ayamun  CyberRevue de littérature berbère

 

 

12ème année

Numéro 53   Septembre 2011

notre Email :  ayamun@hotmail.com

Retour à Bienvenue

 

Tadlist nniḍen : Albert Camus, «ABEṚRANI » asezger sɣur Ait-Kaci Med

  Prénoms algériens authentiques

Sommaire:

 

1°) Le texte en prose :  Znezla, tullizt sɣur Med Ait-Kaci

2°) Deux associations cuturelles : NUMIDIA d’ORAN et Tamkadbout d’AIT BOUADDOU

3°) L'article : Les populations amazighes croient en leur Printemps, par Ali Chibani, Le Monde diplomatique du 28/07/2011

4°) L'entretien : Tadiwennit d ZiMu, umeskar n wamud n tullisin amaynut “Ameddakel”, tamurt.infos du 18/11/2010

5°) Tadlist nniḍen, en PDF :  Albert Camus, Abeṛrani,  l’étanger traduit en kabyle par Ait-Kaci Mohamed ( Inédit)

6°) Les poèmes :  2 isefra sɣur Si-Muḥend Ulḥusin Sahnouni, « AMESLAY INNA BABA »

Adresse de messagerie électronique 

 

Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

Le texte en prose :

Znezla

 

Tullizt sɣur Ait- Kaci Mohamed Arab

 

(aḥric amezwaru)

 

Iddem-ed tasarut si lǧib-is, yerra-tt di tatiṭuct n tewwurt n wexxam-is i d-yezgan di ṛṛef n wadda ubatimut. Yelli-tt-id, syin yekcem ɣer zdaxel n wuxxam. Yufa-n tameṭṭut-is teẓẓel deg ufutay, la tettnezzih i tilibizyu. Icmumeḥ-as akk iwehha-yas s ufus-is, u yenna yas: « salam εlikum ». Terrayas-ed slam mebla ma tekkes-ed allen-is seg usaru abrazili i dssuqlen ɣer taεrabt. Mi iεedda zdat-es ɣer texxamt-is, tenna-yas belli lqahwa mazal-itt teḥma, ma yebɣa ad d-yessureg afenǧal i yiman-is, u daɣen ad yaf tameskucatt di lkuca.  Ikcem Ǧamal ɣer texxamt n waman. Yetweḍa-d akken ad yeẓẓal taẓallit n laεṣer i t-ifuten ass-agi. Iεedda ɣer texxamt n tmeṭṭut-is ansi i d-yewwi taḥṣirt-is. Syin yekcem ɣer texxamt-is netta anda ulac legrawez ḥala yiwet n namusya n wuzzal tamectuḥt akked texzant tameẓyant. Ixemmem belli mazal-as-ed ugar n ssaεa d wezgen akken ad yaweḍ lawen n lmeɣṛeb, win akken yenwa ad yeẓẓal di lǧamaε.

Umbeεd mi yekfa taẓallit, yerra taḥṣirt-nni ɣer texxamt n Wezna i d-mazal teẓẓel ɣef ufutay deg uḥanu zdat tilibizyu. Syin iṛuḥ ɣer tkuzint anda i d-yesseḥma lqahwa s uyefki deg uberradis.  Iddem-ed tameckucatt si lkuca, igzem-ed seg-s aḥric s wacu ara isew lqahwa-nni.

Tekcem Wezna imir-en ɣer tkuzint, tmuqel ɣer Ǧamal yellan yesselxas tameckucatt-is deg ufenǧal n lqahwa yettfuṛun. Telli-d  afrijidiṛ, teddem-ed taqbuct n waman semḍen, syin tesmar-ed lkas i wergaz-is, tsers-as-t ɣef ṭṭabla. Netta yenna-yas-ed tanmirt.  Umbeεd tesmar-ed lkas nniḍen i yiman-is, tesgarger-it am tin icaḍen, imi taggara n Magu yebda weẓɣal unebdu ad d-yettrusu. Dɣa testeqsa-t:

- Ass-agi, tettbaneḍ-ed teεyiḍ cwiṭ, neɣ ala?

Yerra-yas-ed Ǧamal :

-D ṣṣeḥ, tesεiḍ lḥeq! Ass-agi d laṛebεa, yewweḍ-ed ukamyun n sselεa. Baba-m iṛuḥ ad d-iẓer ameddakel-is, ur ufiɣ ara anwa ara d-isersen yidi anect-nni n leḥwal. Yernu gma-m amectuḥ iṛuḥ ɣer teftist(plage), anehhar ukamyun isεa aqṛaḥ deg uzagur-is.  Lḥaṣun yura-yi-tt Ṛebbi εzizen ass-agi!

Terra-yas-ed Wezna am tmeddakelt-is, yettxemmimen fellas :

-Ma yehwa-yak ṛuḥ ɣer texxamt-ik, ẓẓel-as azgen n ssaεa. Mi dmazal cwiya i lmeɣreb ad k-id-ssakiɣ.

Yerra-yas Ǧamal :

- Awwah, fiḥel. Ugadeɣ ad staεegzaɣ ad d-akiɣ. Dayen ad sebṛeɣ kan cwiṭ. I kem amek i iga wass-im. Sbeḥ-agi ur bɣiɣ ara ad nesṭebṭebeɣ ɣer texxamt-im. Teẓriḍ ur ḥmileɣ ara ad kem-ceṭnaɣ.  Tmuqel-ed ɣur-es amzun yella i s-iṛuḥen seg ayen i d-yenna. Dɣa tenna-yas :

-ah, cekka yella kra i teḥwaǧeḍ. Lemmer i yi-d-tesṭebṭebeḍ, lliɣ ukiɣ. D tiɣimit kan i qqimeɣ deg usu.

- Ala. Bɣiɣ kan ad kem steqsiɣ ma yella kra i teḥwaǧeḍ ad am-tid-awiɣ. Imi ass-a i d-yewweḍ laqeḍyan n tḥanutt.  Kemmelen akken lehduṛ ɣef ulac akked ulaḥed. Di lawan-nni teddem-ed Wezna tessared lkas-is, syin tesfeḍ-it s uṭarcun azedgan. Ǧamal mazal-it yessisin lqahwa-s s uyefki s tmeckucatt iwwan am lipunj. Dɣa akken tekfa seg usired, tezzi-d s argaz-is, tecmumeḥ-as-ed. Syin tuɣal s aḥanu akken ad tkemmel anezzeh n tilibizyu, netta yellan iṣubb aqerruy-is tura, isbecbec s iciwi-s s teḍsa amzun yella i wumi iheddeṛ; yenna :» ur ẓriɣ acu-k a yul amcum iqeblen ad issareḥ i teqcict am tagi».  Ula n netta akken yekfa učči, yewwi afenǧal-is ɣer weḥḍun usired n tkuzint akken ad t-yessired. Dɣa yesla i yiwen zhir 4 isṭubbenen imeẓẓaɣ; ul-is qrib i d-yeɣli, tekcem-it tagdi deg yiwen umecwaṛ. Irfed-ed imir-en aqerruy-is akken ad imuqel si ṭṭaq ɣer baṛṛa. Ifhem-itt imir-en kan acu i iḍeṛṛun. D znezla!  Iwala ixxamen ceṭḥen am lastik. Acu i ten yettawin seg uzelmaḍ s ayeffus. Ibatimuyen bdan la ttṣubbun ɣer lqaεa am ubaki lgaṭu yeččuṛen d abeḥri aḥarfi. Kulec yebda aɣelluy. Isekla qelεen-d seg akal. Lebniwat maṛṛa rran-ed d akessar. Lɣaci regglen ur iban sani.

Ǧamal i wumi yezzi laεqel, iḥulfa i iẓerman-is mi la d-ttalin s idmaren-is. Dqiqa-nni teṭṭef znezla tugi ad tekfu. Di tkuzint teṭṭef-it tcallawt. Ur yufi acu yezmer ad yexdem ḥala acihed s yisem n win i t-id-ixelqen. Dɣa akken i d-yerra s lexbaṛ belli abatimut anda yella yezmer ad d-yeɣli si tegnitt ɣer tayeḍ, yuzzel d tazla s aḥanu anda tella tmeṭṭut-is.

Yufa-tt-in teẓẓel di tillas ɣef ufutay, udem-is yuɣal d awraɣ, tegguma ad d-tekker. Dɣa ijbed-itt-id seg ufus am ujeɣlal yemmuten s yiwen akken n lǧahd armi qrib i s-ed-yessenṣel afus-is. Syin d tazla ɣer tewwurt akken ad rewlen ɣer baṛṛa.  Ixemmem belli sεan zheṛ nutni yuɣen axxem di ṛṛef n wadda yark ubatimut. Acu kan akken wwḍen ɣer tewwurt, ḥulfan i yiwen n ṣṣut ameqran igan am uɣelluy n wedrar makken ara yenfeḍ iman-is deg aman n yillel.

Ur iban acu i d-yeɣlin ɣef tewwurt armi teclex si tlemmast-is. Iɣlid ɣef umnaṛ yiwen wejgu n ssima ireglen yark abrid n tufɣa. Dɣa imir-en kan yezzuɣer Ǧamal tameṭṭut-is seg ammas srid ɣer tkuzint; ixemmem belli mazal ṭṭaq yelli, ahat zemren ad fɣen segs, ɣas ulamma aṭas ibluken n ssima i d-iɣellin seg igenni.  Mazal wwiḍen ɣer ṭṭaq-nni amcum ansi ttwalin nger n ddunit, ḥulfan i tillas i d-yersen deg yiwet n dqiqa, akk ḥulfan i lqaεa mi tesseblaε axxam-nsen ɣer zdaxel. Idda deg yiwen ubrid ɣer wexjiḍ anda yettwanṭel. Dinna i ẓran di sin belli d lmuḥal, u d awezɣi ad d-uɣalen. Dɣa, iḥebba wergaz tameṭṭut-is, iɣum-as taqerruct-is s yedmaren-is ma yella i d-iɣellin fell-as. Din, di sin bdan acihed mebla aḥbas.

Aɣebbaṛ yeččuṛ anzaren-nsen akked texxamt n tkuzint anda llan.

Tillas ẓlent tijebadin-nsent deg ulac.

Deg yiwen umecwaṛ ters-ed tsusmi deg umur n ssuɣat-nni 5 akked zḥir-nni iεeddan, tuɣal tkuzint am tenṭelt. Iṭṭef-itt ger ifassen-is, nettat tettru, teckenteḍ deg-s. iẓra belli yezmer wexxam ad d-yeɣli fell-asen si dqiqa ɣer tayeḍ, ɣas akken yennayas belli d ayen selken, imi tura ara d-yaf ansi ara fɣen.  Deg ayen i d-mazal i wayen yellan meqbel d takuzint, inudad tazalamiṭ akked tcemaBt i s-ed-temla tmeṭṭut-is anda i tt-teffer meqbel. Dɣa s usferfec, inuda-d taṛeffit n wesɣar i yeɣlin ɣef udekkan usired n leḥwal. Dɣa issaɣ tacemaBt-nni i d-yefkan cwiṭ n tafat i d-yesbegnen tiqiṭ akked wemxix anda llan. Kulec yetti di tkuzint. Ula d afrijidiṛ isdeṛwez-it wezgen n lḥiḍ-nni i d-yeɣlin fellas.  Ǧamal ixemmem belli ilaq ad d-inadi amḍiq ansi zemren ad fɣen imi deg uxjiḍ, i yuɣal wexxam-nsen, yezmer ad mten ula si nnefs ara yekfun neɣ seg albaBḍ igcemyac n ssima ara d-yeɣlin fell-asen. Ẓran belli yezmer ad d-yeregrag ubatimut anda zedɣen.  Deg uḥanu kulec yetti. Ad as-tiniḍ d acenṭi, segmi akken yeččuṛ d ibluken n ssima akked wuzzal i yeɣlin. Sqef yeɣli-d seg yiwet n tama, di teɣmert n tewwurt. Abrid ɣer texxamin-nniḍen yettwargel. Imuqel amek yezmer ad d-yaf abrid n tufɣa, xeṛsum ansi ara d-tban cwiṭ n tafat, ur yufi yara. Kulec iɣum, u yettwargel am tenṭelt.

YeBya Ǧamal deg unadi, teccef-it tidi seg ucteddu n ssima yeqquren akked wuzzal d yesɣaren. Jerḥen ifassen-is seg urfed d wesrusu. Iwweḍ armi ur yezmir ara ad isami iẓra s ufus-is azelmaḍ seg akken fɣent-as-ed tdarriyin deg-s akked ticcelubaḍ i d-yemɣin deg uglim-is deg yiwen umecwaṛ. Netta yuɣen tannumi n warfad ikarṭunen akked wayen leggaɣen.  Yebɣa ad ikemmel anadi lemmer mači d anẓaf tettenẓaf tmeṭṭut-is yeqqimen weḥdes di tkuzint. Dɣa mi d-yuɣal ɣur-es, tenna-yas-ed belli irgel-as uɣebbar tayersi-ines u tebɣa ad tsew aman. Syin iṛuḥ s afrijidiṛ ittwaɣumen s uɣebbar akked imurṣuyen n ssima. Tawwurt-is tezleg u tḥṣel, tugi ad d-telli. S wayen yesBa imir-en Ǧamal n lǧehd, iclex-itt-id si tama ansi teṭṭef. Syin yefkayas i tmeṭṭut-is ad tsew. U mebla ma yessexṣer aman, isureg-ed cwiṭ ɣer tidikelt ufus-is syin isfeḍ-as udem-is. Yesteqsa-tt ma yella kra i tt-iqarḥen. Terra-yas-ed belli ur teẓri-yara, dɣa isεeddad afus-is ɣef leǧwareḥ-is maṛṛa, yeqqar-as : « i dagi ur kemyeqṛiḥ ara»; nettat tettara-yas-ed : « ala». Taggara tejbed-it-id ar 6 ɣur-es, syin teḥnec ɣur-es am llufan mara yeḥnec ɣer yemma-s.  Temmekta-d imir-en rriḥa-s, ur t-tesraḥ ara akka s lqarb si seddis ( 6) n wagguren yezrin.

