12čme année
Tadlist nniḍen : D’UN DICTIONNAIRE AMAZIGH-AMAZIGH Ŕ
BASE KABYLE, Hamek Brahim |
Prénoms algériens authentiques
1°) Le texte en prose : Ṭaṭabaṭaṭa, tullizt sɣur Ait-Qasi Md-Arab, (aḥric2)
2°)
L’étude : Mohand
Saďd Amlikech Des At Sidi Ali Ou Abdellah (1812-1877)
Počte et résistant, par AREZKI Djamal et BELLILI Yahya
3°) L' entretien : Interview de Djamel
BENAOUF, par
Sεid At Mεemmer,Awlawal seg Wehran
4°) L'article
: Les populations amazighes
croient en leur Printemps, par Ali Chibani
5°)
L’hommage :
Hommage ŕ Haroun Mohamed, par
Abbas Jugurtha
6°) Tadlist nniḍen, en
PDF : INTRODUCTION Ŕ LA REALISATION
D’UN DICTIONNAIRE AMAZIGH-AMAZIGH Ŕ BASE KABYLE, Hamek Brahim
7°) Le počme : Abrid umezruy, Sɣur
Muḥemmed (Masin) U Harun
Adresse
de messagerie électronique
Numéro 58 Juillet 2012
Ṭaṭabaṭaṭa
Tullizt sɣur Ait-Qasi Md-Arab
(aḥric2)
Tameddit,
di texxamt, ččan-iyi imeddukal-iw s isteqsiyen
akken ad asen-d-ḥkuɣ acu yeḍran
nek d teqcict-nni walan
taṣebḥit-agi
yidi. Rabiε,
Muṛad, Yugurten, Ḥakim,
Nanuṛ, Samir,
Mamuḥ, Bakir
zzin-iyi-d am yemcac ɣef
tecriḥt. Bɣan
ad ẓren ma
yella tuɣal d tameddakelt-iw neɣ ala. Nek, akken
ad iyi-hennin,
nniɣ-asen
belli taqcict-nni tettwaxḍeb, ur ilaq ara
a nehdeṛ aṭas
ɣef
tullas medden. Dɣa
akken ad ssismḍen tasa-nsen ɣlin-ed felli
s titiwin armi bdiɣ la ttsuɣuɣ caεfeɣ i win i d
iyi-d-ixelqen.
Ticki beddlen awal, Nek mazal-iyi qqimeɣ di tirga-inu.
Bdan,
akken uɣen tannumi am inelmaden n
ddunit maṛṛa, ameslay ɣef
tullas. Inṭeq-ed
yiwen : « asmi akken i s-nniɣ bɣiɣ-kem, imir-en i
tebda la treggel fell-i am yir aselluf… ṭaṭabaṭaṭa...
ṭaṭabaṭaṭa...
nniɣ-as
amek ara d i-yagi baba-m, ma yella ur d i-yessin ara...
ṭaṭabaṭaṭa...
nek mači d amṛabed ! Dayen isehlen ad t-uɣaleɣ
... ». Wayeḍ
yerra-yas-ed : «... ṭaṭabaṭaṭa...
ṭaṭabaṭaṭa...
tewεeṛ
ddunit a čiču ... ». Nek mazal-iyi di
tirga-inu. Udem n Faḍma yugi
ad yetixeṛ si
ger wallen-iw. Amzun d win yuḍnen tawla ubeḥri
asemmaḍ, nek faqeɣ i yiman-iw teṭṭef-iyi
yiwet n tawla yerɣan,
uliw
yettinẓif am inisi ijerḥen,
allen-iw bɣant
ad runt, imi-w
yeggugem, allaɣ-iw inzeɣ deg umekti n
wass-a.
Tura makka ẓleɣ deg usu, u tɣum-iyi tferṣadit
ɣef
allen akked
lehduṛ imeddukal-iw,
bdiɣ ad
d-ttaraɣ
azrar n wass-iw iεeddan
am ifeṭiwej n tmes di
tudert-iw yeččuṛen d tillas.
Acmumeḥ n
Faḍma
iččuṛ iɣisan n wul-iw s tafat-is, ḥareɣ ad tt-ẓreɣ tikelt
nniḍen. Ugadeɣ ad mteɣ si ccuq ussan-agi
i deg-i ur tt-ttwaliɣ
ara. Ḥareɣ ad ẓreɣ allen-iw di
teksumt n wudem-is leggaɣen
am
lemri, udem-nni-ines igan am ubellaṛ yuɣen s zzit n
tzemmurt
usammar.
Tikwal akka fehmaɣ-ed kra si lehduṛ-nsen
: « amek tebɣiḍ ad
yeqqim wemdan di tmurt-agi... ṭaṭabaṭaṭa...
ṭaṭabaṭaṭa...
ulac
ixeddim, ulac axxam, ulac asirem, ulac zwaǧ...
ṭaṭabaṭaṭa...
takaṛḍa, timeḥqranit,
tabenεemett,
sin isseggasen n lεeskeṛ...
ṭaṭabaṭaṭa...
ṭaṭabaṭaṭa...»
Azekka-nni, i wakken ad tt-ẓreɣ, uliɣ ɣer Medduḥa.
Nniɣ-as
ad aṛǧuɣ zdat tewwurt
arma teffeɣ-ed,
syin ad tt-ṛafqeɣ s amḍiq
ifurguten. Acu kan deg ubrid mmektaɣ-ed belli ur
ilaq ad imsuseɣ
ɣur-es.
Dɣa
si tlemmast n webrid i d-berneɣ ɣer Ḥesnawa.
Ass-nni ɣriɣ yark tiswiεtin-iw. Ɣas ma yella zdaxel n wesmil i
yelliɣ,
lmux-iw isseweq deg isefra n Zimu anda akken argaz
yessawal i tmeṭṭut-is
akken ad d-tuɣal
s axxam. Lliɣ
ttarguɣ
belli
Faḍma tennuɣna umbe d zwaǧ-nneɣ, dɣa tṛuḥ s
axxam-nsen
teǧǧa-yi, u nek s leḥzen
yeččuṛen d lfarḥ ad
ṛuḥeɣ ad tt-id-
ḥellelaɣ. Di lεezza-w makken
ara d-tecmumeḥ ɣur-i, makken ara
d-tneggez fell-i am tsekkurt, makken ara d
iyi-tsemmeḥ seg ul-is,
ad teqbel ad d-tuɣal s axxam. Ttwaliɣ tudert-iw yides
am tufɣa n
zzit seg ulqim makken ara d-tettṣubbu
s laεqel.
Akken ula d nekni
tikli tafessast, afus deg ufus, ddunit-agi-nneɣ i ɣ-yettṛaǧun
ad ttnidir
di sin.
Ihi smana-nni wwḍeɣ yemma s axxam. Ḥkiɣ-as ɣef teqcictnni
n tmucuha i d-mlaleɣ di tesdawit. Nniɣ-as acḥal
teḥdeq, u
acḥal tezyen am
tmerqemt ɣef
usennan. Tenna-yi-d umbe d mi
yi-d-testeqsa ɣef imawlan-is : « ɣur-ek a mmi,
tullas weεṛent.
Ɣurek
ad d-teɣliḍ di
yir laṣel ». Dɣa segmi i s-ed-ḥkiɣ fell-as amek
nesεedda
ass-nni di Tizi wezzu, teḍṣa u tedεa-yi-d ad yili Ṛebbi
yidi di temsalt-agi. Tenna-yi-d, melmi d i-yehwa ad
nṛuḥ ad dnzer
imawlan-is, acu kan ilaq ad d-steqsiɣ ma yella win i
tenyesnen.
Ḥesnawa tban-iyi-d mecṭuḥet,
u tullas-is ur tesεiḍ
acu i
izaden deg-sent. Dayen friɣ-tt tura ger-i d yiman-iw :
ad ǧǧeɣ
ccema, ad uɣaleɣ ɣer waddal. Nniɣ-as tura ad
ttazzalaɣ
nek d
Murad akked Ɛezdin,
si Wad εissi
ɣer Ḥesnawa.
