zdat, tutlayt taqanant tenger, ɣas qqimen-d kra n wawalen, d yismawen, maca uɣalen d Imaziɣen am watmaten-nsen.

Imezdaɣ n Carthage yeddren guǧen anda i yufan di Tamazɣa. Ass-a, mačči d tutlayt inegren i d-ixelfen s wudem n darǧa. Abdou Elimam ur izmir ad yaru ayen yura. D asekkak. Ur izmir ad iqren tutlayt n tmurt (tamaziɣt) i yeṭṭfen seg yixef ar yixef n tmurt, akked tutlayt n tiɣremt n Carthage inegren. Illel yugar taɛwint/tanunt !

P. 44 : « Par contre, les inscriptions puniques ont fleuri sur tout le bassin méditerranéen, voir jusqu’à Agadir, sur les bords de l’Océan. Et les locuteurs maghribiphones (80 % ne serait pas exagéré) sont localisés dans tout le territoire... ».

Ifra-tt-id Abdou Elimam, deg usekkak ɣer wayeḍ. Zun inna-d : Di zman n zik, 80 % n imezdaɣ n Tamazɣa llan tutlayen taqanant, ass-a 80 % n imezdaɣ tutlayen darǧa !

Teddez, tebrez ; KGB akked FSB n Russia ur sawḍen ad bnun asekkak am wa.

P.33 : « Et c’est tout naturellement que ces langues maternelles (tamaziɣt, darǧa) vont composer un bilinguisme positif avec la langue d’État, l’arabe ».

P. 46 : « … un bilinguisme positif permettant aux amazighophones d’utiliser leur langue ainsi que l’arabe… et les maghribiphones d’utiliser leur langue ainsi que l’arabe ».

Abdou Elimam iṭṭef di tmuɣli-nni taqburt n MTLD akked FLN : taɛrabt ad taɣ taqacuct, ‘’d tutlayt n uwanek’’ (langue d’État), ma d tutlayin n tmurt (tamaziɣt, darǧa) ad qqiment d tirbibin di tmurt-nsent, deg uɣerbaz kan deg iseggasen imezwura n uselmed.

I netta, tamaziɣt akked darǧa ur zmirent ad ilint d tutlayin n iwunak/Etats n Tamazɣa.

Abdou Elimam issaram ad iqqim iɣisi ur ntekkes i lebda, ad ibḍu yiles n tmurt : wid itutlayen tamaziɣt ur tutlayen darǧa, wid itutlayen darǧa ur tissinen tamaziɣt. Issarem ad ibnu ugadir ameqqran gar yemdanen.

Di tmura nniḍen gan-as yakan isem : aparteid !

P. 52 : « On tente bien de nos jours, d’unifier la langue (tamaziɣt), après coup, en prescrivant une norme dite « tamazight », mais cette dernière est mal acceptée par les locuteurs natifs de Kabylie et d’ailleurs car ils ne s’y reconnaissent pas. La nouvelle norme (produite par des purificateurs linguistiques) parviendra-t-elle à devenir la " fusḥa » des locuteurs berbérophones ? ».

Abdou Elimam ur issin tamaziɣt. Awal-is, akken kan ad yerr tabburt : tamaziɣt ur tezmir ad teddukel d tutlayt ; maca i netta, darǧa tebna, tseggem, d yiwet.

Anda i d-tennulfa tmaziɣt ‘’lfusḥa’’ ? anda i llan ‘’les purificateurs linguistiques’’ ? Abdou Elimam ur d-ifri awal-is. Awal-is iban-d zun d tawekka, akken ad iddu ɣer zdat ad ittenfufud.

P. 56 : « C’est toujours par ce même président (Bouteflika, NDLR) que la fête populaire maghrébine séculaire et sans connotation particulière de « Yennayer » s’est vue, dorénavant, symboliser le premier de l’an « berbère » […] A ces faits du prince, s’ajoute l’excès de zèle d’une ministre de l’éducation nationale (Nouria Benghabrit, NDLR) qui decrète tamazight (cette langue issue du bricolage « savant » d’apprentis sorciers, en tant que langue obligatoire et généralisée ! Tamazight, rendue obligatoire pour tous... ».

Abdou Elimam ikkes asburru yedlen awal-is. Izwar ikkes akkin azal i Yennayer (fête « sans connotation particulière ») ; daɣ, ur iqbil ad tbedd tmaziɣt d tutlayt di tmurt-is, di yal tamnaṭ n tmurt. I netta, issefk ad teqqim tmaziɣt di ‘’les réserves kabyles’’. Isbabb irennu i yigezzanen (‘’les apprentis sorciers’’) ; anwi wigi ? Ulac tiririt si tama-s !

Akka i tbennu tegrawt n ‘’complotisme’’.

P. 108 : « Le maghribi (darǧa) nous vient du punique, tout comme le berbère nous vient du lybique (deux langues multimillénaires du nord de l’Afrique)... ».

D ayen illan, maca Abdou Elimam ittu yiwet, ɣas issen-itt : tamaziɣt (d awal ‘’berbère’’ i yura !) tusa-d si tutlayt lybique i yellan d taneṣlit n Tamazɣa si leqrun imezwura send amezruy.

Maca, tutlayt taqanant/punique tusa-d si tutlayt n yimnekcem afniqi, syin tlul-d tqanant, seg uẓar aqan (cananéen). D tutlayt tawerdanit n temhersa/listiaâmer n Carthage. D snat tutlayin ur nezmir ad mqaranent deg uẓar-nsent, acku yiwet n uxxam, tayeḍ n berra !

Taggara :

Adlis n Abdou Elimam akka i yella, i yebna si tazwara armi d taggara n 177 isebtiren/pages yuran s tefransist. Nezmer ad d-nernu ugar n nqec seg-s, maca ad neǧǧ awal-nneɣ da, ma d taggara-s d tamara :

Abdou Elimam yura ayen iẓerr di temsalt n tutlayin di tmurt n Lezzayer (akked Tamazɣa), d tikta-s netta.

Issarem ad beddent tutlayin n tmurt (tamaziɣt akked darǧa), d tutlayin tiɣelnawin ; d ayen ilhan. D win kan i d abrid issuffuɣen ; ulac amaynut, acku d abrid i d-inejren si tnekra n Tefsut Imaziɣen n 1980 (4). Maca i netta, tutlayin-nni ad qqiment d tirbibin kan ddaw tecḍat n taɛrabt lfusḥa.

Abdou Elimam iwwet s tkerkas akken ad yerr darǧa zun d tutlayt tamezwarut n tmurt. D asekkak. Icceḍ tuccḍa tameqqrant acku darǧa mačči d taqanant illan zik di Carthage. Irnu, ma yella darǧa d taqanant, ihi d tutlayt n listiaâmer n Carthage !

Tidet, darǧa tlul-d si tmaziɣt akked taɛrabt si lqern wis 11 ɣer zdat. Ɣas llan deg-s kra wawalen akked talɣa n tqanant, akken daɣ i llan di tmaziɣt, acku d tutlayin yemyudsen di tallit-sent, deg yiwen wakal.