Qqimen akken di sin ɣer tafat n zellelu i d-tettak tcemaεt; ters-ed yiwet n tsusmi tabarkant yeččuṛ uɣebbaṛ aseṭṭaf. Wezna tsel ḥala i uṭenṭen yeṭṭenṭun wul n wergaz-is. Netta iḥulfa i tikelt tamezwarut seg acḥal-aya i teksumt-nni yeḥman n tmeṭṭut-is.  Dɣa yiwen ubrid, umbeεd tasusmi-nni iṭṭfen lqarn, yesbecbec-as s ameẓẓuɣ : «iban haten-in ad aɣ-ttnadin tura; teẓriḍ, umbeɛd yark znezlat, ttasen-d si ddunit maṛṛa akken ad d-ssuksen widak iḥeslen seddaw yexxamen yeɣlin. Nekni ur tesεiḍ acu ara nagad, axxam-nneɣ iṣeḥḥa imi d netta i yellan yark ukessar iban ččuṛent d uzzal azuran... ma yella terwi yark, azekka taṣebḥit ad dawḍen ɣur-neɣ». Terra-yas-ed imir-en s laεqel belli ilaq-asen ad sṭebṭben akken ad asen-d-slen. Mulac ad ǧaεlen ulac win i yellan zdaxel.

Ikker Ǧamal, iṛuḥ iddem-ed seg yiwen leqjeṛ n tkuzint yiwet n tefḍist s wacu yebda la yekkat deg uzzal n yiwet n tgejdit n ssima i d-yeɣlin ɣef ufrijidiṛ iddṛewẓen yark. Syin yewet acḥal yewet deg uzzal armi yeεya ufus-is. Dɣa yeḥbes.

Tameṭṭut-is, Wezna, yellan niqal tsenned ɣur-es, tejbed-ed iman-is seg-s am tin yerfan neṣṣaḥ. Tenna -yas-ed :

- ikeč yesgunfan imeṭṭawen-iw akken ad iyi-d-tṣamiḍ anda i kyehwa.

Iban ur tetteḍḥiḍ ara. Ṭṭef xerṣum iman-ik. Ula zdat tewwurt n lmut ur tettuḍ ara belli keččini d argaz… ɣas sseḍḥi ɣef yiman-ik cwiṭ!

Yuɣal wudem n Ǧamal d azeggaɣ am tetumaṭict i dyettbanen d axuxi di tafat n tcemaεt. Yebɣa ad d-inadi imeslayen ilaqen akken ad d-yessefhem belli ula d yimen ubrid ur ixemmem ara i wayen akka i tettxemmim nettat. Dɣa irfed tafḍist, u yebda asṭenṭen deg uzzal. Tazwara s laεqel, syin isnerna lǧahd n tiytas.  Amecwaṛ kan yeḥbes. Aneḥcem yenneḥcam isker-it seg umḍiq-is. Amzun d win yebɣan ad inadi tikelt-nniḍen abrid yessufuɣen. Iṛuḥ imir-en s aḥanu yeččuṛen d ssima d wuzzal. S usferfec akked umured ddaw n wayen akken i d-yeɣlin, yessaweḍ armi qrib d tawwurt. Dina yessenqed belli d iqenṭaṛen i 7 d-yeɣlin n yebluken n ssima, u ɣef akken yegmen, izmer ṣubben lsisan n wexxam ma drus s lmitra neɣ ugar. Cwiṭ kan yesla-d i yimeṭṭawen n tmeṭṭut-is i s-ed-yessawalen am tin yugaden kra.  Mi d-yuɣal yufa-tt-id ɣer tewwurt yebḍan takuzint d uḥanu, teṭṭef tacemaεt-nni yuɣen deg ufus-is. Tella texlaε makken i t-tnuda ur t-tufi yara ɣer tama-s. Dɣa akken i d-yeffeɣ seddaw igejda n wuzzal yeẓlen di tqaεatt tneggez s iri-s am teqcict tamecṭuḥt.  Netta, tikelt-agi yegguma ad tt-yennal imi yeẓra cwiṭ kan tezmer ad as-ed-tuɣal tjennit-nni n zgelli. Tenna-yas-ed belli netta d win irefden iman-is, ma yella ur yewwiḍ ara ɣer lebɣi-s. Terna-yas-ed belli nettat tebɣa ad yeqqim yid-es d imeddukal am zik mebla ma issufeɣ-ed tuccar-is n weɣzen.

Izdi wergaz am teslent yettenququlen, ur yeẓri kra n wacu yezmer ad yexdem di temsalt-agi. Axxam yezmer ad d-yeɣli fellasen si dqiqa ɣer tayeḍ, tameṭṭut-agi yessen d tuḥdiqt, tuɣal yeffeɣ-itt laεqel. Yenna ger-as d yiman-is belli ahat yezmer d axxam-agi-nsen, yuqlen d timeqbeṛt, i tt-yerran akka terfa mebla ssebba. Syin yuɣal-ed yid-es ɣer cwiṭ-nni n teḥnact yellan zik d takuzint. Iddem-ed icerreq snat n tsumtiwin ufutay i d-yewwi seg uḥanu. Syin iwehha yas i teqcict akken ad teqqim. Netta, umbeɛd mi yewwi ttriḥ s ɣur-es, yuɣal s aḥanu ad d-inadi kra, akken i sed-yenna.

Teqqim Wezna tettru ɣef acu akka yeḍran yid-es. Temekta-d yemma-s yemmuten asmi tella d tanubit. Dɣa tkemmel imeṭṭi.  Amecwaṛ tḥulfa am akken iεeṭṭlen Ǧamal cwiya deg uḥanu. Dɣa tekker ad tẓer acu i t-in-yeṭṭfen. Akken tewweḍ ɣur-es tecmumeḥ.  Tufat-in la yettẓalla.

Mi d-yuɣal, yufa-tt-id teqqim ɣef tsumta, tsenned ɣer lḥiḍ.

Tacemaεt ɣer tama-s, tella tettru.

Di ger ddḥis yellan din, issaweḍ iga-d amḍiq n tɣimit i yiman-is.  Nettat tettmuqul deg-s makken i la itegg amḍiq-nni armi i yekfa, tenna-yas-ed belli yebεed anda yeqqim, ma yella ulac aɣlif ad dyaẓ ɣer tama-s; imi tettewḥec. Yuẓa-d ɣur-es. Syin yeqqim ɣef tsumta i s-ed-tefka. Dɣa tenna-yas-ed:

- Ahaqel, tura ad d-awḍen ɣur-naɣ. Neɣ ahat ilaq ad narǧu cwiya? 

Yerra-yas-ed Ǧamal :

- Ur walaɣ ara deg iḍ-agi ara d-nadin fell-aɣ. Iban azekka. Ilaq-aɣ kan ad d-naǧew cwiṭ n sbeṛ i yiman-nneɣ. Lsisan, a neḤmed Ṛebbi, ad t-neckaṛ, ur mbbawlen ara. Tura ilaq-aɣ kan a nesbeṛ cwiṭ. Azekka ma yebɣa Ṛebbi ad neffeɣ seg uẓekka-yagi.

Tenna-yas-ed :

- i tura ḥku-yi-d cwiṭeḥ akken, ihi, a nesεeddi lweqt.

Yerra-yas-ed s wecmumeḥ :

- ɣef acu tebɣiḍ ad am-d-ḥkuɣ? Neɣ ma yehwa-yam ḥku-d kan kem cwiṭ; nek teẓriḍ taḥanutt; axxam, lǧamaε. Axxam, taḥanutt, lǧamaε; ur tesεiḍ acu yellan ifazen di tudert-iw. Nek, giɣ am uquṭi n temɣeṛt yersen ɣef tṛeffit. Tetekkes-it-id yewwas i zman seg umḍiq-is.

Tefka-yas-ed tiyta tamecṭuḥt ɣer tayett am tin yebɣan ad teḍs fell-as. Tenna-yas-ed :

- Mači d anect-a i d-qesdaɣ. Ala, ḥku-yi-d ɣef yiwan-ik meqbel ad k-issineɣ. Amek telliḍ keč d imawlen-ik? anwa i d imeddukal-ik?  amek tesεeddaḍ temẓi-k? amek d wacḥal teɣriḍ ? ayɣer i dtegraḍ d axeddam di tḥanutt? Ini-yi-d lḥaṣul ayen i k-yehwan.  Yerra-yas-ed am win yesseḍḥan aṭas, idammen ččuṛen-d iẓuran n wudem-is :

- Acu tebɣiḍ am-d-iniɣ! ddreɣ kan akka!

Terra-yas-ed :

- Amek akka ?

Yenna-yas-ed:

- Akka d wakka. Imawlan-iw ur ɣrin ara akken ur ɣran ara yark izzayriyen; urwen-d aṭas, nek d alemmas seg aṭas-agi. Qrad ( 3 ) n texxamin i mraw (10) iεeggalen. Tikwal nefṛeḥ, tikwal Neqreḥ.  Nutni ad fell-asen yaεfu Ṛebbi xedmen ayen yellan fell-asen.

Daya.

Terna-yas-ed tiyta ɣer tayett. Tenna-yas-ed :

- Mači d anect-agi i bɣiɣ ad iyi-d-teḥkuḍ. Bɣiɣ ad iyi-d-tiniḍ ayen akken ur teqqareḍ i yiwen. Bɣiɣ ad ẓreɣ acu i tettxemimeḍ; acu i itetten ul-ik si zdaxel. Bɣiɣ ad ẓreɣ ma yella yewwas tḥemmeleḍ albaεḍ n temɣaṛin neɣ albaεḍ n tullas timecṭaḥ.  Teḍṣa cwiṭ mi s-ed-tenna imeslayen-agi ineggura am tin 9 yebɣan ad tettu ǧahenema-yagi i deg-i weḥlen. Tacemaεt mazalitt tetteṛqiqis, tettak lexyalat ɣef leḥyuḍ yumsen d aɣebbaṛ.  Tasusmi teččuṛ icbayliyen n tatut n wemdan yegguman ad yamen tella tmettant ɣas ulamma ad tt-yettwali zdat-es. Asiremnsen yerna iẓuran n wuzzal d ssima s wacu yettwabna uẓekkayagi-nsen. Ula d yiwen ubrid ur xemmen belli yezmer ur ten-idssukusen ara neɣ yezmer ad d-irab fell-asen wayen i d-yegran seg ubatimut.

Ters-ed ger-asen yiwet akken n leḥnana umeslay s wacu ur uɣen ara tannumi. Bɣan ad srewlen s wawal lweḥc n wemruj-agi, yuɣal wexxam-nsen. Yenna-yas-ed imir-en :

- Teẓriḍ nek leḥmala mači d ayen ….em….em i d-mlalaɣ aṭas di ddunit-iw. Asmi lliɣ meẓẓiyeɣ, lliɣ d imseḍḥi ameqran akk werǧin i d-teɣli tegnitt i deg-i zemreɣ ad ḥemleɣ neṣṣaḥ. Ɣas ulamma llant aṭas n tullas i yi-εeǧben si lebεid; acu kan lkuṛaj ulac-it deg-i akken ad izmireɣ ad aẓaɣ ɣur-sent. Ma yella d asmi wesreɣ cwiṭ, ddunit ur iyi-tefki yara aḥric deg anecta.

Yebɣa ad yernu ameslay. Acu kan iḥulfa di zdaxel-is belli yezmer issexcawet-itt s wayen akka i d-yenna. Iḥulfa am akken lqaṛn i ṭṭfen sin imeslayen-agi. Dɣa yessusem am win yeswan lehduṛ. Yenna-yas: « i kem, amek?» Terra-yas-ed :

- Nek, teẓriḍ! Yewwas i d i-yeBǧeb yiwen cwiṭ, yuɣal iban-ed mači d argaz. Tura ma tebɣiḍ ad ak-ed εiwdaɣ tamεayt-iw, ad ak-tt-id-εiwdaɣ; d ayen isehlen. Acu kan d kečini ɣef wumi ur ẓriɣ acemmek. Aha tṛac, ass-agi ḥku-d cwiṭ acu yedṛan yid-ek. Ini-yi-d ayen akken ur d-teqqareḍ ara i yemma-k.

Tuẓa-d ar ɣur-es, tsenned taɣma-s ɣer taɣma n Ǧamal, iɣil ɣer yiɣil-is. Issereḥ nnef-is mi la s-ikemmez taksumt n tiṭuṭwac n tanzarin-is.

Yenna-yas :

- Teẓriḍ asmi i kem-walaɣ tikelt tamezwarut; asmi akken i ntekcemḍ ɣer tḥanutt n baba-m, ass-nni ẓriɣ belli kem d taqcict yesεan ul zeddigen. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw lemmer di yesεiɣ cwiṭ n lkuṛaj ad am-ed-iniɣ imir-en acḥal tcebḥeḍ. Dɣa, d kem i dyusan ɣur-i, tesqedceḍ-iyi am yiwen uεeṭṭaṛ. Ḥulfaɣ imir-en ur swiɣ ara ula d tibṣelt yerkan. Ur ẓriɣ ara acu akken i yi-d-tenniḍ s yiwet akken n taɣect iqesḥen. Waqila tenniḍ-iyi-d ad am-ed-awiɣ akaṛṭun n ṣṣabun ɣer tkaṛṛust; yerna, tenniḍ-iyi-t-id s ttnefxa. Seg imir-en i bdiɣ ttɣuccuɣ-kem. Nniɣ-as tagi waqila ur tkeččem ara s abduz; nek i tt-iǧeεlen tesεa ul zeddigen; ziɣemma d taqcict yetnefcicen !

Netta yenna-d awal-agi s unecṛaḥ, nettat tefka-yas tabeqact s aqerru s wezmumeg. Tenna-yas-ed imir-en :

- Ass-nni, lliɣ aεyiɣ aṭas di tesdawit. Yernu nniɣ-ak-ed acu yeḍṛan yidi. Teẓṛiḍ winna, ufiɣ-tin yeqqim netta d yiwet n teqcict-nniḍen.  Yella iḥebba-tt ger iɣallen-is, imeččeḥ deg-s am udɣar. Dɣa yedda-d wul-iw si reffu. Lemmer ttafeɣ imir-en ad hemjeɣ yark di lɣaci. U kač yewwi-k-id Ṛebbi imir-en ad d-sufɣeɣ ssem akked ddɣel ikecmen s ul-iw. D tidett ur d-rriɣ ara ass-nni s tamawt belli d keč i d axeddam ajdid n baba. Nniɣ-as ahat ula d netta am wiyaḍ, ad yeqqim kra n wagguren meqbel ad isahel s anda nniḍen.