U cwiṭ n
yedrimen i d iyi-tefka yemma seg ayen akken i tezenz
imendilen i
txaḍ i tlawin, uɣeɣ-d yessen yiwen
userwal n tiṛgal akked
tqemǧett n taḍuṭ.
Syin ṛuḥeɣ ɣer mmi-s n xali
akken ad iyi-dyerḍel
yiwen usebbaḍ
abarkan. Nniɣ-as
akka asmi ad d-tuɣal
Faḍma ad iyi-d-taf
heggaɣ-ed
iman-iw. Ur bɣiɣ ara ad tɣil belli win
ara taɣ d
aεeṭṭaṛ. Bɣiɣ ad tzux yess-i
ger tizyiwin-is. Ayen
ssaramaɣ ur tetteḍḥi
yara yess-i makken ara ṛuḥeɣ ad tt-idxeḍbaɣ
seg imawlan-is.
Tεedda
smana, u Faḍma mazal ur d-tuɣal ara. Ul-iw
yebda
la tt-yettictiqi akken yettectiqi weẓrem
yexwan talleqimt n
weɣrum.
Ɣas akken uɣaleɣ, tikelt-agi s
tidett, ɣer
tɣuri-w,
acu kan
yal mara yiliɣ deg usmil ḥala
fell-as i ttxemimeɣ.
Ssawḍeɣ
armi
isqecṛeɣ yiwet n tiṭuct
di sbiɣa n
lemri n teɣmeṛt
anda ttɣimiɣ. Ẓriɣ
ma yella tussa-d Faḍma ɣer Ḥesnawa,
ur tezmir ara ad teqqim ur
d-tettεeddi yara deg ubrid-nni i
d-ttwaliɣ teɣzi n wass. Yernu
mkul
mara wεuɣ ttṛuḥuɣ-ed ɣer temṛaḥt
anda akken uɣen
tannumi
imeddukal-iw
ttɣimin.
Dayen ibanen, ma yella tussa-d ɣer
Ḥesnawa ɣer din ara
d-tass. Tikwal ur d-ttawḍeɣ ula d aggaḍ
ɣur-sen,
si lebεid
ara d-muqleɣ ma
yella tella ger-asen, syin ad
uɣaleɣ ɣer wesmil-iw.
Di texxamt ur tesεiḍ
anwa ifaqen acu i yi-iḍeṛṛun
ussan agi.
Am zik-iw ssusumeɣ makken ara bdun atfelsef
yimeddukal-iw. Ur
ḥmileɣ ara ad d-sbeggneɣ acu iḍeṛṛun
zdaxel-iw, ur bɣiɣ ara ad
ɣiḍeɣ ula d yiwen.
Imi bdiɣ la
ttaysaɣ ad
d-tas Faḍma. Nniɣ-as
ahat yella kra i tt-yuɣen neɣ d imawlan-is i
tt-in-yeṭṭefen ur d-tuɣal
ara. Si tama nniḍen
nniɣ
ger-i d yiman-iw, s usirem, iban smana i
d-iteddun ara d-tuɣal.
Ɣas akken nek d
asusam ameqran, tikelt-agi tasusmi tzad
deg-i, tuɣal tekcem-iyi am usemiḍ
mara yekcem tafekka n win
yemmuten. Ttḥareɣ ad kecmeɣ s usu akken ad
arguɣ Faḍma,
dima ttwaliɣ-tt s tqenduṛt
tazeggaɣt
yeččuṛen d zagzag, teqqim di
leḥcic azegzaw
yellan zdat '' science eco ''. Nek ɣer tama-s,
allen-iw deg allen-is, teqqar-iyi s yiles-is ẓiden
am tament acḥal
ula d nettat i yi-tectaq di smana-yagi i deg-i ur d
iyi-teẓri yara.
Iwweḍ-ed wass amenzu
n smana. Nniɣ
ger-i d yiman-iw assa,
mebla ccek, ad d-tass ɣer tesdawit. Ccucfeɣ s waman
issemaḍen, imi ur ufiɣ ara aman iḥman,
reḍleɣ-ed
cwiṭ n rriḥa ɣer
Smaεil,
seṭleɣ
tamart u lsiɣ-as
aserwal-iw ajdid akked d tqemǧettnni
tajdiṭ s usebbaḍ
iserǧen am lemri. Win i yi-d-yemlalen seg
imeddukal ad iyi-d-yini ma yella ar tmeɣra i leḥḥuɣ. Nek ad as-
ḍseɣ syin ad beddleɣ awal. Dɣa, ass kamel,
nek d tamuɣli ɣer
zdat n webrid n temkaṛdit
talemmast n “Ḥesnawa” si tetiṭuct
i giɣ
di lemri n teɣmeṛt
anda ttɣimiɣ deg usmil. Daɣen rniɣ asmaṛǧeḥ
ger temṛaḥt-nni
anda ttɣimin
imeddukal-iw akked wanda qqareɣ.
Ulac yiwen di ddunit i izemren ad iḥus
i wayen ḥulfaɣ tameddit n
wass-nni umbe d mi tteklaɣ ur d-tettas ara Faḍma ɣer tesdawit.
Ul-iw yuɣal am ufrux mazal d-issemɣin rric i wumi
mmuten
imawlan. Ḥulfaɣ tameddit-nni am
akken yella kra yenejqaqen
deg-s. Ṭlam
yers-ed ula ɣef
ul-iw akken i d-yers ɣef
akal. Kecmeɣ
zik
s usu akken ur d-zzakaneɣ ara i yimeddukal-iw acu id yiyuɣen.
Kecmeɣ daɣen akken ad d-mmektiɣ seddaw tduli udemnni
ḥlawen i yi-d-yettaḍṣan di tsawent n Ḥesnawa yettawin ɣer
tlemmast n temdint. Lemmer ufiɣ ad susmen di
texxamt, u
naddam ur d-yettas ara. Bɣiɣ ad qqimeɣ deg
usfillet-agi i dttεawadaɣ
deg allaɣ-iw am usuru n ssinima. Nek
d Faḍma yelsan
taqenduṛt n
leqbayel tawṛaɣt deg uxxam n laεmum-iw di
taddart,
la nettnecṛaḥ am
arrac imecṭaḥ
zdat tilibizyu; nettat tebɣa
ad
twali asaru imaṣriyen,
nek bɣiɣ ad waliɣ timlilit n
ddabax ger ''
Liverpool'' akked walbaεḍ n
terbaεtin
nniḍen. Lḥasun taggara
umennuɣ-nneɣ tkeffu s usexsi
n tilibizyu akken a nqesseṛ ɣef
ayen nessaram ad t-nexdem di tudert-nneɣ.
Azekka-nni iga am ussan iεeddan. Kkes-ed,
ass-a tura, ur
kcimeɣ
ara ɣer
wesmil. Qimeɣ ɣer imeddukal-iw
ma yella kra ad
d-ibanen. Steqsan-iyi-d acuɣer ur ɣriɣ ara ass-agi.
Rriɣ-asen
belli
aεyiɣ ussan-agi,
ilaq-iyi cwiṭ ustaεfu si tusnakin
akken ad d-yaf
lḥal allaɣ-iw issereḥ meqbel ''les examens ''. Nek, Ṛebbi yeẓra,
acḥal i yezdeg, uxemmem ɣef Faḍma,
allaɣ-iw.
Ur sεiɣ acu
zemreɣ ad xedmeɣ ḥala aṛaǧu-ines deg umḍiq-nni anda i d iyi-dtufa
ass
amezwaru.
Ulac
acu ur meyzeɣ ara yeḍra-yas.