Ur nezmir ad nekkes ass-a tamaziɣt iddren, tin iteddun yal ass ɣer zdat, akken ad neddem tutlayt n listiaâmer n Carthage, tin inegren si nnig 20 leqrun.

Ma d darǧa n wass-a, d tutlayt n tmurt n Lezzayer, issefk ad tbedd ɣer yidis n tmaziɣt, ad beddent d tutlayin tiɣelnawin tunṣibin/langues nationales et officielles n uwanek azzayri (les deux langues de l’État algérien), mačči ad qqiment am ass-a, d tirbibin ddaw taɛrabt lfusḥa ur itutlay yiwen deg uxxam-is.

Tawaɣit nniḍen, tikta n Abdou Elimam ur ffiɣent seg ubrid-nni n imeɣnasen n taɛrabt-tinneslemt i yesseqdacen amezruy s tmuɣli tasertant, anda yeddukel usekkak akked tḥila. Ur d-wwint amaynut, ur frint timsal n tmurt.

Tidet, Abdou Elimam izgel tagnit akken ad yili d ameɣnas iwatan n darǧa, izgel daɣ tagnit akken ad iddu d amussnaw, ad issu i wawal-is s ifukal/arguments n tidet. Mačči s usemẓi n tmaziɣt ara yessemɣer darǧa.

Ma d adabu n Lezzayer, ass-a yeẓẓa tuẓẓal deg unnar n taɛrabt-tinneslemt n Liga Aârabiya. Tutlayin n uɣref azzayri akked usirem n tlalit n ‘’tsertit tadelsant tamaynutt’’/une nouvelle politique culturelle, mačči d aɣbel-is...

Aumer U Lamara

Timerna / Notes :

1. Abdou Elimam (1949-2023), d amussnaw n tutlayin, linguiste, illa d aselmad/professeur di tesdawit n Wehran. Yura sin yedlisen ɣef temsalt n tutlayin di tmurt n Lezzayer :

• « Le maghribi, langue trois fois millénaire », éditions ANEP, 1997 ;

• « Après tamazight, la darija (le maghribi) », éditions Frantz Fanon, Tizi Ouzou 2020.

2. Albert Camus : « mal nommer les choses c’est ajouter au malheur du monde ». l’expression exacte de Camus date d’une interview de 1944 : « mal nommer un objet c’est ajouter au malheur de ce monde... », revue Poésie 44, N°17, p.22.

3. Tamurt n Canaan : deg-s i d-iffeɣ yisem taqanant/punique), tutlayt n Carthage, izdin tafniqit akked tmaziɣt.

Canaan désigne une région et une civilisation du Proche-Orient ancien située le long de la rive orientale de la mer Méditerranée. Cette région correspond plus ou moins aujourd'hui aux territoires réunissant Israël, Palestine, l'ouest de la Jordanie, le Liban et l'ouest de la Syrie. On appelle Cananéens les habitants de ce territoire à l'âge du bronze, parfois appelé pour cette région « période cananéenne », plus spécifiquement au 2e millénaire avant JC.

4. « Reconnaissance et promotion des langues populaires, le berbère et l’arabe algérien », d yiwet gar tnegmiyin/revendications d-iffɣen si tesdawit n Tizi Wezzu, di tnekra n Tefsut Imaziɣen n 1980.

 

 

 

 

 

Haut du formulaire

Bas du formulaire

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023    

Tidlisin nnien :

 

Nasserdine_Ait_Ouali_Le_Roman_Kabyle_vol_I_Voix_et_voies_francophones.pdf

 

Numerisation_du_lexique_arabo_berbere_d_Ibn_Tunart _K.Nait Zerad_S.Lounissi_S.Djemai.pdf

 

Amazigh_Voice_Vol-25-Issue-1_Summer-2023.pdf

 

 

 

Grammaire-Dialogues-et-Dictionnaire-Touaregs-Tome-1-Motylinski.pdf

LA_BERBERIE_ORIENTALE_SOUS_LES ZIRIDES.pdf

2 numéros de la revue Aguedal contenant la conférence de Mouloud Mammeri sur la Société Berbère :

1) AGUEDAL_3eme_annee-n°1.pdf

2) AGUEDAL_4eme_annee_n°6.pdf

Dictionnaire_de_proverbes_RAM_Edition_Zyriab.pdf

LEXIQUE_ANIMAL_Mohamed_Oussous.pdf

Mehenna Mahfoufi, CHANTS ET POÈMES DE LA KABYLIE DANS LA LUTTE DE LIBÉRATION, pages 1-86

DICTIONNAIRE_FRANÇAIS_TOUAREG_EMILE_MASQUERAY_1893.pdf

Tameddurt_n_Galilei_Bertold_Brecht.pdf, asuɣel sɣur Σ.Mezdad

TEXTES_BERBERES_DANS_LE_PARLER_DES-AIT-SEGROUCHEN_Charles_PELLAT_1955.PDF

LA_VIE_BERBERE_ PAR_ LES_TEXTES_ARSENE_ROUX_1955.PDF

Les grands symboles meditérranéens dans la poterie algérienne_JB_Moreau

SIN-NNI.PDF, par Muḥend-Uyeḥya

Culture_savante_culture_vecue_MAMMERI_Tala

Dictionnaire_Français_Kabyle_Père Huygue_1902_1903.PDF

MUHYA_Sinistri.pdf

BOULIFA_TEXTE_KABYLE_MAJ.pdf

JOURNEE_D_ETUDE_DE_LINGUISTIQUE_BERBERE_LA_SORBONNE_1989.pdf

Akken qqaren medden sɣur Mohia GEB, 1978

Berber Art_Jeanne_d'Ucel_Norman_University_Oklahoma_1942

Dictionnaire_de_proverbes_Remḍan_At_Menṣur_3eme_Edition.pdf

Ageldun-amecṭuḥ_St-Exupery_Tasaɣelt_sɣur Habib-Llah-Mansouri

Aglam-deg-wungal-n-Amer-Mezdad-Ass-nni, sɣur Ferhane Badiaa

TUDERT-IW_Abdellah_Hamane.pdf

RECUEIL_DE_PRENOMS_AMAZIGHS_Md_Akli_HADDADOU.pdf

ITIJ_BU_TCERKETT_Taher_Djaout_tasuqilt_Samir_Tighzert.pdf

La_Babel_du_Ponant_2eme_partie_Ali_Farid_Belkadi.pdf

Aglam_deg_wungal_n_Amer_Mezdad_Ass-nni_FERHANE_BADIAA.pdf

DESCRIPTION_ET_HISTOIRE_DU_MAROC_Leon_GODARD_1860.pdf

APERCU_SUR_TRENTE_TROIS_SIECLES_DE_L'HISTOIRE_DES_IMAZIGHEN.PDF

MUHYA_SI_PERTUF_traitement_de_texte.pdf

Revue Izen Amaziɣ, 3 numéros :