Tessusem cwiya, syin tkemmel awal-is :

- Ziɣ, netta baba ildi amardax-ines. Netta, ziɣemma, iḥseb kullec, d leḥsab…..Iḥeqqa dɣa tzemreḍ ad iyi-d-tiniḍ amek i tesneḍ baba, ma ulac aɣilif ?

Yecmumeḥ Ǧamal, yenna-yas :

- Uh ! anect-a mači d lawan-is !

Dɣa teṭṭef-it-id imir-en Wezna seg anzaren-is am tin ibɣan ad tḥellel. Ikkes-ed iḍudan-is s laεqel; mazal iṭṭef-iten deg ufus-is, nettat ur ten-tekkis ara. Yerra-yas-ed :

- Baba-m snaɣ-t di εin Mgel.

Tenna-yas-ed :

- Di εin Mgel? Acu i ken-yewwin ɣer εin Mgel?

Yenna-yas-ed :

-Ugadeɣ ad am-ed-iniɣ. Yewwas, ma yella neffeɣ s yagi, ad astiniḍ.

Tenna-yas-ed :

-Ur ttagad, ur s-qqareɣ ara.

Yenna-yas-ed :

-Ggal-ed !

Teggul-as-ed teqcict s Ṛebbi i tt-id-ixelqen belli ur as-tettεawed 11 ara i baba-s, u lemmer ur teẓri acu ara yeḍṛun. Yuli-d deg-s imiren lebɣi ad tẓer acu yeḍṛan.

Yenna-yas-ed :

- Nemyussan di lḥebs n εin Mgel. Dinna iserdasen jemεen-d yark widak izemren ttkan deg ukabar n « Lfis ». Baba-m ass-nni yettka yid-sen. Nek lliɣ akken sεeddaɣ lbak, ttṛebbiɣ tačamart akka kan.  Yewwas refden lɣaci si lǧamaε n «  Bab el Wad ». Nek, zheṛ-iw yella din ass-nni imi ṛuḥaɣ ad staεfuɣ din si leqṛaya ɣer xalti. Ulac amek ur asen-nniɣ ara belli nek mači nsen, ugin ad iyi-amnen.  Ladɣa mi walan di lḥebs ttẓallaɣ yidsen. Lḥaṣun ssufrin-iyi ayen i yi-ssufrin. Syin wwin-iyi-d di tlemmast n ṣeḥra am nek am aṭas nniḍen. Din i sneɣ baba-m…. ufiɣ-en deg-s yiwen n wergaz i wumi i d-mazal ḥala kra ineẓden akken ad immet. Iɣaḍ-iyi aṭas.  Nniɣ-as lemmer d baba ur qebbelɣ ara ad yili deg umkan-is. Dɣa xedmaɣ deg-s ayen zemreɣ ad xedmaɣ i baba-inu. Ttawiɣ-as-ed ad yečč, ttawiɣ-as-ed ad isew. Ttdawiɣ-t s wayen yark zemreɣ.  Bniɣ yiwet n texxamt n wakal anda i nella nek yides am twacult.

Ass-nni ḥulfaɣ belli Ṛebbi iceggeε-iyi-d baba-nni ur sεiɣ ara.  Uɣaleɣ ḥemleɣ-t ugar akken ḥemlaɣ yark medden. Nerna cwiya armi i t-id-tuɣal tezmert-is. Dɣa nuɣal ugar d imeddukal. Uɣalen snen-aɣ yark imeḥbas belli nekni d imeddukal. Iḥekku-yi-d fellawen, kem d gma-m akked yemma-m, ad fell-as yaεfu Ṛebbi.  Ẓriɣ yark acu i txeddemem, amek i tetettem, acḥal teqqaṛem. Cfiɣ acḥal n tikal i yi-d-yenna s uqeṣṣeṛ belli asmi ara timɣuṛ yelli-s ad iyi-tt-yefk d tameṭṭut. Nek ttaḍṣaɣ fell-as, u jebdaɣ-t-id si tamart-is yebdan tettuɣal d tamellat am iɣiɣden. Asmi is-ed-serḥen anect i ḥezneɣ i faṛḥeɣ; feṛḥaɣ-as imi ad d-yeffeɣ, ḥezneɣ imi ad iyi-nyeǧǧ weḥdi.

Isusem Ǧamal i wumi yuɣal ṣṣut yeqquzbeṛ. Iṭṭef-ed afus n tmeṭṭtut-is i s-tunef tura mebla ma tekkes-it-id. Syin ikemmel awal-is :

- Ugin ad iyi-d-sarḥen, ur d iyi-d-sεeddan di craε, ur d iyi-ǧǧan ad kemmleɣ taɣuri-inu. Rniɣ-en acḥal isseggasen di lḥebs. Si Beṛwagiya, ɣer Lumbaz; si Blida ɣer Tizi wezzu. Lḥaṣun snaɣ-ed leḥbus n tmurt irkelli. Yewwas suffɣen-iyi-d mebla craε. Ayɣer ?  ur ẓriɣ ara. Nniɣ-as ad kecmaɣ ɣer tesdawit, ugin ad iyi-qeblen.  Dɣa amecwaṛ kan uɣalen-d refden-iyi seg uxxam imi mmeslayeɣ 12 akken d yiwen n lxelq di lǧamaε, nnan-iyi-d winna d rrebrab.  Ɣlin-as-ed imir-en imeṭṭawen i wezna. Seddis (6) n wagguren-aya segmi i t-tuɣ argaz-is, ur txemmem ula d yiwen ubrid belli aṭas n lemḥayen i yesεedda di tmeddurt-is. Dɣa tsenned taqaṛṛuct-is ɣef tayett-is. Tenna-yas ad ikemmel awal-is.  Netta, si tama-s iḥulfa am tyerrist n qeḍran i d-yefsin seg uḥelqum-is anda tewḥel; werǧin yenna anect-a i walbaεḍ. Imi yuɣal yettagad ad t-id-yini i welbaεḍ. Syin ad d-yeḍḥu nsen.  Tikelt-agi imi d-tewweḍ lmut s afrag n tudert-is s znezla akked tameṭṭut-agi icebḥen. Yenna ger-as d yiman-is, ad yessufsusi cwiṭ si tεekkumt ibub nnig mraw(10 ) isseggasen-aya.

Ikemmel awal-is :

-Umbeεd kra n wagguren di lḥebs n Lḥeṛṛac, ssufɣen-iyi-d. Dɣa, akken i yi-d-fkan lekwaɣeḍ, srid d tarewla ɣer Tunes. Syin Lmali akked Lmeṛṛuk. Ttuɣaleɣ-ed sya ɣer da, acu kan ur ttɣimiɣ ara.  Akken-nni armi d asmi walaɣ ttun-iyi, akk tamurt tebda la tettrusu.

Uɣaleɣ-ed ɣer taddart-iw di Burǧ Mnayel, xeddmeɣ ayen ufiɣ.

Yessusem. Syin testeqsa-t-id :

- I tilawin, laεmeṛ i d-temlaleḍ yiwet di Lɣeṛba?

Yerra-yas-ed am win yesseḍḥan :

-Ad iyi-semmeḥ Ṛebbi. Amdan ur yezmir ara i sbeṛ.

Dɣa tefka-yas tabeqqact s aqerru, u tekkes-ed iman-is seg-s.

Tban-ed am tin innuɣnan.

Tacemaεt tebda la tettimẓi, tefsi yark di tqedduḥt anida i ttsarsen.  Tuɣal-ed tsusmi ɣer wexxam-nni iraben. Di sin gguman ad d-neṭqen. Ɣas ulamma ččuṛen wulawen-nsen d isteqsiyen, neḥwen di sin akken ad kemmlen lehduṛ. Yiwen yenḥew ɣef yiman-is, imi i d-yenna anect-en yark n tɣawsiwin ɣef yiman-is.  Tayeḍ tenḥew fell-as imi ur yeskaddeb ara mi t-testeqsa ɣef tilawin. Seg asmi i t-tessen i tɣil belli netta d ameẓallu ur nessendaf ara aẓru yeqquren.

Ǧamal, si tama-s, ur yefhim ara acu iḍeṛṛun deg allaɣ n teqcict-agi yeqqimen akka ɣer tama-s. Imi ẓran di sin belli mači aṭas i zemren ad kemmlen akka, d argaz akked tmeṭṭut. Yakk zaBma msefhamen ɣef beṭṭu seg asmi yeẓra belli tebɣa yiwen nniḍen.

Ixdem-ed cwiṭ lkuṛaj i yiman-is, yenna-yas :

- I kem, ḥku-yi-d amek tesneḍ ameddakel-im di tesdawit.....Ma yella tebɣiḍ?

Nettat mebla axemmem terra-yas-ed :

-Mači d ameddakel-iw. Lliɣ meẓẓiyeɣ daya. Ǧaεlaɣ d acu-t, ziɣemma netta d ulac; d aḍu kan yettuḍun deg ilem.  Imir-en tuẓa-d ɣur-es. Netta iwexxeṛ iman-is amzun yella yeεya amek yeqqim. Tuɣal ɣer deffir, tennuɣna ugar. Dɣa tenna-yas-ed s yiwet n taɣect n tin inedfen di tafaṭ-is :

- Teẓrid ayɣer i k-ugiɣ... imi d baba i yi-hettmen ɣef zwaǧ-nneɣ.

Yenna-yi-d belli ad iberri seg-i lemmer ur k-ttaɣeɣ ara. Yernu ass amezwaru ǧaεleɣ d acu-k! Nniɣ-as, ahat tzemreḍ ad tiliḍ d argaz.  Keč ziɣemma txedmeḍ yidi am teqcict. Ɣaḍeɣ-k aṭas. Tenniḍ-ed ad tṛuḥeḍ s ameddakel i d i-yeǧǧan. U tṛuḥeḍ ɣur-es am akken nek d taεeṭṭart yettmetran cwiṭ n tmuɣli s ɣur-es.

Iḥbes-itt imir-en s zεaf, yenna-yas :

- ḥbes kan dagi a yelli-s n medden. Ilaq ad teẓṛeḍ ma yella kra i xedmaɣ, seg-em i d-yekka, mači s ɣur-i. Tamezwarut dakken ayen yark neqqim nettwaxḍeb, la treggleḍ fell-i. Nniɣ-as ahaqel d aqadaṛ i tettqadareḍ taẓallit ttẓallaɣ. Tis snat, asmi i d-nekcem s axxam-agi, tuqleḍ-yidi d tassemaṭ am ufrijidiṛ. Yernu d kem i yi-dyemmeslin ɣef umeddakel n tesdawit. Terriḍ-iyi ḥettbaɣ-kem am weltma ur sεiɣ. Nniɣ-as, ad ṛuḥeɣ ad as-sfehmaɣ tamsalt belli kem d baba-m i kem-iḥettmen ɣef zwaǧ, u ma yebɣa-kem s tidett, kem mazal-ikem d taqcict. Nniɣ-as ad beddaɣ yidwen arma temlalem deg yiwen n waxxam.

Tegzem-as ula d nettat awal, tenna-yas :

- Anwa i k-ed-yennan ṛuḥ ɣur-es ? Neɣ, nek ur k-ceggεeɣ ara. D keč kan weḥdek i d-yesnulfan tamεayt-agi.

Yerra-yas-ed :

- Anwa i yi-d-yennan ? d kem, i yi-d-yennan ṛuḥ ɣur-es. Asmi walaɣ ulac yark isem usirem di zwaǧ-nneɣ, mmektaɣ-ed baba-m, nniɣ-as lxiṛ-is meqqer fell-i. ɣef aya i kem-ḥesbeɣ umbeɛd am weltma.

Tekkes-as-ed imir-en awal :

- D keč kan i d-yennan ulac asirem di zwaǧ-nneɣ. Terriḍ s aqerruy-ik sin imeslayen i k-ed-nniɣ di tegnitt n zεaf. Dɣa tuɣaleḍ-

14 iyi d lwali imeslayen. Tesneḥcameḍ-iyi ɣer yiwen wergaz ur neswi yara tibṣelt yerkan. Ahat tura iɣil la t-ttarguɣ ula deg uzal….

Ikkes-as-ed awal s ssuɣat :

- D kem kan weḥdem i yi-deggren ad xedmeɣ ayen xedmeɣ.

Mkul tameddit ad iyi-d-steqsiḍ ma yella kra i yi-d-yenna neɣ amek teḍra ger-aneɣ. Terriḍ-iyi-t armi qrib yuɣal d ameddakel-iw.

Yernu, Wellah ar wehmaɣ acu i tufiḍ deg-s…

Tekkes-as-ed awal, bdan imeṭṭawen ad caṛcuṛen seg allen-is :

- Dayen tuɣaleḍ ad tekkateḍ di lɣaci. Zaεma ddin ur teǧǧiḍ ara.

Ṛebbi aεzizen yeẓra acḥal berrik wul-ik… nek… d tidett, ass amzwaru ur k-bɣiɣ ara! Ur ẓriɣ ara ayɣer. Lemmer di neǧǧa imannneɣ ṭṛankil, Kra n wagguren ad nebru. Keč ad tṛuḥed ɣer zheṛ-ik, nek ad ṛuḥeɣ s ayla-w. Ala ! Keč tlaεbeḍ-tt d argaz a yi-dyessuksen si baba lwaḥc i yi-fkan i yiwen yessen di lḥebs ...  Yernu lεefsa-yagi n lḥebs, ur ttumineɣ ara yark. Ur ẓriɣ ara amek i s-tkelxeḍ i baba armi i k-yerra d acrik-is… Mazal i d-tekfa awal-is, mi s-ed-yenna :

- Teẓriḍ a yelli-s n medden, ncallah azekka ad neffeɣ s yagi u tifrat sehlit. Kem ṛuḥ ɣer baba-m, nek ad uɣaleɣ ɣer taddart-iw.  Baba-m, yeshel ad as-sfehmeɣ tamsalt, belli ulac acu iɣ-icerken, nek yidem. Kem uɣal s aḥbib-im… Akken kan i d-yenna awal-agi : « aḥbib-im», tefka-yas yiwen ubeqqa imṣerṣeṛ i wumi ur yeṛǧi yara. Akken i d-yetkaki acu yeḍṛan yid-es, ikmes lbunya-s, isers-itt nnig uqqeru n Wezna i fren iman-is seddaw ifassen-is. Teqqar-as : « ewwet, a yaḥeqqar, ewet !».