Nniɣ-as
ahat tuḍen, hattan
deg usu s tawla isqeṛqicen
iɣsan,
neɣ
ahat d baba-s i ttyeqnen
deg udanin, yugi-yas ad d-teffeɣ seg uxxam, imi
yuggad
ad d-terwel ɣur-i. Neɣ ahat d yaya-s i
da yettweddiεen,
ur tebɣa
yara ad n-teǧǧ
axxam-nsen yenhewwel. Neɣ
ahat tebɣa
ad iyitessufri
cwiṭ akken ad
yennerni lebɣi-w
ɣur-es.
Lḥaṣun ulac acu
ur d-nεedda yara deg uqeṛṛuy-iw.
Smana-yagi tis snat uɣaleɣ am umeslub di Ḥesnawa.
Tiɣimit
weḥdi deg yiwet
akken n ccuka i d-iqublen tamṛaḥt
anda nettɣimi
tuɣal-iyi
d tannumi. Mi yewwiɣ
albaεḍ n
yedlisen yidi ad
staεemleɣ belli qqaṛeɣ, u dima ttaεṛaḍeɣ ad freɣ iman-iw akken
ulac anwa ara yi-d-iεeqlen seg imeddukal-iw. Imi
ur bɣiɣ ara ad
iyi-ceṭṭen walbaεḍ
seg-sen. Bɣiɣ ad d-griɣ weḥdi
di lbir-agi i deg-i
greɣ iman-iw mebla ma yella faqeɣ. Si tama nniḍen
ttεassaɣ-ed
tullas yark i d-yettεeddin syin. Ẓriɣ zdaxel-iw belli
amejjaq
amezwaru ad d-tger Faḍma
di tsemmit n wuzal n tesdawit ad as-
ḥalfuɣ. Imi tuɣal-iyi am rriḥa
umezzir ger izuliɣen-agi
i yi-d-yezzin.
Ẓriɣ ad iẓer
wul-iw makken ara d-tsers taqejjart-is tamezwarut di
Tizi wezzu.
Yiwet n tikelt, makken ẓleɣ di leḥcic
azegzaw seddaw ''
l'institut
n l'informatique '', walaɣ tarbaεt-nni imeddukal-iw ad dleḥḥun
sanda qqimeɣ, ger ifassen-nsen snat n tḍellaεin
timeqṛanin akked d qraḍ
(3) iculliḍen iberkanen seg ansi i
dyettban
tiqurar n lgazuz akked yiẓmi
n ččina. Dɣa
akken i dwwḍen
ɣer
din, sersen-d sin iḍebsiyen imeqṛanen
n seksu akked
weksum. Akken kan kfant tullas aheggi, neẓdem
nekni s warrac,
am iwaɣziwen
icaḍen, ɣef
iḍebsiyen-nni. Deg yiwen umecwaṛ,
yegra-d ḥala
usṭenṭen n tɣenǧawin
deg uzzal aḥarfi.
Makken i nettqessiṛ,
walaɣ
Nunu mi tleqqeḍ di leḥwal,
tettaraten ɣer iḍellaεen, mmektaɣ-ed imir-en
awal-nni i yi-d-tenna
Faḍma ɣef Nunu.
Tenna-yi-d belli nettat d taǧarett-nsen. Syin
ulac ayen ur xdimeɣ ara akken ad ṭfeɣ Nunu weḥdes
deg albaεḍ
n ccukat mebla Rabiε. Dɣa akken i yi-tettunefk teswiεt weḥdi
d
Nunu, nebεed ɣef tmeẓẓuɣin n wiyaḍ,
steqsaɣ-tt
ɣef
teqcict-nni i
d-yusan, azal n mraw (10) n wussan ɣer Ḥesnawa.
Acu i yi-s-weḥmen
ugar, mi d iyi-d-tenna belli ur tt-tessin ara
akken ilha imi meẓẓiyet
fell-as aṭas. Tenna-yi-d belli d
tidett d
taǧaṛett
n watmaten-is acu kan ur tesεiḍ
acu i tessen fell-as, u
ma bɣiɣ ad tt-tẓer,
d ayen isehlen imi ur wwiḍen ara sin
wussan i
deg-i i tt-twala di Wed Ɛisi
nettat d weltma-s.
Awal-agi aneggaru, ḥulfaɣ-as am tiyta s
tdebbuzt n ddkir ɣef
tmelɣiɣt-iw. Qrib i
d-ruɣ mi
d iyi-t-i-d-tenna Nunu. Ur ttumineɣ ara.
Nniɣ-as
ger-i d yiman-iw, ahat teεṛeq
di teqcict ɣef
anta i
nheddeṛ. Dɣa akken twala
mači d win yebɣan
ad yamen anecten,
tenna-yi-d belli yezmer tessexleḍ
ger tullas. Acu kan ma yella
bɣiɣ ad ẓreɣ taqcit-nni,
zemreɣ ad
tt-id-mlileɣ ɣer yiwet si snat
yessetma-s yeqqaṛen
di tesdawit. Imi
ussan-agi tesseqwa-d tikli
ɣur-sent. Steqsaɣ-tt imir-en ɣef yessetma-s. Tenna-yi-d belli
yiwet
teqqaṛ di Wad Ɛisi, tezdeɣ di Medduḥa. Tayeḍ teqqaṛ di ''
L'ILE
'', tezdeɣ di Buxalfa. Xemmeɣ imir-en belli yezmer tṛuḥ-ed
ɣer Ḥesnawa, u nek lliɣ ahat deg usečču n tesdawit neɣ di lakul,
zdaxel
n wesmil.
Seksu-nni
s uksum i ččiɣ akked imeddukal-iw yuɣal-iyi ṛẓag
am qedṛan deg iẓerman-iw.
Ur ṛǧiɣ
ara akka i tezmer ad tkemmel
tmacahutt-agi-inu. Ur fhimeɣ ara acu yark iḍeṛṛun
yidi : « tṛuḥ-ed
teqcict ɣur-i, tenna-yi-d ḥemleɣ-k. Dɣa ɣliɣ fell-as ḥemleɣ-tt. Syin
tɣab ɣef allen-iw
amzun d tikellax i d iyi-tkellex. Neɣ ahat d zheṛ i
yulac akken a nemlil tikelt nniḍen.
Ahat mkul mara d-tass ɣer
Ḥesnawa, nek ad iyi-d-yaf lḥal
ttwaṭṭfeɣ
anda nniḍen ».
Maεlic!
Ḥala idurar ur nettemlili yara. Ihi
tura, d nek ara
iṛuḥen
ad tt-id-nadiɣ.
Ur tesεiḍ
anwa izṛan acu yeḍṛan
yides. Ahat
d imawlan-is i s-yugin ad iyi-tẓer
umbe d mi sen-tenna fell-i. Ahat
yessetma-s timeqranin i tt-yettεassan akken ur
d-tettṛuḥu yara ad
iyi-tẓer. Neɣ ahat tendem ɣef acu
iyi-d-tenna, u tura ur tebɣa
yara
ad tessendef ul-iw imi teẓra
belli ass-nni i deg-i nemlal, meqbel
ad d-yeɣli ṭlam,
nek dayen ul-iw ijaḥ deg iẓuɣar n tayri.
Acu kan nek maleɣ ɣer tama n rray-nni belli
tussa-d ad iyitẓer
ur d iyi-d-tufa yara. Izmer mači kan yiwet n
tikelt i d-tṛuḥ ɣuri.
Izmer tesseṛwa-d
tassin ɣer Ḥesnawa.
Acu kan nek zheṛ-iw d
aquran yeqquren am tqeclalt ansi fɣen waman. Tura
dayen ad ttid-
afeɣ, u
lemmer ad d-nadiɣ
tamurt n leqbayel tardast tardast.
Amdan yezmer ad yesleb xeṛṣum
yiwet n tikelt di ddunit-is. Ihi
ass-agi
d ass n tisselbi-inu.
Azekka-nni,
wwiɣ-tt-id
di Wad Ɛisi
meqbel leftuṛ. Lḥiɣ-ed si
tsemmit n wadda armi d tisemmit iwsawen. Allen-iw ur
ǧǧant ara
yiwet n teḥnact
ur muqlent ara ɣur-es.