Izen-amazigh3.PDF

Izen-amazigh5.PDF

Izen-amazigh6.PDF

Textes berbères de l'Aurès_ Parler des Ait Frah

Romans et ambiances dans la maison kabyle traditionnelle.pdf

La_Kabylie_Recherches_et_Observations_1833.pdf

Jules_Maistre_Moeurs_et_Coutumes_Kabyles_1905.pdf

Tighermin_yemmeccen_Sari_Med.pdf

MOULIERAS_Auguste_Une_tribu_Zenete_anti-musulmane_au_Maroc_Les_Zkara.pdf

Si_Pertuf_Muhend_Uyehya.pdf

LA_LANGUE_BERBERE_EN_AL_ANDALUS_Md_Tilmatine.pdf

Inédite, une pièce de théâtre de Idir Amer :

Idir_Amer_Ay_Afrux_iferelles.pdf

Inédite, Dom Juan de Molière, en langue kabyle :

DOM_JUAN_LE FESTIN_DE_PIERRE_MOLIERE_SI YEHYA_TASEGLULT-S-UDΓAΓ.PDF

 Dictionnaire_Francais_Berbere_Antoine_JORDAN.PDF

Les_Cabiles_et_Boudgie_F.PHARAON_Philippe_libraire_Alger_1835.PDF

Tidmi tamirant, n°2, 1990

Habib-Allah_Mansouri_Inventaire_des_neologismes_amazighs.pdf

Ddem_tabalizt-ik_a_Mu_Kateb_Yacine, version bilingue

Ad lemmdeɣ tamaziɣt  n Hamek : http://www.ayamun.com/adlis-usegmek.pdf

Belkacem Bensedira_Cours de langue kabyle_Adolphe Jourdan_1887

JM_DALLET_LE_VERBE_KABYLE_FDB_1953.pdf

AMAWAL_TUSNAKT_H.SADI_1990.pdf

CHANTS_BERBERES_DE _KABYLIE_Jean_AMROUCHE_CHARLOT_Ed.1947.pdf

OUARGLA_M.JARDON_J.DELHEURE_Tome1_FDB_1971.pdf

OUARGLA_M.JARDON_J.DELHEURE_Tome2_FDB_1971.PDF

 

  

Plus de livres dans notre rubrique  Téléchargement :

http://www.ayamun.com/telechargement.htm

 

 

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023    

Tameslayt :

 

TUTTRIWIN AKKED YISUMAR ƔEF UWAMAL (FIGURES DE STYLE ? ANTIPHRASE ? )

sɣur Mayan Ilyas

16 tuber 2022

 

 

Ulac tutlayt deg umaḍal ur ɣur-s ara " les figures de style" , ama d tafransist, ama d taglizit, ama d talmanit, ama d taɛṛabt.., ama d timaziɣin-agi-nneɣ daɣen, gar-sent taqbaylit maca tal yiwet s "les figures de style"-ines ɣas ahat nezmer ad naf deg wanda mgadant di kra deg-sent.

Dɣa , amedya kan di tefransist, ɣur-sent akk ismawen, yerna s usismel (avec classement) , ttwasettfent akken iwata. (walit tawlaft-a i ukessar)

Ɣef waya i riɣ ad d-fkeɣ isumar (des propositions) ɣef "les figures de style" i nesɛa, s usegzi, s yimedyaten.

1) ___ FIGURES DE STYLE : ?

Ufiɣ-tt seg umawal n Muḥend Akli Salḥi, Asegzawal ameẓyan n tsekla, ad telhu :

tugna : Figure.

tugna : image, personnalité. ( Deg tuget n yimawalen ).

S taɛṛabt, qqaren-as :

Caxṣiyyat el-kalam ( شخصيات الكلام ).

D asumer kan :

FIGURES DE STYLE : tugniwin n uɣanib /

tugna n uɣanib (figure de style)?

2) ___ ANTIPHRASE : ?

Asegzi

« antiphrase » di tefransist, d awal i d-yekkan si tegrigt : antiphrasis.

αντι [anti « contre »,

[phrasis] phrase, locution, façon de parler / φραζω [phrazo], je parle.

« action d'exprimer par la parole »...

désigne donc bien le fait d'exprimer quelque chose contraire à sa parole d'origine.». __Wikipédia .

Asegzi s umata kan : m'ara d-nini anemgal n wakken i t-nettxemmim akken (dire le contraire de ce que l'on pense. )

D anemgal n wayen i nra ad t-id-nini.

Asumer-inu :

"ANTIPHRASE :

_mgal-tinawt ?

_tamgalinawt ?

Ihi" antiphrase " d yiwen n ṣṣenf n uɣanib m'ara nettmeslay neɣ m'ara nettaru, i nra (nebɣa) ad d-nini dakken awal neɣ tafyirt i nessemres akken, anamek-is d anemgal n unamek-ines aḥeqqani (véritable). Nessemras-it i uwmaɛen, i uɛekki (ironie), tikwal d tamiṭafurt, tikwal d akellex, neɣ ticki i nebɣa ad d-nini kra, d tibbehdelt (un scandale),..

"antiphrase" tettbin kan akka m'ara d-tt-id-nini s umeslay, tettbin s taɣect-nneɣ, s ubhat, s yiwehhiyen-nneɣ (nos gestes).

"antiphrase" d ameslay neɣ d tanfalit ur d-nusi ara srid i win i wumi nettmeslay, s tuget tga d tibawt daɣen (négative). Iswi-nneɣ deg-s iwakken ad nessiǧhed yes-s lmaɛna n wawal.

"antiphrase" tella di tutlayt-nneɣ, ladɣa nessemras-itt s tuget di tmeslayt-nneɣ n yal ass.

IMEDYATEN :

1 ___ Yenna-yi-d : Nudaɣ akk ɣef ssiman anda ara t-afeɣ di tmurt-agi-nneɣ, ulac.

Nniɣ-as : Yuqa ( bɣiɣ ad as-d-iniɣ s unemgal n wawal-nni : yugar, yella s waṭas. )

2___Uqant akk tḥuna mi d-tṛuḥeḍ ɣer tagi.

(amzun ulac tiḥuna, netta di tilawt, qqwant tḥuna, dagi am wakken ur yeẓri ara uggtent tḥuna, neɣ yeṭṭermel, neɣ wissen amek... )

Yuqa, d talɣa taḥerfit n umyag " aqu ":

"aqu" , atan wamek i t-ufiɣ deg usegzawal n J. M. Dallet, "Dictionnaire Kabyle français", sbr. 637 :

" Aqu, yuqa, uqiɣ, ur yuqi, tuqin //

manquer, faire défaut : être rare.

Yuqa lḥut di lebḥeṛ, ḥedreɣ i wedrim ifukk !

Ce n'est cela qui manque ! ( il n" y a pas de poissons dans la mer, j'ai vu l'argent faire défaut ! " dicton relativement récent)

Yuqa ccac tameddint ? Si tu ne veux pas m'en donner, j'en trouverai bien ailleurs ! ( par antiphrase : l'étoffe manque en ville) ...... atg

_ I waqu yuqan : pour toujours, pour de bon."

2 __ muccaɛ. ( amzun "mussnaw", nessemras-it tikwal melmi i nebɣa ad d-nini ur muccaɛ ara maḍi).