Issereḥ Ǧamal i ufus-is yeɣli. Ixza cciṭan. Ikker ibeddel amḍiq, yuɣal iṛuḥ iqqim di tama-nniḍen i d-yegran si tnewalt. Iwwi yid-es tasumta-nni ufutay.

Texsi tcemaεt. Lwaḥc n tsusmi yeččuṛ aẓekka-yagi anda ttwanṭlen d imuddar. Kkes-ed kan tikwal, isel i tririt imeṭṭawen seg anzaren. Ibɣa Ǧamal ad iṛuḥ ɣur-es, ad as-yekkes asxenfeṛ-agi i deg-i tella. Acu kan yugi-yas wallaɣ-is ad yerẓ ɣur-es. Imi izmer ad teḥseb d menwala ur neswi kra. Iqqim akken yezzer di tsusmi akked uxemmem. Ittu belli aɣbel ameqran i ten-yuɣen d znezla15 yagi i ten-iṭṭefen akka d imeḥbas seddaw wakal. Ayen yark i tiɣaḍen d amek tessaweḍ teḥseb-it amzun mači d argaz imi iṛuḥ iẓra-d ameddakel-nni d wumi tleḥḥu tmeṭṭut-is meqbel ad t-taɣ.  Yecfa am ass-a mi n-yufa aqcic ger weglaf n tullas, la yettnecraḥ, yettaḍṣa. Yessawel-as, yussa-d. Dɣa akken i s-yenna anwa-t netta, iwala mi ibeddel wudem-is, seg uzeggaɣ s awraɣ.  Syin akken i s-yessefhem tamsalt, yerra-yas-ed uqcic-nni s leεqel belli netta ar ɣur-es zwaǧ mači dayen iḥerḥren; aṭas n tɣawsiwin yessaram ad yexdem meqbel ad yessiweḍ ɣer taluft-agi n zwaǧ.  Yernu netta yessaram, akken is-ed yenna, ad iṛuḥ ɣer Lalman anda yessen yiwet n teqcict s tawil n lanternat.  Iwhem deg-s Ǧamal, acu-t weqcic-agi i s-ed-ihedṛen ɣef Wezna am yiwet n teqcict yessen am weltma-s, ɣas ma yella nettat, tikwal, izmer tefhem-it mezlagu. Imeslayen-is ddukklen am uẓetta i d-grent temɣarin. Ɣef aya ur yewhim ara amek i t-teḥmel Wezna.

Yuɣal Ǧamal acḥal n tikal akken ad d-iẓer aqcic-nni di tesdawit. Yiwen ubrid ixemmem belli ssebba i t-id-yettaran d lebɣi ad t-id-yecbu. Acu kan amecwaṛ kan ikkes tikti-yagi seg allaɣ-is.  Ina-yas ass-nni, ger-as d yiman-is, belli Wezna am weltma-s. Imi ɣas tugi ad teqqim d tameṭṭut-is, xeṛṣum ad teqqim d weltma-s.  Acu kan aɣbel-nsen ẓran belli d baba-s ur as-neǧǧi kra i Ǧamal seg asmi i t-id-yemlal tikelt-agi taneggarut. Yenna-yas-ed belli ulac anda ur inuda fell-as. Nnan-as-ed medden belli yezmer yemmut neɣ yerwel ɣer baṛṛa. Ula d imezdaɣ n taddart-is ur ẓrin ara anda yedda.

Asmi, si smaεil neɣ lḥaǧ smaεil, akken i s-ssawalen kra, yufa Ǧamal, iḥulfa iman-is am argaz d-isεan mmi-s amenzu. Ifṛeḥ yiwen n lfaṛḥ armi i s-yugi ad yuɣal ɣer taddart-is; ickenteḍ deg-s akken yeckentiḍ yebki ɣer uεebbuḍ n yemma-s. Issuden-it armi i t-yeṛwa, islef-as i uqerru-yis, iɣeẓẓa-t yark, isserwa-yas tibeqacin n leḥmala. Ifka-yas yečča nnig tawant. Lḥaṣun ass-nni, i d-yuɣel ɣur-es mmi-s ijaḥen. Ǧamal meskin yerra-tt ḥala i imeṭṭi.  Amecwaṛ umbeɛd, makken yezzer di tirga-ines ur nesεi ixfawen, iḥulfa i znezla-nniḍen i d-yernan. Iwala makken bdan leḥyuḍ, i d-mazal ur d-ɣlin ar tura, mi la ttaṛqiqisen, u ttnejqaqen am wesɣar irefden ayen i wumi ur yezmir . Segmi akken yuga-d 16 ɣef Wezna, yuzzel ɣur-es. Yufa-tt-in am tin ibrehcen seddaw n wayen icuban ɣer tbuciḍant uɣebbaṛ.

S yiwen ufus irfed-itt ar ɣur-es am uqeclaw fessusen. Nettat yellan tenzaɣ si tagdi tḥebba-d deg-s s sin ifassen-is deg-s. Dɣa yewwi-tt-id sanda yella yeqqim netta. ɣas akken tεedda znezlanni tis snat, nettat mazal-itt tcekenteḍ deg-s s sin ifassen -is, tegguma ad as-tsarreḥ. Syin yeεreḍ Ǧamal ad d-yekkes iman-is seg-s, ur yezmir ara. Yal mara d-yekkes yiwet n tfettust n Wezna, nettat ad tarr tayeḍ am tin yugin ad as-tebru.  Yeqqim akken acḥal ur yembbawel ara. Yettraǧu sima ara teεyu di twaṭṭfa-yagi teṭṭef deg-s. Yenna ger-as d yiman-is belli tikelt agi tebda temsalt ad tettuɣal d tamcumt. Ahat lemmer ad dternu yiwet n znezla nniḍen am ta, yezmer ad yereggrag ubatimut fell-asen. Ɣef aya ixemmem belli d lawan ad yekker ad d-inadi tikelt-agi abrid n tufɣa s tidett. Dɣa yenna-yas s laεqel d leḥnana i Wezna ad as-tsarreḥ. Nettat, dima am tin ur as-nesli yara, teqqim akken teckenteḍ deg-s, ad as-tiniḍ am tin yeṭṭsen.

Yenna-yas imir-en:

- Waqila iεǧeb-ikem lḥal. Telha ziɣemma ssebba-yagi n znezla akken ad tesgenfeḍ asami-inu. Ziɣ kem d taqcict am tullas nniḍen.

Imir-en kan dɣa tsarreḥ-as. Tmuqel-it s yiwet n tmuɣli yeččuṛen d aɣuccu. Netta yeḍṣa. Akken kan ikker ad iεeddi s aḥanu yuɣalen yark irggel tura, tedda-d Wezna deffir-es. U makken yebda amured seddaw ibluken n ssima akked wuzlan, tekna ula d nettat akken ad teddu yides imuqel-itt-id tikelt-agi s lewhayem. Yenna-yas-ed Ǧamal :

- A Wezna sani ? Qim dagi, tura ad d-uɣaleɣ. Ad ṛuḥeɣ, ad muqleɣ kan ma yella zemreɣ ad d-afeɣ iɣisi yessufuɣen.  Terra-yas-ed tikelt-agi s uɣuccu di taɣect.

- Xeṛṣum ma nemmut a nemmet di sin. Muqel kan, ma temmuteḍ ur bɣiɣ ad d-griɣ dagi weḥdi arma yečča-yi lwaḥc. U ma mmuteɣ ur bɣiɣ ara ad d-tegriḍ dagi akken ad tedṣeḍ fell-i. Aḍar-iw tura deffir uḍar-ik.

Ur lḥan ara lmitra deg uḥanu armi i ten-id-yeḥbes zzerb n tgejda n wuzzal yembbaBẓlen si teɣmert ɣer tayeḍ. Ulac ula d cqayeq i tmuɣli ɣer zdat. Ddunnit yark d ṭlam. Dɣa uɣalen-d d 17 timendefirt ɣer tgucrar-nsen. Ihi, imir-en ur iban acu i d-yeddan di tgecrart n Wezna. Tazwara ur as-tḥulfa yara. Acu kan, akken kan i d-tewweḍ ɣer wanda tella tafat n tcemaεt tadarɣalt, twala idammen mi la d-ttneggin seg ijufaṛ n tqendduṛt-is tacebḥant.  Seg imir-en tebda imeṭṭi ɣef umxix-nni yuɣen aḍar-is armi i dyeggzem Ǧamal amuṛṣu ubeḥnuq si tmacwaṛt-is. Tazwara yessared-as-ed tagecrart-is s cwiṭ n waman, syin icudd-as-tt s ubeḥnuq-nni i d-yegzem.

Nettat, ayen yark yeqqim la tt-yettdawi, tella teṭṭef deg-s seg ucebbub. Yal mara tt-yeqraḥ cwiṭ, ad d-tejbed deg-s akken ad yekkes afus-is. Taggara mi s-yenna d ayen yekfa cɣel-is, tefkayas tiyta s aqerru s wayen yark i s-ed yegran n tezmert.  Yesteqsa-tt ɣef ayɣer tiyta. Terra-yas-ed belli d netta i d ssebba mi tejreḥ, imi d netta i tt-yewwin sani ara d-tejreḥ. Yerra-yas belli mači d netta i tt-yewwin, u d nettat i t-iḍefren. Dɣa tenna-yas-ed, u twehha-yas-ed s uḍad-is ɣef yimi-s akken ad yessusem.  Dɣa ssusmen acḥal. Acu kan tikelt-agi terna-d tagdi n uɣelluy ubatimut. Ula d tacemaεt texsi akken yexsi umeslay gerasen.  Wezna tsenned ɣer yedmaren n wergaz-is akken tuɣ tannumi tettenid ɣef widak n baba-s. Tsel s leεqel i tiyta n wul-is makken tebda ad tt-tkeččem tguni. Ur ẓrin ara amek i tent-tewwi teryel n tnafa.

Acḥal ṭsen, ulac anwa deg-sen i yeẓran. Lemmer mači d aman n tasa i d-iḥarṣen tameṭṭut-is i t-id-yessakin, tili Ǧamal ad yernu ma drus azgen n wayen yeṭṭes meqbel.  Iwwi-yas-ed yiwet n lḥila si legraweẓ-nni yettmenṭaren di tkuzint, ifka-yas-tt. Syin izzi aqerruy-is akken ur tt-yettwali yara.  Tessuter-as akken ad yemdel imeẓẓuɣen-is imi, ma yesla-yas, am akken iwala-tt. Dɣa mi tekfa, tefka-yas-ed lḥila-nni s taḍsa; netta yewwi-tt s aḥanu anda i tt-yenɣel ɣer yiwet n tεemmuct uɣebbaṛ d yeẓra.

Mi d-yuɣal ur teǧǧa-ara ad isers tiqeṣrit-is ɣer lqaBa mi stenna belli telluẓ u teffud. Dɣa iṛuḥ s afrijidir i deg-i d-mazal kra n lfakya akked lxeḍra. Iddem-as-ed yiwet n teffaḥt akked kra n tezṛudiyatin akked wayen i d-yeqqimen si kumumbir. Nettat ifeṛḥen aṭas mi t-wala iqeddec-as-ed am uxeddam tettecmumuḥ 18 s tuffra. U mkul mara yekker yettban-ed belli tetturar yess s tidett.  Netta mkul mara icennef, nettat tettwehi-yas-ed ɣer tegcrart-is ifeddxen. Dɣa, ad iṣubb amgarḍ-is am win yettwarnan.

Mi tekfa učči, tenna-yas-ed :

-Twalaḍ amek? Lemmer akka i telliḍ seg ass amezwaru tili ahat izmer ad k-ḥemleɣ.

Yerra-yas Ǧamal s taḍsa :

- ad kem teḥmel tḥemmalt. Iban ur tesεiḍ ara zheṛ seg asmi tekkes Marikan azenzi n waklan. Ɛlaḥsab kem d akli i mm-ilaqen mači d argaz….Awi-d wa, sers wa.

Terra-yas-ed s ttnefxa :

- ur tefhimeḍ acemmek, am zik-ik. Ǧaεlaɣ zik d timɣarin i ifehmmen s nneqsan; ziɣemma llan kra n warrac am keč i wumi yekkes Ṛebbi aεzizen lefhama.

Yerra-yas :

-zaBma kem tfehmeḍ! Wellah, ɣas mlaɣ-ed akka cwiṭ seg allaɣagi-inem yeččuṛen d tafat. Awi-d kan akka a nsel.

Dṣan di sin. Syin tenna-yas :

- Kenwi s warrac; neɣ imi d keč, kenwi s yemɣaren tettaram iman-nwen tesnem taqbaylit, netta ḥala Ṛebbi aεzizen i yeẓran belli anect-en yark d tikerkas. Mi tḥefḍem sin imeslayen yedduklen am llazuq, ad tǧaεlem tesnegrem-tt. Dɣa ad teqqimem ad asent-ettεawadem asewwi am yeɣsan di tugi arma tṛuḥ-asen lbenna. Wellah, ma teǧǧam ma terram. Zemreɣ ad d-iniɣ belli yettṛuḥu-yawen yixef akked wadif n tɣawsiwin. D tidett deg aṭas deg-sent, tesnem yiwen akked yiwen ttakken-d sin, acu kan ur tessinem ara yiwen yefren sin mara yernu i wayeḍ yettakk-ed ayen ɣef ur tebniḍ ara…...

Igzem-itt din wergaz-is s unehneh i sen-isettun cwiya tanṭelt-agi deg i weḥlen. Yenna-yas :

-Maεlic ! Ad as-en-ini kenemti s tilawin tesεam-t leḥsab yemgaraden u yemxalafen aṭas d widak n yergazen. Acu kan ayen bɣiɣ ad iyi-d-tiniḍ d amek i tzad lefhama-m fell-i. Muqel kan s iman-im! Tasdawit, tilibizyu, taguni, lehḍur, isura imaṣriyen, ibraziliyen, timeddukal, leḥwayeǧ timaynutin, rwayeḥ, zzux, baba-m, yemma-m, imcac… Mebla ma rniɣ-ed, imi ameslay ɣezzif. Ṣṣaḥ ṣṣaḥ ur ẓriɣ ansi akka i d-tewwiḍ lefhama-yagi i d-tenniḍ !