Syin ṭṭfaɣ-ed
lkaṛ i yi-dyewwin
ɣer Ḥesnawa
anda i zziɣ
yiwet n teswiεt,
syin daɣen ṭfaɣ
lkaṛ n tesdawit
iyi-wwin ɣer
Buxelfa anda i d-nudaɣ
yark
tixejḍatin. Taggara uɣaleɣ-ed ɣer Ḥesnawa.
Deg ubrid ḥebseɣ di
'' L'ILE '' anda i nesεeddaɣ xeṛṣum
azgen n tsaεett.
Ayen i yuggadeɣ d akken zemreɣ ad iliɣ deg yiwen wemḍiq
di lawan nettat tettnadi fell-i deg umḍiq
nniḍen. Yernu ḥareɣ ad ttsfarḥeɣ
belli imawlan-iw qeblen ad ddun yidi s axxam-nsen
akken ad iyi-tt-id-xeḍben.
Acu kan si tama nniḍen ugadeɣ ad iyid-
tini asmi ad tt-id-mlileɣ belli dayen tendem ur d
iyi-tebɣi
yara.
Tameddit-nni ṛuḥeɣ s
asečču n tesdawit; xedmeɣ tagganit
(lacan) nek d imeddukal-iw, acu kan amecwaṛ ḥulfaɣ i tuzya
uqerruy-iw; ḥulfaɣ-as i tikli-nni
lḥiɣ
ass-a seddaw yiṭij n tefsut
isḥeṣḥen.
Tiwwura uqerruy-iw qrib ad d-taṛedqent seg uqraḥ.
Armi d imir-en i faqeɣ s wayen yark lḥiɣ i laẓ d
fad, teɣzi
n wassagi.
Uɣaleɣ-ed melba ma
ččiɣ-ed
ɣer
texxamt anda ɣliɣ si
naddam akken kan sumaɣ tasumta. Lemmer mači d
imeddukaliw
n texxamt i d iyi-d-yessakin akken ad ččeɣ akaskrut i
yi-d-wwin
yidsen, tili ad d-awiɣ taṣebḥit
s tguni am lmegget.
Seg ass-en, ussan-iw uɣalen d tazliwin ger Ḥesnawa
d
Medduḥa, ger Wad Ɛisi d Buxalfa, ger '' L'ILE '' d wanda ḥebbsen
ifurguten yettawin s iwaḍiyen.
Ḥulfaɣ i
yiman-iw am widak
yettnadin uwṛaɣ deg idurar n
Lalaska neɣ am
iminigen n tniri
yettnadin aman. Ula d učči sneɣseɣ-t, imi yiwet n
tikelt kan i
kečmeɣ deg ass s asečču
n tesdawit. Ttuɣ
leqṛaya-w, ttuɣ
imeddukal-iw. Yuɣal aɣilif-iw ameqṛan
amek ara yi-d-taf Faḍma
asmi ara d-tuɣal.
Ɣur-i ilaq ad
iyi-d-taf ttemceεlaɣ am lemri; ilaq
ad iyi-d-yaf
lḥal seṭṭlaɣ tamart, kkseɣ accaren, mecḍaɣ acebbub-iw,
zeddigit
leḥwayeǧ-iw,
d timellalin tuɣmas-iw,
allen-iw ur cufent ara si
leḥzen, asebbaḍ-iw
yessureǧ. Lḥaṣun
bɣiɣ ad as-uɣaleɣ d
ageldun-nni n tmucuha iṛumyen,
neɣ d
Bṛiṛuc teḥmel
Lunǧa n
teryel. Bɣiɣ ad as-yuɣal ubeḥri
i yi-d-ttsamin d lmuziga ara ttyezzuznen
teɣzi
n tudert i s-ed-mazal di ddunit.
Umbe d snat smanat yebda wallaɣ-iw a
yeččikki deg ayen
yeḍṛan nek d Faḍma
asmi i d-tusa ɣer
tsedawit. Yeqqar-iyi-d belli
nettat d taqcict tamecṭuḥt i
d-yusan ɣer
tesdawit akken ad d-tawi
cwiṭ n wakud s yiwen
i tt-yugaren. Ahat tebɣa
ad d-tesbeggen i
yiman-is belli tezmer ad teεǧeb
anelmad n tesdawit, iban belli asnni
teεweq
deg acu ara tezhu, u d nek i d afeṛṛuǧ
amezwaṛu i dtemlal,
dɣa ɣliɣ deg umeṛdax
n cbaḥa-ines. Imi tullas icebḥen
aṭas, mači d
yiwen i tent-ittedṛagin deg ass; uɣent tannumi
tturarent s warrac akken i tturaren nitni s tcirett
n ddabex.
Yiwet n tikelt, makken lliɣ ttnadiɣ ɣef Faḍma
di Wad εisi,
mlaleɣ-ed
Nunu, taxḍibt n Rabiε. Mmektaɣ-ed imir-en kan
belli
nettat d taǧarett
n Faḍma, u ḥala nettat ara
yi-d-yessukksen seg
umruj-agi lqayen i deg-i ɣliɣ s lebɣi-w. Umbe d mi
tt-ḥelleleɣ
cwiṭ
u ggulleɣ-as s yemma-s yemmuten, tuɣal teqbel ad
tt-ceggεeɣ
ɣer
Faḍma ass n lexmis-agi i d-iteddun. Ssutreɣ-as ad tṛuḥ ad
ttid-
tẓer, ad
tt-testeqsi ɣef
acuɣer
ur d-tuɣal
ara ad iyi-tẓer, u ma
yella kra i tt-iceṭnen
nettat d imawlan-is; ma yella ahat ugin-iyi imi
ur d iyi-ssinen ara.
Nniɣ-as
i Nunu, ad as-tini belli nekkini weǧdeɣ, u melmi i
syehwa
ad n-awḍeɣ s axxam-nsen,
nek d yimawlan-iw. Ahat mara
walin belli nek d mmi-s n tfamilt, ad uɣalen ad fsin am
tament
yemmuẓeɣlen.
Uɣaleɣ ɣer tɣuri-inu.
Tafekka-w tetteli deg usmil, allaɣ-iw
meskin ijaḥ
deg igenwan anda yezdeɣ
lexyal n Faḍma. Sani rrant
wallen-iw ad d-mlilen ẓẓerb
n taḍsa-s i d-yemɣin di yal tama.
Tikta-inu weḥlent
deg yiwen wexmiṛ i d-ttakkent wallen-is.
Tamuɣli-s
tesseqraḥ-iyi ul-iw akken iqerreḥ yiṭij
allen n win
ittmuqulen ɣures. Bɣiɣ ad tt-sefḍeɣ seg alleɣ-iw akken iseffeḍ
umelmad lluḥ n
tira, acu kan tteswiṛa-s weḥdes
i d-tettefruri nnig
lluḥ s wacu
yettwabna wul-iw.
Ugadeɣ ad
selbeɣ.
Ugadeɣ ad
d-yaweḍ umecwaṛ-nni
ageswaḥ i deg-i ad
i-yiwεiṛ tuɣalin si
tirga-agi-inu; ad neqqimeɣ
din di lexla n targit n teqcict ẓriɣ yewwas kan. I
ittuɣaḍen
di
temsalt-agi d yemma-nni aεzizen ara yeddreɣlen seg imeṭṭi ɣef
mmi-s imexlen didra n teqcict. Dɣa, mkul mara
xemmeɣ i
temsaltagi
s wallaɣ-iw ur nerɣi yara, qqareɣ-as ziɣ meskin wemdan
yexlan am uffal, u cwiṭ n
waḍu ad t-yesgen deg akal am leḥcic.
Ḥebseɣ tazla ger imeḍqan
imbeεden
n tesdawit. Uɣaleɣ ttɣimiɣ
ḥala di Ḥesnawa.