3 _Ticki i neẓra ur yelhi ara ccɣel i yexdem yiwen , d yir ccɣel, neqqar-as s ubbehdel :

__ Igerrez!

_Gedha! (Bravo !)

_ Tanemmirt tameqqrant. ( Yaɛṭik ṣaḥḥa)

4__ Yettmeslay d umdakkel-is :

_D ass yelhan, ih ! ( yebɣa ad d-yini : texṣer tegnawt ilarmi dayen, d ageffur d icercuṛen ..dagi d tiririt i umdakkel-is mi d as-yenna iḍelli-nni atan azekka ad yelhu lḥal. )

__Aqcic-a, ur ixuṣṣ ara. (iwakken ad d-nini yeẓwer mliḥ : tagi qqaren-as s tefransist : litote )

__Lemmer i k-kerheɣ, ur ak-d-ttwelliheɣ ara tuccḍiwin-inek .

( Yebɣa ad d-yini : Ttwelliheɣ-ak-d tuccḍiwin-inek acku ḥemmleɣ-k / litote )

__Mačči dayen yelhan. (Yebɣa ad d-yini : d ayen n dir.) litote

__Yuker baba-s, yerna yemma-s, yettuṛebba ilarmi dayen.

__D abennay ( d amaṣiw) ameqqran! yebna ṣṣur assen, irab assen.

______ Imedyaten nniḍen i d-newwi di tmedyazt , di ccna :

Amarrezg-nneɣ

Seg wayen i nettwali

Am ssɛed-nneɣ

Iṭij abeḥri tili. ( Muḥya)

 

Taḥya Berzidan !

Taḥya Berzidan !

Taḥya Berzidan . ( Muḥya)

 

Muḥend-nneɣ d afeḥli

Yemzel wezger, yesker-it (Ben Moḥamed).

Mayan Ilyas

 

 

Retour en haut

Numéro 128 Novembre 2023

 

TIMEZDEYT-nneɣ , sɣur Ahmed Ait-Bachir

 

Yella yiwen wemjahed

Yella yiwen wemjahed di yiwet n taddart, qqaren-d yeqqdec nezzeh di ta-nni 54-62. Mi teffra lgerra, yuɣal ar tfellat-is am zik. Ţṛuhun-d  ɣur-s widak-nni akked ijued qqaren-as :

– A Vussaεd u a ţxedme lekwaɣe ɣef yiman-ik iwakken a ţaɣe apansyun.

– Nekk asmi ffɣeɣ, mačči ɣef upansyun, anefet-iyi akkin !

Yibbwas dayen eren-t warraw-is, ţwallin akk imjuhad, wa yesεa akamyun, wa d la licence n lbar... Dɣa ebbren-as-d lekwaɣe-nni iwumi qqaren li 3 volets, εemmren-t, nnan-as tura laqen-ak tlata inagan. Iwalla tlata ‘imeddukkal-is akked ijuhed, stenyan-as, nnan-as :

– Tura ilaq a ten-tawi i Messεud-nwen a ten-yestenyi, syina a ten-iceggeε ɣer la diriksyun n lmuǧahdin di Tizi-Wezzu.

– A ten-awiɣ i Mesεud-nneɣ ?

– Ih, d neţa i d rispunsabl n lmujahdin dagi ɣur-neɣ.

– Si melmi akka, anda-ka ijuhed Messud-nneɣ?

– Nekkni atan nenna-yak, ma ur ak-yestenya-ra neţa, ulayɣa tceqqi iman-ik !

Dɣa yeṭṭef li 3 volets-nni gar ‘ifassen-is, yeqqar-as :

– Wagi tagi, tagi wagi... aweh ! Sferneɣ-ten gar leflani-nneɣ akked kanun, smenyifen lkanun !

Dɣa iserre-asen ɣer  lkanun ṛṛɣan.

Ahmed Ait Bachir

11-12-2020

 

Di lgirra-nni 54-62

Di lgirra-nni 54-62, yella yiwen ilemmẓi si taddart n Tkkutar (Tikkutar) di Lεarc Nat-Yaεla tamma n Sṭif, sawalen-as Leḥlu, ccɣwel-is d ṣṣyeda n yilfan. Mi d-iṣegged ilef, a t-yawi a t-yezenz i lεeskaṛ yellan di lka rif n taddart-nnsen. Yennum yeţaf yiwen uεesekṛiw, mi i s-ifka ilef, as d-ifek εacra dduru, a d-iruh alama d-asmi diɣ ara d-iṣegged ilef-nniḍen. Yibbas, iṣeggd-d ilef yebbi-t i lεeskar am zik. Ass-nni, yufa yiwen uεesekṛiw, mačči d wina yeţaf ussan yezrin. Yefka-yas ilef-nni yebbi-t, yuɣal-d yefka-yas-d texbizt, yenna-yas :

– Tiens, va-t-en!

– Non! moi, argent!

– Aller, fout le camp d'ici!

Leḥlu, ur yelli d aεezem, yewwt-it s uqqaru yesfunzr-it. Aεesekṛiw aεekkam issuɣ ar yemma-s i t-id issεan, yeɣli. Leḥlu yefka-ţ ţarewla, ur yessin s-andda ara yerr. Yebb-iţ akken ţazla, alami yekcem di yiwet n teẓgi, ihemmel s daxel-is. I teddu, alami i d-yemmuger yiwet n tarvaεt, yennwa d imjuhad, ziɣen ţarvaεt n le MNA (i wid ur nessin-ara : Le MNA, d akavar n Messali), yedda yid-sen. Leḥun diɣ alami i d-muggren tarvaεet n l'ALN, mmsefk-enţ d amenuɣ, ṛrṣas ixebeḍ, Leḥlu yexmumet s daw tuzzuţ. Ɣelven-ten warvaε n l'ALN. Wid yemmuten, muten, wiyaḍ bbi-nt d imeḥvas ar Si Ɛmiruc. Leḥlu yeslek ur t-ḥuzan ara, umaεna yewhem kan, ur yeẓri andda tevla neɣ andda ṭarḍiqent. Mi sekknen imeḥvas-nni n le MNA i Si Ɛmiruc, iwala Leḥlu d aqcic, dɣa yenna-yasen :

– I weqcic agi acuɣaṛ i t-id bbim?

– Yella d warrvaε agi.

Dɣa Si Ɛmiṛuc yeseqsa Leḥlu, yeḥkka-yas-d taluft-is, yenna-yasen :

– Fekt-as tamegḥelt rrnut-as li paṭugas a d-yeddu yid-nneɣ.

Fkan-as tamegḥelt, rnan-as li paṭugas d lqec minitir, Leḥlu yuɣal d amakizar. Ma d imeḥvas-nni nniḍen, fiḥel ma nniɣ-awen-d amek i teḍṛa yid-sen.

Leḥlu, lxuf ur t-issin ara, iẓeddem kan, yeblisi acḥal tikkalm. Yuɣal yeţali di l grad ɣer wayeḍ, yebbeḍ d cef ameqqran, akken alami tefra lgirra.