Nettat, akken kan yessusem, teṭṭerḍeq d taḍṣa, tewet ifassen-is, u teṭṭef aεebbuḍ-is. Terra-yas-ed :

- I keč lemmer ad d-iniɣ, ugadeɣ ad tɣizeḍ akal ugar n wakka anda nella.

Yenna-yas :

- Ini-d ɣef yiman-im !

Tenna-yas-ed :

- Dima di tḥanutt am ṛubut. Tettedṛagiḍ tullas timectaḥ i dikečmen ɣur-ek ad aɣent leḥwayeǧ. Učči-k am tesraft. Ula d urḍan-ik i d-tettṛuḍuḍ ttɣimin azgen n wass di texxamt-ik umbeɛd mara tefɣeḍ. Teznuzuyeḍ ḥala ayen ur ḥwaǧen ara medden.  Tettkelixeḍ i medden s tẓallit akked tčamart; netta ḥala Ṛebbi aεzizen i yeẓran xaṭi-k yark. Zaεma tesneḍ timura, netta ur tessineḍ ula d tabruyt n taɣaṭ. Kulec-ik d tikellax ! Ha ha ! I keč tura muqel acu tzemreḍ ad d-tiniḍ ?

Isfeḍ tidikal ifassen-is, ta ɣer tayeḍ. Syin yebda awal-is :

- Tamezwarut ma yella nek d amɣar, ula d kem d tamɣart; imi ḥala seddis ( 6 ) isseggasen i yellan ger-naɣ. Tis snat ula tteddragiɣ ara tullas i d-kečmen ɣer tḥanutt n baba-m. Imi kem s yiman-im, asmi i n-tkecmeḍ tikelt tamezwarut ur kem i d-muqleɣ ara ula d amuqel. Tayeḍ nniḍen kkes-ed ḥala asaεdel n waccaren-im akked sbiɣa-nsen, ur ẓriɣ ara acu i tesneḍ. Ula d asewwi-inem ur iga yara yark, ad as-tiniḍ abuyun-im tikwal d ahetil ubelluḍ amarẓagu. Yernu allen-im tikwal ttarqiqisent am tidak n bururu.

- Ẓer, ur wwiḍeɣ ara 25 isseggasen, a yamɣar iεedden 30. Daɣen awal-agi n « tḥanutt n baba-m», ɣas arr-it imi dayen tkelxeḍ-as armi tuɣal d ayla-k. Ula d gma amecṭuḥ, ur iban acu iḥeckulen i s-tgiḍ. Lehḍur-ik yifiten usqewqew iBeggunen. Udem-ik icmet am tfeqqust tazegzawt ixesṛen. Acebbub-ik mara yaweḍ ad d-yemɣi yettuɣal am lexyuḍ n cmiḍ itṛeɣlen. Lḥaṣun, kulec-ik yifi-t wulac lemmer di yella deg umur-is.

Iṛuḥ ad as-ed-yerr, tsers-as adaḍ-is ɣef yimi, tenna-yas s leḥnana belli ilaq ad staεfun cwiya. Dɣa tsenned taqarruct-is ɣef yedmaren n wergaz-is isenden ɣer lḥiḍ. Syin teṭṭes s uṭenṭen i tsel, win i d-itekken seg ul n Ǧamal. Ula d netta yebɣa ad yestaεfu.

Ṭlam isberber ɣef ayen i d-mazal si tkuzint-nsen yuɣalen anect n teḍwiqt. Ulac ula d ṛṛiqa n ṣṣut i d-yettawḍen si baṛṛa.  Kulec yers zdaxel am ǧahenema lemmer mači d nnefs-nsen i dyettaran tikwal tiɣrit i tsusmi. Ǧamal, ɣas akken yettqariḥ-it cwiya weεrur-is si tɣimit-nni yeqqim, yegguma ad yembbiwel lemmer ad d-taki Wezna. Iwhem deg-s imi tesεa anect-en n lkuṛaj. Imi ula d yiwen ubrid ur d-tecetka neɣ tugad. Dɣa, d tidett di sin yidsen i yumnen belli aɣilif-nsen-agi d tamsalt kan n lweqt d wakud .  Amecwaṛ tetkaki-d Wezna si tguni-ines. Testeqsa Ǧamal ma yella kra yesla ɣer baṛṛa. Yerra-yas-ed belli ur yerri yara lwelha-s s anect-en. Dɣa msefhamen ad wten cwiya deg uzlan, ahat ad mlen abrid i widak yettnadin tura fell-asen. Wezna s tefḍist, Ǧamal s weẓru, bdan asṭenṭen deg ufrijidiṛ akked d wuzlan d leḥyuḍ s wayen sεan n lǧahd. Seg makken ttemεanaden di tiyta, yuɣal-asen am yiwen n wurar ger-asen. Imi wa yettaεṛad ad dyawi albaεḍ n tuɣac ur yezmir ad yeεqel wayeḍ. Win iεerqen ad yesεeddi iduḍan-is ɣef udem n wayeḍ akken ad t-yesneḥcam.  Kkemlen akken ddeqs armi i yeεyan. Syin teẓẓel Wezna ɣef umessaḍ n wergaz-is akken ad testaεfu imi iban-as-ed yiḍ-nni ɣezzif aṭas. U tenna-yas-ed belli ma yella ulac aɣilif ur yettembbiwil ara lemmer ad d-taki. Yeḍsa. Teḍsa.  Ur ẓran ara acḥal gnen akken-nni. Mi d-kren iddem-ed Ǧamal cwiṭ n waman, yebdan tura ttuɣalen d izɣalen, ifka-yas-ten i Wezna teswa-ten, u tesfeḍ-ed s cwiṭ seg-sen udem-is. Syin ččan cwiya si lfakya d lxeḍra yellan deg ufrigidiṛ. Inuda-d Ǧamal skeṛ u mecḥen s laεqel akken ad asen-d-yeg cwiya n tezmert.

Yiwet n tikelt tenna-yas Wezna :

- Ẓriɣ ayɣer i k-yeḥmel baba.

Yewhem deg awal-agi-ines, amenzu yelhan cwiṭ segmi akka iweḥlen seddaw uxxam-agi-nsen, yenna-yas :

- Ayɣer dɣa ?

Terra yas-ed :

- Iḥemmel-ik imi keč d aqcic ilhan. Ul-ik zeddig, ur yumis ara.

Mači d yiwen unekki iḥemmelen iman-is. D aya !

Yerra-yas-ed Ǧamal s taḍsa:

- Ad kem-iεuz Ṛebbi !

Terra-yas-ed :

- Tecfiḍ asmi i k-ẓriɣ tikelt tamezwarut di tḥanutt ɣer baba. Ihi, ass-nni ufiɣ-en « ameddakel-nni-inek » n tesdawit, netta d yiwet n teqcict. Uɣaleɣ-ed zeεfaɣ, u ḥala keč i yufiɣ ad d-ssufɣaɣ deg-s ssem-iw. Yernu keč teqqimeḍ ḥnineḍ, ur d-terriḍ ara ɣef yiman-ik.  Ass -nni swaswa i ẓriɣ keč d yiwen mači n diri. Acu kan tenɣa-k leḥya… I keč amek i yi-d-twalaḍ ass-nni?

Izmeḍ u yurar cwiṭ s icenfuren-is am win yettxemimen, dɣa yenna-yas-ed :

- D tidett n Ṛebbi, ass-nni walaɣ-kem tecbeḥḍ aṭas!...

Tegzem-as awal :

- I tura cekka cemtaɣ ?

Yerra-yas-ed s tadṣa :

- Ala, mači d ayen i d-qesdeɣ. Ass-nni, twalaḍ, d tikelt tamezwarut. Tussiḍ-ed s uṭayuṛ-im-nni abarkan isεan ijerdan iqehwiyen, acebbub-im abarkan am tmulin teqneḍ-t ɣer deffir.  Tcenfeḍ-ed fell-i am tin ara icenfen ɣef akli-s. Iɣaḍ-iyi lḥal aṭas.  Imir-en lemmer ttafaɣ ad kem-id-ṭṭfaɣ seg ucebbub-im, ad kemsexnunsaɣ di lqaεa...

Tenna-yas :

- Ziɣemma ɣelṭaɣ, ay ! Acu-t wul-agi iḥemqen.

Yerra-yas :

- Eǧǧ-iyi ad d-kemleɣ… Acu kan si tama-nniḍen feṛḥeɣ mi dneṭqeḍ yidi. Ɣas akken meẓẓiyeḍ fell-i, nniɣ-as deg ul-iw am yiwet am kem i bɣiɣ ad… tfehmeḍ ?

Terra-yas-ed :

- Dɣa d ṣṣaḥ tebɣiḍ-iyi ass-nni ?

Yerra-yas-ed :

- Teẓriḍ ass-nni, akken kan i d-usiɣ si taddart-iw di Burǧmnayel tullas ɣur-i am arrac i tent-ttwaliɣ… Tenna-yas :

- Aha ! Ini-d, tebɣiḍ-iyi neɣ ur d iyi-tebɣiḍ ara ?

Yenna-yas-ed :

- Teẓriḍ, ass-nni tcebbeḥḍ-ed iman-im aṭas, dɣa....twalaḍ yaεni...ticenfurin-im tizeggaɣin, acebbub-im aleggaɣ....twalaḍ amek.....yaεni....tezriḍ amek... lliɣ sebkeɣ di taddart am warẓigen deg akal... yaεni kem ass-nni s uṭayuṛ abarkan... tfehmeḍ... allen22 im ččuṛent d imeṭṭawen... nek d argaz... kem d tameṭṭut... baba-m d aḥbib-iw am baba... sseḍḥaɣ... twalaḍ amek...ehh...

Tenna-yas-ed :

- Ini-d, ih neɣ xaṭi ?

Yerra-yas-ed :

- Tidett n Ṛebbi, seg ass-nni i iyi-tεeǧbeḍ. Lemmer ttafaɣ ad nesεu cwiya n lwaqt akken a nemyussan ger-aneɣ. Acu kan baba-m, si Smaεil, isḥarḥeṛ kullec armi tuɣaleḍ tqemdeḍ am umardax. Lemmer, ahat, i ɣ-yunef cwiṭ n lwaqt tili ahat mači akken-nni ara teḍru yidem… Tenna-yad-ed :

- Ur fhimeɣ ara acu i d-qesdeḍ s lehḍuṛ-agi ! Ini-d tura ttxilek εeǧbaɣ-ak aṭas neɣ akka-gi kan, akken tteεǧabent tullas arrac s umata. Ini-d neɣ tura ara yuɣaleɣ ɣer tguni.  Iwehha Ǧamal di ṭlam s sin iḍudan-is, ameccaḥ akked udebbuz, belli drus kan. U yenna-yas-ed:

- Yaεni....tzemreḍ ad d-iniḍ teεǧebḍ-iyi cwiṭ akka... neɣ ahat cwiṭ ugar n wakka... akk daɣen ur tettu yara belli ass-nni mazal i kemssineɣ...  ttwaliɣ-kem cɣel am weltma tamecṭuḥt.

Tegzem-as awal imir-en :

- Ur tetteḍḥiḍ ara, amɣar acaraf am keč ad yernu tikarkas. Cfiɣ tfelluḍ-iyi-d s tmuɣli-inek. Tettbaneḍ-iyi-d imir-en am win ictaqen ad iwali taqcict. Yal mara n-kecmaɣ ɣer baba, di tḥanutt, xezzuɣ cciṭan si tmuɣli-k. Nniɣ-as ahat tekkateḍ s tiṭ... hihihi... nniɣ-as

            acu-t udarwic-agi i ɣ-ed-yewwi baba. Izmeḍ-as imir-en afus-is amzun yebɣa ad tt-yeqraḥ acu kan mebla ma yetekka fell-as aṭas. Dɣa ḍsan di sin. Nettat mazal   aqarruy-is itekka ɣef yedmaren-is. Netta ur yebɣi yara yark ad yembbiwel si tɣimit-nni. Iḥulfa am akken yella kra i yebdan yettili ger-asen. Ixemmem belli Ṛebbi meqqeṛ di lecɣal-is imi qrib

            asseggas n zwaǧ ur ssawḍen ara ad mqaṛaben akken i senteḍra ass-a si ssebba n znezla-yagi i ten-ineṭlen am iɣerdayen.Ibɣa ad d-yessek iɣalen-is ɣef tfekka-as, akken yettaṭaf wergaz n menwala tameṭṭut-is. Acu kan yugad ad yerẓ tagnitt-agi n leḥnana i d-yersen ger-asen. Ɣef aya i yeǧǧa ifassen ɣer yiri-is, di         lqaεa.   Kemlen akken ameslay akked wučči d ustaεfu d udeggeṛ n waman n tasa. Ɣas yettilli cwiṭ usekfeṛ ger-asen, ssawḍen armi wa yettaǧa wayeḍ ad d-yeḥku ayen i s-yehwan. Nettat teḥka-d ɣef temẓi-s seg asmi tella d taqrurt armi d asmi tewweḍ d tameṭṭut yeqqaren di tesdawit. Netta, si tama-s, yeḥka-yas-ed ɣef ṣyada n yefrax s tfextin akked tqilaεin. Yeḥka-yas-ed ɣef imawlan-is yemmuten asmi yella di εin Mgel, yenna-yas-ed acḥal i ten-yeḥmel akked wacḥal iḥulfa ass-nni i yiman-is d awḥid mi yuɣal d agujil am igujilen-nni‘ n tmucuha yesBan tafunast.  Daɣen tikwal ɣellin-ed deg albaεḍ imeslayen i ten-yettaran ttnaɣen ger-asen. Dɣa ad smeɣren tamsalt s usṭuqet n wawal akked werfad n tuɣac-nsen. Syin ad susmen acḥal akken ad mlaεin umbeɛd s leḥnana. Lḥaṣun llan ad neqqen di lweqt akken ad iεeddi yiḍ-agi-nsen yegguman ad yekfu.  Ṭlam d tsusmi sberbren maṛṛa ɣef ayen i d-yegran seg uxxam-nsen. Aman d lmakla bdan la neqqsen, u ɣef aya i yebda Ǧamal iteddem-ed seg učči sεan s cceḥa. Yiwet n tikelt ikker s usgarfel, inuda-d yark ayen yettmeččan, ama d tissit, ama d skeṛ neɣ d lxeḍra. Ayen yark yufa ilqeḍ-it-id ɣer yiwen ucekkaṛ i disers ɣer tama anda qqimen. Yenna ger-as d yiman-is belli ma yella xeṛṣum ikemmel-ed uxxam s uɣelluy ad d-yaf lḥal sεan s wacu ara ṭfen kra n wussan, ma yella ur mmuten ara. Ladɣa aman. Imi, ɣas sεan azal n sin ibidunen, ur tesεiḍ anwa yeẓran acu i ten-yettṛaǧun n wussan uṛaǧu di tenṭelt-agi-nsen.  Iḥseb Ǧamal cwiya deg allaɣ-is, yufa belli yezmer iεedda yiḍ-nni i ttṛaǧun ad iεeddi, u yezmer iεedda ula d ass uzekka-nni, ma yella mači ugar. Imi aṭas n tikal i ṭsen ukin-ed. Iḥulfa amzun smana-yagi i llan dagi. Dɣa umbeɛd mi d-tuki tmeṭṭut-is, yiwet n tikelt, ikker yuẓa ɣer uḥanu ɣef tgucrar. Iḥulfa am akken yella kra yettembbiwilen nnig tewwurt. Ixemmem belli yezmer d anadi i ttnadin fell-asen neɣ yezmer d znezla-nniḍen i yettheggin imanis.  Syin iddem-ed tafḍist-is, yebda yekkat yess yiwen n wuzzal yeṭṭenṭunen armi yeεya. Taggara yuɣal-ed ɣer tmeṭṭut-is i dyesεeddan ifassen-is deffir temgarṭ n Ǧamal, dɣa tenna-yas :

- A Ǧamal, ayɣer tikelt tamezwarut, ass-nni amezwaru, tugiḍ-iyi.