Nniɣ-as
ger-i d yiman-iw ma yella tuɣal-ed
yewwas ɣuri iban di Ḥesnawa
kan ara yi-d-tnadi. Bdiɣ la
ttttayseɣ,
bdiɣ la
tteyseɣ tuɣalin-is ar ɣuri. Acu kan deg
yiwet n
tekwatt deg ul-iw, taḥnact
i deg-i freɣ
taqadumt-is mazal-itt
teḥma. Ɣas akken sufella ttbaneɣ-ed ger imeddukal-iw amzun
acemma ur yelli, nek ɣer zdaxel, ul-iw icebbel am
yillel iḥecṛen.
Tikwal ttḥareɣ ad kecmeɣ s usu akken ad
tt-arguɣ mebla
ma
iceṭṭen-iyi-d walbaεḍ. Ḥemleɣ makken di sin,
am sin yefṛax nnig
Ḥesnawa, la nettafeg wa ɣer tama n wayeḍ ɣef tinga(vagues)
ubeḥri igan am asif
deg wumi fessuset tikli n waman.
Si tama nniḍen,
thenneɣ u
ttekleɣ,
imi lliɣ ttṛaǧuɣ taqcict
iṛuḥen ɣer wexxam n
watmaten-is akken ad iyi-ter s lexbaṛ.
Nniɣas
ur qqar i yiwen, ɣas ula d axḍib-im
ur as-qqar ara. Imi ur bɣiɣ
ad ẓren di texxamt
acu i la iḍeṛṛun
yidi segmi yebda waggur-agi
yezrin. Ɣur-sen
ulac i ibeddlen deg-i imi mazal-iyi d asusam-nni
yettecmumuḥen
i tqulhatin-nsen. Leḥḥuɣ u ttɣimiɣ yidsen am
zikiw.
Ladɣa
Yugurten d Mamuḥ iḥemlen
ad iyi-ddun di nneqma
makken ara yi-d-afen ṭsaɣ umbe d imensi
kan. Akken kan ara ad
d-awḍen, ad-neggzen
fell-i arma ṛefjen-iyi irkelli. Ur bɣiɣ ara ad
ten-nesnuɣnuɣ lemmer ad asen-iniɣ ul-iw mači
d win ibɣan
teḍṣa
ussan-agi.
Ass n lǧemεa di Ḥesnawa
yessusem am tenṭelt yuli inijjel. Ad
as-tiniḍ
ulac win yellan di texxamin inelmaden. Tikwal kan akka
mara d-temlileḍ
yiwen ileḥḥu di tebriḍin
n ssima yellan ger
ibaṭimuyen. Leḥcic
azegzaw n tefsut, yesseḥmay yitij-nni
afessas, ittak cbih ɣer tgertilt igenni makken
ara yeṣfu.
Lliɣ ẓleɣ di leḥcic,
ttarguɣ
ussan i yi-ttṛaǧun
ad ten-idireɣ di
lehna d talwit nek d Faḍma
tucbiḥt am aggur. Ẓriɣ, ma yella s
lehduṛ-is kan ḥlawen,
nek zemreɣ ad
ddreɣ
ula mebla aman
akked wučči. Ḥulfaɣ deg ul-iw
imir-en belli azaɣar-agi
anda bnan
tasdawit n Ḥesnawa,
umbe d mara εeddin
leqṛun ɣef
ass-a, ad
d-yeched ɣef tayri lqayen yellan
yewwas ger sin yefṛax n lǧennet,
widak yuɣalen d imdanen akken ad ddren
tayri ur ncuba tiyaḍ.
Ugiɣ, s
wayen yark yellan deg-i n lǧahd, ad anefaɣ i tikti belli
Faḍma ur d-tettuɣal ara ad
d-tekcem s allaɣ-iw.
Aggur-agi iεeddan, mebla ma ẓriɣ-tt, yesnerna tuṭṭfa
i ṭṭfeɣ
deg-s. Giɣ am ujgagal yejgugulen deg
useklu usirem. Imir-en
ɣuri,
tudert-iw
yellan ɣef yiri lkaf, teṭṭef
kan s yiwet n tnelli rqiqen ɣer
wanda
ddren yark yemdanen. U tinelli-nni tarqaqt d cwiṭ umekti n
wecmumeḥ n
Faḍma asmi akken i yi-d-tenna si zik i k-ḥemmleɣ.
Di temṛaḥt-agi
anda ulac yiwen , di leḥcic-agi azegzaw
yesseḥma yitij n tsebḥit
n tefsut, deg ass n lǧemεa yexlan n
Ḥesnawa, lliɣ-ed allen-iw am ṭwiqan
mi walaɣ
tbedded Faḍma
zdat-i am tezdayt n ttmaṛ
yeččuṛen d sser. Iḍaren-is
ugin ad dsamin
lqaεa,
tebdded ger igenni d tmurt, acebbub-is isarreḥ
armi
qrib ad d-isami ammas-is, tenneḍ-ed
yiwen ubeḥnuq, igan am
lḥaf, i tuyat-is;
yeɣli-yas-ed
teɣzi
n tfekka-s armi i d-isuma leḥcic
anda akken lliɣ ẓleɣ. Twehha-yi-d s
ufus-is akken ad d-kkreɣ.
Ɣlint-ed tmeqwa
imeṭṭawen makken sumaɣ taffetust-is leggaɣen
am leḥrir. Ur umineɣ ara iman-iw
makken uliɣ
ula d nek seg akal.
Ḥulfaɣ i wul-iw fessus mi tebda ad
iyi-d-tseffeḍ imeṭṭawen-iw
s
iḍudan-is yeṛɣan. Tenna-yi-d :
« ur ḥmileɣ
ara ad k-waliɣ s
imeṭṭawen.»
Ḥulfaɣ i tesmeḍ
ubeḥri mi tkeččem s ul-iw makken i yitezmeḍ
s idmaren-is. Dɣa nuli deg igenni am snat
tjeǧǧigen
tifessasin. Syin walaɣ-ed Ḥesnawa
am tcamiṭ tazeggaɣt di
tizegzewt n uzaɣaṛ n
temdint tajdiṭ. Ṛuḥen-iyi
yark lehduṛ i lliɣ
bɣiɣ ad as-ten-iniɣ i Faḍma.
Si tama nniḍen ẓriɣ tefhem belli
nettat d tin akken s wacu zemreɣ ad sebṛeɣ i teṛzeg
n ddunit-agi
yettazalen am uzerzer n tafat. Lemmer ufiɣ ad d-jemεeɣ deg
yiwet n tiqit n waman yark iḥulfan
sεiɣ deg ul-iw, syin
ad as-tenfkeɣ
ad ten-tsew. Ahat ad kecmen s ul-is akken ad tefhem
acḥal i
tt-bɣiɣ.
Taggara terra-yi-d ɣer lqaεa, s anda akken
i yi-d-tufa. Ḥulfaɣ
icerreg wul-iw mi tt-walaɣ tuffeg deg igenni am
uqeswel yettawi
waḍu deg ass n
tbuciḍant. Tuɣal tettban-iy-d am tneqiṭ
tamellalt
deg igenni ajenjaṛi.
Syin qneɣ
allen-iw akken ad mesleɣ
ijerdan n
wudem-is akked tfekka-ines deg allaɣ-iw. Ẓleɣ din di leḥcic
am
lmegget yessufeɣen ṛṛuḥ.
Ticki sliɣ i Yugurten d Samir d Murad
mi la ttnadin fell-i. Si
lebεid
i yi-d-nnan belli ass-agi d aksum i d-fkan deg usečču n
tesdawit. Dɣa akken ur tt-faqen ara i liḥala
i deg-i lliɣ, ɣawleɣ-ed
ɣur-sen.