Mi tefra, am neţţa am waṭas n yemjuhad : kra qimen keccmen di l'ANP, kra uɣalen ɣer yexxamen-nnsen ar lḥirfa-nnsen taqdimt, kra keccmen-ţ di li affiṛ. Si Leḥlu, yezzi yezzi, yibbas yuɣal d l mmir di tɣiwant-nnsen. Si Leḥlu, leqqṛaya a d-awi Ṛebbi, umaεna, yekat ɣef ṭavla, yeţawi-d amur-is di la wilaya, di tevdalt (administration) ... Yibbas, ixeddamen n la mmiri, xedmen-as yiwet n txazavit, uran yiwet n la démission ɣef yisem-is, fkan-as-ţ yestenyaţ, ceggε-enţ i l wali. Di talit-nni, d gma-s n Caddli i g-llan d le wali di Ṣeṭif, yekunvuk-id Si Leḥlu. Le wali yessen Si Leḥlu, teqquṛ tqqaruyt-is, yerna yessla s wayen akk yexdem di lmaki. Dɣa, le wali iruḥ-as kan s lemḥadra, yenna-yas :

– Wali tura a Si Leḥlu, kečč aṭas i tqedceḍ ɣef tmurt, yerna teddiḍ di laεmar. Daɣen, a d-ninni kan tideţ, kečč ur teɣṛiḍ ara a Si Leḥlu, tura kren-d illmeẓyan ɣṛan, ilaq assen teǧem amkan kunwi s li ansyen agi.

Si Leḥlu, iwala tawelaft-nni n Caddli i g-llan d-aselway n tigduda di teggniţ-nni, dɣa yenna-yas i l wali :

– Tura, i m-iyi-d-qqaṛeḍ akka nekk ur ɣṛiɣ ara! εni aɣyul-nni iεelqen s deffir-k, yeɣṛa?

Ahmed Ait Bachir

11-07-2022

 

Ameddakkel-iw Mḥiddin

Ass-a facebook, yesmekta-yi-d d umeddakkel-iw Mḥiddin (Mahiedine).

Ass-a vɣiɣ a d-meslayeɣ ɣef yiwen Wemddakkel. Amddakkel agi d Mḥiddin (Mahiedine Bachiri), Mḥiddin-nneɣ. Mḥiddin akked nekk di yiwet n taddart, akken i d-nekker. Ivavaten-nneɣ d Imeɣṛasen i sin, mmuten di lgirra-nni 54-62. Am waṭas n warrac di tegniţ-nni di tmurt n Leqvayel, nekker-d di lḥif. Lḥif di lgirra, syina iḍfeṛ-it-d lḥif n "listiqlal". Tefra lgirra akked Fransa, drus i nerna, werεad nfukk tiririt n yixxamen-nneɣ i hudden Iṛumyen, tendeh tin iwumi qqaren wid ixeddmen tasertit : Lgirra n l FFS. Nekkni neqqar-as di teswiεt-nni : Lgirra n Leqvayel d Waεṛaven. Ccfawet-inu, ulac lxilaf gar lεeṣker n iṛumyen d lεeṣkaṛ n waεṛaven, yiwen lvaṭel i sqedcen, Les mêmes pratiques : tortures, saccages, humiliations...Surfet-iyi, ayagi gar taciwin kan, acku mačči ɣef annect-a i vɣiɣ a d-meslayeɣ.

A d-unaleɣ ɣer Mḥiddin.

Mḥiddin, di 1963 yebbwi-t xali-is ɣer Fransa, yesukkes-it-id cwiṭ di lḥif. Nekk diɣ di 1965, yebbwi iyi Ɛemmi ɣer Fransa. Mḥiddin yeqqim di Fransa azal n 3 ‘iseggwasen, yuɣal-d ɣer Tmurt. Nekk diɣ, qqimeɣ 3 iseggwassen uɣaleɣ-d ɣer Tmurt. Mḥiddin yuki zik i lexdayem n udavu Azdayri. De -umenzu n iseggwassen n 70, yini-d :

– Teźriḍ a Ḥmimi, d aɣervaz-agi azdayri ara ihudden idles-nneɣ.

– Amek akka d aɣervaz?

– Ur teţwaliḍ ara amek ara ţεerriben? Lecyax-agi yakk i d-ţawin di Maṣer, d wigad-agi-nneɣ i rran d lecyax s sartafika d'itud, llan wid ur nesεa ara ula d tinna? D acu ara d-suffɣen azekka ?

Am win i yi-d-yewten s uveqqa. Dɣa nnebbwi-ţ-id akken. Ad yeqqim kan ak-yini :

– Awah, iɣervazen-agi n tmurt Leqvayel d lminat, ar zdat ad ṭṛeḍqen fell-aneɣ ! Ilaq ad hudden ɣef lsas! Yeṣaweḍ yibbwas, alami i ‘ɣ-d-yenna, akked sin ‘imeddukkal nniḍen, Lεaṛabi d Wecrif :

– Ilaq a nesṭeṛḍeq aɣervaz-agi-nneɣ!

– A Mḥddin teddrewceḍ, neɣ d acu akka i k-yuɣen ? Teẓriḍ imezwura ara cakkten d nekkni !

Mḥiddin yella ixeddem di Ḥasi-Mesεud, nekk lliɣ xeddmeɣ di Wargla. Sonatrach, tceggeε-it ɣer Fransa iwakken ad yexdem yiwet la formation. Di Fransa iwala Saεid Ḥennuz n l'Académie Berbère di la faṛmsi-ines di Bulvaṛ Vulṭir, yefka-yas-d li Revues-nni-nsen, yerna-yas-d li tract n wid mi qqaren li poseurs de bombes. Yenna-yas-d : Ussan-agi εaset kan, ad yili wejdid di tmurt. Yerna yebbwi-d yid-s diɣ 4 n tektavin-nni  n Yves Courrière ɣef lgirra n Lzzayer. Mi d-yebbweḍ, iseneεt-iyi-d akk annect-en, nniɣ-as :

– Amek ay amcum, ur tuggadeḍ ara, amek i txedmeḍ di la dwan?

– Susem kan! Mi d-bbwḍeɣ ar Maison Blanche, ṭffeɣ taεebbuṭ-iw di lkumca. Ţwaliɣ li dwanyi-nni d anuy i ţanin tivalizin! Walaɣ yiwen udwanyi d acevḥan, nniɣ-as deg wul-iw wihin d Aqvayli ivan ! Ruḥeɣ  ɣur-s, nniɣ-as : "A mmi-s tmurt zemmreɣ a nεeddiɣ  ɣur-k ?" Yecmumeḥ d taḍsa, yenna-d : "Iyya-d ! D acu i d-tebbwiḍ?" Nniɣ-as d lqecc-iw kan ! Ixdem-iyi-d la keṛwa ɣef tvalizin inu, fɣeɣ-d !

– D wagi i wumi qqaren ẓzher, neɣ εeddi a ţeqqimeḍ ! Nniɣ-ak tedεa-yak yemma-k s lxir!

Nerna d acu i nerna, dɣa teṭeṛḍeq taluft-nni n li "poseurs d bombes".