Ur tebɣiḍ ara ad teṭseḍ yidi ?

Yewhem acu-t usteqsi-yagi. Yerra-yas :

- Ẓriɣ ur tecfiḍ ara. Ass-nni, d kem i yebdan ssuɣat akked 24 imeṭṭawen. Nek teẓriḍ tteḍḥiɣ aṭas. Akken kan walaɣ belli texnez teswiεt, nniɣ-as tarewla ad tessukes bab-is. Lemmer mači d baba-m i ttwaliɣ am baba-inu, tili ur d-ttuɣaleɣ ara azekka-nni.  Ẓriɣ ur tecfiḍ ara : ass-nni texbecḍ-iyi, u tessusfeḍ-iyi-d am yir argaz. Lukan tezmer lqaεa ad iyi-tesseblaε imir-en, tili tesseblaε-iyi... ur ṛǧiɣ ara yark anect-en. Nek lliɣ ttarguɣ tizeṭ imeslayen-im, kem theggaḍ-iyi-d tarẓeg-nsen.

Yebɣa ad d-iru mi d-yenna imeslayen-agi. Imekta-d ass-nni amcum yurǧa s usirem. Taggara ifeɣ-as-ed d ass n twaɣit, ideg-i liman yumen yebda ineqqes armi iḥulfa i wul-is yettnejqaq si leḥzen. Ḥala ass-nni i iḥulfa isseggasen n lḥebs ur wεiṛen ara ziɣemma s waṭas, imi yella wacu i ten-yugaren.  Ɣas akken tugi-t, azekka-nni inejmaε-ed ɣer wexxam anda tettkemil tmeɣra. Imir-en iḥelbab-t si Smaεil s wayen yark yesεa n lǧahd. Issuden-it akken ara yessuden wergaz mmi-s umbeɛd iḍ-nni n zwaǧ-is. Dɣa iqqim Ǧamal akken s tcallawt i t-yeṭṭefen. Ur yeẓri acu ilaqen ad yexdem i wemxix-nni-ines. U si tama nniḍen yemɣi-d yiwen uzenzar n tafat deg ul-is, ahat tezmer tmeṭṭut-is ad tt-id-yuɣal laεqel akken ad teqbel, ɣas ma yella zik tella tebɣa yiwen nniḍen.

Ayen i t-yerḥan akk i s-ikemlen d iḍ-nni wis sin, mi s-ed-teḥka Wezna belli nettat ad tleḥḥu d yiwen weqcic di tesdawit, u lemmer mači d baba-s i tt-iḥetmen, tili d netta ara taɣ. Yesteqsa-tt Ǧamal ayɣer ihi i teqbel ad t-taɣ netta. Terra-yas-ed belli tɣil tezmer ad as-t-isettu. Acu kan mi t-twala iḍelli-nni teẓra deg ul-is belli ur tebɣa yara Ǧamal, u win tebɣa d aqcic-nni tessen di tesdawit.

Si smaεil yefṛeḥ am llufan. Ibda yeqqar-asen i yimeddukal-is belli ḥala netta i izewǧen i sin warraw-is di leḥlal. Azekka-nni n tmeɣra iwala Ǧamal yuɣal yark d awraɣ, u yettban-ed seg allen-is idexmem ɣer zdaxel am win yeεyan. Dɣa izzuɣer-it Si smaεil ɣer yiwen usečču n yiwen umeddakel-is. Yekmanda-yas azal n kilu n tecriḥt di zzit. Netta yesseččay-as, yeqqar-as belli yerwi-k uheggi n tmeɣra, awi-d wa, arr wa. Sin yerra-t-id s axxam amzun d aqcic issewqen tikelt tamezwarut.

Am ass-a, deg axxam i d-yeɣlin fell-asen, Ǧamal ur yezmir ara ad tt-yeǧǧ. Yeẓra neɣ ad d-en-ini icik belli tufɣa-nsen seg  umruj-agi segmi tettuɣel tewεeṛ, imi acekkaṛ-nni n wučči yebda la ikeffu. Ixemmem belli yezmer εeddan ugar n sin neɣ qrad (3) n wussan segmi weḥlen dag-i, u anect-agi ur yebɣi yara ad as-yini i tmeṭṭut-is. Yugad ad taggad, syin ur tḥebbes ara seg imeṭṭi. Yiwet n tikelt yenna-yas :

- A Wezna ! teẓriḍ aṭas iweḥlen di znezlat seddaw yexxamen, akka am nekni. U llan kra qimen seddaw yexxamen ugar n ṭam (8) n wussan. Nniɣ-as kan ilaq a nheggi iman-nneɣ i sbeṛ akked laẓ. Acu kan tteklaɣ, ḥala tufɣa ara neffeɣ!

Iḥulfa di ṭlam i tmuɣli-s; syin tesker-ed iman-is si sufella n yedmaren n Ǧamal. Tenna-yas-ed s yiwet n taɣect tazurant isxelεen argaz-is :

- Skud mazal telliḍ ɣur-i, ur sεiɣ acu ara yagadaɣ. U ɣas ma yella mmuteɣ ur cliεeɣ ara... yakk ad temteḍ yidi!  Teḍsa, yeḍṣa. Tuɣal ɣer tuẓla s uqarru ɣef yedmaren n wergaz-is i ixedmen cwiṭ n tissas i yiman-is, iṣubb aqerruy-is s laεqel armi yewεa tamelɣiɣt n tmeṭṭut-is. Syin yessuden-itt-id.  Nettat tekker-ed imir-en, tefka-yas tabeqact tamectuḥt i s-edyezgan deg umeẓẓuɣ. Syin tuɣal teẓẓel ɣef yedmaren-is. Yeslayas Ǧamal mi la tesbecbic s laεqel : « ad as-tiniḍ εemdaɣ-as».  Ddeqs umbeɛd tesla Wezna cɣel n wesṭenṭen. Dɣa tessaki-d argaz-is i wumi tenna belli ilaq ad isṭebṭeb. Netta, mebla axemmem irfed tafḍist i d-yufa lḥal ihegga-tt-id ɣer tama-s, ibda asṭebṭeb deg ufrijidiṛ-nni idṛewzen. Iwet armi yeεya syin uɣalen ɣer tsusmi-nsen deg yiwen akken nεeggu ur fhimen ara.  Tifekkiwin-nsen segmi ttuɣalent d tisellawin. Cwiṭ n weḥriret ittban asen-d dayen iweεṛen aṭas, dɣa qqimen akken myezmaḍen di tsusmi akked ṭlam. Armi d yiwet n tikelt ideg-i tekker Wezna si tirga-s am tin i d-yemmektan kra. Tenna-yas i Ǧamal :

- A Ǧamal, asmi ara neffeɣ syagi ad iyi-taɣeḍ ?

Iwhem acu yesla . Yerra-yas-ed :

- Acu ?

Talsa-s-ed:

- Asmi ara neffeɣ syagi ad tqebleḍ ad iyi-taɣeḍ ?

Yerra-yas-ed s wecmumeḥ :

- D ayen uɣeɣ kem !

Terra-yas-ed :

- Ad iyi-taɣeḍ s neṣṣaḥ ?

Yerra-yas-ed :

- Ih, ma tqebleḍ-iyi ad kem-aɣeɣ… s neṣṣaḥ !

Terra-yas-ed :

- I lemmer a nemmet, amek akken ihi, ur nezwiǧ ara neɣ amek?

Ixemmem cwiṭ Ǧamal, syin yenna-yas :

- Ma yella nemmut dagi, a neḥseb iman-nneɣ nezweǧ Txemmem ula d nettat cwiṭ, syin tenna-yas-ed :

- Awah ! Mači d tifrat tagi.

Tessusem cwiṭ syin tkemmel-as-ed awal :

- Nniɣ-as ayɣer ur nettzewiǧ ara ass-agi, dagi deg axxam aginneɣ i d-yeɣlin.

Yerra-yas-ed Ǧamal :

- Nek, qeblaɣ !

Terra-yas-ed :

- Amek, tqebleḍ ? Teḥmeleḍ-iyi neɣ akka kan d tameṭṭut n menwala i tebɣiḍ ?

Yessusem Ǧamal. Tenna-yas-ed :

- Teḥmelḍ-iyi neɣ ala ?

Mazal Ǧamal yessusem, udem-is yuɣal d azeggaɣ di ṭlam, idammen-is ttfuṛṛun. Ixza cciṭan syin yerra-yas s targagit di taɣect-is :

- Ih, ḥemleɣ-kem!

Testeqsa-t-id :

- Teḥmeleḍ-iyi akka kan neɣ teḥmeleḍ-iyi s tidett am RОMEО d JULIETTE ? Ini-d ttxilek!

Yerra-yas-ed :

- Ḥemleɣ-kem xir n RОMEО akken yeḥmel JULIETTE.

Tenna-yas-ed :

- Ggal-ed ihi !

Yenna-yas-ed:

- Wellah !

Terra-yas-ed

- Wellah d acu ?

Yenna-yas-ed :

- Wellah ḥemlaɣ-kem !

27

Tenna-yas-ed :

- Ɛiwed-as-ed !

Yenna-yas :

- Ḥemleɣ-kem! Ḥemeleɣ kem! Ḥemleɣ-kem!  Dɣa tezmeḍ-it imir-en s wayen tesεa n lǧahd. Syin tessuden-it-ed si teddmujt-is.

Yenna-yas-ed imir-en :

- I kem teḥmeleḍ-iyi ?

Terra-yas-ed :

- Nek d taqcict n leqbayel, ur zmireɣ ara ad t-id-iniɣ.

Yenna-yas-ed :

- Ala, ini-t-id.

Terra-yas-ed :

- Ala ur t-id-qqareɣ ara !

Yenna-yas :

- Ad t-id-iniḍ neɣ ad arreɣ ayen id-nniɣ ula d nek !

Tenna-yas-ed :

- Ur t-id-qqareɣ ara. Yernu ur tettaraḍ ara ayen i d-tenniḍ. Yiwen n wawal i iqebbel Ṛebbi.

Yenna-yas :

- Ad t-id-iniḍ neɣ ad t-id-kksaɣ seg ul-iw.

Tenna-yas-ed s uɣiwel :

- Ala ur t-id-tekkes ara seg ul-ik. Ma yella tḥettemeḍ-iyi ad t-idiniɣ.

Yenna-yas s yiwet n taɣect yebren am tin weɣzen di tmucuha :

- Ini-t-id tura neɣ.....

Tenna-yas-ed am tin ur necliB ara :

- Ḥemlaɣ-k.

Yenna-yas-ed :

- εiwed-as-ed !

Tenna-yas-ed :

- Ḥamleɣ-k ! ḥamleɣ-k! ḥamleɣ-k !

Yesteqsa-tt :

- Am akken teḥmel JULIETTE RОMEО Terra-yas :

- Xir n wayen i teḥmel.

Yenna-yas :

28

- Ggal-iyi-d.

Terra-yas-ed

- Wellah, ar k-ḥemleɣ aṭas.

Dɣa tezmeḍ-it ugar. Tḥulfa i waman yeḥman mi d-ɣellin seg allen n wergaz-is makken teεreḍ ad d-tḥaz taddmujt-is. Ula d nettat tebda la tettru yides.

 

 

Ait-Qasi Mohamed

 

(Teţkemmil deg uṭun nniḍen)

 

 

 

 

Retour en haut

 

 

Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

Deux associations culturelles :

 

ASSOCATION NUMIDIA d’ ORAN

La pièce Chikh El-Kanoune par la troupe théâtral NUMIDIA d’Oran

Kocila Tighilt, Liberté du 23/08/2011



La pièce Chikh El-Kanoune a été présentée samedi au Théâtre régional de Tizi Ouzou par la troupe théâtrale Numidia d'Oran. C'est l'histoire d'un groupe de réfugiés, Tafsut (printemps), Tilleli (liberté) et son fils, le poète, l'artiste et le muet, qui débarquent dans un village. Suivant la helka, les comédiens entourent un petit feu, et chikh El-Kanoune raconte l'histoire de ce village plongé dans le chaos.



Le feu, maître des âges, comme le poète, racontèrent leur traversée depuis le début du monde. La scène se déroule dans un village abandonné de la Kabylie ; tous se retrouvent dans la maison du dernier habitant, mort en exil. Comment accéder à la demeure ? Alors qu'ils se regroupent la nuit au coin de l'âtre, le djinn du feu leur apparaît. Effrayés par cette soudaine apparition, ils retrouvent rapidement leur calme lorsque celui-ci demande à chacun de raconter l'histoire qui l'a mené jusqu'à cet endroit. Sous un rai de lumière, chacun se laisse aller en racontant son parcours. À son tour, le djinn du feu leur dévoile non seulement son secret, mais aussi l'histoire du village déserté, le pourquoi du village en ruine.