Si tama nniḍen
bɣiɣ ad asen-ḥkuɣ ayen akka yeḍṛan
tura
yidi, acu kan ẓriɣ ur ttamnen ara,
yernu zemren ad iyi-ddun di
nneqma ma drus sin neɣ qrad(3) n wagguren. Dɣa ssusmeɣ.
Mi newweḍ s
asečču nufa-n Mamuḥ d Bakir akked Ṛabiε.
yufaten-id lḥal
xedmen-d sin iberdan tagganit. U setfen deg
iḍebsiyen-nsen n
wuzzal imurṣuyen n wekṣum
aleqqaq. Akken i
ɣ-ed-walan
ǧǧan-en iḍebṣiyen-nsen
ɣef ṭṭabla,
ruḥen-d ad d-
εiwden
yidneɣ
tagganit i tikelt-nniḍen. Mi
yi-d-walan iban-ed
leḥzen deg udem-iw
ugar n wakken uɣeɣ tannumi, bdan
ad
ttnadin amek izemren ad iyi-skefṛen
akken ad d-ḍseɣ. Dɣa
cmumḥeɣ-asen imir-en
akken ad iyi-ǧǧen tṛankil.
Amecwaṛ, yewweḍ-ed
Nanuṛ d Ḥakim. Qbala ar ɣu-i, yal
yiwen isers-ed adebṣi-ines
n wuzzal seg yiwet n tama. Ulac acu
ur iyi-xedmen ara akken ad d-neṭqeɣ. Ssawḍen
armi ibdan ad iyid-
nebbcen seddaw teɣṛuṭ.
Taggara mi yi-tewweḍ tfidi s iɣes nniɣ-asen :
- A yatmaten, ttxilwat hennit-iyi cwiṭ. Wellah ma ẓriɣ acu-t waεṛeẓ
i ken-yeqsen ass-agi, ad as-tiniḍ
teččam tasekra n weɣyul,
si
sbeḥ i la tettṣukkum.
Dayen hennit-aɣ !
Cmumeḥaɣ-asen mi
sen-d-nniɣ
awal-agi. Nutni ṭṭerḍqen
d
taḍṣa. Bdan lehduṛ
ger-asen;qqaṛen-as: «Wellah ar d-ihdeṛ,
Wellah ar d-yenna yiwen wawal ». Dɣa nniɣ-asen.
- Acu i d-tqesdem ? Yella kra yellan cekka ?
Yerra-yi-d Ḥakim
i yettmeslayen dima deg umur n tarbaεt
mkul mara bɣun ad d-inin yiwen wawal
ijemεen.
- A Yuyu, neẓra
ur tfaqeḍ ara d yiman-ik. Aqla-k azal
n snat n
smanat ulac anwa i k-yeslan tenniḍ-ed
yiwen wawal. Ula d taguni
i tuɣeḍ
tannumi tegganeḍ umbe d ṭnac
n yiḍ teǧǧiḍ-tt,
tuɣaleḍ
umbe d imensi metwal s usu. Ula d leqraya ur neẓri yara ma
yella
tkečmeḍ ɣer lakul neɣ ala.
Ikkes-as imir-en Mamuḥ
awal, yenna-yi-d :
- A Yuyu, acu i k-yuɣen ?
Ur ẓriɣ imir-en acu i
zemreɣ ad
asen-iniɣ.
Imi ar ɣur-i
acemmek ur yelli; ttqesiṛeɣ am zik-w, ddesaɣ yidsen am
zik-iw.
Ur fhimeɣ ara acu yark i d-qesden.
Nitni imir-en, di tẓa(7)
yid-sen, zzin-iyi-d am tzizwa, ttmuqulen
deg-i acu ara fehmen. Nek am tjeǧǧigt
yeqquṛen ur sεiɣ acu ara
sen-fkeɣ, ḥala
udem-iw i sen-d-yettbanen yekersmumi yal mara
d-ḍṣeɣ. Dɣa yuẓa-d
Yugurten deffir ukersi ɣef
i qqimeɣ,
isεedda-d
iɣalen-is
si zdeffir-i, izmeḍ-iyi seg idmaren am babat
mara yiḥnin
ɣef
mmi-s. Dɣa
kemlen aṭas n lehduṛ i
wumi ur a rriɣ
ara aṭas n
lwelha. Mkul yiwen acu i d-yenna. Nek qqareɣ-asen “ih”.
Yiwen
yenna-yid :
« ma yella deg uxxam-nwen i tesεiḍ...
ṭaṭabaṭaṭa...
ṭaṭabaṭaṭa...
xeṛsum, ini-yaɣ-ed ad nmuqel
ma... ṭaṭabaṭaṭa...»
wayeḍ daɣen
yenna-d : « ma yella d albaεḍ n
tullas ...ṭaṭabaṭaṭa
... aṭas i yellan
nniḍen... ssuq yeččuṛ d
lxeḍṛa ... ṭaṭabaṭaṭa
... tasdawit …
ṭaṭabaṭaṭa...»
Bɣiɣ ad asen-ḥesseɣ, acu kan allaɣ-iw ijaḥ
deg umekti n
tedyant yeḍran
yidi sgelli-nni. Ẓriɣ ad ḍsen
fell-i lemmer ad asentt-
id-ḥkuɣ. Ladɣa Murad, ugadeɣ ad yecfu
fell-as ula d asmi ara
nuqel d imɣaren. Daɣen ugadeɣ ad ẓren
belli ussan agi iεeddan
''
ḥemleɣ ''.
'' Ḥemleɣ '', meqqer
cwiya wawal-agi. Nek ɣuri
bdiɣ
kan
leḥmala s waεǧeb
n tin ara ḥemleɣ ddunit-iw maṛṛa.
Ur zmireɣ
ara ad tt-ḥemleɣ s yiwen wass n
ucali di Ḥesnawa. Ḥemleɣ deg-s
arrac-nni i nurga ad ten-nesεu akked yexxamen
nebna di targit
akked Lezzayer. Yernu ul-iw yeẓra
imir-en belli d nettat i t-idyessekren
si txucett anda yezzer acḥal
isseggasen-aya.
Akken ad asen-beddleɣ awal fell-i, nniɣ-asen belli tewεeṛ
aṭas fell-i
leqraya ussan-agi, ugadeɣ
anda ur d-ttawiɣ
ara
asseggas-agi. Ɣef
aya i bɣiɣ ad ḥerseɣ iman-iw cwiṭ
akken ur dttafeɣ
ara iman-iw qabel la s-ttεawadeɣ i usseggas-inu.
U ɣas
akken mači d widak qenεeɣ s lehduṛ-iw,
negzen ɣer
tmesxiṛ-nsen
n zik, u lhan-ed d weksum i nuɣ tannumi
ttakken-t-id di leftuṛ n
lǧemεa.
Azekka-nni, tuɣal-ed teqcict ceggεeɣ ɣer Faḍma.
Taṣebḥit mi
d-tekcem di tsemmit n Ḥesnawa,
tufa-yi-d la tt-ttraǧuɣ zdat n
temkaṛḍit talemmast. Teḍsa-yi-d
s yiran n txenfuct-is am tin i yi-dyewwin
izen yessefṛaḥen.
U ayen i d iyi-felqen ul-iw mi d iyi-dtenna
belli ur teẓri
yara Faḍma imi ussan-agi tṛuḥ ɣer xwali-s.
Imir-en, asirem-nni yark sεiɣ di tuɣalin-is n
wass-a, yuɣal-iyi
d
yiwen n leḥzen
ur nezmir ad yettwaffer ḥala s imeṭṭawen-iw
deg
usu. Dɣa
qbala ɣer
texxamt anda i freɣ
seddaw tduli armi d lawen
n lqahwa n tmeddit. Sεiɣ ass-agi cwiṭ n ẓheṛ
imi ulac anwa i dikecmen
seg imeddukal-iw; tili ad iyi-d-afen makken ttinẓifeɣ am
uqjun amecṭuḥ teǧǧa
yemma-s i usemiḍ n yiḍ di
lexla.