Selliyendi, nemllal di tmeɣra n yiwen weqcic n twacult-nneɣ, nesmekta-d tiqdimin, nniɣ-as :

– Twalaḍ a Mḥiddin, limer i k-ṭṭfen di la dwan asmi akken i d-tebbwiḍ li tract-nni akk ţektavin-nni n Yves Courière, tilaq a ţezwireḍ Harun d ’imddukkel-is ɣer Baṛwagiya.

Yeţaḍṣa, nebbwi-d awal ɣef lecɣwal nniḍen.

Ula d neţa am Buḥu, d vu temεayin. Dɣa yenna-d :

Iṛuḥ yibbwas yiwen wemdan ɣer Ccix Muḥend Ulḥusin. Mi yebbweḍ yenna-yas i Ccix :

– Anεam a Ccix ass-a bbwiɣ-ak-d lexvaṛ yesefṛaḥen nezeh !

– A Rebbi varek, d acu-t akka lexvaṛ agi yesefṛaḥen ?

– Anεam a Ccix, avrid-a nudaɣ-d akk tamurt-nneɣ, yiwet n temnnaṭ ur ţeǧǧiɣ !

– I syina ?

– Anεam a Ccix, ufiɣ zzin yeqwa mačči d kra !

– Ruḥ rnu-d!

– Anεam a Ccix, diɣ ufiɣ ssεaya ad ivarek Rebbi, dayen ur neţfakka !

– Dayen tfukkeḍ, tenniḍ-d akk ayen i d-twalaḍ?

– Mazal anεam a Ccix. Ufiɣ diɣ Lεilem,  anεam a Ccix! Lεilem, anεam Ccix, yebbweḍ ɣer wanda ur teţamneḍ ara. Imdanen akk ɣṛan...

– I tura dayen tfukeḍ?

– Dayen, anεam a Ccix!

– Ayen akka yakk i d-tenniḍ yelha, igerrez! Umaεna ay avuhal :

Znin yelha, limer i tella leḥya !

Ssεaya telha, limer i tella leqniεa !

Lεilem yelha, limer i tella ţṛevga !

Kra n wawalen-agi ɣef Mḥiddin-nneɣ, ţajmilt tamecṭuht, iwakken kan a d-iniɣ, aṭas n yimdanen, aṭas n yimeɣnasen, i g-qedcen seg wul mebla ma ṛuǧan kra a ten-id yuɣal, neɣ a ten-id-walin yimdannen. Daɣen, vɣiɣ a d-iniɣ ayen i g-car Mḥiddin ɣef uɣarvaz azdayri, aql-aɣ nebbweḍ  ɣur-s, neţidir deg-s.

Ahmed Ait Bachir

06-08-2022

 

Saεid At Laεziv  d Zehwa Uεemran

Saεid At Laεziv neţţa d Zehwa Uεemran, ddeqs segmi zewǧen, mmyimalen nezzeh. Tera yid-sen am Nna Mesεuda akked Da emmic, ma teɣram taqi-nnsen ussan-a iεeddan. Ula d nutni ur sεin ara dderya, dɣa taddart akk tesεa-ten d ccɣel. Imawlan n Saεid ddan-ţ fell-as, a ‘s-yevru i Zehwa, neɣ a d-yernu takna fell-as. Saεid yeernenni, yenna-yas ur aɣ- d-yefka ara ebbi, dayen, ur njehhel ara.

Segmi i ţ-ddan fell-asen, dayen, mačči d kra iwumi ara ṣevren, yenna-yas i Zehwa : "Nniɣ-am a Zehwa, a nekker a nhajjar si taddart agi tamcumt !"

Dɣa akken i ţ-yenna, ruen kkran axxam deg  Weqvu.

Bbwen-d ar Weqvu, ţidiren am sin imarayen. Saεid yufa-d ixeddim di luzin di tarract, Zehwa teţɣima deg wexxam, teţeffeɣ diɣ di timdint. D neţat i d-iqeun, ad terfed sak-is, ad tru.

Saεid werǧin i ţ-iusev, neɣ i s-yenna anda ara true, neɣ ansi i d-tekki. Ddren akken s tayri di talwit, allarmi d asmi i d-yeɣli waan-nni amaεur af Zehwa tameɣvunt. Aan amcum ur ar ‘s-yefka ara yakk akkud, din din kan yesafeg-iţ.

Yeɣli-d igenni ɣef Saεid. Ass-nni n tmeţant-is, taddart akk tenneɣl-d, bbwinţ ad ţ-nelen ɣur-sen. Zehwa teẓzel di tɣeɣert sdaxel n nnεec, Saεid yevdded s aqerruy-is, cwi kan yeţezmumug, yeţaḍṣa. Yeεna-t-id Lmuhuv-nsen, yenna-yas : "D acu i k-id-yevdan akka a Saεid  ?  Tameut-ik teẓzel di nnεec kečč ara teţaḍṣa!" Yenna-yas : "Jmaε-liman a Dadda, ar seg wasmi nejweǧ ar ass-a, ar werǧin i ‘s-nniɣ s-anda ara true, neɣ ansi i d-tekki, allarmi d ass-a ay riɣ s anida ara tru!"

Ahmed Ait Bachir

08-07-2023

 

Uremḍan si taddart n Wegni-n-Tulmuţ

Ureman si taddart n Wegni-n-Tulmuţ, zik i ţ-yeffeɣ, ddeqs ur d-yuɣal ara, yeţas-d kan akka sya ɣer da. Ur yemxale ara d wat taddart, ur yeḥṣa ara amek i tga viεa n imezdaɣ-is.

Ru a zzman true, yuɣal-d ad yeqqim di taddart.

Mi d-yeffeɣ ar tejmaεt, yeţawi kan lewhi s wallen, mačči akka i g-ǧǧa taddart, tveddel lεeqlya n imezdaɣ-is. Yibbwas yenna-yas i Wvaεuz, mmi-s n εemmi-s :

– Ay Avaεuz a gma, taddart-agi-nneɣ tveddel, mačči akka i ţ-ǧǧiɣ.

– Tura a Wreman, wissen d taddart i g-veddlen, neɣ d kečč i d-yebbwin lεeqlya nnien !

– Yezmer ahat, wiran. Ihi, tura ilaq ay i d-tini amek ara xedmeɣ iwakken ad mεacareɣ akked wat taddart-agi-nneɣ.

– Teri a Wreman a gma ! S tmuɣli-yagi-inek, qqim kan s lvεid ad tesemu, ma tqerrve  ɣur-sen, tzemre a d-terɣe !