 

Aux premières lueurs de l'aube, chacun des fugitifs reprend son chemin. Mais que deviendra le djinn du feu quand les flammes commenceront à s'éteindre? Qu'adviendra-t-il du village abandonné ? Tilleli, volontaire, nourrit le feu dans l'espoir d'éclairer encore le village.

 

 

 

 

Association culturelle Tamkadbout d'AIT BOUADDOU

Le théâtre amateur à l'honneur

Par

 

La 3e édition des Journées de théâtre d'Aït Bouaddou (Ouadhias), ayant démarré le 18 du mois en cours se poursuivront jusqu'à mardi prochain avec un programme riche et diversifié. Cette nouvelle édition est toujours organisée par l'association culturelle Tamkadbout d'Aït Bouaddou sous le patronage de la ministre de la Culture, en collaboration avec la direction de la culture de la wilaya de Tizi Ouzou et l'APC d'Aït Bouaddou. Elle se veut un hommage à huit artistes amateurs de la même région.

                                   L'ouverture des festivités a eu lieu avec une prise de parole de Slimane Bouaziz, président de l'association culturelle Tamkadbout, suivie de El Hadi Ould Ali, directeur de la culture de Tizi Ouzou, Mouloud Mouloudj, maire d'Aït Bouaddou et de Hocine Haroun, président d'honneur de l'association et artiste-peintre.

Depuis le 18 août, les troupes théâtrales se succèdent sur les planches. Ainsi, le public des Ouadhias a eu droit à la pièce Acengu de la troupe Salah Baziz, la pièce Tayeb et vive de l'association d'activités de jeunes de Naciria, Muhend U Chabane yecca taxsayt de l'association culturelle Tigejdit, l'Escroc de l'association Numidia théâtre et arts de Bordj Menaïel, Yuker hedrgh yeggul umnegh de la troupe Tchekhov de l'association culturelle Vie de Boghni, la pièce Yemma de la troupe Imuzar de l'association culturelle et scientifique Aghbalou, Chikh lkanun de l'association culturelle et sportive Numidia d'Oran. Hier, c'était le tour de la coopérative théâtrale Macabu d'Iferhounène de présenter Yenna yi Jeddi et pour aujourd'hui, la même troupe jouera Ulac El Harga, qui, comme son titre l'indique, revient sur le phénomène des harraga.


Il faut souligner que cette manifestation théâtrale se déroule sous forme de concours. C'est Hocine Haroun, organisateur, auquel il est également rendu hommage à travers ces journées théâtrales, qui est le président du jury. La mission de ce dernier consiste à décider qui sera récipiendaire du prix du meilleur spectacle, le prix de la meilleure mise en scène, le prix du meilleur scénario, le prix des meilleures interprétations féminine et masculine et enfin, le prix spécial du jury. Les troisièmes journées théâtrales d'Aït Bouaddou seront clôturées avec l'animation d'un gala artistique et des

 

Retour en haut

 

Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

L’article :

 

Les populations amazighes croient en leur Printemps

 

Lettre du Maghreb

Le Monde Diplomatique

Jeudi 28 juillet 2011, par Ali Chibani

C’est « une culture déboutée de l’être, acculée dans les marges de l’illégitimité ou du jeu, et qui l’est depuis si longtemps que c’est devenu sa seconde nature, aussi essentielle que la première [1]. » Ce sont là les termes forts que l’écrivain et anthropologue algérien Mouloud Mammeri a choisis pour parler de la culture amazighe (berbère). Asphyxiées, niées et menacées de disparition pendant des millénaires, la culture et la langue amazighes vont-elles enfin être reconnues et institutionnalisées en Afrique du Nord ? Après deux printemps sanglants (le Printemps berbère, en 1980, et le Printemps noir, en 2001, en Algérie), l’année 2011 amène-t-elle avec elle le troisième printemps qui serait l’aboutissement d’un combat commencé avant les indépendances ?

Depuis l’allocution dans laquelle le roi du Maroc Mohammed VI, le 17 juin, a annoncé l’inscription de « tamazight » dans la nouvelle Constitution du pays [2] comme « langue officielle », les locuteurs reprennent espoir. Ils s’organisent pour profiter de ce moment historique afin d’obtenir la reconnaissance qui manque à leur identité.

Pour l’heure, les militants amazighs marocains refusent de céder à la liesse et préfèrent rester réalistes. « L’officialisation de notre langue est certes un grand acquis, confie Ahmed Assid. Toutefois, elle reste un acquis fragile et la manière de le présenter nous mécontente. » Ce membre de l’Observatoire amazigh des droits et des libertés (OADL) dénonce la reconnaissance de l’arabe et de tamazight dans deux lignes séparées là où il était attendu de lire dans une seule et même ligne : « L’arabe et tamazight sont les deux langues officielles de l’Etat. » Il regrette aussi que, « contrairement à l’arabe, aucune protection juridique n’ait été prévue pour notre langue. Nous ne pouvons pas accepter une telle officialisation, d’autant plus qu’elle ne peut se faire dans une constitution absolutiste ».

Pour comprendre cette réaction, il faut rappeler que les avancées enregistrées dans le domaine de la promotion de l’amazighe, quand elles sont lancées par les Etats, reflètent la volonté des autorités d’encadrer une revendication qui mobilise, et non celle de satisfaire une exigence populaire légitime. Dans les écoles marocaines, cette langue est apprise indistinctement aux arabophones et aux berbérophones, mais à 15 % des élèves du royaume seulement. En Algérie, cet enseignement est limité à cinq préfectures, alors qu’il devait en concerner 16 sur les 48 que compte le pays. Toutes sortes d’embûches sont semées sur le parcours des étudiants et des professeurs qui dédient leur carrière à leur culture : retards dans les paiements, affectation très éloignée du lieu d’habitation, manque de moyens... Les médias amazighs rencontrent les mêmes problèmes : « Le pouvoir a surtout peur de la chanson kabyle engagée. Il nous contraint à la censure et à l’autocensure, explique une journaliste de la radio algérienne Chaîne II. Quant à la chaîne de télévision en tamazight, elle n’apporte rien de neuf et elle est très surveillée. »

Les revendications identitaires servent aux Etats à légitimer la dictature et à diviser les populations. Pour créer un fossé entre arabophones et amazighophones, les autorités maghrébines ont toutes déclaré l’ensemble des pays composant le territoire nord-africain exclusivement « arabo-musulmans », allant jusqu’à créer une forme de dichotomie entre musulmans et amazighs, assimilant ces derniers à des extrémistes comparables aux islamistes. Quand le chef de l’Etat algérien Abdelaziz Bouteflika a décidé de la création d’une chaîne en amazighe – initiative rapidement imitée par le royaume marocain –, il a ouvert au même moment la chaîne Coran TV. La première apparaissait comme un os jeté aux démocrates pour qu’ils se taisent sur la création de la seconde.

Actuellement, le salut de la langue et de la culture amazighes vient surtout de la société civile. Assid reconnaît que sa langue vit « une véritable renaissance, avec des manifestations culturelles qui se multiplient et une production littéraire qui dépasse la production francophone au Maroc ». Cet « âge d’or », on le retrouve aussi en Algérie, où plusieurs festivals ont vu le jour pour récompenser les meilleurs travaux artistiques et scientifiques, tandis que la production cinématographique explose. Des rencontres et des spectacles sont présentés dans tous le pays, ce qui offre aux différentes cultures (kabyle, chaouie, touareg, mouzabite…) de nouveaux espaces de rencontre.

« Le Maroc a franchi le pas »

La décision de Mohammed VI n’est pas passée inaperçue en Algérie, où son discours a été très suivi. Le chroniqueur du quotidien El Watan Djaffar Tamani remarque : « Ainsi, l’officialisation de tamazight n’a rien de dramatique ni de périlleux pour la stabilité d’un pays. Le Maroc a franchi le pas  [3]. » Le Makhzen a en effet détruit une autre fantasmagorie du pouvoir algérien selon laquelle la reconnaissance constitutionnelle de la première langue parlée en Afrique du Nord provoquerait une guerre civile tant la population arabophone y serait hostile. Tel est le discours tenu par les dirigeants et, surtout, par M. Bouteflika. La réforme constitutionnelle lancée par ce dernier quelques jours après celle du Maroc ne devrait pas franchir le cap de l’officialisation.

Le départ de M. Ben Ali a libéré le mouvement amazigh tunisien qui est, par ses discours, comparable aux indépendantistes du Congrès national canarien (CNC) [4]. Les locuteurs amazighs, interdits de parler dans la langue de Jugurtha, ont été réduits à quelques centaines de milliers vivant à Djerba, Matmata, Douiret… Une minorisation qui a commencé sous le régime de Habib Bourguiba. « Après l’indépendance, les montagnards avaient été contraints à l’exode. Ils ont dû descendre en ville et s’assimiler aux populations arabophones », résume Khedidja Ben Saïdane. Une telle politique a valu au régime de M. Ben Ali plusieurs interpellations du Haut-Commissariat des Nations unies aux droits de l’homme. Des appels restés sans effet.

La baisse du nombre de locuteurs ne décourage pas les militants. Agée de 26 ans et étudiante à l’université de Tunis, Ben Saïdane consacre son Master à la « toponymie amazighe » dans le sud d’où elle est issue ; un sujet qui est loin de son choix initial. « Je voulais travailler sur “les minorités amazighophones de Tunisie”, raconte-t-elle. Mais aucun professeur n’a accepté de diriger mes recherches. Certains ont refusé par peur ; d’autres par conservatisme et parce qu’ils considèrent que la Tunisie est un pays arabe, point. »

Elle a déjà soulevé le problème de la reconnaissance de sa culture dans la future Constitution tunisienne. Elle est à la tête de l’Association tunisienne pour la culture amazighe (ATCA), nouvellement créée et qui devrait recevoir son agrément dans les prochains jours. « Nous avons commencé à sensibiliser les citoyens et les partis politiques à ce sujet. Mais nous n’envisageons pas de demander l’officialisation. C’est chose impossible en Tunisie, car nous sommes trop minoritaires. Nous voulons seulement qu’il soit fait référence à la dimension culturelle amazighe de la Tunisie », explique-t-elle, avant de regretter que, en dehors de petits partis, toutes les organisations politiques rencontrées aient violemment rejeté jusqu’à l’idée d’une discussion. « Ces derniers jours, raconte-t-elle, une animatrice de Nessma TV s’est fait vilipender en direct par un homme politique pour avoir assumé ses origines amazighes. Ces difficultés m’encouragent à me présenter aux prochaines élections pour participer à l’Assemblée constituante afin de mieux défendre ma cause. »

En Libye aussi, l’amazighe était interdit dans la rue par M. Mouammar Kadhafi. « Mais, depuis le début de l’insurrection, les choses ont changé, juge M. Fethi Benkhelifa, conseiller auprès du ministre de la justice du Conseil national de transition (CNT). Nous avons déjà commencé à nous organiser. La chaîne Libya TV émet en arabe et en amazighe et trois centres d’enseignement de la langue ont déjà ouvert à Nefoussa et à Tripoli. » Interrogé sur la réaction de la population si le CNT ne reconnaissait pas officiellement sa langue, notre interlocuteur menace : « Nous n’avons à supplier personne pour que notre langue soit reconnue en Libye. Un droit est un droit. Si, à la fin de l’insurrection, des voix s’élèvent pour nous interdire encore de parler notre langue ou pour refuser sa reconnaissance officielle, nous reviendrons à la case départ. Nous reprendrons les armes et nous continuerons notre combat. » Malgré ce ton, M. Benkhelifa, en exil depuis quinze ans en raison de ses activités militantes, est optimiste pour l’avenir. D’après des sources en contact avec le CNT, la Libye post-Kadhafi aurait aussi deux langues officielles, l’amazighe et l’arabe.

Notes

[1] « L’imaginaire éclaté de Jean Amrouche », Actes du colloque « L’Eternel Jugurtha », éd. Jeanne Lafitte, Marseille, 1987, p. 158.

[2] Lire « Trois projets de Constitution et des doutes », La valise diplomatique, 30 juin 2011.

[3] « Et tamazight ? », El Watan, Alger, 20 juin 2011.

[4] Renvoyant à ces ancêtres amazighs, les Guanches, dont la langue n’est plus parlée, le CNC se présente comme un « parti indépendantiste des Iles Canaries, territoire africain encore colonisé par l´Espagne » (voir le site officiel, en espagnol, de l’organisation).

 

 

 

Retour en haut

 

 Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

 

L’entretien :

 

 

Tadiwennit d umeskar n wamud n tullisin amaynut “Ameddakel”

Werǧin xelleɣ ad aruɣ neɣ ad cnuɣ  tutlayt nniḍen

Murad Zimu, i ssnen medden ugar s wudem ucennay, yessufeɣ-d ussan-a yiwen wammud n tullisin ɣer terigin “Tira”, iwumi iga azwel “Ameddakel d tullisin nnien”. Deg wammud-a, yewwi-d awal ɣef waas n temsal am tdukli, rebrab, tayri, tudert n yinelmaden.. atg. Tira-ines d tafessast, imi Zimu yefren ad yaru s tezwawt (taqbaylit) i ttmeslayen yal ass Izwawen.

08/11/2010 - 17:07 mis a jour le 15/11/2010 - 20:52 sɣur Berkus Tiwal

Tamurt.info tewwi-d yid-s awal ɣef wedlis-is, tefka-yas kra n yisteqsiyen fell-as. Hatenta tririyin-is:

Tamurt.info: Zimu nessen-it ugar s wudem-is d acennay, tura aql-aɣ nettissin-ik d amyaru daɣen. Γer Zimu, d acu i d amgired yellan ger ccna akked tira? S wawalen nnien, d acu ur yufi ara Zimu deg ccna, yufa-t-id deg tira?!!