Smana-nniḍen
n tmuɣli
si tetiṭuct n ṭṭaq n wesmil anda
qqareɣ.
Ad usseɣ tikli d tnelmadin di baṛṛa,
ma yella ad tili gerasen
tuzyint n wul-iw. Smana-nniḍen
n tazla, yal mara yili ur sεiɣ
ara leqraya, ger Buxalfa d Wad εisi, neɣ ger L' ILE d
Medduḥa.
Smana-nniḍen
n tɣimit
zdat n temkarḍit tameqṛant
n Ḥesnawa, d
asenqed n wekcam n tullas yark i d-ikečmen
tisemmit n wuzzal n
Ḥesnawa. Smana-nniḍen
n tmuɣli
s ijeǧǧigen igan am udem n
Faḍma mara d-teḍs, ɣas ma yella ur cbiḥen ara anect tecbeḥ
nettat.
Smana-nniḍen n lehduṛ yides seddaw tduli, deg usu,
nettemsefham di tirga-w ɣef amek ilaq ad nebnu
tudert-nneɣ di
ddunit-agi igan am tata, yettbeddilen mkul mara
d-ibeddel usigna
yettɣumun
iṭij i d-yettbeddilen ula d netta udem-is
yeččuṛen d
taḍsa.
Tikwal mara d-tkakiɣ, ttafeɣ-ed imeddukal-iw
di texxamt la
ttqesiṛen. Beqquɣ ad d-skecmeɣ iman-iw deg
umeslay-nsen, ɣas
ma yella ur zmireɣ ad d-hedṛeɣ, qqaṛeɣ-as xeṛsum
ad sleɣ i
wayen i d-qqaren. Acu kan ttkellixen-iyi imeẓẓuɣen-iw yeṭṭubnen.
Imi uɣaleɣ ussan-agi am uεeẓẓug,
ḥala kra kan imeslayen i dleqfaɣ
deg igenni.
Ass n larebεa tameddit, wwin-iyi-d
bessif, Nanuṛ akked
Yugurten, ɣer wanda ḥebbsen
ifurguten yettawin ɣer
taddart-iw;
rran iyi-d zdaxel n tkabatt-iw, leḥwayeǧ-iw
yumsen. Nnan-iyi-d
meqbel ad aliɣ s afurgut belli ilaq-iyi ad
ṛuḥeɣ ad d-steεfuɣ sin
wussan-agi deg uxxam-nneɣ, imi ɣef akken i
d-qqaren la dttbaneɣ
d win iεyan aṭas
ussan-agi.
Ziɣemma,
d tidett εyiɣ; imi akken wwḍeɣ s axxam kcemeɣ s
34
usu am win i d-yekkan si lmina ucaṛbun.
U mi tṛuḥ yemma ad iyid-
tessaki s imensi, nniɣ-as-ed belli ur lluẓeɣ ara, imi fetṛeɣ-ed
ass-agi di tesdawit, u aṭas
i d-ččiɣ. Dɣa seg imir-en d tazla ger
ijeǧǧigen n yal nwel deg yiwen uzaɣaṛ, nek
d Faḍma. Uɣaleɣ ulac
ayen ur ttarguɣ ara fella-as. Tikwal ad
ttarguɣ tuḍen
deg axxam,
nek εezṛeɣ s idis-is, la
s-senɣaseɣ si tawla i
tt-yeṭṭfen s usersi n
ubeḥnuq asemmaḍ ɣef anyir-is; abeḥnuq
i d-selxasaɣ
deg aman
issemaḍen yal mara
d-yarɣ
seg unyir-is. Tikwal nniḍen ttarguɣ
nnuɣeɣ, nek yides, ɣef yiwet n tɣawsa ur nemεin ara, syin tṛuḥ s
axxam-nsen, teǧǧa-yi.
Nek syin ad rẓeɣ ɣur-es s wul yettrun
ndama akken ad d-tuɣal s axxam. Nettat, dɣa mi yi-d-twala
akkenni i ttruɣ fell-as s leḥzen,
ad d-yeḥnin fell-i wul-is. Syin ad dtuɣal
yidi s axxam-nneɣ s lfeṛḥ iɣelben lfeṛḥ n
tyemmat mara dyass
mmi-s seg inig. Tikwal nniḍen
ttwaliɣ-tt
makken i tleqeḍ
azemmur yidi deg ayla i d i-yefka baba; nek ɣef tzemmurt ad
dcerweɣ
ticiṭwin
yeččuṛen d azemmur, nettat, yelsan
taxecabit am
tin tettlusu yemma, ad tleqeḍ
ger ixidwac s tḍudacin-is tileqaqin
iεeqayen
uzemmur i d-ineqlen si lbican nessa di lqaεa.
Lexmis
d lǧemεa, ttuɣ cwiya Faḍma. Ssawlen-iyi-d
imeddukal-iw n taddart akken ad as-nqesseṛ
yiwet n temlilit n
ddabax, nekni d taddart i d-yezgan ɣer tama n
taddart-nneɣ.
Timlilit nurar ass n lexmis tekfa s umennuɣ akked ubunyiw.
Dɣa
nenna-yas ad as-nεiwed azekka-nni. Ula d timlilit-agi tis snat
nekfa-tt ula d nettat s umecčew akked
ifeddixen.
Sin wussan-agi n taddart rran-iyi-d ɣer laεqel-iw. Wwḍeɣ armi
ttuɣ
tirga ɣef
Faḍma, ɣas
ulamma tikwal tettuɣal-ed
teswiṛa-s ger
wallen-iw. Acu kan imir-en ad tt-gefdeɣ. U wayen i d
iyi-dyessufɣen
kteṛ seg uquẓbeṛ
deg-i yekcem wallaɣ-iw,
d anekcum
n yelli-s tǧarett-nneɣ s axxam; si zik
ẓriɣ
tt-teεǧabeɣ-as cwiṭ.
Acu
kan meẓẓiyet aṭas
fell-i. Nek lliɣ
imir-en lluẓeɣ-ed seg urar n
ddabax
deg ugni, tessuter-as yemma imir-en ad iyi-d-tesseww
snat n tlifṛiḍin
s tmellalin. Dɣa d
ayen texdem teqcict-nni.
Lliɣ ad
ttmuquleɣ ɣur tfekka-s
tamecṭuḥt yettqeẓqiẓen
seg
ifuṛnuyen ɣer ddekkan.
Tettmuqul-ed ɣur-i
sya ɣer
da s ucmumeḥ
yeččuṛen
takuzint d lfeṛḥ. Taggara,
tsers-iyi-d taḍebsitt. Yemma
yellan tessirid leḥwayeǧ-iw
yumsen di lḥaṛa,
teεṛeḍ-itt-id
ad tefteṛ
yid-i. Ur umineɣ ara mi walaɣ taqcict tezuɣeṛ-ed
taqejmuṛt ɣer
ṭṭabla tamecṭuḥt anda qqimeɣ. Syin tebda učči yidi s
wezmumeg.
Udem-nni
n teqcict n lǧiran-nneɣ d amellal am ubellaṛ yuɣen
di tillas tiberkanin. Yettfeǧǧiǧ d
telwaɣ
igan am tin n leḥrir.
Tiduḍacin-is tirqaqin
leqḍen-t tilifriḍin
si tdebṣitt am ufrux mara
ineqqeb timẓin.
Ẓriɣ,
si zik ttaεǧabeɣ-tt cwiṭ,
wanect-a ḥemleɣ-t
ɣas
ma yella nettat s yiman-is ur tt-bɣiɣ ara. Ɣur-i, nettat am
weltma tamecṭuḥt, ɣas ma yella ur
tella yara d weltma. Acu kan,
axemmem belli yalla walbaεḍ i
d iyi-bɣan
yettera-d deg-i cwiṭ n
wettkal deg iman-iw.
Ur ẓriɣ ara acu i d
i-yewwin mi d-ddmeɣ
yiwet n tlifṛiṭ
seččaɣ-as-tt
s ufus-iw i teqcict-nni n lǧiran.