Ahmed Ait Bachir

23-07-2023

 

 

 

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023

Le poème : 

 

Abrid n Ddimacq

 

                                                                              sɣur Ziri At-Mεemmer

Ccaw kukraɣ ad s-hedreɣ

Nniɣ tewɛer ad tafeḍ

Ma deg wallen ur ssadreɣ

Aqerru-s mi t-id-terfed

S wecmumeḥ ur d as-ffireɣ

Dakken ul-iw yenfufed

Isem-iw mi d as-t-id-bedreɣ

Agu ger wallen ittwasfeḍ

 

Tettwasefḍeḍ ay agu

I tafat afus mi s-tefkiɣ

Furar yeqqel-iyi d magu

Imiren akka i d as-ukiɣ

Ziɣ yella kra nettargu

Yerna ẓriɣ ansi i s-kkiɣ

A-t-a iɛedda-d ufurgu

Tedda iwumi ara ccetkiɣ

 

Ṣubbeɣ-d si tuddar ufella

Nekkni ur nkennu, nettṛuẓ

Ɣaḍeɣ-tt mi d iyi-d-twala

Ɛeqleɣ-tt deg uqerru-s thuzz

D afurgu n at Dwala

Iteddu ɣer Tgemmunt Ɛezzuz

Griɣ-d wunsent-iyi tawla

D targit ɣur-i mi akken i d-tuẓ

 

Nniɣ, i tura amek

Ad tt-id-mlileɣ kra n wass

Uɣaleɣ xemmemeɣ acemmek

Ɣef kra n tikti ima a d-tas

Ɣer at Dwala ulamek

Ur ssineɣ yiwen uɛessas

Ṭṭfeɣ abrid n baylek

A d-ẓureɣ aẓekka n Lwennas

 

D taddart-nniḍen ẓriɣ, maɛlic

Tagemmunt mačči d Tawrirt

Mlaleɣ-d yiwen weqcic

Steqsaɣ-t iga-yi tagecrirt

Yenna d taddart n Alic

Am win n "Faffa" webrid-is, acek-it

Imiren i qqleɣ d aderwic

Micli-k ay ul dayen agi-t

 

Din din ssakdeɣ s igenni

Deg umeyyez musaɣ

Ggulleɣ uḥeqq ass-nni

Ar ɣur-s ad aseɣ

Mmektiɣ-d tizlit-nni

Qqleɣ fessuseɣ

D "aql-i usiɣ-d d aberranni

Eǧǧet-iyi ad nseɣ"

 

Uliɣ asawen s weshetref

D yiman-iw wwiɣ-d awal

Qqareɣ-as, "mi ara tesref

Tqellaɛt, awer i d-tawi ccwal

I lemmer dɣa ad iyi-teṭṭef?"

Tasa-w tecḍeḥ tembawel

Ma d tagecrirt tugi ad tekref

Tinna la d iyi-d-tessawal

 

Aḥulfu-w d yir aɛwin

La ttmeyyizeɣ i tmetti d lemmud

D wamek i sent-tḍerru i tlawin

Mi ara d-yekcem unexḍab si lqermud

Ugadeɣ ad tt-in-afeɣ ad tt-awin

Ɣef weɣyul n Zdek Mulud

Igeffafen ad zwin rwin

Ul-iw ad t-ǧǧen yeffud

 

At tmeɣra ad inin, Rebbi ad t-neḥmed

A d-tarew axxam ad t-neɛmer

Amenzu ad s-semmin Muḥemmed

Akken yexdem Imac Ɛmer

Dɣa lḥal yeqqel semmeḍ

Uɣaleɣ nniɣ, ah lemmer

Lemmer a qessam ad iyi-tḥemmleḍ

Axemmem-agi ad as-nezger

 

Walaɣ tibḥirt uɣeddu

D tidet tecbeḥ ayendin

Nniɣ-as, lemmer d anebdu

Telha iḍarren ma ur ddin

Iḍarren yiwen ur d iyi-ten-yettcuddu

Tagmat d wul i tt-zdin

Nekk d tmeddit nteddu

Nemsefk ttiɛad ɣer din

 

Lecɣal akk ma ddzen berrzen

Ulamma d yir lawan

Tameddit d akud igerrzen

Ɣer Leqbayel i inebgawen

Ahat igenni ad iyi-d-yazen

Wid iwumi meqqer-it wulawen

Ẓriɣ mazal irgazen 🙂

Mačči d lehdur kan s yimawen

 

Akken i d-yeɣli yiḍ leḥqeɣ

Leḥḥuɣ deg yiwen wezniq

Ɣer lɣaci yakk ḥedqeɣ

Ur rfideɣ ara aɛenqiq

A yemma s tmuɣli ṭṭṛeḍqeɣ

Ɣef tinna seg yiwen uceqqiq

Am wakken usiɣ-d ad sewwqeɣ

D acu lḥal-iw rqiq

 

Ɣas d iḍ la d-teffɣent tullas

Dagi mačči am wanda-nniḍen

Ah ya ssiɛqa i deg wass

Taddart-agi ad iyi-tessiḍen

Mmektiɣ-d Iɣil Bbammas

Tagi d taqsiṭ-nniḍen

Ẓriɣ ad zegreɣ tilas

Ma kkseɣ i tidet icettiḍen

 

Ur steqsaɣ la tawwurt, la ṭṭaq

Ɣas si lecqayeq i tt-walaɣ

Ɣas ur d iyi-d-yuli lmenṭeq

Ɣas ɣer deffir uɣaleɣ

Fkiɣ i wul-iw lḥeqq

Mi d-yenna ɣur-s maleɣ

Ur d-nusa ara ad nsewweq

Tagi d leḥmala i tt-ḥemmleɣ

 

Abrid-nni akken i s-xemmemeɣ

Segmi i teṭṭfeɣ d asawen

Ɣer tlemmast n tejmeɛt kecmeɣ :

"A lɣaci azul fell-awen"

Rran-d akk azul ssusmeɣ

Yuɣal inṭeq-d yiwen

Yenna-d, «ma ad ak-d-ṭṭrejmeɣ»

Dɣa ifadden-iw kkawen

 

Ḍḥiɣ-d irkeb-iyi lɣiḍ

Nniɣ-as, tefra dayenni

Anamek-is: D acu tebɣiḍ

Ini-d ay aberrani

Kečč mačči dagi i d-temɣiḍ

Di Micli neɣ deg at Yanni

Aberrani yiwen ur t-yettɣiḍ

Yerna akken i s-yehwa yini

 

Ay annect nḥemmel amqellec

Ay a nnger a-tt-a tmuɣli

Amek ad ssfehmeɣ Leqbellec

Yessuturen tilelli

Leqbellec ad qeblen kullec

Ma d tidet ɣur-sen d ilili

Ẓriɣ aya d asferfec

Deg-neɣ amek i nettili

 

Nniɣ-as, "a mmi-s n tjaddit

D acu i d iyi-wwin a d-aseɣ

A gma ssneɣ taqbaylit"

Ɣef tmeqbert dɣa steqsaɣ

Nnan-d, tura d tameddit

Ggullen ar dinna ara ṭṭṣeɣ

Nekk d targit d timlilit

Ay allaɣ akka i k-weṣṣaɣ

 

Ttrejman-nni ufiɣ-t yettzerrig

Mi nembaddal kra imeslayen

Ddiɣ s axxam d yiwen iminig

Yenna, ssneɣ Ait Meslayen

Aṭas iṣekkṛen akken deg yinig

Kkaten-tt zin zin alamma dayen

Axxam-is yekka-d sennig

N taddart, d netta i yeɛlayen

 

Yelli-d taqerɛet n rrikar

Yerna assen d awtul i zlan

Nniɣ-as, ma tesɛam lkar

Neɣ d ifurguten kan i yellan

Netta ziɣ yakan yeṣkeṛ

Wergaz yes-i i yeglan

Mi yeqqim cwiṭ ad yekker

Seg wid-nni yettḥebbin ttgallan

 