Zimu: Seg wasmi lliɣ meẓẓiyeɣ di lakul emmleɣ tira n teqsiin. Ula asmi xedmeɣ tidwilin di addyu tis snat, xedmeɣ tidwilin deg-i zemreɣ ad aruɣ, amedya tadwilt-nni « tamacahutt n tayri »neɣ « tilisa n tidett » i yi-d-yessufuɣ Meziane Rachid ad t-idekke ebbi s lxi, aas n teqsiin i sɛeddaɣ deg-sent d nek i tent-id-yesnulfan. Nek ɣur-i Tira neɣ ccna yella wanda ttemlilen, zemreɣ ad ak-iniɣ akkeya d atmaten. Imi ccna d kra uulfu neɣ d taqsiṭṭ ara d-tekku s lmuziga, tira d kra uulfu neɣ d taqsiṭṭ ara d-tekku ɣef lkaɣe s tira. Tira neɣ ccna bnan ɣef umeslay. D acu, ma tzemre ad ssiɣzife tira yecbe ad tssiwzile ccna. Abrid n tatut, d yiwet n tullist i d-yeddan deg tullisin d-ssufɣeɣ ar HCA, u daɣen xedmeɣ-tt d tizlitt mazal ur d-teffiɣ ara ar ass-a. Di tullisin-agi d-yeffɣen akka ussan-a ar Tira n Brahim Tazaghart, yella wacu yellan n tullist-nni « zwina » deg yiwet n tezlitt ara d-yeffɣen akka deg ebsi wis ebɛa. Zemreɣ kra wass ad tixreɣ ur xeddmeɣ ara tizlatin, asmi ara teqqar tala-nni, d acu ur cukkeɣ ara ad tixeɣ i tira alamma d asmi ara yeẓẓay yimru ɣef iudan-iw !!

Tamurt.info: Ayen i tferne ad t-taru s tezwawt deg lweqt anda tuget n Yezwawen ttextirin tafransist neɣ tutlayt nnien?!!

Zimu: Werǧin xemmeɣ akk ad aruɣ neɣ ad cnuɣ s tutlayt nnien. Kkreɣ-d di twacult yesmuzzuɣen si zik, ur faqeɣ ara amek i d-ufiɣ iman-iw selleɣ i Feṛḥat, Ait Menguellet, Muend Uyeya … Asmi d-yeffeɣ wungal « askuti » n Saɛid Sadi neɣ weɣmis amezwaru s tagi-nneɣ « asalu » s tfenazit i ten-ɣriɣ. Ma d ungal amezwaru i ɣriɣ s ccuq d winn-a n Amer Mezdad « i d wass », asmi t-ɣriɣ yesfaq-iyi mass Mezdad belli nezmer ad naru s tagi-nneɣ u s cbaa. Deg wasmi xedmeɣ magistère n tmaziɣt di esnawa dɣa faqeɣ belli mači kan ilaq, maɛna ala ayagi i-ɣ-d-yeqqimen ad t-nexdem i wakken ur tettmettat ara tutlayt-nneɣ, amek i tebɣi ihi ad aruɣ s tutlayt nnien u tutlayt i lemdeɣ ar yemma tettmuṛḍus ger ifassen-iw !? Suref-iyi ad k-d-fkeɣ yiwet n tezlitt i xedmeɣ zikenni :

Ɣas d ccna neɣ d asefru

Neɣ d tibatin n tayri

D ayen yellan neɣ d asnulfu

Neɣ ɣef leyu di Llisi

S tmaziɣt ara t-naru

Yes ara nidir temi

Imi taɛabt yes ekkmen

Sɣrayen-tt di tmura

Fell-as lɛekke d iɛessassen

Yes i d-urant tilla

D tamaziɣt kan i yenafen

Ur t-kim ula di tferka

Ur d-tufi ddin ara tt-isenden

I ddunit neɣ i uekka

Tamurt.info: Adlis deg-s llant aas n tullisin, maca tferne tullist “Amdakel” terri-tt d azwel i wedlis yakk. Wissen ayen?

Zimu: Deg tullist-nni ameddakel yella wacu d-yeddan ger imeslayen-is ur zmireɣ ara ad t-id-iniɣ. Ad anfeɣ kan wid ara tt-yeɣren ma zemren ad t-id-afen s yiman-nsen. U daɣen tullist-nni kra n wi tt-yeɣran ger imedukkal-iw steqsan-iyi-d ɣef wudem-nni i wumi semmaɣ Ahcene ma d yiwen ger imedukkal ukud lliɣ akka ar ass-a. Laul tullist-nni tessenfufed-d kra iseggasen i ddreɣ di esnawa d tseddawit n Bouzariɛa.

Tamurt.info: Deg tullist “Litidyu”, tekku-d amek yettidir unelmad n tesdawit ditmetti-ines. Wissen ma yufa iman-is deg-s neɣ uhu? D acu i tenni ɣef temsalt-a?

Zimu: Teri udem-nni n “Litiddyu” zemreɣ ad d-aruɣ fell-as ungal. Llant d imeyaten kan akken n temɛayin i ddren inelmaden. Taseddawit tettelli allen, tessemlalay wid ur nettizmir ara ad milien anida nnien. Di tseddawit i nettfaq d acu-yaɣ ger wiya. Aas n wid d-yettmeslayen kan ɣef lif-nni ttidiren akken inelmaden d acu mara iɛeddi zman ntettu akk lif-nni tettɣima-d kan tdukkli-nni neda akken d wiya. Timɛayin-nni n Litiddyu d tajmilit i wid akk d-mmuggreɣ di tseddawit

Tamurt.info: Deg tazwara n wedlis-ik, tenni-d belli terni-d kra ilugan n tira i tezwawt. Tenni-d, deg umedya, deg aydeg ad naru “mi ara” yeba tifxir ad t-naru yeddukel “Mara”. Wissen ma d ayen yelhan yal yiwen ad yettaru tazwawt akken i s-yehwa?

Zimu: Tidett kan ur ilaq ara yal win ara yekkren ad yaru ad d-yesnulfu ilugan-ines. Aladɣa tura imi tt-sɣrayen akka di lakul. Ɛme Mezdad twala netta d “tt” i yugi ad yaru am wakken t-nettaru akka tura s sin isekkilen “t”. D acu mači d ahuddu i bɣiɣ ad huddeɣ ayen yettwabnan. Teri win yettarun isɛa assaɣen lqayen aked tutlayt-is. Tira ilaq ad ticbi, ad tifsus i leqraya. Mači wedi kan i bɣiɣ ad aruɣ mi ara - mara. Lliɣ nek u llan imedukkal nnien yettarun daɣen. D lawan i wakken wid ixeddmen tasnilsit, d wid d-yesnulfuyen ilugan n tira, ad ffken awal i wid yessexdamen tameslayt akken ad nemcawa ad nesɛeddi kra n tlufa. Ula d tafansist s yagi i tɛedda. Muqel kan tura ssexdamen “apostrophe” imedyaten : lorsqu’on, jusqu’à …. Ma d nekkni di tmaziɣt ilaq ad naru mi ara, i akken … atg. Ttwasbedden-d kra ilugan n tira i wakken ad nemsefham amek ara naru tamaziɣt si Rrif alamma d Siwa si Tigzirt alamma d itargiyen n Niger … D acu Amezruy n tutlayin ad d-yeqqar belli d tutlayt deg-i tella aas n tira d uxeddim ara d-yefflen ɣef tiya. Muqlet kan tura di Lmauk llan wid yessawalen ad naru s tifinaɣ, di Tɣerdayt ttarun s isekkilen n taɛabt … Itargiyen ar ass-a s tifinaɣ u mači am winna n Mauk. Ihi nekkni ad Neqqim d imaziɣen d tidett d ayetmaten-nneɣ akk ama di Rif neɣ di Tɣerdayt d acu, tura, aqlaɣ akken kan d-nteffeɣ ar ddunit s tutlayt-nneɣ, ilaq-aɣ ad naru akken ad aɣ-ɣren wid ukud nettidir. Twala liala amek tella, tamaziɣt tegguma ad taf wid ara tt-yeɣren am nettat am tutlayin nnien, ilaq-aɣ ad nexdem akk ayen nezmer i wakken ad tt-ifsus ad tt-refden medden ad tt-slemden i warraw-nsen. Ma yella imeslayen-agi n tmaziɣt taqurant ssaɛaen tira ilaq ad nessenɣes deg-sen, ma yella tira i nettaru ẓẓayet ilaq ad tt-nessifses … ma yella nettaru kan ɣef wayen ur neɛni yara medden ilaq ad naru ɣef wayen iceɣben aqbayli n wass-a aladɣa wid meẓẓiyen imi d nutni i d azekka, d nutni i d immal !! Mači d ddewla mačči d adabu neɣ d ipartiyen ara d-yesukksen tamaziɣt ɣef yiri n cfe deg-i tt-id-nufa, d keč, d nek d tagi, d wihin, …d nekkni. Ad tt-neqqar, ad tt-nettaru, ad nettaḍṣa yes, ad nefe yes … ad nettargu yes … Ma yella alamma telli “militant” i tmaziɣt ara teɣre ungal neɣ tullist ur s-d-iqqim wara i tmaziɣt. Tameslayt ssexdamen warraw-is ur tettmettat ara. Ma yella tettaru, tcennu neɣ tessefruye ur k-id-yefhim ara d acu teqqare ula d lǧa-ik aqla-k am win iceṭṭḥen i uderɣal, mači d win i d abrid. Muend Wame Usalem, ad t-idekke ebbi s lxi, asmi ɣ-yesɣaray di esanawa, yenna-yaɣ-id : « ma yella kra was tebɣi ad tezre ma ayen turi d taqbaylit, ɣer-as-t-id i yemma-k ma ur t-tefhim ara, ḥṣu-k-id belli aqla-k ad tesserwate beṛṛa n wennar, ayen akk txeddme i wau ». Acimi ur tettafe ara aqbayli ara k-yinin ur fhimeɣ ara acu d-yenna Muya di tceqqufin-ines neɣ deg isefra-ines !? Ihi d wagi i d abrid i kra n wid yebɣan ad arun neɣ ad ssefrun.

Tamurt.info: D acu i d-ttheyyi ar zdat? Sliɣ d abrid ad d-tessufɣe aebsi?

Zimu: D tidett yella uebsi wis ebɛa semmaɣ-as “Sekksu n Xalti Mala” llant deg-s 13 n tezlatin. Nemsefham nek d Izem Pro ad d-yeffeɣ di tube-agi iɛeddan ha-t-an mazal, ur riɣ ara anida teḥṣel mur d-iffiɣ ara akka di lawan.

Tanemmirt

 

 

 

 

Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

tadlist nniḍen :

Albert Camus, Aberani  (l’étranger) traduit en kabyle par Ait-Kaci Mohamed (Inédit)

dans notre rubrique téléchargement.

 

 

 

 

Retour en haut

Numéro 53  Septembre 2011

Le poème :

Sin isefra sɣur Si-Mḥend Ulḥusin Sahnuni,

tukkist seg « AMESLAY INNA BABA » (Isefra, tanfusin, anziyen ) 5 wamudden id –yeffɣen aseggas-a 2011

 

       199. Taqbaylit n zik-nni

Taqbaylit n zik-nni,

 Ɣur kra b werbaɛ tenɣes.

 llaq-aɣ a ţ-nesnerni,

S lehdur ijdidan a-s-nebges.

 Ameslay aberrani,

 A nsaw nnif a-t-nekkes

 Mi t- nbeddel, a nethenni,

Taklamt nney a tefres.

Meɛna ɣef yemyaren am nekwni,

 Ahfad n wejdid a-ɣ-yeɛkes.

Ula d tuɣac neţɣenni,

D tidak n jida g Unes.

 Ma necdeḥ s dani dani,

Deg idmaren i neţagges.

 Awi-d kan a-ɣ-d-yini

 Weḥbib, mara ɣ-d-iḥesses:

 "Ad awen yeɛfu Rebbi,

Yeεfu i lwaldin ines."

 


 Asefru nneɣ am yini,

Yeqqden aṭas ɣer times.

Ma yerreẓ ur yeţefruri,

Iţcelliḥ mebḥal adles.

 Azebg aqdim n at Yani

D azayan yerna ineḥḥes.

 Assa ṛqiq am tinelli,

 D amelḥan, yerna tefses.

-- A seɣɣar ɣas ɛewdet lebni,

 Nekkni a nruḥ a neṭṭes.

Mi d- nekker a nwet lḥenni,

 A-d-naf axxam iqewwes.

A Ṛebbi Keč d amɛenni,

Si lxir-ik ur neţţayes.

 

 

32. Uccen d weqjun

 

Uccen di ccetwa yenter,

 Yeɛya deg wmenḍer,

Di lɣar-is isud leflas.

Izdem s axxam izimer,

Yebɣ a-t-id-yakwer,

Yufa-n aqjun d aεessas.

« Sslam fella-k a bu tnafer,

Usiɣ-d a-nehder,

Wissen a-d-naf ddwa i lexsas.

-Tusiḍ-d a mmi-s g geɣzer,

Leɛql-ik yexser,

Laz n wemcum d amessas.

Yya-d tura a nefḍer,

 Sinna a nqesse.r,

Rray aseɛdi a-d-yas."

Aqjun cwiṭ kan iwexxer,

 Uccen almi yeqbeṛ,

 Imceḥ aqedduh d ṭtas.

« Tura mi terwiḍ a-nzer,

A Mḥend ccater,

Nnbi nneɣ a-nselli fell-as.

Yya utub berka-k cceṛ,

Qim da di leqser,

Ad-tefreḍ lqut kul ass.

Deg wass neggan ar lɛaser,

Deg iḍ a nesher,

 Temnɛeḍ i lexsas d rrṣas.

-Leɛql-ik a gma meqqwer,

Awal-ik d sskweṛ,

 Mennaɣ a t- ttfeɣ d Usas.

Ssura-k am lɛember,

Tɛaceḍ di liser,

Mebla lxuf, mebla lehwas.

Siwa di temgert later,

Yufeg-as akw ccɛer,

 Izzi-yas-d am umeqyas.

-Win, seg umrar n  luber,

Icudden s zzwer,

Sidi yuggad ɣef tarwa-s.

-Qim di ddel a lemterter,

Ma lluẓeɣ d lḥer,

Xir ma rwiɣ nek d axemmas.

Si-Mḥend Ulḥusin Sahnuni

 

 Ad d-nuɣal ɣer tedlisin-a seg uṭunen i d-iteddun.


 


 

 

 

 Retour en haut

Adresse de messagerie électronique :  

ayamun@Hotmail.com

Adresses Web:

http://www.ayamun.com/

Retour en haut

Retour au titre

 

 

tanemmirt, i kra iẓuren ayamun, cyber-tasγunt n tsekla tamaziɣt, ar tufat !

Retour à Bienvenue

@Copyright  ayamun 2000
Dernière révision :
dimanche 18 septembre 2011