Tewhem deg-i acu i bɣiɣ ad
xedmeɣ.
Ur tefhim ara ass amezwaru acu i bɣiɣ ad xedmeɣ. Acu
kan teṭṭef talifṛiṭ-nni
deg imi-s, u tečča-tt. Syin rniɣ-as tayeḍ i
tečča tikelt-agi s wecmumeḥ.
Amecwaṛ kan ula d nettat, twehhayi-
d yiwet n tlifriṭ s
imi-iw. Ččiɣ-tt-id
seg ufus-is am umcic makken
ara yemmeɣ ɣef uksum. Neḍsa
aṭas di sin.
Tekcem-ed
yemma imir-en makken nella nettaḍsa, u
twalayaɣ-
ed mi la nettemseččay ger-aneɣ. Dɣa tessawel-as
imir-en i
teqcict-nni n lǧiran
yuɣalen
tazeggaɣt
am teṭumaṭict, s yisem-is.
Tenna-yas belli d lawan ad tṛuḥ s
axxam-nsen imi, ahat, teḥwaǧitt
yemma-s di cɣel n wexxam. Syin tezzi-d ɣur-i, tmuqel-iyi
s
leḥqaṛa
deg allen-is u tekkes-iyi si ṭṭabla taḍebsitt-nni
n tlifṛiḍin
ideg i d-mazal azgen. Tenna-yi-d : « urd a tetteḍḥiḍ
ara keč.
Kker ɣef
yiman-ik, ṛuḥ ad
d-teẓreḍ imeddukal-ik.
Ahaqel haten-in
la k-ttṛaǧun
».
Feṛheɣ aṭas
mi teffeɣ Faḍma
seg allaɣ-iw
umbaεd
aggur d
wezgen n unezduɣ-is deg-s. Ẓriɣ deg ul-iw belli
lemmer i d iyitebɣa
s tidett tili acḥal-ayagi
i d-testeqsa fell-i. Ufiɣ daɣen taẓin
uẓiɣ ɣer teqcict-nni n
lǧiran-nneɣ telli-yi-d asekṛun-nni
iɣelqen
n
texxamt tamarẓagut
anda i d iyi-tger Faḍma ass-nni i tt-id-mlaleɣ
di tesdawit. Faqeɣ belli s cbaḥa-s
i yi-tga amendil yumsen ɣef
allen-iw, u tesberber s lehduṛ-is
ẓiden ɣef
allaɣ-iw
armi yuɣaleɣ
ttuɣ
acu i d ameyyez. Feṛḥeɣ aṭas
tura mi d iyi-d-tuɣal
tlleli-w.
Rriḥa n liṣuns
i d iyi-d-yewten s anzaren mi d-rseɣ seg
ufurgut di Tizi akked zhir n tkeṛwas
i d iyi-sεeẓgen
imeẓẓaɣ-iw,
ssekren-d deg idmaren-iw yiwen ucaḥuḍ i
yi-qebṛen. Ḥulfaɣ i
yiman-iw am win yebɣan ad d-yerr taffaṭ-is.
Uɣaleɣ segmi leḥḥuɣ
deg ubrid yettawin ɣer tesdawit n Ḥesnawa
i irennu deg-i
utqeleq-nni. Ladɣa mi bdiɣ ttubbuɣ takessart-nni
seddaw wannar
n ddabax.
Akken wwḍeɣ ɣer tsemmit n
wuzzal n Ḥesnawa, fehmeɣ acu i
-yuɣen.
Tban-ed imir-en teswiṛa n Faḍma
ger wallen-iw anectillatt,
u mmektaɣ-ed belli yezmer ad d-tuɣal ass-a ad
iyi-tẓer.
Neddmaɣ
cwiṭ imi ur as-εewdeɣ ara i yemma lehduṛ ɣef temsaltnni
n lexḍubegga. Nniɣ-as ad εiwqeɣ acu ara s-iniɣ lemmer ad
iyi-d-testeqsi ma yella heggan imawlan-iw i ṛwaḥ-nsen
s axxam n
imawlan-is akken ad iyi-tt-id-xeḍben.
Ziɣemma,
sin wussan-agi yezrin d allaɣ-iw
kan i yerran
tadimt ɣef tugi n wul-iw ideg i
yekker yiwen ujajiḥ n tmes i wumi
ur
zmireɣ ara
maḍi. Faqeɣ imir-en belli uḍneɣ targit n Faḍma. Ɣas
ma
yella si zik, nek d bu tullas akken i yi-teqqar yemma, tikelt-agi
waqila tewweḍ
tifidi s iɣes.
Dayen uḍneɣ. U
ahat wagi i wumi
semman imedyazen aṭan
n tayri. Wwḍeɣ ɣer texxamt, ẓleɣ deg
usu-w, ttxemmimeɣ i wamek zemreɣ ad d-sufɣeɣ iman-iw seg
umerdax-agi ideg iyi-zzer zman.
Ufiɣ
imir-en belli ur sεiɣ acu i izemren
ad iyi-d-yessukkes seg
aṭan agi amcum n
tayri ḥala snat tifrat. Tamezwarut d tuɣalin n
Faḍma s irebbi n
tayri-nneɣ
yeddren kan yiwen wass. Ma d tis
snat ilaq-iyi ad ẓmiɣ ul-iw am
tetrikutt yumsen arma ur d-ttmazal
ara deg-s taquddiṛt n
rriḥa n Faḍma deg-s. Dɣa, umbeεd mi
meyzeɣ
ddeqs, gezmeɣ-tt
ger-i d yiman-iw belli umbeεd
aggur d
wezgen n tisselbi ɣef yiwet n tmeslubt, d lawan
ad d-lhuɣ d
yiman-iw akked tɣuri-inu.
Uɣaleɣ ɣer lakul. Uɣaleɣ ɣer leqṛaya
di texxamt. Uɣaleɣ s
aqesseṛ nek d
imeddukal-iw. Ɣas ma
yella mazal-iyi-d ttmuquleɣd
tikwal
si tatiṭuct-nni giɣ di lemri n tzeqqa n tɣuri ( la classe).
Mkul mara faqeɣ i yiman-iw ttmuquleɣ-ed seg-s, qqareɣ-as akken
ad ssurfeɣ i yiman-iw belli d ''
tannumi kan ''.
Tikwal daɣen ttsubbuɣ ɣer Wed εisi neɣ ttaliɣ ɣer Buxalfa. D
aḥewes i ttxemmimeɣ, akk qqareɣ-as ahat ma
yella mlaleɣ-tt-id
tezmer ad iyi-d-tessefhem urar-agi ucmit turar
yess-i.
Ula d yiwet n tikelt ur d-tusi deg alleɣ-iw tikti belli
yezmer
yella i kra i tt-yuɣen imi ula d tinna iceggεeɣ ɣur-es, s axxam37
nsen, tenna-yi-d belli ur tesεiḍ
acu i tt-yuɣen.
Ternuḍ-as nnan-iyid
wid i tt-iwalan di Wed εisi akked
Buxalfa. Ɣef ayagi yark ur
xemmemeɣ ara belli temmut neɣ yuker-itt walbaεḍ
iwaɣzniwen.
Sin wussan umbe d, ufiɣ-ed iman-iw am akken ur sεiɣ yark
acu i ṛeggmeɣ i yiman-iw. Uɣaleɣ ur d ad-tekkseɣ ara tiṭ-iw
seg
umruj-nni giɣ di sbiɣa n lemri n
wesmil anda i qqaṛeɣ. Ger yark
snat tsaεtin n leqṛaya
d tazla sanda akken ttɣimin
imeddukal-iw,
sfilliteɣ dima ad tt-in-afeɣ yewwas teqqim
ger-asen s ucebbub-nni
n leḥrir i s-ed-yettawḍen s ammas-is. Ssarameɣ ad tt-id-mlileɣ