Qqareɣ-as kan, ih, ssusmeɣ

Deg wul-iw s tidet rwiɣ

A tayri fell-am kecmeɣ

Lḥebs ileddayen ṛwiɣ

I tura amek ara xedmeɣ

Si rrikar ma drus i swiɣ

Anef tabeɛ nnumeɣ

Tafat s wudem ad tt-id-awiɣ

 

Sliɣ ɣer berra i bururu

Yugi yakk ad yessusem

Ɣas ma iqreḥ-iyi uqerru

Iḍ-nni giɣ-as isem

Argaz-nni yeqqel yettru

Yerna ɣef gma-s yusem

Imi yebna s weẓru

Di ṭṭeṛḥa n dadda-s Belqasem

 

Nniɣ-as, "aql-i bateɣ

Axxam-ik seg wid iberrqen

Deg wezniq-nni ideg i d-ɛeddaɣ

Llan leḥyuḍ iceqqen

Lemmer ssineɣ ad ak-t-mleɣ

Walaɣ s amraḥ aɣyul yeqqen

Nnaɣ a gma ur ḥemmleɣ

Ad terreḍ ul-ik d win ifellqen“

 

Yenna, "lḥiḍ-nni iceqqeq

Seg wasmi i d-tewwet zznezla

D axxam n ssi Ɛebdlḥeqq

Yak deg webrid n tala?“

Anṣuf yis-k a lmenṭeq

Teffɣeḍ-d acuɣer ala

Nniɣ-as, "tesɛiḍ lḥeqq“

Ziɣ am nekkni at Dwala

 

Nniɣ-as, "iceqqeq mačči drus“

Serrḥeɣ s lehdur dayenni:

"I ssi Ɛebdelḥeqq ɛni ixuṣṣ

Imi ur s-iɛawed lebni?“

Amzun sserseɣ-as lmus

Di temgerṭ, kra yeẓra ad t-id-yini

Yenna-yi-d, "meskin iḥuss

Yir lehlak iɣef ur yebni“

 

- "Yal wa amek i s-yura, daya

Iɣaḍ-iyi uqerru n wemcum

Yerna ma ur yesɛi dderya

Ur yelli d acu ad s-d-ternum

daɣen mi ara k-teǧǧ ssɛaya

Ad k-ḥeqqren ula d at wedrum“

Yenna-d, "ayagi a-t-a-ya

D yir lawan, d yir lqum

 

Ur yezwiǧ almi yeɣli

Zik ttagadent-tt lxalat

Yesɛa tarbibt, TILELLI

Ul-is ɣur-s annect-ilat

Si temẓi-s yeqqar-as yelli

S yes-s qessam iwala-t

Yemma-s sɣur-wen si Micli

Si Tewrirt at Mangellat"

 

Mi akken i d-bdiɣ tikli

I d iyi-kecment yir tikta

Imiren i berraɣ di Micli

Ul-iw yeqleb am tata

Ẓer kan awal is i d-yeɣli

A-tt-an a baba tyita

Leɛqel-iw iṣubb yuli:

- "Tella tqerɛet-nniḍen am ta?»

 

Yecmumeḥ yenna, yella lwiski

D acu ad t-yefk  d tunṭict

Steqsaɣ-t ma yesɛa Liwanski

Yenna, d tidet i yiwet teqcict

Yessken-iyi-d tawlaft n yebki

Yeckunteḍ ɣef uqerru n tbucict

Nniɣ-as, fek-as ayefki

Tagi a-tt-an am temcict

 

Yeḍṣa-tt-id ɣas ma yerfa

Am win ad s-yinin maɛlic

Yenna, "kečč tessneḍ Faffa

Deg ungal kan n Alic

Mačči d yiwet iwumi i d-necfa

Ur d iyi-tent-id-smektay ay aqcic

Sseɣrent-aɣ tlufa

Tidet-iw mačči d leḥcic

 

Azgen lqern i nedder din

Ugint-aɣ tilawin-nsen

Dɣa ma neṭṭef di ddin

Ula d tamuɣli wissen

Almi d taggara kra din

Nerra Faffa tettwassen

S Mass Zidan Zin-ddin

Aya ur yelli win ad t-yekksen

 

Tagi akken tebɣu tili

Teqbel-iyi war lmizan

Mi s-nniɣ nekk d amɣar a yelli

Teqqar lehdur-ik d iwzan

Yerna wellah ar s-tettili

I lkumisar n Ddreɛ Lmizan“

Mmektiɣ-d daɣen TILELLI

D ssi Ɛebdlḥeqq fell-as yenzan

 

Nniɣ-as, "i ssi Ɛebdlḥeqq-nni amek

Ul-iw yebɣa ad t-yissin

Iɣaḍ-iyi fell-as teẓmek

Amek ad t-nɛiwen di sin?“

Yenna-d, «a gma ulamek

Ilsawen n lɣaci am temqessin

Medden akk yewwet-iten sselk

Ttwalin siwa tixnanasin“

 

- "I TILELLI-yagi meqqar

Yufa-tt di tizi lɣila?“

Yenna, "zzher-is meqqer

Tḥemmel-it mačči d tiḥila

Yerna d awezɣi ad tḍeqqer

Tezga s idis-is tella

Di tesdawit i teqqar

Tutlayt n tmaziɣt waqila"

 

Inker-nni n ccekk isax

Yules-d talalit wafud n tgecrirt

Ssɣezfeɣ amrar i usefru icax

Ur yerri ɣer deffir taqejjirt

Ad s-yeks i Dr. ben Cemmax

Di ddipartma n tmaziRt

TILELLI ad ṭeṛwu ad tellexlex

Ad iyi-tesnemmer ɣef temsirt

 

ZIRI AT MƐEMMER si

Retour en haut

 Numéro 128 Novembre 2023 

 


LES RUBRIQUES :

 

ACCUEIL         INDEX  GENERAL     NUMEROS PARUS

LIBRAIRIE      TELECHARGEMENT  SITES FAVORIS

 

             

Retour en haut

Adresse de messagerie électronique :  ayamun@Hotmail.com

Adresse Web : http://www.ayamun.com/

 

Retour en haut

 

tanemmirt, i kra iuren « ayamun, cyber-tasγunt n tsekla tamaziɣt » akked wid i d-yefkan afus.

ⵜⴰⵏⴻⵎⵎⵉⵔⵜ, ⵉ ⴽⵔⴰ ⵉⵥⵓⵔⴻⵏ “ⴰⵢⴰⵎⵓⵏ, ⵛⵢⴱⴻⵔ-ⵔⴰⵙⵖⵓⵏⵜ ⵏ ⵜⵙⴻⴽⵍⴰ ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ” ⴰⴽⴽⴻⴷ ⵡⵉⴷ ⵉ  ⴷ-ⵢⴻⴼⴽⴰ, ⴰⴼⵓⵙ.

 

Retour à Bienvenue

@Copyright  ayamun 2000


Dernière révision :
  17/11/2023            vendredi 17 novembre 2023